רבי ראספשע טייערע איך פארטרעט נישט אייוועלט אבער איך רעדט פשוט אלץ פריוואטע אייוועלט שרייבער וואס האט שוין ב"ה א סאך צוגעגעבען צו אייוועלט ועוד ידינו נטויה בעז"ה אזוי ווי די חרדישע וועלט איז איצטערט אין א מלחמה מיט שונאים מבית ומחוץ וואס ווילען משנה זיין דרך אבותינו, במילה אלץ א חסידישע יוד וואס געפינט זיך אויף א חסידישע וועבזייטעל וויל איך נישט ליינען די רייד פון אזאלכע וואס שטיצען אינזערע שונאים, במחשבה או בדיבור וכש"כ במעשה איני אומר קבלו דעתי, אבער יאך בעט ווער סשטייט מיט מיר זאל מגלה זיין אז זיי ווילען אויכעט נישט לייענען דברי שמץ וואס גרעניצען זיך מיט שינוי מדרך התורה והמסורה.
ווי שוין ערווענט כמה פעמים, סהאט דייקא יא צוטוהן מיט די ציבור, די הנהלת המוסדות איז נישט מחייוב זיך אונטער צוברעכן ווען 90% ציבור שטייט אין די זייט גלייכגילטיג, די גאנצע ענגליש דעפ. איז א געוואלדיגע עול און זיי זעען נישט פארוואס זיך איבערצורייסן ווען קיינער פארלאנגט עס נישט.
איז געקומען איגערקע (ואני הקטן) און פראבירט צו מאכן א אויפוואכונג, אז די ציבור זאל יא פארלאנגן די מינימום וואס מהאט צוגעשטעלט אין די בראשית יארן, אבער מהאמיר שנעל איינגעזעהן ווער די ליינער בעיס זענען, סוי וועלמיר מוזן גיין א אנדערע ראוט.
מיין טאטע זז"ג האט מיר געזאגט אז בימיו - אין די ערשטע כ' יארן - האט מען אין סאטמאר חדרים געלערנט 2 שעה ענגליש יעדן טאג.
מ'קען קיין ווארט נישט זאגן, ווייל דו ווערסט זאפארט אפגעסטעמפלט.
מיין טאטע זז' ג זאגט די זעלבע 2 שעה בערך אין די ערשטע כ' יארן סוף י'יארן ר' הערץ פרענקיל איז געווען מנהל ווי אויך אנדערע מקומות סאטמארע ת'ת סאטמאר קראן הייטס מאנטרעאל ועוד
מיין טאטע זז"ג האט מיר געזאגט אז בימיו - אין די ערשטע כ' יארן - האט מען אין סאטמאר חדרים געלערנט 2 שעה ענגליש יעדן טאג.
מ'קען קיין ווארט נישט זאגן, ווייל דו ווערסט זאפארט אפגעסטעמפלט.
מיין טאטע זז' ג זאגט די זעלבע 2 שעה בערך אין די ערשטע כ' יארן סוף י'יארן ר' הערץ פרענקיל איז געווען מנהל ווי אויך אנדערע מקומות סאטמארע ת'ת סאטמאר קראן הייטס מאנטרעאל ועוד
שוין געהערט די (פאלטשע) טענה פון אסאך אויבער חכמים. און כהאב זיי אלעמען אפגעווענדעט מיט א פשוטע פירכא. נעמלעך, די מציאות איז אז א היינטיגע 25 יעריגע אינגערמאן קען געווענדלעך בעסער ענגליש ווי א פופציג יעריגע איד. איז א סימן אז וואס ווייניגער ענגליש מען לערענט אלץ בעסער קען מען...
איך מיין אז דער פריערדיגער דור קען בעסער ענגליש, זיי רעדן אבער מיט א העווי עקסענט, אבער דאס איזס בימים ההם געווען די עקסענט דא, להבדיל בנימין סאנדערס רעדט אויך אזוי.
מיין טאטע זז"ג האט מיר געזאגט אז בימיו - אין די ערשטע כ' יארן - האט מען אין סאטמאר חדרים געלערנט 2 שעה ענגליש יעדן טאג.
מ'קען קיין ווארט נישט זאגן, ווייל דו ווערסט זאפארט אפגעסטעמפלט.
מיין טאטע זז' ג זאגט די זעלבע 2 שעה בערך אין די ערשטע כ' יארן סוף י'יארן ר' הערץ פרענקיל איז געווען מנהל ווי אויך אנדערע מקומות סאטמארע ת'ת סאטמאר קראן הייטס מאנטרעאל ועוד
שוין געהערט די (פאלטשע) טענה פון אסאך אויבער חכמים. און כהאב זיי אלעמען אפגעווענדעט מיט א פשוטע פירכא. נעמלעך, די מציאות איז אז א היינטיגע 25 יעריגע אינגערמאן קען געווענדלעך בעסער ענגליש ווי א פופציג יעריגע איד. איז א סימן אז וואס ווייניגער ענגליש מען לערענט אלץ בעסער קען מען...
איך האלט אבער אז דו ביסט גערעכט מיט דעם אז בשעת מלחמה, ווען רשעים האבן זיך פארלייגט אויף אונז, זענען די אלע וואס פארפירן אז מ׳דארף רעפארמירן אונזער סיסטעם גורם א שרעקליכע חורבן, ווייל דאס האקט אונטער די עסקנים׳ס הארעוואניע און עס ווייזט די גוים אז פון אונזער קאמיוניטי שטעלט מען זיך קעגן די עסקנים וואס ארבעטן ביטער שווער זיי אויפציווייזן אז אונז געבן יא אונזערע קינדער א גוטע עדיוקעשין. ס׳איז בלי ספק אז די אלע וואס מאכן חרוב וועלן דארפן אפפגעבן דין וחשבון פאר זייער חורבן וואס זיי האבן אנגעמאכט.
די נקודה וואס דו זאגסט איז זייער וויכטיג, לגבי מאכן א מצב, אבער עס די מלחמה אויף די גזירה קוקט דאך אויס אז עס וועט נאך נעמען יארן צו ענדיגן אינגאנצן מיט זיי, סוי שטילערהייט, אן א מצב, שאדט נישט אז מען זאל גוט אויסלערנען ענגליש, איך מיין פערל"ס ארבעט טאקע אויף דעם אויך.
בד"וו איך מיין איך האב דיר נאכנישט געשריבן, דיין חתימה קומט אריין זייער קלאר.
בס"ג שבת חנוכה האט הגה"צ דומ"ץ סאטמאר-52 שליט"א גערעדט איבער די חומר הדבר צו אריינברענגן לימודי חול אין די בתי חינוך און נישט צולאזן רעגירונג ביכער אריינדרינגען בבתי חינוך וואס דאס ברענגט מער צרות פאר די מוסדות.
צל עובר האט געשריבן:די נקודה וואס דו זאגסט איז זייער וויכטיג, לגבי מאכן א מצב, אבער עס די מלחמה אויף די גזירה קוקט דאך אויס אז עס וועט נאך נעמען יארן צו ענדיגן אינגאנצן מיט זיי, סוי שטילערהייט, אן א מצב, שאדט נישט אז מען זאל גוט אויסלערנען ענגליש, איך מיין פערל"ס ארבעט טאקע אויף דעם אויך.
בד"וו איך מיין איך האב דיר נאכנישט געשריבן, דיין חתימה קומט אריין זייער קלאר.
צל עובר האט געשריבן:די נקודה וואס דו זאגסט איז זייער וויכטיג, לגבי מאכן א מצב, אבער עס די מלחמה אויף די גזירה קוקט דאך אויס אז עס וועט נאך נעמען יארן צו ענדיגן אינגאנצן מיט זיי, סוי שטילערהייט, אן א מצב, שאדט נישט אז מען זאל גוט אויסלערנען ענגליש, איך מיין פערל"ס ארבעט טאקע אויף דעם אויך.
בד"וו איך מיין איך האב דיר נאכנישט געשריבן, דיין חתימה קומט אריין זייער קלאר.
גוט געזאגט, פערלס מאכט א גוטע ארבעט, אבער סאיז נאך דא אסאאאך מוסדות וואס קענען זיך אנשליסן. יו קנאו וואט, פארוואס רעדן ברמיזה? אלע מוסדות אין קר"י דארפן א תיקון גדול, קיינער פון די ארטיגע מוסדות זענען נישט אנגעשלאסן אין פערעלס.
מיין טאטע זז"ג האט מיר געזאגט אז בימיו - אין די ערשטע כ' יארן - האט מען אין סאטמאר חדרים געלערנט 2 שעה ענגליש יעדן טאג.
מ'קען קיין ווארט נישט זאגן, ווייל דו ווערסט זאפארט אפגעסטעמפלט.
מיין טאטע זז' ג זאגט די זעלבע 2 שעה בערך אין די ערשטע כ' יארן סוף י'יארן ר' הערץ פרענקיל איז געווען מנהל ווי אויך אנדערע מקומות סאטמארע ת'ת סאטמאר קראן הייטס מאנטרעאל ועוד
שוין געהערט די (פאלטשע) טענה פון אסאך אויבער חכמים. און כהאב זיי אלעמען אפגעווענדעט מיט א פשוטע פירכא. נעמלעך, די מציאות איז אז א היינטיגע 25 יעריגע אינגערמאן קען געווענדלעך בעסער ענגליש ווי א פופציג יעריגע איד. איז א סימן אז וואס ווייניגער ענגליש מען לערענט אלץ בעסער קען מען...
איך האלט אבער אז דו ביסט גערעכט מיט דעם אז בשעת מלחמה, ווען רשעים האבן זיך פארלייגט אויף אונז, זענען די אלע וואס פארפירן אז מ׳דארף רעפארמירן אונזער סיסטעם גורם א שרעקליכע חורבן, ווייל דאס האקט אונטער די עסקנים׳ס הארעוואניע און עס ווייזט די גוים אז פון אונזער קאמיוניטי שטעלט מען זיך קעגן די עסקנים וואס ארבעטן ביטער שווער זיי אויפציווייזן אז אונז געבן יא אונזערע קינדער א גוטע עדיוקעשין. ס׳איז בלי ספק אז די אלע וואס מאכן חרוב וועלן דארפן אפפגעבן דין וחשבון פאר זייער חורבן וואס זיי האבן אנגעמאכט.
יאך האלט איז שילדיג דערינען זענען די א. ג. עסקנים וואס האבען זיך גענומען פארפלייצען סאושעל מידיע כלומפשט צו באשיצען אינזערע חינוך. מי שמך לאיש? די אלע א. ג. עסקנים וואלטן געברויכט לאזען די זאך אין די הענט פון ערפארענע עסקנים וואס ארבעטען הינטער די טיהרן, אזוי וואלט מען אלעס געקענט שליכטן. די נערישע ווידיאס פערזענליך קעגען מאסטער און די גאוועמענט האט אסאך חרוב געמאכט לענ"ד
וועגען עלטערע אידען און ענגליש... אפשר רעדען אונדז פון אנדערע מענטשען אבער די עלטערע אידען וואס איך קען רעדען א צעהאקטע עינגליש, רוב דא אין אייוועלט שרייבען און פארשטיין בעסער. אפשר די פאר ביזנעס לייט וואס האבען געליינט די טיימס אדער וואל סטריט דזשורנאל יעדען טאג, זיי האבען זיך מיט די יארען אויסגעלערענט א לייטישען ענגליש. אבער די עלטערע אידען וואס זענען נישט ארויס צו מסחר זענען גארנישט בעסער ווי די יונגערע דור. דהיינו די חדר האט נישט גארנישט אויסגעלערענט בעסער ווי היינט. אגב איינער ווייס ווען און פארוואס מהאט געשניטען די ענגליש שעות? וועלכע צוויי שעה האט מען געלערנט ענגליש?
איין זאך וואס גייט מיר נישט אריין אין קאפ. פאר א גוט יאר טאטע אין הויכען הימל, וואס אויף דער וועלט האט די נושא אז די חדרים זאלן אויסלערנען נארמאל ענגליש, מיט השכלה, כפירה אדער מינות????
כ'האב עס געהערט פון א כלי ראשון, ס'האט זיך פארמירט א ענגלישע קלאס אינדרויסען פון חדר. האט די מנהל אין סאטמאר פארפירט חי וקים, און געסטראשערט אז ווער עס גייט אהין האט נישט וואס צו זיכן אין אונזערע מוסדות.
האט זיין טאטע גענומען דעם מנהל צו ר' סענדר ז"ל און געפרעגט וואס איז געווען דעת רבינו איבער לערנען למודי חול מיט די קינדער? האט ר' סענדר גענטפערט: דער רבי האט געוואלט אז יעדע אינגעל וואס קומט ארויס פון זיין מוסד. זאל קאנען לעזען שרייבן און רעכענען.
די נושא איז בכלל נישט, צו איז נישט דא קיין געלט ביי אונז. ס'איז דא געוואלדיגע עושרים ביי היימישע אידן. און אסאך פון זיי קענען אזוי גוט ווי איך און דו
איך ווייס אז די וואס גייען קאפ אין וואנט קען איך שרייבן רויט אדער שווארץ מיט א פעדער אדער מיט א בליי. צען דפים וועט זיי אויך ניט טוישען , און וועלן אנעמען מיינע שורות אלס א שטיצע צו די וואס גייט פאר מיט די פארדארבענע מערכה. ח"ו
איך וויל אבער יא זיך אויסשמועסן מיין ווייטאג מיט אנשים כערכי
וואס האט הודו מיט קוש? פארוואס זעהט די חדר נישט פאר וויכטיג אהער צו שטעלן א געהעריגע און שטארקע לימוד פארדעם? וואס איז די עבירה? פארוואס טאר מען נישט קענען? פארוואס?
זענען מיר סאטמארע אידן וואס אונזער רבי האט דייקה געוואלט מיר זאלען יא ארויס גיין ארבעטן, און דוקה געוואלט אויפשטעלן א קהלה פון ערליכע בעלי בתים. איז געווען זיין רצון אז די 90 פארצענט וואס בלייבט נישט ביים לערנען, זאלן אויסקוקען ווי להבדיל די ספאנישע וואס שווערצן זיך אריבער דעם גרעניץ?
דער אמת בלייבט אמת על אף אז געוויסע אייוועלט שרייבער קריגען זיך דערמיט