רבי ישראל חיים הכהן קאטצבורג זצ"ל
אבדק"ק באליאק אוזד, בעמח"ס כתבי מהרי"ח
- צום יארצייט י"ד תשרי, ערב סוכות (תרס"ט) -
אריינפיר
צום ערשט וועלן מיר פאָרשטעלן א קורצע שילדערונג איבער די לעבנס געשיכטע פון די באַרימטע גאונים און צדיקים לבית משפחת קאַטצבורג הכהנים זכרונם לברכה. און דערנאָך אַן איבערבליק פון די רענאָוואַציע אקטיוויטעטן פון די משפחה שיחיו צו ראטעווען די בית החיים פון די שטאָט "באָליאַק" (בויאַק) און אָויזד יצ"ו מקום מנוחת כבודו זצ"ל.
די מקורות פון דעם ארטיקל זענען: כתבי מהרי"ח, און בעיקר די הקדמה פון די קינדער. קונטרס "אהבת ישנים" פון הרב דוב בער שווארץ. ספר 'עולמו של אבא', און פון מסורה אין די משפחה.
תחלה למקראי קודש
די דאזיגע בארימטע משפחה שטאמט פון די עיר ואם בישראל פרויסניץ וואס געפינט זיך אין די אמאליגע מדינת מעהרין (מאראוויא), צו היינט א טייל פון מדינת טשעכיי, און די נאמען פון די משפחה איז אריגינאל געווען "קארפלעס", וואס איז געווען גאר א גרויסע משפחה פון רבנים ואנשי שם. ווי אויך האט מען זיי גערופן אויף די נאמען "פראגער", וואס ווי עס שיינט, נאָך די שטאט פראג, פון וואו עס האבן ווארשיינליך געשטאמט די אבות המשפחה למעלה בקודש.
דער ערשטער פון די משפחה וועלכער האט זיך געלאזט רופן מיטן נאמען "קאטצבורג" איז געווען הגאון הצדיק רבי יהושע דוד צבי הכהן קאטצבורג זצללה"ה, דער ראש בית דין פון טאפאלטשאן יצ"ו, אלט אונגארן, היינט א טייל פון מדינת סלאוואקיע.
רבי יהושע דוד צבי איז געבוירן געווארן בערך אין די יארן פון תק"מ-מ"ה לפ"ק (ולמספרם 1780-85) צו זיינע חשובע עלטערן, הרבני החשוב התורני המופלג ירא ושלם מו"ה יהודה כ"ץ ז"ל, והאשה הצדיקת הצנועה והחשובה מרת שיינדל ע"ה פון שטאט פרויסניץ (תל תלפיות ר"ח תמוז תרנ"ג). ער איז געווען א געטרייע תלמיד אין געלערנט ביי הגאון הקדוש רבינו משולם זלמן הכהן זצללה"ה האבדק"ק פיורדא יצ"ו בעל שו"ת בגדי כהונה, וס' משען המים עה"ת ודרושים. און די סיבה פאר וועלכע ער איז געווען געצוואונגען צו פארלאזן זיין געבורטס שטאט פרויסניץ אין לאנד מעהרין צום לאנד אונגארן, ווייל בימים ההם, זייענדיג נאך א בחור, גזרה מלכות הרשעה קעגן די אידן, וואס האט פארבאטן פאר די אידישע בחורים צו חתונה האבן, נאר בלויז איינער, דער עלטסטער פון משפחה האט געמעגט הייראטן א פרוי. און וויבאלד ער האט געהאט אן עלטערער ברודער, מיטן נאמען ר' משה הכהן, וואס נאר בלויז ער, דער איינציגער אין די משפחה האט געמעגט חתונה האבן, האט ער זעלבסט צוליב דעם, גלייך ווי פולע טויזענטער פון זיינע גלייכן, פארלאזט ארצו ומולדתו, און געקומען צו לאנד אונגארין...
בשעת די דאזיגע איבערוואנדערונג זיינע, האט ער געמוזט זיך טוישן די נאמען, און כדי עס זאל דורך די פארלויף פון יארן און געשענישען נישט פארגעסן ווערן אז די משפחה איז א משפחת כהנים מיוחסים, האט ער אויף זיך אויפגענומען די נאמען "קאטצבורג" (וואס איז דרך אגב, אויך די נאמען פון א שטאט אין דייטשלאנד) אין וועלכע עס איז מרומז "כ"ץ-בורג", און טאקע, פולע פון די אפשטאמיגע זיינע האבן מהדר געווען, און זיך אונטערגעשריבן "כ"ץבורג" אנשטאט "קאטצבורג". (מפי פרו' נתנאל קאטצבורג-ירושלים)
קומענדיג צו די נייע לאנד, האט ר' יהושע דוד צבי געהייראטעט זיין חשוב'ע זיווגו ההגון, הרבנית הצדיקת הצנועה והחשובה מרת הענדל ע"ה, און פון דעם זיווג איז געבוירן געווארן זייער זון, הרבני החשוב התורני המופלג ירא ושלם מו"ה משולם זלמן הכהן קאטצבורג ז"ל שו"ב דק"ק פעסט יצ"ו, דער פאטער פון הגאון הצדיק המפורסם רבי דוד צבי הכהן קאטצבורג זצ"ל מו"ץ דק"ק ווייטצען יצ"ו, דער עורך פון די פאפולערע ירחון התורני "תל תלפיות".
ווען אשת נעורו הרבנית הצדיקת הענדל ע"ה איז נפטר געווארן יונגערהייט, האט ער בזיווג שני געהייראטעט די רבנית הצדיקת הצנועה והחשובה מרת בריינדל (בת אסתר) ע"ה, ומצא אשה מצא טוב, און פון דעם זיווג איז אים געבוירן געווארן זיין זוהן הגה"ק המפורסם רבי ישראל חיים הכהן קאטצבורג זצוק"ל באליאקער רב בעל כתבי מהרי"ח.
תקופת טאפאלטשאן
רבי יהושע דוד צבי איז געווארן אויפגענומען אלץ ראש בית דין פון די אלטע קהלה קדושה טאפאלטשאן יצ"ו, וואס איז בשעתו געווען אן עיר ואם בישראל מיט פולע חכמים וסופרים, און איז דאן געשטאנען תחת דגל הרבנות פון הגאון הגדול החריף עצום רבינו בנימין וואלף לעוו זצללה"ה רב ואב בית דין, דער מחבר פון דעם בארימטן לומדישן ספר "שערי תורה". ווי אויך האבן דארט משמש געווען בדיינות די בארימטע גאונים וצדיקים, רבי זאב וואלף תרצה'ס (תפארת שבת) זצלה"ה, און נאך אנדערע.
ויהי בשנת תקצ"ח, אין ויהי אלא לשון צער, ווייל זייענדיג אויף דער וועג אהיים פון די קור ארט, באד פישטיאן, ווען ער איז געקומען צו די שטאט וואג-אויהעל (און אין אידיש וואגניישטאטעל, ווי אויך נאוואמעסטא), איז ער ל"ע קראנק געווארן, און האט זיך מער שוין נישט אהיימגעקערט, ווייל ער איז דארט נפטר געווארן יונגערהייט, איבערלאזנדיג נאך זיך א יונגע אלמנה מיט קליינע קינדער, ביום א' ב' דר"ח תמוז יאר תקצ"ח לפ"ק, ושם מנוחת כבודו צופיסנס פון הגה"ק רבינו דוד דייטש זיעוכי"א, האב"ד שם בעמח"ס אהל דוד. וזאת נוסח מצבת קבורתו:
פ"ט, עדה המצבה הזאת לרואה, להגיד כי ישר וצדיק היה, עמל תמיד בתורה תמימה, ה"ה הרבני המפואר המופלג בתורה וביראה, מהו' יהושע דוד צבי הכהן, מילדי ק"ק פרוסניטץ, ושנים רבות רבץ תחת משא דבר ה' בק"ק טאפאלשאן, נאסף בכבוד גדול, יום א' ב' דר"ח תמוז תקצ"ח לפ"ק, תנצב"ה.
היינט צו טאגס איז דער בית עלמין חרוב אינגאגאנצען, אחוץ א קליינע אנדענקט פאר רבי דוד דייטש, במקום מנוחתו. און ווי געזאגט, איז רבי יהושע דוד צבי געקומען לקרובה צופיסנס פון רבי דוד.