איך קום הערשט יעצט אן צו ליינען די דעבאטע איבער דעם הרב מאטיאשנ'ס ארטיקל.
איך האב אויך געליינט דעם ארטיקל. דעם בעסטן אנטווארט צו אזא דעבאטע וואלטן געברויכט געבן טאקע די רביים/רבנים/נשיאי ומנהלי המוסדות וואס האבן דאס איינגעפירט. זעהן זיי אויך שוואכקייטן ביים נייעם גענעראציע אלס דירעקטער רעזולטאט פון לימוד שרשים וכו'?
פערזענליך וויל זיך באציען צו די פאלגנדע תגובה.
פארפלאמטער האט געשריבן:איך פארטרעט נישט דעם שרייבער בכלל, אבער לויט וויאזוי איך האב פארשטאנען פון זיין ארטיקל איז זיין פראבלעם אז ווען מען לערנט א קינד צו טראכטן די טייטש פון די ווערטער לויט די כללים גיבט מען איבריג ארבעט פאר זיין מוח, און ער האט ווייניגער פלאץ זיך צו קאנצעטרירן צו פארשטיין דעם אינהאלט.
די וועג וויאזוי מען האט געלערנט ביז יעצט איז געווען, אז דאס קינד האט זיך אויסגעלערנט לשה"ק דורכן לערנען, דהיינו, נאכדעם וואס זיין רבי האט מיט איהם געלערנט עטליכע יאר חומש און גמרא איז געווארן פראגראמירט אין זיין מוח (בעק מיינד, אין פסיכאלאגישע שפראך) וואס די טיישט פון יעדע ווארט איז, און ער האט דאס געקענט ממילא, אן דארפן טראכטן יעדעס מאל.
אני הקטן שפיר ווען איך ליין אן ענגלישן ביכל, ווי מיין מוח האלט אין איין טראנסלעיטן די ווערטער צו אידיש. אנשטאט צו "פארשטיין די ווערטער אין ענגליש" ברענגט מיר דער מוח אריבער די ווערטער צו אידיש און אזוי פארשטיי איך עס. דאס איז א שווערע ארבעט פאר מיין מוח און פארנעמט מיר צומאל דעם אפעטיט צו ליינען, בפרט הויעך-וואקאבולאר.
להבדיל - לשון הקודש, קען מיין מוח בעסער איז מיר עס גרינגער צו פארשטיין אין לשון הקודש לכתחילה. איך קען זיך אבער פארשטעלן אז אויב זאל איך ווען קענען לשון הקודש נאך בעסער, אדער אין אנדערע ווערטער, אויב זאל איך ווען האבן דורכגעלערנט לשון הקודש אלס א שפראך, וואלט איך עס גליינט סאך פליסיגער און זיך געקענט גרינגער קאנצעטרירן אויף די "משמעות" פון די ווערטער ווי איידער דארפן זיין פארנומען ביי יעדע צווייטע ווארט מיטן "טייטש" פון די ווערטער.
פארפלאמטער האט געשריבן:הגע בעצמך, איינער האט דיר אויסגעלערנט צו רעדן אידיש? וויאזוי קען א קליין קינד פון צוויי יאר רעדן אידישע ווערטער און אפילו זאגן גאנצע זאצן?
וכדי להמחיש הענין, שטעל דיך פאר אויב פאר דו זאגסט א ווארט אין אידיש דארפסטו טראכטן וועלכע ווארט צו נוצן לויט די כללים, דער קאפ וועט דיר אראפקומען פון שווינדל...
יו קען אגרי אור דיסאגרי, יור טשויס.
אידיש איז די איינציגסטע שפראך וואס איך האב פאקטיש געלערנט אלס א "שפראך". איך האב געלערנט די כללים פון שרייבן, אויסלייג, טערמינאלאגיע, רעדן א.א.וו. פון די אידישע שפראך. דער פונקט מאכט נאך שטערקער די סיבה אויך צו לערנען די לשה"ק שפראך זייער גוט טאקע אז מ'זאל זיך נישט דארפן מוטשען ביים עס ליינען און רעדן, וואס א געוויסע ווארט אדער זאץ מיינט.
כל הנ"ל, נלפענ"ד.