בהמשך די ה"ת פון תענית בכורות האב איך ג'זוכט א מימרא וואס איך האב ג'הערט וועגען א טעות סופר אין מס' סופרים און ג'טראפען אין א קובץ "אוצר מנהגי ____" פון א חבורה וואס האלטען זיך פאר דייקנים
בדבר תענית בכורות בערב-פסח שחל בשבת - ראה להלן. ובמנהגי הצדיקים מצינו, שבקאז'ניץ נהגו - על-פי המגיד מקאז'ניץ - להתענות רק עד חצות (ספרן-של-צדיקים, עמ' 77). ובבית זידיטשוב לא התענו הבכורים, שכן בעל ה"עטרת צבי" אמר שהמקור לתענית הוא מ"ש במס' סופרים שהבכורים מתענים בערב-פסח, ולדעתו טעות נפלה שם וצ"ל "מתענגים" ולא "מתענים" (ראה בקונטרס הוספות-מנהגים דזידיטשוב, אות סח).
און די מנחת אלעזר אין זיין ספר דברי תורה שרייט שוין קעגן דעים געפערליך. וז"ל אין חלק ה' אות ט:
ובאתי בזה להעיר מה שתקע עצמו לפגוע בדבר הלכה (ולחלות בוקי סרוקי בשם אותו צדיק ז"ל) שאין להתענות הבכורים בערב פסח עיי"ש בטוש"ע או"ח (סי' ת"ע) שהבכורים צריכי' להתענות בע"פ הוא ט"ם וצ"ל להתענ"ג (ר"ל מדעתא דהאי סופר היינו כו') ובדברי תועבות כאלו יכולי' לעקור ח"ו כלומר לעבור על כל התורה כולה ולומר על הכל שהוא ט"ס וז"ב ופשוט כי דברי ריק והבל הוא כנגד כל הפוסקים ראשונים ומקורן מהירושלמי (פ' ע"פ) דר' לוי לא אכל גם חמץ בע"פ משום דהי' בכר ולד' המחבר הלז אדרבא צריכין להתענג באותו יום וכדי שלא יוכל לאכול מצה בערב לתיאבון רק להכעיס יתענג ביום ע"פ וא"צ להאריך ופשוט כי אפי' לא עלה זאת על דעת אותו צדיק ז"ל.
1. די שבת-הגדול דרשה איז מען מקדים צו א וואך פריער. ווייל די מטרה פון די דרשה איז דאך להורות את העם המעשה אשר יעשון, און שבת ערב פסח איז שוין אביסל צו שפעט אויף אויסצולערנען הלכות בדיקה וביעור חמץ, הלכות הגעלת כלים הלכות אפיית מצה.
החודש אשר ישועות בו מקיפות... ניס"ן בגימטריא ניסי"ם
שלא אחד בלבד עמד עלינו לכלותינו - והקדוש ברוך הוא מצילנו מידם
2. לגבי תענית בכורים, ווען איז דער זמן התענית (אדער סיום מסכת...), זענען דא דריי שיטות: דאנערשטיג. פרייטיג. מ'פאסט אינגאנצן נישט. דער שו"ע ברענגט אראפ יש אומרים אז מ'פאסט דאנערשטיג, ויש אומרים אז אזא יאר פאסט מען אינגאנצן נישט. לויט די כללי השו"ע הייסט עס אז דער מחבר איז מכריע מעיקר הדין ווי די צווייטע יש אומרים אז מ'פאסט אינגאנצן נישט. דער רמ"א אבער שרייבט אז דער מנהג איז יא צו פאסטן, דאנערשטאג. ממילא אפילו א בכור וואס געווענטליך איז ער מחמיר און פארלאזט זיך נישט אויף א סיום מסכת, זענען דא פוסקים וואס זענען מקיל היי-יאר. (מדארף געדענקן אז די סיום גייט זיין מיט צוויי טעג פריער ווי געווענטליך!!)
פאר דעי וואס געדענקן נישט, די בעקערייען וועלן פארקויפן ספעציעלע ווייכע חלות וואס ברעקלן נישט (איינער ווייסט פון וועלכע בילקעס איך רעד??), און לפי פסקו פון הגה"צ ר' אברהם לייטנער זצ"ל קען מען געבן פאר די קינדער פסח'דיגע מצות
מיר פרייען זיך נישט מיט די מפלות אדער נצחונות פון די ציונים
מיר ווארטן אויף ביאת משיח וואס וועט אונז אויסלייזן פון גלות פון די ציונים און אראבער ביינעזאם
עס גייט יעצט ערשיינען א הערליכע ספר אויף ערב פסח שחל בשבת, ארויסגעגעבן דורך הרה"ג ר' שמעון משה וואלדמאן שליט"א לרפו"ש דומ"ץ חרדים, און מיר שטעלן אויף די חזקה אז עס וועט זיין קלארע אנווייזונגען.
יידישע קהילות האט געשריבן:1. די שבת-הגדול דרשה איז מען מקדים צו א וואך פריער. ווייל די מטרה פון די דרשה איז דאך להורות את העם המעשה אשר יעשון, און שבת ערב פסח איז שוין אביסל צו שפעט אויף אויסצולערנען הלכות בדיקה וביעור חמץ, הלכות הגעלת כלים הלכות אפיית מצה.
דארט ווי מען מען דרשנט בהלכות פסח
אבער די מקומות ווי מען דרשנט בדרוש האלט מען די דרשה ערב פסח
שמואל בארג האט געשריבן:עס גייט יעצט ערשיינען א הערליכע ספר אויף ערב פסח שחל בשבת, ארויסגעגעבן דורך הרה"ג ר' שמעון משה וואלדמאן שליט"א לרפו"ש דומ"ץ חרדים, און מיר שטעלן אויף די חזקה אז עס וועט זיין קלארע אנווייזונגען.
די ספר איז שוין ארויסגעקומען תשס"ח דאס לעצטע מאל ערב פסח שחל ליהות בשבת
מיר פרייען זיך נישט מיט די מפלות אדער נצחונות פון די ציונים
מיר ווארטן אויף ביאת משיח וואס וועט אונז אויסלייזן פון גלות פון די ציונים און אראבער ביינעזאם
יידישע קהילות האט געשריבן:1. די שבת-הגדול דרשה איז מען מקדים צו א וואך פריער. ווייל די מטרה פון די דרשה איז דאך להורות את העם המעשה אשר יעשון, און שבת ערב פסח איז שוין אביסל צו שפעט אויף אויסצולערנען הלכות בדיקה וביעור חמץ, הלכות הגעלת כלים הלכות אפיית מצה.
דארט ווי מען מען דרשנט בהלכות פסח
אבער די מקומות ווי מען דרשנט בדרוש האלט מען די דרשה ערב פסח
כפי דכורני סיי ס"א און סיי ס"ח האט קיינער נישט געהאלטן קיין שבת הגדול דרשה ערב פסח
מיר פרייען זיך נישט מיט די מפלות אדער נצחונות פון די ציונים
מיר ווארטן אויף ביאת משיח וואס וועט אונז אויסלייזן פון גלות פון די ציונים און אראבער ביינעזאם
יידישע קהילות האט געשריבן:1. די שבת-הגדול דרשה איז מען מקדים צו א וואך פריער. ווייל די מטרה פון די דרשה איז דאך להורות את העם המעשה אשר יעשון, און שבת ערב פסח איז שוין אביסל צו שפעט אויף אויסצולערנען הלכות בדיקה וביעור חמץ, הלכות הגעלת כלים הלכות אפיית מצה.
דארט ווי מען מען דרשנט בהלכות פסח
אבער די מקומות ווי מען דרשנט בדרוש האלט מען די דרשה ערב פסח
כפי דכורני סיי ס"א און סיי ס"ח האט קיינער נישט געהאלטן קיין שבת הגדול דרשה ערב פסח
איך האב פונקט געטראכט דערפון די פארגאנגענע שבת, און עס איז מיר בייגעפאלן, און איך האב געטראכט פון פרעגן צי עס איז אקעי צי טיען. היינט איז א וועלט פון דיספאסעיבל, פאר די וואס האבן א פסח קאך, וואס איז די פראבלעם צו האבן א געהעריגע גוטע טשולענט אין א בעקעלע טאפ אויף א האט פלעיט וואס וועט זיך אויסלעשן מיט א שבת זייגער. ביי סוף זמן שריפת חמץ לייגט מען אלעס אין די גארבעדזש, וואס דאס איז דאך אונטער די בעלות פון די שטאט.
אגב, די אלע אידן וואס האבן ארויסגעמופט למשל אין לעיקוואד וועלן קענען רואיג עסן א סעודה כיד המלך אויף די פארטש אן קיין פרעשור. און אן צופיל אויגן ארום דיר.
לעיקוואד האט געשריבן:איך האב פונקט געטראכט דערפון די פארגאנגענע שבת, און עס איז מיר בייגעפאלן, און איך האב געטראכט פון פרעגן צי עס איז אקעי צי טיען. היינט איז א וועלט פון דיספאסעיבל, פאר די וואס האבן א פסח קאך, וואס איז די פראבלעם צו האבן א געהעריגע גוטע טשולענט אין א בעקעלע טאפ אויף א האט פלעיט וואס וועט זיך אויסלעשן מיט א שבת זייגער. ביי סוף זמן שריפת חמץ לייגט מען אלעס אין די גארבעדזש, וואס דאס איז דאך אונטער די בעלות פון די שטאט.
לעיקוואד האט געשריבן:איך האב פונקט געטראכט דערפון די פארגאנגענע שבת, און עס איז מיר בייגעפאלן, און איך האב געטראכט פון פרעגן צי עס איז אקעי צי טיען. היינט איז א וועלט פון דיספאסעיבל, פאר די וואס האבן א פסח קאך, וואס איז די פראבלעם צו האבן א געהעריגע גוטע טשולענט אין א בעקעלע טאפ אויף א האט פלעיט וואס וועט זיך אויסלעשן מיט א שבת זייגער. ביי סוף זמן שריפת חמץ לייגט מען אלעס אין די גארבעדזש, וואס דאס איז דאך אונטער די בעלות פון די שטאט.
זיכער יא! וואסי די שאלה אפילו? מ'קען אפילו נוצן א געווענטליכער טאפ, עס אויסשווענקן נאכן באנוץ, און אוועקלייגן.
יש ויש יש נהגו צו מאכן א פסח'דיגע טשולענט און עס עסן נאכמיטאג אלץ שאלעסידעס
ויש נהגו צו צעטיילן די סעודה און זיך וואשן נאכאמאל (איי סיז נאך פאר מנחה גדולה?) פאר שאלעסידעס און עסן א געהעריגע טשולענט. קישקע איז נישט גלייך ווייל סיז הייסע חמץ וואס קלעבט אין די צען
מיר פרייען זיך נישט מיט די מפלות אדער נצחונות פון די ציונים
מיר ווארטן אויף ביאת משיח וואס וועט אונז אויסלייזן פון גלות פון די ציונים און אראבער ביינעזאם
יידישע קהילות האט געשריבן:2. לגבי תענית בכורים, ווען איז דער זמן התענית (אדער סיום מסכת...), זענען דא דריי שיטות: דאנערשטיג. פרייטיג. מ'פאסט אינגאנצן נישט. דער שו"ע ברענגט אראפ יש אומרים אז מ'פאסט דאנערשטיג, ויש אומרים אז אזא יאר פאסט מען אינגאנצן נישט. לויט די כללי השו"ע הייסט עס אז דער מחבר איז מכריע מעיקר הדין ווי די צווייטע יש אומרים אז מ'פאסט אינגאנצן נישט. ממילא אפילו א בכור וואס געווענטליך איז ער מחמיר און פארלאזט זיך נישט אויף א סיום מסכת, זענען דא פוסקים וואס זענען מקיל היי-יאר. (מדארף געדענקן אז די סיום גייט זיין מיט צוויי טעג פריער ווי געווענטליך!!)
א פלא האסט פארזען די רמ"א וואס זאגט אבל יש לנהוג כסברא הראשונה, אז מען פאסט ביום ה'
לעיקוואד האט געשריבן:איך האב פונקט געטראכט דערפון די פארגאנגענע שבת, און עס איז מיר בייגעפאלן, און איך האב געטראכט פון פרעגן צי עס איז אקעי צי טיען. היינט איז א וועלט פון דיספאסעיבל, פאר די וואס האבן א פסח קאך, וואס איז די פראבלעם צו האבן א געהעריגע גוטע טשולענט אין א בעקעלע טאפ אויף א האט פלעיט וואס וועט זיך אויסלעשן מיט א שבת זייגער. ביי סוף זמן שריפת חמץ לייגט מען אלעס אין די גארבעדזש, וואס דאס איז דאך אונטער די בעלות פון די שטאט.
זיכער יא! וואסי די שאלה אפילו? מ'קען אפילו נוצן א געווענטליכער טאפ, עס אויסשווענקן נאכן באנוץ, און אוועקלייגן.
יש ויש יש נהגו צו מאכן א פסח'דיגע טשולענט און עס עסן נאכמיטאג אלץ שאלעסידעס
ויש נהגו צו צעטיילן די סעודה און זיך וואשן נאכאמאל (איי סיז נאך פאר מנחה גדולה?) פאר שאלעסידעס און עסן א געהעריגע טשולענט. קישקע איז נישט גלייך ווייל סיז הייסע חמץ וואס קלעבט אין די צען