האמת יאמר מער וויניגער רוב טענות האט מען זיך שוין אויסגע׳טענה׳ט ביים ערשטן כוואליע…
נראה לי אז ס׳איז גארנישט נתחדש געווארן יעצט עפעס פריש (אפשר יא?) אויסער די פאקט אז סאיז אנהייב יאר און מ׳קוופט יעצט איין פארן נייעם זמן…
איך פערזענליך האב א געפיל מיטן גאנצן מערכה, אז ס׳קומט פון א פלאץ פון זיין מורא׳דיג אומזיכער מיט די אמת׳קייט פון די תורה. מ׳ציטערט אז איינער וועט חלילה וחס געוואר ווערן אז געוויסע ווערטער האט אויך א פשוטע פשט, און וויבאלד מ׳איז אזוי שוואך ביי זיך איז מען זיכער אז יענער וועט יעצט כופר זיין בתורה.
ס׳הייסט? רוח אלוקים מיינט על פי פשוטו פלעין א פשוטער ווינט? הייסט עס אוודאי אז ס׳איז נישטא קיין כסא הכבוד?!
על פי פשוטו איז דא א מהלך אז לא נזכרו ענין המלאכים במעשה בראשית? הייסט עס אז פשוט פשט איז נישטא קיין מלאכים, די גאנצע מלאכים מעשה איז נאר א דרש.
אבער אויב איז מען גענוג זיכער מיט זיך, און מ׳ווייסט אז דער כסא הכבוד האט מרחף געווען און מאלכים עקזיסטירן, איי על פי פשוטו שטייט דאס נישט, סאו וואט? דרש און רמז איז עפעס וויניגער אמת פון פשט?
ס׳איז דא א ווערטל אויף איינע פון די מפרשים אז ער האט געהאט צוויי מאל מזל, איינס אז ער איז אריין אין מקראות גדולות, און די צווייטע אז קיינער פארשטייט נישט וואס ער שרייבט… נראה לי אז רוב ראשונים האבן די מזל, עכ״פ די צווייטע…
# מיינונג פון איינ׳ס מאן.
מיינונג פון צוויי.
איך האב געשריבען ענליך ביי די אידישקייט גליון.
און פון א דריטן
אבער די חידוש דא איז דאך אז מען גייט זיין אויפקלערט אין לערנען ע"פ פשוט פשט נישט אינאיינעם מיט די דרשת חז"ל
לדעתי איז עס פונקט ווי די צדוקים האבן געוואלט לערנען נאר תורה שבכתב אן די דרושים פון תורה ש"פ
אבער די חידוש דא איז דאך אז מען גייט זיין אויפקלערט אין לערנען ע"פ פשוט פשט נישט אינאיינעם מיט די דרשת חז"ל
לדעתי איז עס פונקט ווי די צדוקים האבן געוואלט לערנען נאר תורה שבכתב אן די דרושים פון תורה ש"פ
יא, ממש פונקט ווי די צדוקים האבן די מוציאים לאור אויך קודם ארויסגעגעבן א פירוש אויף רש"י און דרשות חז"ל, און אפילו ביים מאכן זייער פשש"מ חומש, ליגט אויך רש"י ע"פ דרשות חז"ל במקום מיוחד ומכובד, כראוי וכיאות לראש וראשון למפרשי התורה, נאר בנוסף האבן זיי צוגעלייגט א ליקוט פון ראשונים ואחרונים ע"פ פשט... ממש ריכטיגע צדוקים....
האמת יאמר מער וויניגער רוב טענות האט מען זיך שוין אויסגע׳טענה׳ט ביים ערשטן כוואליע…
נראה לי אז ס׳איז גארנישט נתחדש געווארן יעצט עפעס פריש (אפשר יא?) אויסער די פאקט אז סאיז אנהייב יאר און מ׳קוופט יעצט איין פארן נייעם זמן…
איך פערזענליך האב א געפיל מיטן גאנצן מערכה, אז ס׳קומט פון א פלאץ פון זיין מורא׳דיג אומזיכער מיט די אמת׳קייט פון די תורה. מ׳ציטערט אז איינער וועט חלילה וחס געוואר ווערן אז געוויסע ווערטער האט אויך א פשוטע פשט, און וויבאלד מ׳איז אזוי שוואך ביי זיך איז מען זיכער אז יענער וועט יעצט כופר זיין בתורה.
ס׳הייסט? רוח אלוקים מיינט על פי פשוטו פלעין א פשוטער ווינט? הייסט עס אוודאי אז ס׳איז נישטא קיין כסא הכבוד?!
על פי פשוטו איז דא א מהלך אז לא נזכרו ענין המלאכים במעשה בראשית? הייסט עס אז פשוט פשט איז נישטא קיין מלאכים, די גאנצע מלאכים מעשה איז נאר א דרש.
אבער אויב איז מען גענוג זיכער מיט זיך, און מ׳ווייסט אז דער כסא הכבוד האט מרחף געווען און מאלכים עקזיסטירן, איי על פי פשוטו שטייט דאס נישט, סאו וואט? דרש און רמז איז עפעס וויניגער אמת פון פשט?
ס׳איז דא א ווערטל אויף איינע פון די מפרשים אז ער האט געהאט צוויי מאל מזל, איינס אז ער איז אריין אין מקראות גדולות, און די צווייטע אז קיינער פארשטייט נישט וואס ער שרייבט… נראה לי אז רוב ראשונים האבן די מזל, עכ״פ די צווייטע…
# מיינונג פון איינ׳ס מאן.
מיינונג פון צוויי.
איך האב געשריבען ענליך ביי די אידישקייט גליון.
און פון א דריטן
אבער די חידוש דא איז דאך אז מען גייט זיין אויפקלערט אין לערנען ע"פ פשוט פשט נישט אינאיינעם מיט די דרשת חז"ל
לדעתי איז עס פונקט ווי די צדוקים האבן געוואלט לערנען נאר תורה שבכתב אן די דרושים פון תורה ש"פ
ר' לחיים, דו פראווסט טאקע אז איינס'ס פוינט איז אמת, ווייל דו האסט נישט קיין שום אנדייטונג אז די מוציאים לאור ווילן טאקע נישט אננעמען די דרשות חז"ל, אויב עפעס איז דא אנדייטונגען אויף פארקערט, און פונדעסטוועגן ביסטו זיכער אז דאס איז זייער כוונה,
וואס איז פשט?
אלא מאי אזוי ווי ער זאגט, אז דיינע ספיקות און אומזיכערקייטן שפיגלן זיך סך הכל אפ אין דעם חומש...
די עזה מיליטער האט פיר אפטיילונגען, די קאמאנדא איינהייט, פיס זעלנער איינהייט, ראקעט און מיסיל שיסער איינהייט, און די יומען שיעלד איינהייט.
פון די ערנסקייט דא הייב איך אן קלערן אז שווערע מצב מיט די ירידות הדורות די לעצטע יארן וואס מ'הענגט אן אז עס קומט פון די אינטערנעט מיט די אנדערע טעכנילאגיע קומט באמת פון די השכלה פון פשוטו של מקרא און גארנישט מיט די אינטערנעט
געהערט אז דע וואך ביים וועכענטליכע חומש רש''י שיעור האט מרן הגאון רבי מאיר הייזלר שליט''א ר''י קובנא שטארק ארויסגעטראטן אקעגען די חומש פשוטו של מקרא, און געבעטן די תלמידים נישט צו קוקן אין דעם,
אזוי אויכעט זיך שארף אויסגעדריקט אויף די מחברים...
אבער די חידוש דא איז דאך אז מען גייט זיין אויפקלערט אין לערנען ע"פ פשוט פשט נישט אינאיינעם מיט די דרשת חז"ל
לדעתי איז עס פונקט ווי די צדוקים האבן געוואלט לערנען נאר תורה שבכתב אן די דרושים פון תורה ש"פ
יא, ממש פונקט ווי די צדוקים האבן די מוציאים לאור אויך קודם ארויסגעגעבן א פירוש אויף רש"י און דרשות חז"ל, און אפילו ביים מאכן זייער פשש"מ חומש, ליגט אויך רש"י ע"פ דרשות חז"ל במקום מיוחד ומכובד, כראוי וכיאות לראש וראשון למפרשי התורה, נאר בנוסף האבן זיי צוגעלייגט א ליקוט פון ראשונים ואחרונים ע"פ פשט... ממש ריכטיגע צדוקים....
די צדוקים האבן אויך מסכים געוועהן אז ס'איז דא א מהלך ווי חז"ל נאר זיי האלטען אנדערש
לשון קדשו של האור החיים הקדוש [בראשית א' א' ד"ה ובדרך דרש יתבאר]
והגם כי מצינו לרז"ל (ב"ר א') שהרגישו בב' הדקדוקים שבכתובים ותרצו כו' דע כי רשות לנו נתונה לפרש משמעות הכתובים בנתיבות העיון ויישוב הדעת הגם שקדמונו ראשונים ויישבו באופן אחר כי ע' פנים לתורה, ואין אנו מוזהרים שלא לנטות מדברי הראשונים אלא בפירושים שישתנה הדין לפיהן, ולזה תמצא שהאמוראים אין כח בהם לחלוק על התנאים במשפטי ה' אבל ביישוב הכתובים ובמשמעותן מצינו להם בכמה מקומות שיפרשו באופן אחר:
והוא חוזר על יסוד זה פעמים רבות בספרו [גם בהקדמתו לספרו מאריך בזה].
לשון קדשו של האור החיים הקדוש [בראשית א' א' ד"ה ובדרך דרש יתבאר]
והגם כי מצינו לרז"ל (ב"ר א') שהרגישו בב' הדקדוקים שבכתובים ותרצו כו' דע כי רשות לנו נתונה לפרש משמעות הכתובים בנתיבות העיון ויישוב הדעת הגם שקדמונו ראשונים ויישבו באופן אחר כי ע' פנים לתורה, ואין אנו מוזהרים שלא לנטות מדברי הראשונים אלא בפירושים שישתנה הדין לפיהן, ולזה תמצא שהאמוראים אין כח בהם לחלוק על התנאים במשפטי ה' אבל ביישוב הכתובים ובמשמעותן מצינו להם בכמה מקומות שיפרשו באופן אחר:
והוא חוזר על יסוד זה פעמים רבות בספרו [גם בהקדמתו לספרו מאריך בזה].
אזוי שרייבט אויך דער אבן עזרא אין די הקדמה, און תוספות יום טוב ברענגט ער אויך דעם געדאנק. אויב דענק איך גוט רייבט דער מלבי״ם אויך אזוי און נאך אסאך.
אבער יותר מכך...
כל זה אינו לענין פשוטו של מקרא כלל וכלל. זיי שרייבן און זיי זאגן כסדר אז זיי קומען נישט מפרש זיין נייע פירושים! זיי זענען בכלל נישט דא צו ארויס געבן א נייע פירוש (א זאך וואס ווי געשריבן איז בכלל נישט אפגעפרעגט) נאר זיי קומען צאמנעמען אויף איין פלאץ א מהלך על פי פשוטו מדברי המפרשים.
אחד היה אברהם - שעבד את ה' רק על ידי שהיה אחד, שחשב בדעתו שהוא רק יחידי בעולם ולא הסתכל כלל על בני העולם!
עס איז ארויס א נייעם קונטרס קעגן דער ספר 'ויבינו במקרא' פון א יונגערמאן וואס איך געדענק פון אלס בחור, ואני בעניי ווייס איך נישט וואס ער וויל בכלל. די מסכימים שרייבן כאילו רש"י'ז פאזיציע אין כלל ישראל שטייט אויף הינער פיס און מיר דארפן אים ארויסהעלפן, און זיי טענהן מאדנע נייע טענות וויאזוי מיר דארפן קראצן די קאפ זיי צו פארשטיין.
יעדער חדר קינד לערנט חומש עפ"י רש"י?! און אזוי איז די מסורה?! מיר רעדן פון א באנדע גרי צדק דא?! אין דיין חדר, וויאזוי האט מען געטייטשט והיה עקב תשמעון? והיה - און עס וועט זיין, עקב - די מצוות וואס ווערן באטרעטן, תשמעון - דו וועסט פאלגן. אזוי האט מען געטייטשט ביי ענק? אוודאי נישט! קיינער קען דיר נישט אזוי איינרעדן. וכן איבעראל אין תורה אז קינדער טייטשן ווי די פשוטסטע טייטש, נישט ווי רש"י.
עס איז ארויס א נייעם קונטרס קעגן דער ספר 'ויבינו במקרא' פון א יונגערמאן וואס איך געדענק פון אלס בחור, ואני בעניי ווייס איך נישט וואס ער וויל בכלל. די מסכימים שרייבן כאילו רש"י'ז פאזיציע אין כלל ישראל שטייט אויף הינער פיס און מיר דארפן אים ארויסהעלפן, און זיי טענהן מאדנע נייע טענות וויאזוי מיר דארפן קראצן די קאפ זיי צו פארשטיין.
יעדער חדר קינד לערנט חומש עפ"י רש"י?! און אזוי איז די מסורה?! מיר רעדן פון א באנדע גרי צדק דא?! אין דיין חדר, וויאזוי האט מען געטייטשט והיה עקב תשמעון? והיה - און עס וועט זיין, עקב - די מצוות וואס ווערן באטרעטן, תשמעון - דו וועסט פאלגן. אזוי האט מען געטייטשט ביי ענק? אוודאי נישט! קיינער קען דיר נישט אזוי איינרעדן. וכן איבעראל אין תורה אז קינדער טייטשן ווי די פשוטסטע טייטש, נישט ווי רש"י.
עס איז ארויס א נייעם קונטרס קעגן דער ספר 'ויבינו במקרא' פון א יונגערמאן וואס איך געדענק פון אלס בחור, ואני בעניי ווייס איך נישט וואס ער וויל בכלל. די מסכימים שרייבן כאילו רש"י'ז פאזיציע אין כלל ישראל שטייט אויף הינער פיס און מיר דארפן אים ארויסהעלפן, און זיי טענהן מאדנע נייע טענות וויאזוי מיר דארפן קראצן די קאפ זיי צו פארשטיין.
יעדער חדר קינד לערנט חומש עפ"י רש"י?! און אזוי איז די מסורה?! מיר רעדן פון א באנדע גרי צדק דא?! אין דיין חדר, וויאזוי האט מען געטייטשט והיה עקב תשמעון? והיה - און עס וועט זיין, עקב - די מצוות וואס ווערן באטרעטן, תשמעון - דו וועסט פאלגן. אזוי האט מען געטייטשט ביי ענק? אוודאי נישט! קיינער קען דיר נישט אזוי איינרעדן. וכן איבעראל אין תורה אז קינדער טייטשן ווי די פשוטסטע טייטש, נישט ווי רש"י.
אביסל טרייבסטו איבער, עס איז קלאר אז בד"כ איז רש"י געווען די וועג וויאזוי מ'האט געטייטשט, כאטש עס זענען דא יוצאים מן הכלל. און די כוונה פון די מחברים איז זיכער נישט געווען צו טוישן די וועג וויאזוי מ'לערנט אין חדר, עס איז נישט געווארן פארגעשטעלט אלס א חומש פאר קינדער אדער מלמדים וכדו' נאר פאר מענטשן וואס זיכן א פשט אין פסוק וואס ליגט די בעסטע אויף די ווערטער
איך פלעג טראכטן ווי דיר, ביז די איצטיגע סומאטוכע. איך האב מיר געגעבן א טראכט און איך בין שאקירט געווארן ווי ווייניג אונז טייטשן מיר עפ"י רש"י.
פון די ערשטע פסוק אין חומש און ווייטער.
ווי האט מען געטייטשט אין חדר 'ורוח אלהים'? כסא הכבוד וכדברי רש"י, אדער 'א געטליכע גייסט'? פוק חזי וועסטו זען אז מ'האט דייקא נישט געטייטשט ווי רש"י.
נאר אין די 'ואני' אדער אין די ברכת יעקב האט מען געזינגן ווי רש"י.
When the eagles are silent, the parrots begin to jabber