א גוטן ליל שישי!!
גיימיר לערנען דעם עולם בלק..
אנהייבן דארף מען פארשטייט זיך מיט'ן הסבר פון הרה"ק ר' מאיר'ל פרימישלאנער זי"ע.. פארוואס די פרשה הייבט זיך אן מיט א גוי.. און ס'ווערט אנגערופן על שמו פון דעם בלק.. ווען מ'האט אמאל אויסגערופן צו עולה זיין כהן, א רב, וואס איז געווען זייער אן ערליכער, אבער קיין סאך לערנען האט ער נישט געקענט.... האט איהם ר' מאיר'ל געפרעגט די קשיא.. און ווער דער רב האט נישט געהאט קיין תשובה..
האט איהם ר' מאיר'ל דערציילט.. אמאל ווען ער איז געווען מיט א חבר אויפ'ן וועג צו זיין רבי'ן הרה"ק ר' מרדכי קרעמניצער זי"ע.. האט זיך אראפגעלאזט א שלאקס רעגן.. און זיי האבן אנגעקלאפט אויפן ערשטן הויז.. ווען זיי האבן געזעהן אז ס'איז א גוייש הויז, האבן זיי גלייך צוריק געטרויטן.. אבער דער גוי האט זיי ארייינגערופן און געגעבן דארט צו נעכטיגן..
צומארגנס אויפ'ן וועג ווייטער.. רופט זיך דער חבר אהן.. דאס איז אן ערליכער גוי.. אבער צו זיין וואונדער טענה'ט ר' מאיר'ל.. ניין.. דאס איז אן אומ-ערליכער גוי.. איז געבליבן אז מ'וועט פרעגן דעם רבי'ן דערויף.. ווען דער רבי האט געפרעגט ר'מאיר'ל פארוואס האלט ער אז דער גוי איז נישט קיין ערליכער.. האט ר' מאיר'ל געענטפערט.. ס'איז דאך הלכה בידוע עשיו שונא ליעקב.. אז דער גוי איז נישט מקיים די הלכה.. איז ער נישט קיין ערליכער.. און דער רבי האט איהם געגעבן גערעכט..
פירט ר' מאיר'ל אויס צו דעם רב.. בלק האט מקיים געווען דעם הלכה בהידור רב.. נו.. מיט א ערליכער.. אפילו א גוי מעג מען אנהייבן די סדרה.. נו קענסט עולה זיין..
קען זיין א רמז דערצו.. חז"ל זאגן דאך אז בלק איז צור פון די מלכי האמורי.. כזבי'ס פאטער.. די מימרא פון הלכה בידוע זאגט דאך רשב"י פון די פינטעלעך אויף וישקהו.. בל"ק צו"ר איז טאקע גימטריא וישקה"ו מיט'ן כולל.. ואולי איז דער כולל גאר א רמז אויף די פינטלעך..
*
אז מ'וויל הערן.. דארף מען אבער וויסן פון וועם.. אין שטאט קארלין האט געוואוינט הג"ר שמואל אביגדור תוספאה זצ"ל, בעמח"ס תנא תוספאה אויפ'ן תןספתא.. אמאהל האט ער געזעהן א חסיד לויפן צו הערן תורה פון הרה"ק ר' אהרן קארלינער זצ"ל.. דער רב האט געקענט דעם יונגערמאן אלץ ת"ח.. גיבט ער איהם א פרעג.. וואס לויפסטו צום רבי'ן.. וואס וועסטו שוין הערן דארט.. א רמז אויף א ו' ארויף א ו' אראפ.. קום אריין צו מיר.. און אין די צייט וועסטו הערן א טיפע פלפול..
זאגט איהם דער חסיד... לכאורה איז א פלא אין רש"י.. אין פרשת ויצא זאגט יעקב אבינו 'הבה את אשתי כי מלאו ימי ואבואה אליה'.. פרעגט רש"י.. 'והלא קל שבקלים אינו אומר כן'.. אבער רש"י איז מלמד זכות 'אלא להוליד תולדות אמר כן'..
קומט אבער צו אונזער פרשה.. בלעם רעדט ווערטער.. 'אם יתן לי בלק מלא ביתו כסף וזהב לא אוכל לעבר את פי ה' אלקי לעשות קטנה או גדולה'.. געוואלדיג.. פאר קיין געלט אין די וועלט וועל איך נישט טוהן קעגן די רצון ה'.. ממש א דערהויבענער מדרגה.. זאגט אבער רש"י דערויף.. 'למדנו שנפשו רחבה ומחמד ממון אחרים'.. וואס איז די דיסקרימינאציע.. יעקב אבינו רעדט נידריגער ווי א קל שבקלים.. און מ'לייגט אריין דארט מדרגות.. און בלעם רעדט ווי א צדיק.. לערנט מען איהם אריין געלט גייציגקייט..
נאר די חילוק איז - פירט דער חסיד אויס - דער עיקר איז נישט וואס מען זאגט.. נאר ווער עס זאגט..
*
מ'קען אפשר צולייגן דערויף.. שפעטער טרעף מיר 'וירא ישראל שוכן לשבטיו' ווי רש"י איז מסביר 'שאין פתחיהן מכוונות'.. זיי זוכן נישט צו גלוסטן וואס יענער האט.. נישט ווי בלעם האט מרמז געוווען אין זיינע ווערטער.. האט בלעם מודה געווען.. איך מיט מיינע הייליגע דיבורים.. איז נאכאלץ בעסער יעקב אבינו'ס דיבורים איבער זיין חתונה האבן.. מה טובו אהליך יעקב..
*
און קען טאקע זיין בלק האט געזאגט 'אולי אוכל נכה בו'.. און זיינע כוונות זענען זיכער נישט געווען קיין גוטע.. און בלעם האט געזאגט 'לא אוכל'.. אז מ'שרייבט 'אולי' חסר.. איז בל"ק מיט זיין 'אלי אוכל' די זעלבע גימטריא ווי 'בלעם' מיט זיין 'לא אוכל'.. איי וועט עטץ פרעגן אז ס'שטייט נישט חסר.. עט מען מוזן זאגן הגם בלעם מיט לא אוכל איז זעקס ווייניגער.. אבער מ'טרעפט שוין ביי עפרון אז זיין נאמען שטייט חסר ו' ווייל ער איז געווען א רע עין.. אונזער בלעם איז דאך אויך געווען אזאנס.. ממילא איז ער טאקע מיט זעקס ווייניגער..
*
און קען זיין דערפאר רופט דער הייליגער אוה"ח - וואס היינט נאכט איז זיין יארצייט - דעם בלעם 'פי חזיר'.. דער דבר אחר איז דאך באקאנט מיט'ן ארויסווייזן זיין חזיר פיסל.. ווען פון דערונטער איז ער א שמוציגער חזיר.. אזוי הא בלעם זיך אויך געוויזן ווי א צדיק.. לא אוכל לעבור את פי ה'..
*
און אין אמת'ן אריין טרעף מיר דריי שיינע טיטלען אין אוהחה"ק אויף דעם בלעם אונזערער.. 'כי לעולם ברכת בלעם כברכת חמור'.. 'ולא ידעו ששלשלת הכלב ביד בעליו ואינו יכול עשות ככל אשר יחפוץ..'פי חזיר'..
אפשר איז עס טאקע מרמז אויף בלעם'ס הנהגה.. אויף נבל הכרמלי וואס איז געווען א רע עין, שרייבט דער פסוק 'והוא כלבי'.. ברענגט דער רד"ק אז ס'איז מלשון 'כלב'.. דער חמור איז דער סמל התאוה.. ווי מיר געפונען אויף די מצריים בשר חמורים בשרם.. און דער חזיר פרובירט זיך גרויס צו האלטן מיט וואס ער האט נישט..
*
און אז מ'רעדט פון נישט זיין קיין צר עין.. דער הייליגער צאנזער רב זי"ע האט אמאל געפאדערט פון א גביר א סכום הגון פאר צדקה.. און דער גביר האט געוואלט וויסן צו זיין חבר האט אויך געגעבן אזוי פיל.. האט איהם דער צאנזער רב געזאגט.. ראה שאין פתחיהן מכוונין.. פתח תפתח מיינט דאך צדקה.. בלעם איז נתפעל געווארן אז די אידן שטעלן נישט צו זייערע נתינות צו וויפיל יענער האט געגעבן..
*
און אז מ'רעדט פון בלעמ'ס געלט.. זאגט דער 'גן יוסף'.. בלעם האט זיך שוין אנגעבארגט אויפ'ן חשבון פון די 'מלא ביתו כסף וזהב'.. און האט שוין געמאכט דערויף א חיים טובים.. ואחרי ככלות הכל.. בלק האלט נישט ביים באצאלן.. והנה מנעך ה' מכבוד.. האט זיך בלעם געטראפן אין א פראבלעם.. זאגט איהם בלק.. דו האסט איין עצה.. קום ברח לך..מאך פליטה..
מיט דעם קען מען מסביר'ן וואס דער אתון האט געזאגט בלעמ'ען.. זה שלש רגלים.. אתה הולך לעקור אומה החוגגת שלש רגלים.. ס'דאך ידוע די מעשה מיטן ארענדער (נדנ) וואס האט נישט געהאט צו באצאלן.. און ער האט געוואלט אויסנוצן די געלעגנהייט ווען דער פריץ איז געפארן אויף יאגד זיך ארויסצושלייכן פונעם דערפל מיט זיין גאנצע האב און גוטס.. צו זיין שלעכט מזל אויפן וועג ארויס פן דארף.. פארט איהם אקעגן נישט קיין צווייטער ווי דער פריץ עריץ אויף זיין פערד..
העי מאשקע.. ווי פארסטו.. דער איד'ל פארלירט זיך נישט.. וואס הייסט כ'פאר צום רבי'ן אויף יום טוב.. אויף יום טוב?! וואונדערט זיך דער פריץ.. וועלכע יום טוב איז יעצט.. וואס הייסט 'זמן פליטתנו'.. ווען איז דער יו"ט וויל דער פריץ וויסן.. אהה ענטפערט דער אידל.. ביי יעדעם אנדערש..
קאן זיין דאס האט איהם דער אייזל געוואלט מרמז זיין מיט'ן צודריקן די פוס צום וואנט.. אז בלעם זאל נאר בלייבן מיט איין רגל.. צו זאגן.. דו וועסט בליייבן מיט דעם איין יום טוב.. זמן פליטתנו.. און די אידן וועלן זוכה זיין צו דיינע ברכות.. און 'כל מה שישראל אוכלים בעולם הזה, מכח הברכות שברכם בלעם הרשע' (דברים רבה ג, ד).. און זיי וועלן טאקע האבן פרנסה בריוח.. און בלייבן מיט די דריי רגלים.. און דעם זמן פליטתנו וועלן מיר לאזן פאר בלעמ'ען!!
*
אבער ווי קלוג דער אייזל איז געווען.. זאגן די מגידים.. האט ער גוט ארויסגעברענגט פארוואס אן אייזל קען נישט רעדן.. מ'האט איהם שוין יא געגעבן דעם כח צו רעדן.. פארוואס שטעלט ער זיך נאר אויף 'למה הכיתנו'.. הייב זיך אן צו טענה'ן.. מהיכי תיתי.. פארוואס רייטסטו אויף מיר און נישט איך אויף דיר.. אבער דער אייזל האט עס אליינס מיישב געווען.. אנכי אתונך.. כ'בין אן אייזל.. מיט שכל ווי אן אייזל..
זכות האוהחה"ק יגן עלינו ועל כל ישראל,
און האטס מיר אלע א ליכטיגע שבת!!
און האפנטליך העמיר דעם מוצ"ש זאגן ותודיענו!!