רוימישע נומערן - Roman numerals
די אחראים: יאנאש,אור המקיף,אחראי,געלעגער
רומישע נומערן
רומישע נומערן זענען אַ סיסטעם פון נומערישע סימבאלן געניצט דורך די רוימער. זיי זענען א אדאטיוו (און סובטראַקטיווע) סיסטעם אין וואָס אותיות זענען געניצט צו אנצייכענען געוויסע הויפט נומערן. ווייניג איז באקאנט וועגן דער אָנהייב פון די רוימער ציפער סיסטעם.
למשל, די נומער 1732 וועט זיין דינאוטאד MDCCXXXII אין רומישע נומערן. אָבער, רוימער נומערן זענען נישט אַ ריין אַדאַטיוו נומער סיסטעם. אין באַזונדער, אַנשטאָט ניצן פיר סימבאָלן צו פאָרשטעלן אַ 4, 40, 9, 90, אאז"ו (ד"ה, IIII, XXXX, VIIII, LXXXX, אאז"וו), אזאליכע נומערן זענען אנשטאט דינאוטאד דורך פאראויס גייענדיגע סימבאָלן פֿאַר 5, 50, 10, 100, אאז"ו ו, מיט אַ סימבאל צייגענדיג א סובסטראקציע. למשל, 4 איז דינאָוטאַד IV
, IX 9
, XL 40
, אאז"וו אבער, די כלל איז נישט נאכגעגאנגען אויף די זייגערס , וואו IIII איז געווענליך אויפגעטוישט אנשטאט IV. דערצו, די כלל פון לייגן קלענערער נומערן איידער גרויסע, וואס איז אמאל געווען אנציווייזן א מיינוס פון ווערט, איז קוים געניצט געווארן דורך רוימער און איז געקומען אין פאפולאריטעט אין אייראָפּע נאָך די דערפינדונג פון דרוקעריי.
פאר גרעסערע נומערן, האבן די רוימער געשטעלט א ח פורם ארום נומערן (אפען פון הינטען), וואס האט אנגעוויזן אַז די נומער אינעם ח פורם איז געווען, צו זיין געמערט אויף 100,000. אין שפעטער יארן זענען די סטראקעס צומאל געשריבן נאָר אויף די זייטן, למשל, IXI. עס זאָל אויך זיין אנגעוויזן אַז די רוימער האבן קיינמאָל געשריבן M פאר 1000, אָבער אַנשטאָט געשריבן (I) פאר 1000, (I) (I) פאר 2000, אאז"ו ו, און אויך טייל מאָל געשריבן IM, IIM, אאז"וו. אָבער, אין די מיטל עלטער, איז די נוצן פון M געווארן מער אפט. די רוימער האבן צמאל געניצט מערערע רינגעלעך-פערענטיסיס צו דינאוטן אדאטיוו'ס דורך 10, (I) פאר 1000, ((I)) פאר 10,000, (((I))) פאר 100,000, אאז"וו.
למשל, די נומער 1732 וועט זיין דינאוטאד MDCCXXXII אין רומישע נומערן. אָבער, רוימער נומערן זענען נישט אַ ריין אַדאַטיוו נומער סיסטעם. אין באַזונדער, אַנשטאָט ניצן פיר סימבאָלן צו פאָרשטעלן אַ 4, 40, 9, 90, אאז"ו (ד"ה, IIII, XXXX, VIIII, LXXXX, אאז"וו), אזאליכע נומערן זענען אנשטאט דינאוטאד דורך פאראויס גייענדיגע סימבאָלן פֿאַר 5, 50, 10, 100, אאז"ו ו, מיט אַ סימבאל צייגענדיג א סובסטראקציע. למשל, 4 איז דינאָוטאַד IV
, IX 9
, XL 40
, אאז"וו אבער, די כלל איז נישט נאכגעגאנגען אויף די זייגערס , וואו IIII איז געווענליך אויפגעטוישט אנשטאט IV. דערצו, די כלל פון לייגן קלענערער נומערן איידער גרויסע, וואס איז אמאל געווען אנציווייזן א מיינוס פון ווערט, איז קוים געניצט געווארן דורך רוימער און איז געקומען אין פאפולאריטעט אין אייראָפּע נאָך די דערפינדונג פון דרוקעריי.
פאר גרעסערע נומערן, האבן די רוימער געשטעלט א ח פורם ארום נומערן (אפען פון הינטען), וואס האט אנגעוויזן אַז די נומער אינעם ח פורם איז געווען, צו זיין געמערט אויף 100,000. אין שפעטער יארן זענען די סטראקעס צומאל געשריבן נאָר אויף די זייטן, למשל, IXI. עס זאָל אויך זיין אנגעוויזן אַז די רוימער האבן קיינמאָל געשריבן M פאר 1000, אָבער אַנשטאָט געשריבן (I) פאר 1000, (I) (I) פאר 2000, אאז"ו ו, און אויך טייל מאָל געשריבן IM, IIM, אאז"וו. אָבער, אין די מיטל עלטער, איז די נוצן פון M געווארן מער אפט. די רוימער האבן צמאל געניצט מערערע רינגעלעך-פערענטיסיס צו דינאוטן אדאטיוו'ס דורך 10, (I) פאר 1000, ((I)) פאר 10,000, (((I))) פאר 100,000, אאז"וו.
רוימישע נומערן - Roman numerals
מ'זעט דאס אויף די ריזיגע זייגער אין ביהמ"ד, האט איר זיך שוין אמאל געווינדערט וואס דאס איז?
ס'איז פארהאן פארשידענע סארט נומערן סיסטעמען (Numeral Systems), ווי למשל 123... וואס מיר זענען צוגעוואינט (באקאנט אלס (Hindu -) Arabic Numerals), אדער להבדיל אבגד...., און אזוי איז דא די ראמעין נומערן (Roman Numerals) וואס איז צוזאמען געשטעלט פון די בוכשטאטן I,V,X,L C,D,M.
צוליב וואס עס איז זייער אנגענומען אין די מאדערענע וועלט צומאל זיך צובאנוצן מיט די ראמעין נומערס, ובפרט אין לעגאלע סארט דאקומענטן, האב איך געקלערט אז ס'קען זיין אינטרעסאנט דאס אראפ צושרייבן.
די מערסט באוויסט זענען די I V X ווי פאלגענד.
I = 1
V = 5
X = 10
מ'לייגט אויס די קערעקטערס וואס טוט רעפרעזעטירן א נומער פון לינקס צו רעכטס, ווי למשל II פאר צוויי, III פאר דריי VI פאר זעקס (5+1) VII פאר זיבן (5+1+1), אבער כדי צופארקורצערן די נומבערס האט מען אויסגעשטעלט אז אנשטאט צו שרייבן פאר א פיר IIII (אדער 4X1), שרייבט מען IV (אדער 5-1) אין פאר א ניין שרייבט מען IX (אדער 10-1).
XI = 11 (אדער 10+1)
XIV = 14 (אדער 10-1+5)
XX = 20
א.א.וו.
אזויווי די צען ווערט ארויסגעשריבן מיט א באזונדערע קערעקטער, נישט ווי ביי אונז וואס איז א צוזאמענשטעל פון איינס מיט זירא, איז נישט דא קיין קערעקטער פאר די זירא.
מער זעלטן וועט איר טרעפן:
L = 50
XL = 40 (אדער 50-10)
LX = 60
C = 100
XC = 90 (אדער 100-10)
D = 500
CD = 400 (אדער 500-100)
M = 1,000
CM = 900 (אדער 1,000-900)
ואידך פירושא זיל גמור, תן לחכם ויחכם עוד.
איך האף אז איך האב געמאכט א גוטע התחלה, און איך האב קלאר ארויסגעברענגט, אויב ס'וועלן זיין פאראינטרעסירטע וועל איך בעזהשי"ת ממשיך זיין מיט די סארט ארטיקלען.
ס'איז פארהאן פארשידענע סארט נומערן סיסטעמען (Numeral Systems), ווי למשל 123... וואס מיר זענען צוגעוואינט (באקאנט אלס (Hindu -) Arabic Numerals), אדער להבדיל אבגד...., און אזוי איז דא די ראמעין נומערן (Roman Numerals) וואס איז צוזאמען געשטעלט פון די בוכשטאטן I,V,X,L C,D,M.
צוליב וואס עס איז זייער אנגענומען אין די מאדערענע וועלט צומאל זיך צובאנוצן מיט די ראמעין נומערס, ובפרט אין לעגאלע סארט דאקומענטן, האב איך געקלערט אז ס'קען זיין אינטרעסאנט דאס אראפ צושרייבן.
די מערסט באוויסט זענען די I V X ווי פאלגענד.
I = 1
V = 5
X = 10
מ'לייגט אויס די קערעקטערס וואס טוט רעפרעזעטירן א נומער פון לינקס צו רעכטס, ווי למשל II פאר צוויי, III פאר דריי VI פאר זעקס (5+1) VII פאר זיבן (5+1+1), אבער כדי צופארקורצערן די נומבערס האט מען אויסגעשטעלט אז אנשטאט צו שרייבן פאר א פיר IIII (אדער 4X1), שרייבט מען IV (אדער 5-1) אין פאר א ניין שרייבט מען IX (אדער 10-1).
XI = 11 (אדער 10+1)
XIV = 14 (אדער 10-1+5)
XX = 20
א.א.וו.
אזויווי די צען ווערט ארויסגעשריבן מיט א באזונדערע קערעקטער, נישט ווי ביי אונז וואס איז א צוזאמענשטעל פון איינס מיט זירא, איז נישט דא קיין קערעקטער פאר די זירא.
מער זעלטן וועט איר טרעפן:
L = 50
XL = 40 (אדער 50-10)
LX = 60
C = 100
XC = 90 (אדער 100-10)
D = 500
CD = 400 (אדער 500-100)
M = 1,000
CM = 900 (אדער 1,000-900)
ואידך פירושא זיל גמור, תן לחכם ויחכם עוד.
איך האף אז איך האב געמאכט א גוטע התחלה, און איך האב קלאר ארויסגעברענגט, אויב ס'וועלן זיין פאראינטרעסירטע וועל איך בעזהשי"ת ממשיך זיין מיט די סארט ארטיקלען.
בענקעל האט געשריבן:.
ריכטיג, איך האב געזוכט אויב ס'איז שוין באשריבן געווארן, און איך האב נישט געהאט געפונען.
ביטע אנטשולדיגען.
- אויסגערעכנט
- שר ששת אלפים
- תגובות: 6858
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג אוגוסט 10, 2015 9:50 pm
Re: רוימישע נומערן - Roman numerals
געוואלט דאס שרייבן, אבער כבר קדמוני.
א ווארט נאר איבער'ן קעפל: numerals טייטשט זיך נישט ריכטיג אלס "נומערן". א נומער איז א געוויסער סכום, א צאל, אפגעזען ווי אזוי מ'שרייבט עס אדער צי מ'שרייבט עס בכלל. דאקעגן numeral איז דער סימבאל וואס מ'ניצט צו שרייבן דעם נומער; אין אידיש א "ציפער" אדער ("נומערישער צייכן").
א ווארט נאר איבער'ן קעפל: numerals טייטשט זיך נישט ריכטיג אלס "נומערן". א נומער איז א געוויסער סכום, א צאל, אפגעזען ווי אזוי מ'שרייבט עס אדער צי מ'שרייבט עס בכלל. דאקעגן numeral איז דער סימבאל וואס מ'ניצט צו שרייבן דעם נומער; אין אידיש א "ציפער" אדער ("נומערישער צייכן").
לעצט פארראכטן דורך גרשון אום מאנטאג מאי 10, 2021 5:28 pm, פארראכטן געווארן 1 מאל.
מיט אזויפיל ביכער, אויסגאבעס, גליונות, בראשורן, קאמפיינס, און ווירטואלע ארטיקלען, וואקסט דער אידישער ליטעראטור ווי אויף הייוון. וואס וועט זיין מיט א אידישן ספעל טשעקער?
Re:
El Rushbo האט געשריבן:א שיינעם דאנק.
פארוואס האבן די טראדיציאנאלע נומער שלעסער די רוימישע נומערן ?
Someone with an answer? j
And also why are most of the legal documents made with this numbers? j
חינוך האט געזיגט!