וואס באדייט די ווארט?

[גרשון]

קען איינער מיר מסביר זיין וואס איז דער פונקטליכער באדייט פון 'זילטש' און פון ווי קומט די ווארט?

ס'איז אן ענגליש און א פארהעלטניסמעסיג ניי ווארט. ס'מיינט גארנישט (יא, אזוי ווי דו הערסט!). איבער'ן מקור דערפון שרייבט גוגל:

1960s: origin uncertain; perhaps from a Mr Zilch, a character in the 1930s US humorous magazine Ballyhoo.

אין אידיש: דאס ווארט איז אריין אין באנוץ אין די 1960 יארן. דער מקור איז נישט אינגאנצן קלאר, אבער לכאורה שטאמט עס פון "מר. זילטש", א כאראקטער אין א הומאריסטישן מאגאזין "בּאַליהו" וועלכער פלעגט ערשיינען אין אמעריקע אין די 1930 יארן.

[חנן]

קען איינער מיר מסביר זיין וואס איז דער פונקטליכער באדייט פון 'זילטש' און פון ווי קומט די ווארט?

ס'איז אן ענגליש און א פארהעלטניסמעסיג ניי ווארט. ס'מיינט גארנישט (יא, אזוי ווי דו הערסט!). איבער'ן מקור דערפון שרייבט גוגל:

1960s: origin uncertain; perhaps from a Mr Zilch, a character in the 1930s US humorous magazine Ballyhoo.

אין אידיש: דאס ווארט איז אריין אין באנוץ אין די 1960 יארן. דער מקור איז נישט אינגאנצן קלאר, אבער לכאורה שטאמט עס פון "מר. זילטש", א כאראקטער אין א הומאריסטישן מאגאזין "בּאַליהו" וועלכער פלעגט ערשיינען אין אמעריקע אין די 1930 יארן.

WOW! שכויעך. שוין, ניחמתנו.. כ'האב שוין מורא געהאט אז כ'בין נאר יעצט געוואויר געווארן א אלט-אידיש'ן ווארט...

[שלעפשיץ]

וואס א חילוק צווישן: נארהאפטיג און קרעפטיג
און ווי אזוי וואלט איר פארטייטשט די צוויי??

[גרשון]

וואס א חילוק צווישן: נארהאפטיג און קרעפטיג
און ווי אזוי וואלט איר פארטייטשט די צוויי??

נארהאפטיג = געזונט, מלשון נערונג; nutritious.

קרעפטיג = ס'גיבט אדער ס'פארמאגט כח, מלשון קראפט; vigorous, powerful.

[מסתמא]

צוויי געדאנקען איבער די שורש פון די ווארט

דוכס - דיוק (אזויווי דער ענגלישער פרינץ)
אדוק - אדיקט

[שלעפשיץ]

וואס א חילוק צווישן: נארהאפטיג און קרעפטיג
און ווי אזוי וואלט איר פארטייטשט די צוויי??

נארהאפטיג = געזונט, מלשון נערונג; nutritious.

קרעפטיג = ס'גיבט אדער ס'פארמאגט כח, מלשון קראפט; vigorous, powerful.

א גרויסן יישר כח

[ממוצע]

וואס איז דער חילוק צעווישן "געמיט" און "מוט"?

[גרשון]

וואס איז דער חילוק צעווישן "געמיט" און "מוט"?

געמיט (שטימונג, גיסטע) איז אידיש פאר mood.

מוט/מוטיגן ניצט מען געווענליך מער פאר קוראזש. הגם ס'קען אפשר אויך מיינען דאס זעלבע ווי געמיט, אזוי ווי אין גוטמוטיג.

[יהודה א.]

וואס מיינט "נארדערקליך" (אדער עפעס בערך אזוי)? (דער זאץ גייט אזוי: א טאטע שרייבט צו א זוהן, "שרייבט אונז אלעס, ווייל מיר זענען זייער נארדערקליך".)

[גרשון]

וואס מיינט "יארכע" (זיך ארויסלאזן אויף דער יארכע)?

[מסתמא]

א פוילישער גוי האט מיר געזאגט אז "יישר כח" אויף פויליש הייסט דזשעקויע

יעצט פארשטיי איך שוין די מקור פון שכויעך

[יהודה א.]

וואס איז דער גענויע טייטש פון "קנאפע"?

[גרשון]

וואס איז דער גענויע טייטש פון "קנאפע"?

ווייניג, כמעט, אביסל.

ענגלישע טייטשן פון וויינרייכ'ס ווערטערבוך: meager, scant, slight, scare.

[יהודה א.]

אדיינק!

[גרשון]

וואס מיינט "קאָלפּיק"?

איך האב עס אלץ געהערט אלס סינאנים צו "ספאדיק". יעצט זע איך עס פארטייטשט אלס נאכט היטל.

[דוראק]

וואס איז דער מקור פון די ווארט "ווידערשפעניג"?

אין דייטש זאגט מען 'ווידערשפענסטיג'. (widerspenstig).

דאס ווארט 'ווידער' האט צוויי באדייטן.

1) נאכאמאל. "ווידעראמאל".
2) קעגן. "ווידערווילן", "ווידעראום".

אין דייטש שרייבט מען דאס ערשטע "wider" און דאס צווייטע "wieder" און דעם לעצטן ליינט מען אויס מיט א טיפערן חיריק, אזוי ווי די חי' אדער משפחה נאמען "ווידער".

דאס ווארט 'שפענסטיג' מיינט "שפאנונג".

דאס ווארט 'שפאנונג' אין ענגליש טייטשט זיך אויף Tension.

"דער עולם שטייט געשפאנט צו זעהן די ענדע פון די שפיל".
"עס האט זיך געשאפן א שטיקל שפאנונג צווישן די צוויי חצרות".

אלזא, דער באדייט פון "ווידערשפענסטיג" דארף מיינען אזוי. דו האסט מיך עפעס געהייסן טוהן, אבער איך בין ווידערשפעניג. אנשטאט ענטפערן דיין באפעל מיט אונטערטעניגקייט ענטפער איך מיט שפאנונג, מיט אן אנגעצויגנקייט, איך פאלג נישט. איך געב צוריק שפאנונג צו דיין באפעל. א קאנטער-שפאנונג. א ווידער-שפאנונג. ווידערשפעניגונג.

מ׳דאַרף ניט אָנקומען צו אַזוינע פלפולים, „שפּעניק” הייסט פשוט מלשון „שפּאַנען” – ווידערשפּאַן הייסט אַלזאָ אַ שפּאַן אויף ווידער.

[קאַטשעלאַב]

א פוילישער גוי האט מיר געזאגט אז "יישר כח" אויף פויליש הייסט דזשעקויע

יעצט פארשטיי איך שוין די מקור פון שכויעך

אינטערסאנט, אדער יא אדער ניין.

[מסתמא]

א פוילישער גוי האט מיר געזאגט אז "יישר כח" אויף פויליש הייסט דזשעקויע

יעצט פארשטיי איך שוין די מקור פון שכויעך

אינטערסאנט, אדער יא אדער ניין.

פרעג דער פוילישער "באלעבאס" וואס שטייט אין די מאנסי שעל געז סטעישאן טעיק-אוט.

אפשר איז די ריכטיגע ווארט דזשעק-הויע
------

אגב, אויף פויליש מיינט, טאק - יא

ני פון וואנעט נעמט זיך אונזער טאקע.. ?

[קאַטשעלאַב]

א פוילישער גוי האט מיר געזאגט אז "יישר כח" אויף פויליש הייסט דזשעקויע

יעצט פארשטיי איך שוין די מקור פון שכויעך

אינטערסאנט, אדער יא אדער ניין.

פרעג דער פוילישער "באלעבאס" וואס שטייט אין די מאנסי שעל געז סטעישאן טעיק-אוט.

אפשר איז די ריכטיגע ווארט דזשעק-הויע
------

אגב, אויף פויליש מיינט, טאק - יא

ני פון וואנעט נעמט זיך אונזער טאקע.. ?

קען טאקע זיין אז טאקע קומט פון פויליש, אבער אפי' אויב א דאנק אויף פויליש איז דזשעק-הויע, איז מער מסתבר אז "שכוח" קומט פון יישר כח.

[מסתמא]

א פוילישער גוי האט מיר געזאגט אז "יישר כח" אויף פויליש הייסט דזשעקויע

יעצט פארשטיי איך שוין די מקור פון שכויעך

אינטערסאנט, אדער יא אדער ניין.

פרעג דער פוילישער "באלעבאס" וואס שטייט אין די מאנסי שעל געז סטעישאן טעיק-אוט.

אפשר איז די ריכטיגע ווארט דזשעק-הויע
------

אגב, אויף פויליש מיינט, טאק - יא

ני פון וואנעט נעמט זיך אונזער טאקע.. ?

קען טאקע זיין אז טאקע קומט פון פויליש, אבער אפי' אויב א דאנק אויף פויליש איז דזשעק-הויע, איז מער מסתבר אז "שכוח" קומט פון יישר כח.

איה"נ

סליגט אין דעם ביידע

האסטו דא פון גוגל, קען זיין אין ריעל לייף זאגט מען זאכן אביסל אנדערש, כווייס נישט

[קאַטשעלאַב]

איה"נ

סליגט אין דעם ביידע, שעכהויעך

הייסט אז די אונגארישע שעכהויעך שטאמט פון די פוילישע דזשעק-הויע, און די פוילישע שכוח פון יישר כח...

איראניש...

[גרשון]

איה"נ

סליגט אין דעם ביידע, שעכהויעך

הייסט אז די אונגארישע שעכהויעך שטאמט פון די פוילישע דזשעק-הויע, און די פוילישע שכוח פון יישר כח...

איראניש...

איראניש איז עס זיכער נישט. ניטאמאל פאקיסטאניש...

איך וועל אפשר באלד שרייבן איבער'ן באדייט פון איראניע. ס'איז שוין א סך געשריבן געווארן דערויף -- משום איזו סיבה ניצן מענטשן דאס ווארט גאר אפט אומריכטיג.

[קאַטשעלאַב]

איה"נ

סליגט אין דעם ביידע, שעכהויעך

הייסט אז די אונגארישע שעכהויעך שטאמט פון די פוילישע דזשעק-הויע, און די פוילישע שכוח פון יישר כח...

איראניש...

איראניש איז עס זיכער נישט. ניטאמאל פאקיסטאניש...

איך וועל אפשר באלד שרייבן איבער'ן באדייט פון איראניע. ס'איז שוין א סך געשריבן געווארן דערויף -- משום איזו סיבה ניצן מענטשן דאס ווארט גאר אפט אומריכטיג.

איך שטיי גרייט מיט אפענע אויערן.

[ממוצע]

צ/ק

'געמאלט' זיין. מלשון געמאלעוועט?

[גרשון]

צ/ק

'געמאלט' זיין. מלשון געמאלעוועט?

יא. אזוי ווי אין לשון-קודש "אי אפשר לצייר".

ס'איז נאר אינטערעסאנט, ווייל רוב היינטיגע שרייבערס מאכן דעם לשון עבר פון מאלן "געמאלן", אבער אין דעם אויסדרוק איז עס געמאלט. (מאלעווען איז לכאורה נאר אין רוסישן דיאלעקט.)