אן אלטער מנהג ביים סדר!!!

[יאסל]

איך לייג דא צי א קאפי פון אן הגדה געדריקט שנת רפ"ח
ווי ער שרייבט אז ביים סדר בשעת'ן זאגען מרור זה איז א מנהג צי ווייזן אויפן אשת חיל!

[נאטרוליסט]

ליידער נישט קיין וויץ. אמאל האט מען זיך נישט געשעמט. און היינט קוקט מען צי ס'איז עטיש אדער נישט!

ב.ד.וו.
אין די הגדה איז דער נוסח על שלא הספיק בצקת... (לכאורה א טעות).

[מיללער]

יאסל,

דער ענין האט שוין איינער ערווענט (מיט'ן בילד) ערגעצוואו אינעם ברייטן קרעטשמע, יעצט קענען די ביהמ"ד באזוכער אויך הנאה האבן פון די אמאליגע מענער מיט 'גאטס'.

ייש"כ יאסל.

[קרעמער]

בשם אומרו: 'ליפא' האט עס געבראכט ערגעץ וואו אין די אנדערע פארומים

[סאכדעס]

נאטרוליסט, מוז נישט זיין אז עס א טעות. מ'קען אזוי אויך לערנען פשט. און דערויף מסתמא אמאל האבן די פרויען נאך געמיינט אז עס א קאמפלימענט...

[זיידעניו]

ווען כ'בין געווען אין סי געיט חול המעוד האלטן דעם חאלאמויט האבאיך געזעהן ביי הויכע שמוינעסרע אין א שול אויפן טיש א לענגערע ביאור מלא וגדוש איבער דעם שטיקל און אויך איבער א בילד פון א אלטע הגדה פון פאנגען א באני רעביט ביי יקנה"ז ער איז דאס משלב ע"ד דרוש ופולפול הפלא ולעפעלע

[אנדי פעטיט]

נו אפשר ביזטו אונז מזכה.

[זיידעניו]

געוועדליך בין איך נישט קיין שמות קאלעקטער און כ'האב עס נישט מיט גענומען מיט מיר אבער כ'קען טוהן השתדלות עס צו פארשאפן

[אלץ-ווייסער]

ס'איז זיכער יא טעות, ווייל אין פסוק שטייט דאך" בצקם" של אבתינו
נישט בצקת.

[מיללער]

ס'איז זיכער יא טעות, ווייל אין פסוק שטייט דאך" בצקם" של אבתינו
נישט בצקת.

ווי איז דא אזא פסוק?

[אלץ-ווייסער]

ריכטיג.
נישטא אזא פסוק. אבער דער בעל הגדה האט דאך גענוצט דאס לשון

[מיללער]

ריכטיג.
נישטא אזא פסוק. אבער דער בעל הגדה האט דאך גענוצט דאס לשון

הרב ווייסער,

אויב מאכסטו א לצה, דאן לייג צו דריי פינטלעך קען איך כאטש לאכן, אבער אין אן ערנסטן טאן פארשטיי איך נישט וואס איר שרייבט, ובמכ"ת נא להאיר עיני

[אלץ-ווייסער]

איך וועל פראבירן מסביר זיין קלאר אז דער רב זאל פארשטיין.

ס'איז נשט אזא פסוק שלא הספיק בצקם של אבותינו להחמיץ.
אין פסוק שטייט נאר: ויאפו את הבצק אשר הוציאו ממצרים עגת מצות כי לא חמץ כי גרשו ממצרים ולא יכלו להתמהמה וגם צדה לא עשו להם.
דער בעל הגדה האט גענוצט דאס לשון שלא הספיק בצקם של אבותינו להחמיץ.

די אלטע הגדה האט דעם נוסח "בצקת" של אבתינו אנשטאט בצקם ווי עס איז געדרוקט אין אוזער הגדה.

[מיללער]

דאס האב איך פארשטאנען וואס די חילוק פון יענע הגדה ביז אונזער איז, מיין פראגע איז געווען צו אונזערס איז מער 'ריכטיג'.

[אלץ-ווייסער]

בצקת איז לכאורה אויך אויסגעהאלטן., כאטש דער "של" וואלט דא נישט אויסגעפאלט
משא"כ ביי בצקם, דארף יא זיין דער "של".

[שמערי בערי]

עס קען אבער זיין אז "בצקת" איז א שם דבר, ממילא איז עס אזוי ווי עס וואלט געשטאנען "בצק של אבותינו", קען יא שטימען דער נוסח

[איבעית אימא]

ליידער נישט קיין וויץ. אמאל האט מען זיך נישט געשעמט. און היינט קוקט מען צי ס'איז עטיש אדער נישט!

ב.ד.וו.
אין די הגדה איז דער נוסח על שלא הספיק בצקת... (לכאורה א טעות).

מיר געפינען דעם נוסח אין די ראשונים, לדוגמא: רא"ש מסכת פסחים (פ"י סימן ל') "מצה על שום מה על שום שלא הספיק בצקת אבותינו להחמיץ וכו'". חזקוני (שמות יג ח) "מה ראה הקב"ה הוא לתת למצרים כח לגרשנו מארצם קודם שהספיק בצקת אבותינו להחמיץ וכו'". פירוש רבינו חיים פלטיאל (שמות י"ב ל"ט) "מצה זו שאנו אוכלין על שלא הספיק בצקת של אבותינו להחמיץ".

און אזוי אויך געפינען מיר דעם נוסח בספרי האחרונים, לדוגמא: של"ה (מסכת פסחים מצה שמורה אות קנב), מהרש"א מסכת פסחים (ח"א דף קט"ז ע"ב ד"ה מתני'), אברבנאל (דברים פרק ו' ד"ה כי), מהר"ל מפראג בספרו גבורות ה' (פרק ל"ה), הגדה של פסח בנוסח בעל התניא זי"ע, אגרא דפרקא (אות ר"ח), און נאך אסאך אסאך.

באמת טרעפט מען אזא ווארט אין פסוק (איוב ל"ח ל"ח) "בְּצֶקֶת עפר למוצק ורגבים ידבקו" אבער די מפרשי הפסוק שרייבען אז דאס ווארט איז משורש "יציקה" [גיסן]. אבער אין מדרש שכל טוב שטייט אויפן פסוק (שמות י"ב ל"ד) וישא העם את בצקו "בצק היינו עיסה שנילושה ולא נאפית וכו', ומסלסלי התורה אומרים כי "צק" לבד הם יסוד התיבה, ודומה לו בצקת עפר למוצק (איוב לח לח), וכל דומיהן".

[farshlufen]

ומסלסלי התורה אומרים כי "צק" לבד הם יסוד התיבה, ודומה לו בצקת עפר למוצק (איוב לח לח), וכל דומיהן".

בדרך רמז געוויס.