שמעלקא טויב האט געשריבן:איך האב נאכנישט געזעהן ביי קיין טיש פון א ערליכער איד זאל זיין טאמעטא דיפ, נישט ווייל כ'האלט אז מ'טאר נישט צו וואס, גראדע ביי אונז אין שטוב איז עס יא דא, אבער ס'איז נישט קיין מאכל שבת, ס'איז א צושפאס פאר די פיש פון שבת קודש.
ביי אידן פון ארץ ישראל און די אפשטאמיגע פון דארט, איז עס געווען א גאנגבאר מאכל אויף שבת. און פון די צווייטע זייט ביי מיין זיידע פון אונגארישען אפשטאם, איז עס געווען יהרג ואל יעבור.
"די וועלט זאגט אז מען קען ניט ארונטער דארף מען אריבער, און איך האלט אז מ'דארף לכתחילה אריבער" - אדמו"ר מהר"ש
פונקט די וואך געשטעלט א קורצע מאמר פון רבי שמשון פינקוס איבער פיינע מאכלים אין שבת. ער שרייבט דארט אז ביי באבא סאלי זצ"ל איז געווען 36 מינים פון דיפ"ן אויפן טיש.
home האט געשריבן:מ״ב ס׳רמב הא דאמרו דצריך לענגו בדגים גדולים וראשי שומן ותבשיל של תרדין שזה היה מאכל חשוב בזמניהם וכן בכל מקום ומקום לפי מנהגו יענגוהו במאכלים ומשקים החשובים להם עונג [ולפי שמן הסתם רוב בני אדם עיקר ענוגם בבשר ויין ומגדנות לכך איתא בסימן ר"נ ס"ב דירבה בבשר ויין ומגדנות כפי יכלתו].
און אז מען גייט לפי מנהג המקום וואלט איך געטוישט נאך זאכן.
שוועמל האט געשריבן:פונקט די וואך געשטעלט א קורצע מאמר פון רבי שמשון פינקוס איבער פיינע מאכלים אין שבת. ער שרייבט דארט אז ביי באבא סאלי זצ"ל איז געווען 36 מינים פון דיפ"ן אויפן טיש.
סביב העולם האט געשריבן:אבער די אלע מאכלים וואס זענען געווען ביז אהער יסודתן מהררי קודש און עס האט גרויסע ענינים חלילה אויסצולאזן
און די זעלבע הררי קודש העט זיין אויף טאמעיטא דיפ אין עטליכע יארע פון איצטערט
צו געזינד
פון די וועג וואס די שרייבסט, פארשטיי איך אז די ביזט פון יוצאי ליטא, וואס האט נישט קיין ענין פון נאכטון וואס מהאט געזען ביי די עלטערן און רבי׳ס, אלזא, דא אויף איי וועלט איז א גרויסע רוב חסידישע אינגעלייט, וואס ביי אונז זענען די זאכן גאר הייקל, מיר ווייסן אז יעדע מנהג ישראל איז גאר הייליג, ביי אונז האט מען געוויסט אז א מנהג ברעכט א דין, ביי חסידים האט מען געהאט מסירות נפש פאר יעדע מנהג ישראל, בתוכם פאר די אנגענומענע מאכלי שבת, סא דיין אשכול באלאנגט אויף א ליטווישע פורום.
אן א שיעור מעשיות ווערט פארציילט איבער די מסירות נפש פאר די מאכלים, אויף די מינוט געדענק איך די מעשה מיטן ראפשיצער רב וואס האט זיך פארשטעלט ווי א פויער און געברענגט צוויבל קיין לובלין אויף שבת, הרה״ק ר׳ יחזקאל׳ע מערץ האט אמאל נישט געהאט קיין געקאכטע אייער פאר שבת האט ער געגעסן א רויע איי כדי ח״ו נישט מבטל זיין א מנהג ישראל, סאיז דא נאך, כגעדענק נישט אויף די מינוט.
סאיז דא א ספר ׳שבת בית ראפשיץ׳, דארט ברענגט ער פילע מאמרים און מקורות, רמזים, אויף אלע אונזערע מאכלי שבת, ביטע האבן רעספעקט פאר אונז, ביי אונזערע קרייזן איז דאס זייער הייליג.
יעצט צו טאמיטע דיפ, טאמעיטע דיפ איז נישט קיין מאכל, סאיז סה״כ א געטינקאכטץ וואס מאכט זיכער אז מרוקט חלה עד אפיסת הכוחות, איך האב עס ארויסגעווארפן פון דערהיים זעענדיג ווי די קינדער רוקן חלה אן א סוף.
עס איז א פראקטישע זאך אין א ישיבה למשל, ווייל פיש מיט פלייש קאסט אסאך געלט, און פארפוילטע טאמעיטעס קען מען האבן פאר שפאט ביליג, סא משטאפט אן די בחורים מיט חלה און דיפ ביז ארויף, אזוי קענען זיי נאר עסן א פיצעלע פיש און פלייש....
צווייפל, סאגסט זייער גוט, כוואלט נאר צוגעלייגט איין נקודה
אונזער מסורה איז צו עסן חלה פיש פלייש קוגל, אייער וכו'
אבער די פונקטליכע רעסעפיס, האלט זיך אין איין טוישן במשך די יארן, קוקט נאר נאך די עסן וואס ווערט דערמאנט אין שו"ע, די עסן פון די שפעטערדיגע אחרונים, די עסן פון די ראשונים, אלעס איז אנדערע סארטן עסן
שוועמל האט געשריבן:פונקט די וואך געשטעלט א קורצע מאמר פון רבי שמשון פינקוס איבער פיינע מאכלים אין שבת. ער שרייבט דארט אז ביי באבא סאלי זצ"ל איז געווען 36 מינים פון דיפ"ן אויפן טיש.
לחם ויין טוב בשר ודגים דאס גייט מיט א סדר (כאטש מען עסט די פיש פאר די פלייש) פון דארט און ווייטער קען מען רוקן פון תרדין (עגפלענד באבאגנוש) ביז כסא דהרסנא (איך וואלט געזאגט הערינג..וכדומה)
צו געזונט זאגט זייער ריכטיג, דאס האקן און שעלטן די וואס עסן דיפס האט נשיט קיין שום פשט בעולם. עונג שבת מיינט בפשטות הנאה האבן פון גוטע עסנווארג.
אפילו אויף אזא הייליג מאכל ווי פיש, וואס איז יא במפורש אן ענין צו עסן שרייבט דער משנה ברורה סימן רמ"ב., וגם טוב שיאכל בכל סעודה מג' סעודות דגים אם לא שאין נאותים לו לפי טבעו או ששונאן ושבת לעונג ניתן ולא לצער וכדלקמן בסי' רפ"ח .
זייער דערהויבן צו זען ווי אידן ווילן זיך קלאמערן צו די מסורה, ווענגלייך מענג זיין דעם שבת כדבעי! ב"ה לא אלמן ישראל!! איך האב שוין אמאל אריינגעווארפן מיינע צוויי סענט איבער דעם ענין אין אן אנדערן אשכול, אבער מחמת חסרון און געדולד און צייט עס אויפצוזוכען, עלעך געבן א שרייב דא וואס ליגט מיר אין קאפ.
כ'מיין אז פאר די צווישן אונז וואס האבן נאך געהאט די זכי' זיך צו קלאמערן ביי די צדיקים מדור הקודם, איז באמת נישטא קיין ספק דערין ס'איז בעיקר נאר א חזרה, און דער וואס האט טאקע קיין שום מסורה נישט (האפנטליך האמיר נישט דא אזעלכעס) וועט קיין שום הסבר סייווי נישט העלפן, ממילא עמיר נאר ארויסברענגען אויפן שפיץ גאפל די נקודה.
די אלע מאכלי שבת וואס מיר עסן היינט כל אחד לפי מסורתו, זענען יסודות'דיג בערך די זעלבע, און זענען אויף איין אופן אדער אנאנדערס יסודתם בהררי קודש! כאטש ס'קען באמת זיין אז די סבה וואס האט געפירט אנצוהויבן נוצן דעם מאכל איז צומאל געווען מחמת א זייטיגע סבה, האבן אבער פריערדיגע צדיקים דאס מעלה געווען אלס מאכלי שבת, און דערביי צוגעלייגט דערצו פארשידענע טעמים און נימוקים (און פארשטייט זיך אז א מאכל וואס האט זוכה געווען צו ווערן אנגענומען דורך אזויפיל קדושים וטהורים, איז דאס נישט קיין צופאל, נאר זיכער צוגעפירט געווארן אזוי פין אויבן), און אמת אז לעצם ההלכה איז "עונג שבת" פשוט פאר יעדן איינעם דאס וואס ברענגט אים אן "עונג", איז אבער דא א נקודה בפרט ביי חסידים און תלמידי החת"ס וואו דער יסוד פין אידישקייט גייט אריין אין די קאטעגאריע פין "מסורה" און "קבלה", איז זייער חשוב און הייליג דאס אנצוהאלטן.
איבריגענס, איז שב"ק א זמן פין חינוך און התחדשות הבריאה, און אזויווי פסח ווען קיינער טוישט נישט גארנישט פין וואס זיינע אור עלטערן האבן געטון, איז שבת מעין דער דוגמא, ווען די קינדער זאפן איין די הייליגקייט אין אידישקייט, אז ס'איז נישט כדאי צו שפילן דערמיט!
אוודאי איז אפשר גאר א כבוד שבת צוצולייגן א מאכל לכבוד שבת! אבער מ'דארף אכטונג געבן אז אוועקנעמען זאל מען נישט! און אויך נישט צולייגן עפעס וואס וועט געבן אנאנדער צורה פאר'ן גאנצן סעודת שבת! ווצב"ש טוישן די הינדל-יוך צו א גרינצייג-זופ, אדער געהעריגע פיש (נישט קיין נפק"מ אויף וועלכען אופן, אזוי לאנג ס'איז אינעם אריגינעלן געקאכטן צורה) מיט סושי.... וואס איז א בחינה פין "כל המוסיף גורע".
א סעודת שבת ע"פ עיקר הדין קען מען יוצא זיין מיט'ן אפכיפערן א סעודה אן קיין זמירות אויך, און ווער עס וויל, קען כאפן א בליק ביי די מאדערנע קרייזן (און געוויסע אפי' גאר ערליכע ליטווישע), וויאזוי א שבת סעודה זעט אויס, און אויב איז דאס וואס ער וויל איבערלאזן פאר זיינע קינדער, איט'ס היס טשויס... מ'זעט שוין באמת און שו"ע רעדן א ענליכער נקודה, אז שבת טאר מען בעצם נישט רעדן קיין דברים בטלים, אבער איינער וואס האט הנאה דערפין מעג! ס'איז אבער ידוע וואס צדיקים האבן באטיטלט אזא איינעם... והדבר עמוק ופשוט מאוד, ודו"ק!!
מעשיות ווי מ'זעט דאס גרויסקייט פינעם ענין פין סעודות שבת בכלל און מאכלי שבת איז דא לרוב, איך געדענק נישט אויף די מינוט, אפגערעדט חסידישע ספרים וואס רעדן ארום, אבער המספרים יספרו והמגידים יגידו. און פאר ווער ס'וויל איז דא אן ארטיקל פין ידידנו הרב שאץ מאץ איבער דעם שבת טיש (?), אווי אויך פין הרב הירש אין דער מעלות, ווי דער סעודת שבת ווערט הערליך אויסגעשמועסט אראפשגעשטעלט אז פאר די קינדער זאל זיין אינטערעסאנט ווענגלייך נישט אוועקנעמען דעם אריגינעלן חן! ותן לחכם ויחכם עוד.
די באבע ע"ה פלעגט צו נאכזאגן, אייער מיט צוויבל איז מרמז אז די וואס דארפן צוקומען צו בארגן אויף שבת צו מאכן, און זיי פארלאזן זיך אויף דעם "לוו עלי ואני פורע" איז 'ביצים - בצלים' מלשון נופל על לשון "בעט'ס-איהם באצאל-איהם', און צוגעלייגט אז מיט די לעבער און זאלץ איז דאס 'בעט'ס-איהם באצאל-איהם בכבוד מלכים'....