ליקוטים וענינים לפרשת תצוה

חידושים ופלפולים בפרד"ס התורה

די אחראים: אחראי,גבאי ביהמד

זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

ליקוטים וענינים לפרשת תצוה

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך (כח-א) דער אייבערשטער האט געזאגט צו משה רבינו אז ווען די וועסט דערהייבן אהרן הכהן זאלסטו איהם דערנענטערן צום פאלק, ווייל א מנהיג ישראל אויב ער איז נאר דערהויבן צום אייבערשטן, און ער דערנענטערט זיך נישט צום פאלק, קען ער זיי נישט העלפן. "הקרב" ער זאל זיין דערנענטערט צו כלל ישראל, כדי אז ער זאל זיי שטענדיג קענען העלפן.
(בני יששכר)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ולא יזח החושן מעל האפד (כח-כח) דער חושן איז מרמז אויף די הארץ וואס אויף דעם ליגט ער, און דאס ווארט "אפד" איז בגימטריא (85) אזוי ווי "פה" מרמז צו זיין אז ווען א איד וויל דינען דעם אייבערשטן, דארף זיין הארץ מיט זיין מויל זיין צוזאמען, און נישט וואס ער זאגט מיט זיין מויל וועט ער אנדערש טראכטן אין זיין הארץ.
(דגל מחנה אפרים)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ימים וגו' והיה המזבח קדש קדשים כל הנוגע במזבח יקדש (כט-לז) דער ווארט שבעת ימים איז מרמז אויף שבת קודש (די זיבעטע טאג פון די וואך) עס שטייט "אין והיה אלא שמחה" והיה מיינט שמחה, דער ווארט מזבח איז מרמז אויף דעם טיש (שלחן דומה למזבח) קען מען זאגן אז דער טיש פון שבת קודש וואס איז מלא שמחה, איז קדש קדשים, און כל הנוגע במזבח, דער וואס רירט נאר צו צום הייליגע טיש, יקדש, ווערט געהייליגט.
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ושכנתי בתוך בני ישראל והייתי להם לאלקים (כט-מה) פארוואס שטייט "אלקים" וואס דאס איז דאך דער מדת הדין? נאר א טאטע וואס האט ליב זיין קינד, און הערט אז איינער טשעפעט איהם, וועט ער שלאגן דער וואס האט זיך געטשעפעט מיט זיין קינד. דאס זאגט דער תורה, אוודאי וועט דער רבונו של עולם האבן דער מדת הרחמים פאר כלל ישראל, נאר "והייתי להם לאלקים" פאר זיי, פאר די אלע וואס פייניגן כלל ישראל וועל איך גיין מיט דעם מדת הדין, און איך וועל זיי שטראפן.
(המגיד ממעזריטש זי"ע)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ושכנתי בתוך בני ישראל והייתי להם לאלקים (שם) ווען א מענטש דערנענטערט זיך צו איינעם וואס מאכט זיך ווי א צדיק, און אין אמת'ן איז ער נישט קיין צדיק, איז מיט דער צייט, ווען ער דערנענטערט זיך נענטער און נענטער, ווערט ער געוואר דעם אמת. אבער ווען מען דערנענטערט זיך צו א צדיק אמת, איז וואס נענטער מען ווערט צום צדיק, אלץ זעהט מען מער זיין גדלות. דאס זאגט דער פסוק, "ושכנתי בתוך בני ישראל" וואס מער א יוד דערנענטערט זיך צום רבונו של עולם, אלץ מער איז "והייתי להם לאלקים" אלטס מער איז ער מסיג גדלות השם.
(ר' העניך מאלכסנדר זי"ע)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ושכנתי בתוך בני ישראל (שם) א יוד איז אמאהל צוגעגאנגען צו רבי נפתלי ראפשיצער זי"ע ווען ער איז נאך געווען א קליין קינד, און איהם געזאגט, "דא האסטו א גולדענע רענדעל, און זאג מיר ווי דער רבונו של עולם וואוינט" האט איהם דער קליין יונגעל געענפערט, "איך גיב דיר צוויי, און זאג מיר ווי וואוינט ער נישט".
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ז' אדר: ז' אדר, דער טאג וואס משה רבינו איז נפטר געווארן, געפאלט כמעט יעדן יאהר אין פרשת תצוה, וועגן דעם ווערט נישט דערמאנט אין גאנץ פרשת תצוה, משה רבינו'ס נאמען, מרמז צו זיין דעם הסתלקות פונ'ם גרויסן צדיק משה רבינו עליו השלום.
אוועטאר
scy4851
שר ששת אלפים
תגובות: 6805
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג יאנואר 29, 2008 11:57 am
לאקאציע: אפשר קען איינער מיר זאגען וויא!

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך scy4851 »

איך האב גיהערט אמאל פון ר' הערשעלע ספונקער זי"ע א טייטש אויף די רש"י פון כתות למאור ולא כתות למנחות.
מאור אוז מרומז אויף די תורה, המאור שבה.
מנחות אוז מרומז אויף פרנסה . א קרבן מנחה איז פון סלת וואס דאס איז לחם.

א יוד דארף זיין כתות (ממית עצמו עליה)פאר דו תורה, ולא כתות למנחות, נישט זיך הארגענען פאר פרנסה.

איך גידענק נישט צו ער האט גיזאגט בשם איינער אדער פון זיך אליינס
the SCY is the limit
בני היכלא
שר האלפיים
תגובות: 2655
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך מאי 02, 2007 12:01 am

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך בני היכלא »

יישר כח.
ווערי נייס.
קיפ אן.
מרן אדמו"ר

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מרן אדמו"ר »

והי' פי ראשו בתוכו שפה יהי' לפיו סביב מעשה אורג כפי תחרא יהי' לו לא יקרע

מען קען מפרש זיין די פסוק מיט א ווארט פון די בנין דוד ז"ל וואס ער איז מפרש די פסוק הבה נתחכמה לו זאגט די מדרש לבטל את השבת, אז די מצריים האבן זיך געקליגט צו מבטל זיין די שבת איז ער מסביר מיט א ווארט וואס די תולדות יעקב יוסף (פר' ויחי) ברענגט פון די מהרי"ל פיסטנר צו מפרש זיין די פסוק אני ד' לא שניתי ואתם בני יעקב לא כליתם, ווייל עס שטייט בכל צרתם לא צר עס שטייט "לא" מיט א "אלף" אז השי"ת שפירט נישט מיט א איד'ס צער, אבער די קרי דאס מיינט מען ליינט עס "לו" מיט "וואו" אז השי"ת שפירט יא מיט א איד'ס צער, און ווען השי"ת שפירט מיט די צער דעמאלט איז דא האפענונג אז מען וועט באפרייט ווערן ווייל השי"ת וועט זיך אויסלייזן פון די צער וועלן די אידן אויך ווערן באפרייט, דאס איז פשט אין פסוק אני ד' "לא" שניתי, איך השי"ת האב געטוישט די ווארט "לא" מיט א אלף און אנשטאט דעם געזאגט "לו" מיט א וואו, און וועגן דעם ואתם בני יעקב לא כליתם, ענק זענען נישט געווארן פאלענדעט וויבאלד השי"ת שפירט מיט די צער פון די אידן און עס איז דא א האפענונג אז מיר וועלן אויסגעלייזט ווערן.
די גמ' זאגט (סוטה) במדה שאדם מודד מודדין לו, מיט די מאס וואס א מענטש מעסט מיט די זעלבע מאס מעסט מען אים, וועגן דעם אויב א מענטש לערנט און ליינט די תורה אויב אזוי איז די זעלבע ביי אים ליינט מען די תורה און ער איז מעורר די קריאה און מען גייט נאך די קרי וואס איז "לו" צר אז השי"ת שפירט יא מיט א איד'ס צער, און דעמאלט איז דא א האפענונג אז מען וועט אויסגעלייזט ווערן, אבער אויב איינער לערנט נישט די תורה נאר ער לאזט עס געשריבן דעמאלט גייט מען נאך די כתיב וואס שטייט "לא" צר אז השי"ת שפירט נישט מיט א איד'ס צער.
עס שטייט אין תנא דבי אליהו אז השי"ת האט געזאגט פאר כלל ישראל אז אפי' ענק טוען א מלאכה די גאנצע זעקס טעג פון די וואך אבער שבת זאלט איר רוען און לערנען תורה, פון דא זעהן מיר אז אז א איד דארף אויפשטיין שבת פרי און גיין אין בית הכנסת און אין בית המדרש און לערנען תורה עכ"ד.
און דאס האבן די אידן געטוען אין מצרים אז די גאנצע וואך האבן זיי געארבעט און שב"ק האבן זיי געלערנט און וויבאלד זיי האבן געלערנט איז מען ביי זיי געגאנגען נאך די קרי אז בכל צרתם "לו" צר אז השי"ת איז מיט זיי און עס איז דא א האפענונג אז מען וועט ווערן אויסגעלייזט און דאס האבן די מצריים געוואלט אויסרייסן וועגן דעם האבן זיי זיך געקליגט לבטל את השבת כדי זיי זאלן נישט לערנען און דעמאלט וועט מען גיין נאך די כתיב אז השי"ת איז נישט מיט זיי עכ"ד הבנין דוד.
די קדושת לוי (פר' מטות) זאגט אויף די פסוק לא יחל דברו ככל היוצא מפיו יעשה, אז אויב א מענטש גיט אכטונג נישט צו פארשוועכן זיין רייד דאס מיינט אז ער רעדט נישט קיין דברים בטלים און דברים איסורים דעמאלט וועט זיין ככל היוצא מפיו יעשה אז השי"ת וועט טוען אלעס וואס וועט ארויס גיין פון זיין מויל אזוי ווי עס שטייט אין פסוק ויגזר אומר ויקם לך אז ער וועט גוזר זיין און מען וועט עס מקיים זיין.
קען מען מפרש זיין אז א מענטש וואס גיט אכטונג אויף זיין מויל און רעדט נישט קיין דברים בטלים און דברים איסורים די מענטש קען דורך זיין לימוד התורה טוישן פון די וואלט "לא" מיט א אלף אויף "לו" מיט א וואו, און דורך דעם ווערט אז השי"ת שפירט מיט די צער פון א איד, און וועגן דעם וועט זיין ככל היוצא מפיו יעשה אז השי"ת וועט ארויס העלפן די אידן וויבאלד ער שפירט מיט זייער צער, אבער איינער וואס היט נישט אפ זיין מויל ער קען נישט טוישן אויף די ווארט "לו".
די יהודי הק' איז מפרש די פסוק שפה יהי' לפיו אז א מענטש דארף האבן א זוים פאר זיין מויל און נישט רעדן וואס מען דארף נישט.
מיט דעם קען מען פארשטיין די פסוק, שפה יהי' לפיו אז מען זאל האבן א זוים אויף די מויל, און דורך דעם וועט זיין, יהי' "לו" אז עס וועט זיין פאר אים די ווארט לו ווייל ער וועט טוישן דורך לימוד התורה אז עס זאל זיין די ווארט "לו", און דעמאלט וועט זיין "לא יקרע" אז די ווארט "לא" מיט א אלף וועט מען צורייסן און עס וועט נאר זיין "לו" מיט א וואו.


א פרייליכן שבת
אוועטאר
יאנאש
שר עשרת אלפים
תגובות: 15319
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יוני 28, 2006 8:40 pm
לאקאציע: וואו בינעך טאקע?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יאנאש »

רבותי, מיר קומען איצטערט אריין דא נאכן לערנען דעם ערבי נחל פון דיעזע וואך, איך האב נישט קיין כח איצט עס צו שרייבן אפי' בקיצור, אבער אזויפיל ווילעך נישט זיין קיין תמנה טוב סאו מעלד איך דא בשער בן רבים אז עס איז ווערט עס צו דורך טון.
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35243
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

יאנאש האט געשריבן:רבותי, מיר קומען איצטערט אריין דא נאכן לערנען דעם ערבי נחל פון דיעזע וואך, איך האב נישט קיין כח איצט עס צו שרייבן אפי' בקיצור, אבער אזויפיל ווילעך נישט זיין קיין תמנה טוב סאו מעלד איך דא בשער בן רבים אז עס איז ווערט עס צו דורך טון.


ישר כח ר' יאנאש,
א דאנק דיר האב איך עס אדורך געלערנט אוי שניידט ער אריין, אז טאמער מיינט מען אמאל אז מ'האלט שוין ערגעץ איז א סימן אז מ'האלט נאך ביי אלף.

לויט אים קען מען טייטשן "עד דלא ידע" ביז מ'וועט וויסען אז מ'איז גארנישט ממילא וועט מען קענען צוקומען צו די העכסטע מדריגה וואס דאס איז "עד דלא ידע" אז מ'זאל האלטן ביים תכלית הידיעה שלא נדע אז ס'איז נישטא קיין מציאות אז מ'זאל וויסען.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אוועטאר
יאנאש
שר עשרת אלפים
תגובות: 15319
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יוני 28, 2006 8:40 pm
לאקאציע: וואו בינעך טאקע?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יאנאש »

איך מוז לויפן, אבער איין קלייניקייט נאר, תכלית הידיעה איז נישט שלא נדע, נאר עס איז שנדע שלא נודיעך, ודו"ק.
עס איז א גרויסער חילוק צווישן די צוויי, און זייער אסאך מענטשן ווייסן דאס נישט.
אוועטאר
farshlufen
שר שלשים אלף
תגובות: 35243
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך farshlufen »

יאנאש נו דאס מיין איך דאך.
דאע"ג דכבר למד הרבה פעמים כל התורה והמצות, מ"מ כשיגיע המועד חייב לשאול ולדרוש בהלכות כל מועד ומועד בזמנו [ב"ח]
אוועטאר
יאנאש
שר עשרת אלפים
תגובות: 15319
זיך איינגעשריבן אום: מיטוואך יוני 28, 2006 8:40 pm
לאקאציע: וואו בינעך טאקע?

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך יאנאש »

נו איך רעד דאך צו דיעזע וואס ווייסן נישט.
גבאי ביהמד
שר חמש מאות
תגובות: 689
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יאנואר 11, 2009 2:33 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גבאי ביהמד »

מעלין בקודש
אוועטאר
מאיר
שר האלף
תגובות: 1527
זיך איינגעשריבן אום: דינסטאג פעברואר 10, 2009 12:34 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך מאיר »

א חסיד האט אמאל געפרעגט דעם חידושי הרי"ם זצ"ל אז היות מ'טראגט אים אן א פיינער שידוך פאר זיין טאכטער, א בחור כהלכה מיט אלע מעלות, נאר איין פראבלעם איז דא אז דער ברודער פונעם מחותן איז נעבעך ארויס לתרבות רעה (דעם בחור'ס פעטער), און ער פרעגט צו זאל ער קוקן אויף דעם צו נישט.
האט אים דער חידושי הרי"ם געענטפערט ס'שטייט די וואך אין די סדרה לשם שבו ואחלמה, קען מען טייטשן אזוי: לְשֶׁם שֶׁבּוֹ קוק אויפן נאמען פונעם מחותן אליין, וְאָח לָמָה פארוואס זאל מען קוקן אויפן ברודער?
(שיח שרפי קודש)
אוועטאר
שבת קודש
שר חמישים
תגובות: 83
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג סעפטעמבער 26, 2008 1:28 am

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך שבת קודש »

ואתה תצוה את בני ישראל ויקחו אליך שמן זית זך כתית למאור להעלות נר תמיד (כז-ב) וויבאלד די מנורה איז מרומז אויף די ליכטיגקייט פון די תורה, דערפאר האט די אויל געמוזט זיין ריין און לויטער אהן קיין זאץ און שמוץ. ווייל מען קען נישט זוכה זיין צו די ליכטיגקייט פון די תורה ווי לאנג מען איז נאך פארשמירט און אנגעפוהלט מיט עבירות און שלעכטע מידות.
(שם משמואל)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ואתה תצוה את בני ישראל
"תצוה" איז א לשון פון "צוותא" און חיבור. ווייל דער גאנצער תכלית פון דעם משכן איז געווען, אז דער אויבערשטער זאל מאכן רוען זיין שכינה צווישן אידישע קינדער, - "ועשו" לי מקדש ושכנתי בתוכם". און דאס קען נישט זיין נאר ווען עס איז דא אחדות צווישן אידישער קינדער. ווייל ביי א מחלוקת, איז זיך די שכינה מסתלק ח"ו. און דערפאר זענען די אדני המשכן געווען צ"ו איז אויך א לשון פון "צוותא". און די אדנים זענען דער יסוד פונעם גאנצן בנין, און דאס קומט מרמז זיין, אז אחדות איז דער יסוד פונעם גאנצן בנין ...
און דערפאר, נאכדעם ווי דער אויבערשטער האט איבערגעגעבן פאר משה רבינו די פרטים פון אלע מעשי המשכן וכליו, האט ער אים געזאגט: "ואתה תצוה את בני ישראל". אז דער עיקר פון דעם אלעם איז, צו פאראייניגן דעם כלל ישראל באהבה וריעות, עס זאל הערשן א שלום צווישן זיי, און מיט דעם וועט ערגענצט ווערן דער מעשי המשכן
(ארון עדות)
ואתה תצוה את בני ישראל ויקחו אליך שמן זית
מען קען זאגן א שיינעם פשט אין דעם פסוק, לויט ווי עס ווערט געברענגט אין מדרש, אז ווען דער אייבערשטער האט געזאגט די עשרת הדברות צו די יודען, זענען די יודען געבענטשט געווארן מיט א גוט'ן זכרון, אז זיי זאלן קיינמאהל נישט פארגעסן דאס וואס זיי לערנען, אבער נאכדעם ווי די יודען האבן געזאגט צו משה רבינו, אז זיי ווילן נישט הערן די עשרת הדברות פון דעם אייבערשטן, נאר פון עם, האבן די יודען פארלוירן דעם גוט'ן זכרון וואס דער אייבערשטער האט זיי געהאט געגעבן, און זיי האבן ווידער אנגעהויבן צו פארגעסן די תורה וואס זיי האבן געלערנט. און די גמרא זאגט אין מסכת הוריות (דף י"ג ע"ב), אז אויב א יוד טרינקט "שמן זית", איז עס א סגולה או ער זאל זיך דערמאנען דברי תורה וואס ער האט שוין פארגעסן. קען מען זאגן, אז דער אייבערשטער האט דא געזאגט צו משה רבינו אזוי, "ואתה תצוה את בני ישראל" וויבאלד דו האסט באפוילן די יודען די עשרת הדברות, און נישט איך, האבן דאך די יודען אנגעהויבן צו פארגעסן דאס וואס זיי האבן געלערנט, איבערדעם, "ויקחו אליך שמן זית" זאלן זיי נעמען "שמן זית", וואס דאס איז א סגולה פאר א גוט'ן זכרון, און דאס וועט זיי העלפן, אז זיי זאלן זיך צוריק דערמאנען דאס וואס זיי האבן פארגעסן פון זייער לערנען.
(שארית יעקב)
ואתה תצוה את בני ישראל ויקחו אליך שמן זית
לכאורה איז שווער, פארוואס שטייט א לשון עתיד "ואתה תצוה" דו וועסט באפעהלן, עס וואלט געדארפט שטיין "צו את בני ישראל", מיט א לשון הוה. מען קען דאס פארענטפערן, לויט ווי עס שטייט אין תרגום יונתן (פרשת ויקהל), אז וויבאלד די יודען האבן נישט געהאט קיין "שמן זית" אין מדבר, האט זיי דער אייבערשטער געשיקט "שמן זית" פון גן עדן, מיט וואלקענעס קומט אויס, אז די מצוה פון ברענגען "שמן זית" איז נאך נישט געוועהן שייך ביי די יודען אין מדבר, נאר הערשט שפעטער, אין די צייטן פון דעם בית המקדש, האבן די יודען געקענט ברענגען "שמן זית". איבערדעם שטייט א לשון עתיד, ווייל עס גייט ארויף אויף שפעטער, און נישט אויף יעצט.
(יגל יעקב)
ואתה תצוה את בני ישראל ויקחו אליך שמן זית זך כתית למאור להעלות נר תמיד (כז-ב)
וויבאלד די מנורה איז מרומז אויף די ליכטיגקייט פון די תורה, דערפאר האט די אויל געמוזט זיין ריין און לויטער אהן קיין זאץ און שמוץ. ווייל מען קען נישט זוכה זיין צו די ליכטיגקייט פון די תורה ווי לאנג מען איז נאך פארשמירט און אנגעפוהלט מיט עבירות און שלעכטע מידות.
(ספרים)
ואתה תצוה את בני ישראל ויקחו' אליך שמן זית זך
די מפרשים פרעגן אז דאס ווארט "ואתה" איז לכאורה איבריג.
נאר דער מדרש זאגט, כיון שאמר הקב"ה "אנכי" - "ולא יהיה לך" - נעקר יצר הרע מלבן, ווי באלד השי"ת האט געזאגט אנכי ולא יהיה לך, איז דער יצר הרע אוועק גענומען געווארן פון כלל ישראל, והיו לומדין ולא היו שוכחין את תלמודם, און די אידן האבן נעלערנט און זיי האבן נישט פארגעסן זייער לערנען, כיון שאמרו "דבר אתה עמנו ונשמעה", וויבאלד די אידן האבן געזאגט פאר משה רעדט דו מיט אונז, און מיר וועלן הערן, חזר יצר הרע אליהם, איז דער יצר הרע צו זיי צוריק געקומען, והיו לומדין והיו שוכחין, און זיי האבן געלערנט און פארגעסן דאס לערנען.
זעהן מיר פון דעם מדרש, אז שכחה האט זיך אנגעהויבן ביי דעם כלל ישראל פון ווען משה האט אנגעהויבן צו לערנען די תורה מיט די יודען. און די גמרא זאגט אין מסכת הוריות (דף י"ג) : אז שמן זית איז גוט אנטקעגן שכחה. לויט דעם איז דער פסוק זייער מדויק "ואתה תצוה את בני ישראל", ווי באלד דו האסט באפוילן די יודישע קינדער די תורה, איז דאך דער יצר הרע דורך דעם צו זיי צוריק געקומען, און זיי האבן פארגעסן דאס וואס זיי האבן געלערנט, דעריבער "ויקחו אליך שמן זית זך" זאלן זיי נעמען שמן זית וואם דאס איז גוט אנטקעגן שכחה.
ילקוט האורים
להעלות נר תמיד.
מ'דארף זיך זייער אנצינדן די "נר תורה" אז עס זאל אנהאלטן אויף שטענדיג, עס זאל בלייבן א רושם אויף שטענדיג, דאס זאגט די פסוק, - להעלות - מ'דארף זיך אנצינדן מיט די - נר - דאס מיינט נר תורה, - תמיד - עס זאל בלייבן אויף שטענדיג.
להעלות נר תמיד
זאגט רש"י זאלסט אנצינדן, ביז די פלאם וועט פון זיך אליין ארויפגיין. אין פרשת בהעלותך זאגט רש"י אז "עס איז געווען טרעפ פאר די מנורה" וואס אויף דעם איז דער כהן ארויפגעגאנגן, פרעגט הג"ר נפתלי הירץ פון סלוצק זצ"ל פארוואס ברענגט נישט רש"י אויך דא דעם הסבר פון די טרעפ ?
ענטפערט ער אזוי, אין פרשת בהעלותך איז די פרשה פון הדלקת הנרות ווי מען האט אנגעזאגט פאר די כהנים פון אלע דורות. און אין פרשת תצוה איז געזאגט געווארן די הלכות פון הדלקת הנרות נאר פאר משה רבינו, וואס האט געדינט אין משכן די זיבן טעג פון שבעת ימי המילואים,
די חז"ל זאגן אין מסכת שבת (דף צב) משה רבינו איז געווען הויך צען אמות, וואס איז אסאך העכער פון די מנורה, ווייל די מנורה איז געווען הויך אכצען טפחים וואס איז דריי אמות. קומט אויס אז פאר משה רבינו האט נישט אויסגעפעלט די טרעפ, וועגן דעם האט רש"י דא נישט געברענגט די טעם פון די טרעפ.
(פניני קדם(
כתית למאור
זאגט רש"י אז כתית צושטויסען דארף מען נאר האבין למאור פאר דעם לייכטען פון די מנורה ולא כתית למנחות פאר דעם אויל פון די מנחות דארף מען נישט שטויסען עס איז כשר אויך אזא אויל וואס מען האט געמאלען, כאטש עס איז נישט זך.
דאס טיט מרמז זיין אז א מענטש טאר נישט זיין א בעל גאוה ער דארף טראכטן אז זיין עבודה פון לערנען און דאווענען זענען נישט בשלימות, נישט אזוי דאווענט מען, נישט אזוי לערנט מען, אבער דער תכלית דערפון דארף זיין אז מען זאל דורך דעם, בעסער לייכטען, בעסער לערנען, און נישט חס וחלילה זיך נאכלאזען און טראכטען איך בין גארנישט ווערד .
דאס איז מרומז אין פסוק כתית למאור מען דארף זיך צושטויסען צום לייכטען דורך דעם בעסער לייכטען, ולא כתית למנחות אבער מען זאל זיך נישט צושטוסיען למנחות צו בלייבען ליגען [מנחות איז א לשון פון ליגן], נאר פארקערט בעסער צו ווערען.
חידושי הרי"ם בשם הרה"ק ר' משה מקאזניץ ז"ל
למאור ולא כתית למנחות
א מענטש דארף זיין שטענדיג ביי זיך צושטויסן און וויפל ער דינט דעם באשעפער זאל ער שטענדיג טראכטן ביי זיך עס איז נאך דא פלאץ ווי זיך צו פארבעסערן, ווייל שטייגן אין מדריגות איז נישט דא קיין שיעור, און ווען מ'טראכט אריין מיט א שטארקע התבוננות, וועט עס ברענגן פארן מענטש, א "שברון לב" צובראכנקייט, און א געפיל זיך צו הייבן און דינען נאך מער דעם השי"ת, אבער מ'דארף אכטונג געבן אז מ'זאל נישט צוקומען צו קיין "עצבות" צו טרויעריגקייט, דאס קען זיין א רמז אינעם פסוק -כתית למאור - דאס צושטויסענקייט דארף ברענגן "למאור" צו אויפלייכטן און מ'זאל זיך פארבעסערן, אבער - ולא כתית למנחות - אבער דאס צושטויסנקייט טאר נישט זיין אויף א אופן פון עצבות וואס דעמאלס טראכט די מענטש איך בין שוין א פארפאלענער, איך קען שוין גארנישט אויפטוען אדער זיך פארבעסערן.
(חשבה לטובה)
הרה"ק ר' אהרן קארלינער זצ"ל האט געזאגט: "מרירות" איז גוט "עצבות" איז אבער דאס ערגסטע, פון מרירות ביז עצבות איז איין האר, מרירות הייסט: איך האב שוין גארנישט, "עצבות" הייסט אבער איך קען שוין גארנישט מאכן, איך בין א פארפאלאנער. מ'דארף זיך דעריבער היטן, אז פון מרירות זאל נישט ווערן קיין עצבות.
(ר' אהרן קארלינער)
למאור ולא כתית למנחות
די רבינו בחיי זאגט אז געווענטליך נוצט מען בעסערע אויל פאר קאכן און פאר צו עסן, און די שוואכערע אויל און ביליגע אויל ווערט גענוצט פארן צינדן, דא האט אבער די פסוק פארלאנגט, צו צינדן זאלסטו ניצן דאס בעסטע אויל, - שמן זית זך - ווידער פאר מנחות וואס דאס ווערט אויפגעגעסן מוז נישט זיין די בעסטע אויל.
(רבינו בחיי)

לפני ה' חקת עולם לדרתם מאת בני ישראל
דער פשט אין פסוק קען מען זאגן, "חקת עולם לדרתם", די מצוה פון הדלקת נרות, וועט זיין א געזעץ אויף אייביג צו זייערע דורות, אפילו ווען "אהרן" און זיינע קינדער וועלן שוין נישט אנצינדן אין בית המקדש, וועט די מצוה זיין, "מאת בני ישראל" פון די יודישע קינדער, די מצוה פון הדלקת נר של שבת קודש, אזוי ווי עס איז מרומז אין פסוק, ווייל די ווערטער "לפני ה' חקת עולם לדרתם" איז בגימטריא, אזוי ווי די ווערטער, "להדליק נר של שבת כל אחד".
אגרא רכלה
כתית למאור להעלות נר תמיד
די ערשטע בית המקדש איז געשטאנען פיר הונדערט צען יאר, דער צווייטער בית המקדש איז געשטאנען פיר הונדערט צוואנציג יאר. דאס איז מרומז איו די ווארט "כתית" תי' (410) אזוי פיל יאר איז געשטאנען די ערשטע בית המקדש. תכ (420) ווי די ווארט כתית, אזוי פיל איז געשטאנען די צווייטע בית המקדש.
קען זיין פשט אין פסוק, כתית, די ערשטע און צווייטע בית המקדש,למאור, האט מען נאר דעמאלטס אנגעצינדן, אבער דער דריטער בית המקדש, להעלות נר תמיד, וועט מען שטענדיג אנצינדן, ווייל דאס וועט שטיין לעולם ועד.
תולדות יצחק
ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך (כח - א).
הדא הוא דכתיב "לולא תורתך שעשועי אז אבדתי בעניי" כשאמר הקב"ה למשה ואתה הקרב אליך, הרע לו אמר לא תורה שלי היתה ונתתיה לך.
דאס וואס אלס כהן גדול איז באשטומט געווארן "אהרן" און נישט "משה" איז ווייל צו מקרב זיין דאס פאלק האט געדארפט זיין איינער וואס איז נישט אין אזא הויכע מדריגה, עס האט געדארפט זיין אזא איינער וואס ער איז מער אראפגעלאזט צו זיי און פארשטייט זיך מיט זיי, אזוי ווי מ'קען נישט געבן פאר קליינע קינדער, א מלמד וואס לערנט גמרא מיט מפרשים ווייל די קינדער וועלן נישט פארשטיין נאר וואס זיי קענען פארנעמען לויט זייער כיתה, אזוי אויך משה איז געווען און גאר א הויכע מדריגה פאר די אידן, דעריבער האט די השי"ת אויסגעוועלט ענדערשער אהרן וואס איז מער א נידריגער מדריגה.
ווען די אייבערשטער האט געזאגט פאר משה פארוואס ער וועט נישט זיין כהן גדול, האט ער עס אים געגעבן צו פארשטיין - לא תורה שלי היתה - די תורה איז געווען מיינס, וואלט איך געקענט אליינס לערנען מיט די אידן, איז פארוואס האב איך דאס נישט געטוען, ווייל די אידן וואלטן נישט געקענט פארנעמען פון אזא הויכע מדריגה, אזוי אויך צו מכפר זיין די אידן און זיי מקרב זיין דארף זיין איינער וואס קען זיך גוט צופאסן.
(אוהל יעקב)
ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך.
דער מדרש זאגט, אז ווען דער אויבערשטער האט געזאגט פאר משה רבינו "ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך", האט עס איהם וויי געטוהן, און ער האט זיך געשפירט שלעכט, פארוואס ער האט נישט זוכה געווען צו ווערען דער כהן גדול. משה רבינו האט געטראכט אז אפשר איז דא עפעס שלעכט ביי איהם, וואס דורך דעם איז ער נישט זוכה צו ווערען דער כהן גדול. האט דער אויבערשטער געזאגט פאר משה רבינו, די תורה איז געווען מיין'ס, און איך האב עס פאר דיר משה געגעבען.
לכאורה דארף מען פארשטיין דער מדרש, מיט וואס האט דער אויבערשטער איהם געטרייסט, ווייל ער האט איהם געגעבען די תורה, וואס וועגען דעם איז ער נישט ראוי צו זיין א כהן גדול ?
מען קען דאס פארענטפערן, מיט דעם וואס עס ווערט גע'פסק'נט אין שלחן ערוך אורח חיים (סימן קכ"ח סעיף ל"ה) אז א כהן וואס הרג'ט א מענטש אפילו בשוגג, און אפילו ער האט תשובה געטוהן, טאר ער נישט דוכנ'ן. ממילא קומט אויס אז משה רבינו האט נישט געקענט זיין א כהן גדול, וויבאלד ער האט גע'הרג'ט דעם מצרי.
אבער לכאורה וואלט אהרן אויך נישט געקענט זיין א כהן גדול, ווייל חז"ל זאגען (רש"י פרשת כי תצא כ"ג ט') "גדול המחטיאו יותר מן ההורגו", דער וואס מאכט זינדיגען א מענטש, איז ערגער ווי ער הרג'ט א מענטש. אהרן האט דאך געמכט דעם עגל וואס דורך דעם האבען די אידען געדינט עבודה זרה, וואלט אוודאי נישט געקענט זיין א כהן גדול.
דאס קען זיין איז געווען די טענה פון משה רבינו, אז אהרן איז דאך ווייניגער ראוי צו זיין א כהן גדול ווי ער, ווייל אהרן איז געווען א "מחטיאו", ער האט געמאכט כלל ישראל זינדיגען, כאטש עס איז געווען בשוגג, און ביי איהם משה איז נאר געווען א "הורגו", ער האט נאר גע'הרג'ט.
אבער נאך דעם חטא העגל, האט משה רבינו מלמד זכות געווען אויף כלל ישראל, און ער האט געזאגט פאר דער אויבערשטער, אז צוליב דעם וואס מען האט געזאגט די עשרת הדברות בלשון יחיד, "לא יהי' לך", עס זאל נישט זיין צו דיר, האבען די אידען געטראכט אז נאר פאר מיר משה רבינו איז געגעבען געווארען די עשרת הדברות, און נישט פאר גאנץ כלל ישראל, וואס צוליב דעם קען מען נישט שטראפען כלל ישראל פאר מאכען דעם עגל.
דאס האט דער אויבערשטער גענטפערט פאר משה רבינו, "די תורה איז געווען מיין'ס און איך האב עס נאר פאר דיר משה געגעבען, איך האב די גאנצע עשרת הדברות געזאגט בלשון יחיד. דעריבער האב איך געמוזט מוחל זיין די אידען אויפן חטא פון דעם עגל. ממילא איז שוין נישט דא קיין טענה אויף אהרן אז ער האט געמאכט זינדיגען כלל ישראל, איז שוין אהרן מער ראוי צו זיין כהן גדול.
ילקוט האורים
ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך (כח-א)
דער אייבערשטער האט געזאגט צו משה רבינו אז ווען די וועסט דערהייבן אהרן הכהן זאלסטו איהם דערנענטערן צום פאלק, ווייל א מנהיג ישראל אויב ער איז נאר דערהויבן צום אייבערשטן, און ער דערנענטערט זיך נישט צום פאלק, קען ער זיי נישט העלפן. "הקרב" ער זאל זיין דערנענטערט צו כלל ישראל, כדי אז ער זאל זיי שטענדיג קענען העלפן.
(בני יששכר)
ומלאת יד אהרן ויד בניו
מען קען זאגן, אז דער אייבערשטער האט דא געוואלט אנזאגן פאר משה רבינו א וויכטיגן ענין, ווייל עס איז באקאנט אז די טבע פון מענטשן איז, אז זיי ווערן קיינמאהל נישט זאט פון גשמיות'דיגע זאכן, למשל אויב א מענטש האט הונדערט דאללער, וויל ער האבן נאך הונדערט, און אויב ער באקומט אביסל כבוד, גליסט זיך אים מער כבוד. אבער א מענטש דארף באמת נישט אזוי זיין, נאר א יוד דארף אייביג זיין צופרידן, און ער טאהר קיינעם נישט מקנא זיין, אזוי ווי עס שטייט אין ספר תהלים (קאפיטל ל"ד, פסוק י"א), "ודורשי ד'" די מענטשן וואס דינען דעם אייבערשטן, "לא יחסרו כל טוב" פעהלט זיי נישט קיין שום גוטס. האט דא דער אייבערשטער אנגעזאגט משה רבינו, אז ער זאל זעהן דערצו, אז איידער אהרן הכהן מיט זיינע קינדער הייבן אהן צו טוהן די עבודה, זאלן זיי האלטן ביי די הויכע מדריגה, אז עס זאל זיי שוין מעהר גארנישט פעלן.
לויט דעם, איז פשט אין די ווערטער פון דעם פסוק אזוי, "ומלאת יד אהרן ויד בניו" אהרן הכהן מיט זיינע קינדער זאלן האלטן ביי די מדריגה, אז זייערע באדערפענישן זענען שוין דערפילט. און דאס קען אויך זיין דער טעם, פארוואס די טעג אין וועלכע מען האט באנייט דעם משכן ווערן אנגערופן "שמונת ימי מילואים" די טעג ווען די באדערפענישן פון די כהנים זענען דערפילט געווארן.
(קדושת לוי)
ואלה הבגדים אשר יעשו וגו' ואבנט.
די גמרא זאגט אין מסכת זבחים (דף פ"ח ע"ב) דאס דער אבנט (גארטעל) פון די כהנים איז מכפר אויף "הרהור הלב" (שלעכטע מחשבות). פרעגען אויף די מפרשים, פארוואס האט בכלל אויס געפעהלט א כפרה אויף "הרהור הלב", די גמרא זאגט דאך אין מסכת קידושין (דף מ' ע"א) "מחשבה רעה אין הקב"ה מצרפה למעשה", א שלעכטע מחשבה רעכענט נישט דער אויבערשטער ווי א מעשה, ווייל עס שטייט אין פסוק (תהלים ס"ו י"ח) "אָוֶן אִם רָאִיתִי בְלִבִּי" א אומרעכט אויב איך האב געזעהן אין מיין הארץ "לא ישמע ה'" וועט עס השי"ת נישט צוהערען - ער שטראפט נישט אויף די מחשבה, אויב אזוי איז שווער פארוואס דארף מען א כפרה אויף הרהור ?
ענטפערט מען אויף דעם, ווען איז דאס געזאגט געווארען, אז פאר די מחשבה אליין'ס איז דער אויבערשטער נישט מעניש, דאס איז נאר געזאגט געווארען, אז דער מענטש האלט זיין מחשבה פאר אן עבירה, און ער האט דערויף חרטה. אויב אבער דער מענטש האלט נישט זיין מחשבה פאר אן עבירה, דעמאלטס איז די מחשבה יא אן עבירה, און דער אויבערשטער שטראפט יא אויף דעם.
און דאס איז מרומז אין פסוק "אָוֶן אִם רָאִיתִי בְלִבִּי" אויב איך אליין זעה אז מיין מחשבה וואס איך האב געהאט אין הארץ איז געווען "אָוֶן" א אומרעכט, נאר דעמאלטס וועט זיין אז "לא ישמע ה'" וועט עס דער אויבערשטער נישט אנעמען פאר אן עבירה.
הפלא"ה
והם יקחו את הזהב ... ועשו את את האפוד
לכאורה דארף מען פארשטיין, עס וואלט געדארפט צו שטיין "ויעשו", און זיי זאלען מאכען, פארוואס שטייט "ועשו" ?
דער רמב"ן זאגט, "והם יקחו", אז די אלע חכמי לב זאלען נעמען די אלע נדבות פאר'ן משכן, אהן דעם וואס זיי זאלען האלטען א חשבון און א רעכענונג וויפיל זיי האבען באקומען, וויבאלד מען האט זיי געגלייבט און געטרויט. דארף מען פארשטיין, פארוואס האט מען זיי געגעבען אלעס אהן א רעכנונג ?
מען קען דאס מסביר זיין, מיט דעם וואס די גמרא זאגט אין מסכת בבא מציעא (מ"ב ע"א) "אין הברכה מצויה אלא בדבר הסמוי מן העין", כדי עס זאל אריין קומען א ברכה אין נכסים פון א מענטש, איז נאר אויב עס איז פארהוילען, און עס איז נישט געציילט געווארען, און מען ווייסט נישט וויפיל ער פארמאגט.
עס וואלט געקענט מעגליך זיין, אז די אידען וועלען נישט ברענגען גענוג גאלד און זילבער פאר דעם משכן, האט דער אויבערשטער געוואלט אז מען זאל נאר ברענגען אביסל פון אלע זאכען וואס האבען אויסגעפעהלט פאר דעם משכן, און דער אויבערשטער וועט שוין אריין שיקען א ברכה אז עס זאל זיין גענוג פון אלע זאכען. וועגען דעם האט דער אויבערשטער באפוילען "והם יקחו" זיי זאלען אלעס נעמען אהן א חשבון, און דער אויבערשטער איז מבטיח אז "ועשו" ("ועשו" איז א הבטחה - נישט א באפעל) עס וועט זיין גענוג צו מאכען דעם אפוד מיט אלע אנדערע כלים פון משכן, ווייל די ברכה וועט קענען חל זיין.
למעשה האט זיך אויסגעשטעלט אז עס האט נישט אויסגעפעהלט א ספעציעלע ברכה, ווייל די אידען האבען געברענגט צו די מלאכת המשכן איבער גענוג. האט משה רבינו געזעהן אז עס איז נישט געווען דא א ברכה פון דער אויבערשטער, וועגען דעם האט משה רבינו מתפלל געווען א עקסטערע תפלה אז עס זאל קומען א ברכה אין די ארבעט פאר דעם משכן, אזוי ווי עס שטייט אין פסוק (שמות ל"ט מ"ג) "ויברך אותם משה" זאגט רש"י, אז משה רבינו האט מתפלל געווען "יהי רצון שתשרה שכינה במעשה ידיכם".
חתם סופר
וחשב אפדתו אשר עליו כמעשהו
די גמרא זאגט אין מסכת זבחים (דף פ"ח ע"ב) אז דער אפוד קומט מכפר זיין אויף עבודה זרה. און מיר ווייסען דאך אז ביי יעדע עבירה זאגען מיר "מחשבה רעה אין הקב"ה מצרפה למעשה", א מחשבה פון אן עבירה רעכענט נישט דער אויבערשטער ווי ער וואלט געטוהן אן עבירה. אויסער ביי א מחשבה פון עבודה זרה, זאגט די גמרא אין מסכת קידושין (דף מ') "מחשבה כמעשה" עס קומט א עונש פאר די מחשבה פונקט ווי פאר די מעשה.
דאס קען זיין איז מרומז אין פסוק - "וחשב אפדתו" די מחשבה פון די עבירה אויף וואס דער אפוד קומט מכפר זיין, ווערט גערעכענט "כמעשהו" אזוי ווי מען וואלט למעשה געדינט עבודה זרה.
כלי יקר
כמעשהו ממנו יהיה
דער טעם פארוואס ביי אלע עבירות זאגען מיר "מחשבה רעה אין הקב"ה מצרפה למעשה" פאר א מחשבה פון אן עבירה רעכענט נישט דער אויבערשטער ווי ער וואלט געטוהן אן עבירה, וויבאלד קיינער ווייסט נישט וואס א מענטש טראכט, אפילו די מלאכים וואוסען נישט די מחשבה פון א מענטש, אויב אזוי ווער קען עדות זאגען אז ער האט געהאט א מחשבה צו טוהן אן עבירה. דער איינציגסטער וואס ווייסט יא די מחשבה פון א מענטש, איז כביכול דער אויבערשטער אליין, אבער וויבאלד דער אויבערשטער ווערט גערעכענט ווי א טאטע פאר כלל ישראל, און א טאטע איז פסול לעדות. ממילא בלייבט די מחשבה פון דער מענטש אהן עדות.
דאס איז נאר געזאגט געווארען ביי אלע אנדערע עבירות, אבער ביי די מחשבה פון עבודה זרה, זאגען מיר יא אז "מחשבה רעה הקב"ה מצרפה למעשה", וויבאלד דער מענטש טראכט פון דינען עבודה זרה, ווייזט ער דאך מיט דעם אז ער וויל זיך ח"ו אפשיידען פון דער אויבערשטער, און ער מאכט דער אובערשטער ווי א פרעמדער, ממילא קען שוין כביכול דער אויבערשטער שוין זיין פאר דער מענטש א עדות אז ער האט געהאט א מחשבה צו דינען עבודה זרה.
דאס קען זיין די כוונה פון פסוק, - "וחשב אפדתו" די מחשבה פון די עבירה אויף וואס דער אפוד קומט מכפר זיין, ווערט גערעכענט "כמעשהו" אזוי ווי מען וואלט למעשה געדינט עבודה זרה, און דער טעם דערפון איז ווייל "ממנו יהיה" וויבאלד די עדות וועט זיין פון השי"ת אליין.
רבינו אפרים
והיה פי ראשו בתוכו שפה
רש"י זאגט אז דער ווארט בתוכו איז טייטש אזוי ווי דער תרגום זאגט "כפיל לגוה" – אז דער ברעג פון די מעיל זאל זיין איינגעבויגען צו אינעווייניג.
מען קען מיט דעם מסביר זיין די המשך פון די פסוק מיט דעם וואס עס ווערט געפסק'נט אין שלחן ערוך אורח חיים סימן ב' סעיף ג' "ידקדק בחלוקו ללבשו כדרכו, שלא יהפוך הפנימי לחוץ" – מען זאל אכטונג געבען אז מען זאל נישט אנטוהן קיין קלייד פארקערטע הייט, אז די אויסענווענדיג חלק פון די קלייד זאל נישט זיין אויף אינעווענדיג.
זענען די מפרשים מסביר [עיין משנה ברורה ס"ק ד'] אז א תלמיד חכם דארף אייביג אכטונג געבען אז זיינע קליידער זאלען נישט זיין פארקערט, כדי ער זאל נישט פארשעהמט ווערן אין די אויגן פון די מענטשען וואס זעהן איהם. און אויב ער איז נישט קיין תלמיד חכם, זאל ער כאטשיג ביים דאווענען זיין געווארענט אז זיינע קליידער זאלען נישט זיין איבערגעדרייט.
דאס קען זיין די המשך הפסוקים "והיה פי ראשו בתוכו" דער עפענונג זאל זיין איינגעבויגען צו אינעווייניג - ער זאל אכטונג געבען אז זיין קלייד זאל נישט זיין פארקערט – דעמולטס וועט זיין "ונשמע קולו" זיינע תפלות וועלען אנגענומען ווערען "בבאו אל הקדש" ווען ער קומט אריין צו דאווענען.
פרדס יוסף
וחשב אפדתו אשר עליו כמעשהו
קען מען זאגן פשט אין פסוק, לויט ווי די גמרא זאגט אין מסכת זבחים (דף פ"ח) אז דער אפוד איז מכפר אויף די עבירה פון עבודה זרה. אויך זאגט די גמרא אין מסכת קדושין, אפילו מיר ווייסן אז "מחשבה רעה אין הקב"ה מצרפה למעשה", אבער ביי די עבירה פון עבודה זרה איז הקב"ה יא מצרף די מחשבה למעשה.
דאס קען מען זאגן איז דער פשט אין פסוק "וחשב" און די מחשבה, "אפדתו אשר עליו", אויף די עבירה וואס דער אפוד איז מכפר, דאס מיינט מען עבודה זרה, "כמעשהו", ווערט גערעכנט די מחשבה אזוי ווי די מעשה.
משך חכמה
ושמת את שתי האבנים על כתפות האפד אבני זכרון לבני ישראל ונשא אהרן את שמותם לפני ד' על שתי כתפיו לזכרון.
רש"י זאגט אז דאס מיינט אז דורך דעם וואס אהרן וועט טראגן די נעמען פון די שבטים אויף זיינע אקסלען וועט עס דער אויבערשטער זעהן געשריבען און ער וועט געדענקען זייער ערליכקייט :
לויט רש"י קומט אויס אז וועגן דעם הייסט עס אבני זכרון געדענק שטיינער אז דער אויבערשטער זאל געדענקען זייער ערליכקייט .איז אבער זייער שווער אזוי צו זאגן ווייל פריער שטייט אין דעם זעלבן פסוק אבני זכרון לבני ישראל געדענקט שטיינער פאר די יודישע קינדער ? דער תירוץ איז אז זכות אבות קען אמאל זיין שלעכט פאר'ן מענטש אז ער פיהרט זיך נישט אויף אזוי גוט ווי זיינע עלטערין אבער אויב קינדער פיהרען זיך יא אויף גוט אזוי ווי זייערע עלטערן איז דאס א זכות פאר זיי און דער אויבערשטער געדענקט פאר זיי די גוטע מעשים פון זייערע עלטערן און באצאלט זיי גוטס דערפאר ,
דאס איז אויך פשט דא אין פסוק אבני זכרון געדענק שטיינער פאר'ן אויבערשטען אז דער אויבערשטער זאל געדענקען דעם זכות פון די עלטערין אבער עס איז אויך געדענק שטיינער פאר די יודישע קינדער אז זיי זאלען געדענקען וואס א מין עלטערין זיי האבען געהאט און זיי זאלען זיך טאקע גוט אויפהערען אזוי ווי זייערע עלטערין
ושמת את שתי האבנים על כתפות האפד זאלסט לייגען די צוויי שטיינער אויף די אקסעל בענדער פון דעם אפד עס זאל זיין אבני זכרון געדענק שטיינער לבני ישראל צו די יודישע קינדער צו געדענקען וואס א עלטערין זיי האבען געהאט ונשא אהרן את שמותם לפני ד' און אהרן זאל טראגען זייערע נעמען אויף זיינע צוויי אקסלען לזכרון אז דער אויבערשטער זאל געדענקען פאר די קינדער דעם זכות פון זייערע עלטערן.
(כתב סופר)
והאבנים תהיינה על שמות בני ישראל
די גמרא זאגט אין מסכת יומא דף ע"ג. אז די אלע אותיות פון דעם א"ב זענען געווען אין די אבני החושן, און ווען מען האט געפרעגט א שאלה ביי דעם "אורים ותומים", האבן די אותיות פון די ענטפער וואס מ'האט געוואלט וויסען געלאכטן, דורך דעם שם המפורש.
פרעגט די גמרא, עס איז דאך נישט דא דער אות צ' אין די נעמען פון די שבטים, ענטפערט די גמרא, אז עס איז אויך געווען אויס געקריצט אין די אבני החושן די נעמען פון די אבות "אברהם יצחק יעקב", און אין יצחק איז דאך פארהאנען דער אות צ'.
פרעגט די גמרא עס איז אבער נאך אלס נישט דא דער אות ט', ענטפערט די גמרא עס איז אויך געווען אויסגעקריצט אין די אבני החושן "שבטי ישורין" וואס אין דעם ווארט "שבטי" איז דא דער אות ט.
דארף מען פארשטיין פארוואס פרענט נישט די גמרא קודם פון דעם אות ט' און נאכדעם פון דעם אות צ', וואס דער - אות ט' - איז פאר דער - אות צ' -.
נאר עס ווערט געברענגט אין מדרש א "מחלוקת" וועלכע ווערטער זענען געווען אויפגעשריבן אויף די אבני החושן - איין מאן דאמר זאגט: אז עס איז געווען אויף געשריבן די נעמען פון די שטיינער, דהיינו אדם - ראובן, - פטדה - שמעון, און אזוי ווייטער, און ער לערנט דאס ארויס פון דעם פסוק "והאבנים תהיינה" און די נעמען פון די שטיינער זאלן זיין, "על שמות בני ישראל" אויסער די נעמען פון די בני ישראל.
און איין מאן דאמר זאגט: אז עס איז נעווען אויף געשריבן די נעמען פון די אבות און ער דרש'נט דאס פון דעם ווארט "והאבנים" - אב ובן - די אבות מיט די קינדער די שבטים. איז לויט דעם איז די גמרא זייער מדויק, ווייל די גמרא וואלט נישט געקענט קודם פרעגן פון דעם אות ט', ווייל אפשר האלטן מיר אזוי ווי דער מאן דאמר אז עס איז געווען געשריבן די נעמען פון די שטיינער, איז דאך דא דער אות ט', אין דעם ווארט "פטדה", דעריבער פרעגט די גמרא קודם פון דעם אות צ',
און די גמרא ענטפערט אז עס איז געווען געשריבן די נעמען פון די אבות, דארף דאך על כרחך זיין אז מען דרש'נט "אבנים" אב ובן, זענען דאך די נעמען פון די "שטיינער" נישט געווען געשריבן, פרעגט יעצט די גמרא אז עס פעהלט דאך דער אות ט', ענטפערט די גמרא אז עס איז אויך געווען געשריבן די ווערטער "שבטי ישורין".
חתם סופר
פתוחי חתם קודש לד'.
מען קען זאגן א שיינעם רמז אין די ווערטער, לויט ווי די גמרא זאגט אין מסכת תענית (דף ב' ע"א), "ג' מפתחות בידו של הקב"ה ולא נמסרו לשליח" דריי שליסלעך זענען דא אין די האנט פון דעם אייבערשטן, וואס ער געבט קיינאמהל נישט איבער פאר קיין שום מענטש אדער מלאך, "מפתח של חיה" די שליסל פון מאכן געבוירן קינדער, "מפתח של גשמים" די שליסל פון געבן רעגן, "מפתח של תחיית המתים" און די שליסל פון תחיית המתים. קען מען זאגן, אז דאס איז מרומז דא אין די ווערטער, "פתוחי חתם" די שליסלען ("פתוחי" איז א לשון פון "מפתח") פון ח'יה ת'חיה מ'טר, "קודש לד'" זענען הייליג פאר'ן אייבערשטן, און ער געבט זיי נישט איבער פאר קיין שום שליח.
(קול אליה-ו)
ולא יזח החושן מעל האפד (כח-כח)
דער חושן איז מרמז אויף די הארץ וואס אויף דעם ליגט ער, און דאס ווארט "אפד" איז בגימטריא (85) אזוי ווי "פה" מרמז צו זיין אז ווען א איד וויל דינען דעם אייבערשטן, דארף זיין הארץ מיט זיין מויל זיין צוזאמען, און נישט וואס ער זאגט מיט זיין מויל וועט ער אנדערש טראכטן אין זיין הארץ.
(דגל מחנה אפרים)
שפה יהי' לפיו
די גמרא זאגט אין מסכת זבחים דף פ"ח: אז דער מעיל איז מכפר אויף די עבירה פון לשון הרע. קען מען זאגן פשט אין די ווערטער וואס עס שטייט ביי דעם מעיל, "שפה יהי' לפיו" ער זאל זיך מאכן אויף זיין מויל א שפה [א זוים], דאס מיינט אז ער זאל נישט רעדן קיין לשון הרע, און קיין דברים האסורים.
אוהב ישראל
שפה יהי' לפיו
דער ווארט "שפה" איז בגימטריא, אזוי ווי דער ווארט "שכינה", מרמז צו זיין, אז ער זאל שטענדיג מיט זיין מויל מתפלל זיין אויף דעם צער פון גלות השכינה,
תפארת שלמה
ושכנתי בתוך בני ישראל והייתי להם לאלקים (כט-מה)
פארוואס שטייט "אלקים" וואס דאס איז דאך דער מדת הדין? נאר א טאטע וואס האט ליב זיין קינד, און הערט אז איינער טשעפעט איהם, וועט ער שלאגן דער וואס האט זיך געטשעפעט מיט זיין קינד. דאס זאגט דער תורה, אוודאי וועט דער רבונו של עולם האבן דער מדת הרחמים פאר כלל ישראל, נאר "והייתי להם לאלקים" פאר זיי, פאר די אלע וואס פייניגן כלל ישראל וועל איך גיין מיט דעם מדת הדין, און איך וועל זיי שטראפן.
(המגיד ממעזריטש זי"ע)
ושכנתי בתוך בני ישראל והייתי להם לאלקים (שם)
ווען א מענטש דערנענטערט זיך צו איינעם וואס מאכט זיך ווי א צדיק, און אין אמת'ן איז ער נישט קיין צדיק, איז מיט דער צייט, ווען ער דערנענטערט זיך נענטער און נענטער, ווערט ער געוואר דעם אמת. אבער ווען מען דערנענטערט זיך צו א צדיק אמת, איז וואס נענטער מען ווערט צום צדיק, אלץ זעהט מען מער זיין גדלות. דאס זאגט דער פסוק, "ושכנתי בתוך בני ישראל" וואס מער א יוד דערנענטערט זיך צום רבונו של עולם, אלץ מער איז "והייתי להם לאלקים" אלטס מער איז ער מסיג גדלות השם.
(ר' העניך מאלכסנדר זי"ע)
ושכנתי בתוך בני ישראל (שם)
א יוד איז אמאהל צוגעגאנגען צו רבי נפתלי ראפשיצער זי"ע ווען ער איז נאך געווען א קליין קינד, און איהם געזאגט, "דא האסטו א גאלדענע רענדעל, און זאג מיר ווי דער רבונו של עולם וואוינט" האט איהם דער קליין יונגעל געענפערט, "איך גיב דיר צוויי, און זאג מיר ווי וואוינט ער נישט".
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך
אין מדרש רבה שטייט אויף דעם פּסוק, לולי תורתך שעשועי אז אבדתי בעניי. ווען דער אויבערשטער האט געזאגט פאר משה הקרב אליך את אהרן אחיך, איז אים דאס שלעכט געווען אין זיינע אויגען, האט אים דער אויבערשטער געזאגט איך האב ביי מיר געהאט די תורה און איך האב עס דורך דיר געגעבען, ע"כ המדרש רבה.
לכאורה איז דאס זייער שווער, ווייל מיר ווייסען אז אין רש"י שטייט אז ווען דער אויבערשטער האט געהייסען פאר משה רבינו גיין צו פּרעה, האט ער געזאגט אז ער איז נישט ווערט, נאר אהרן וואס איז עלטער פון אים, ער זאל גיין, און דא ווען מ'האט אים געזאגט אז אהרן זאל ווערען דער כהן האט עס אים וויי געטאן?
נאך איז שווער, מיט וואס האט ער זיך בארואיגט ווען מ'האט אים געזאגט אז מ'האט דורך אים געגעבן די תורה?
נאר מ'קען ענטפערן אז משה רבינו, טאקע ווייל ער איז געווען אזא גרויסער עניו, האט ער געהאלטען אז ער איז נישט גענוג ווערט אז ער זאל מקרב זיין אהרן הכהן צו דער כהונה, ווייל ער איז דאך עלטער פון אים.
האט אים דער אויבערשטער געזאגט, תורה שלי הוא, וכו', לויט ווי אין מדרש שטייט, אז וועגן דעם איז אויסגערעכענט קהת פאר גרשון, כאטש גרשון איז געווען עלטער, ווייל ער האט געטראגען דעם ארון וואס אין דעם איז געווען די תורה און כבוד התורה קומט פריער, האט דער אויבערשטער דאס געוואלט ווייזען, און ער האט דעריבער געשטעלט קהת פאר גרשון.
דאס זעלבע האט דער אויבערשטער געענטפערט פאר משה רבינו, כאטש ער איז עלטער פון דיר, אבער וויבאלד דו האסט געגעבען די תורה פאר די אידן, איז דא ביי דיר כבוד התורה, ממילא ביסטו ווערט אז דו זאלסט מקרב זיין אהרן צו דער כהונה.
נאך א בחינה:
עס שטייט, אז ווען משיח וועט קומען, וועלען די לוויים זיין די כהנים און זיי וועלען טאן די עבודה, ממילא ווען משה רבינו האט געהערט אז אהרן גייט זיין דער כהן, האט ער עס אים זייער וויי געטאן, ווייל ער האט געמיינט אז ס'גייט שוין קומען דער עולם התיקון, און דא זעט ער אז נישט, האט עס אים וויי געטאן, ווייל ער האט נישט געוואוסט ווי אזוי אידן וועלן אויסהאלטען די געוואלדיגע נסיונות וואס איז אלץ דא אין גלות. דאס האט בעיקר וויי געטאן פאר משה רבינו.
אויף דעם האט אים דער אויבערשטער געזאגט, אז מיט די תורה, וועט מען זיך אי"ה האלטען אקעגען אלע נסיונות. דער אור החיים הקדוש זאגט, אז אין מצרים וואלטן זיך די אידן נישט געקענט האלטען נאך איין רגע, ווייל זיי האבען נישט געהאט קיין תורה, אבער יעצט ווען ס'איז שוין דא א תורה, קען מען זיך האלטען אפילו אין די נו"ן שערי טומאה. ממילא האט דער אויבערשטער בארואיגט משה רבינו, אז אידן וועלען זיך קענען האלטען אין די שווערע גלות'ן, ווייל זיי האבען א תורה.
(דברי יואל)



שטייט אין מדרש בשעה שאמר לו הקב"ה למשה ואתה הקרב אליךאת אהרן אחיך, הרע לו למשה, אמר לו הקב"ה תורה היתה שלי ונתתיה לך.
לכאורה איז דאך שווער, משה רבינו איז דאך געווען דער "עניו מכל אדם אשר על פני האדמה". און שטענדיג האט ער מכבד געווען אהרן, פארוואס האט אים דאס וויי געטוהן אז אהרן ווערט כהן גדול.
ענטפערט דער הייליגער חתם סופר: ס'שטייט אז משה רבינו האט נישט געקענט זיין קיין כהן גדול, ווייל ער האט גע'הרג'עט דעם מצרי, און ס'שטייט כהן שהרג את הנפש לא ישא את כפיו, אז א כהן וואס האט גע'הרג'ט א מענטש טאר ער נישט דוכנ'ן, ממילא האט ער נישט געקענט זיין א "כהן גדול".
און ס'שטייט אין מדרש "המחטיא את חבירו קשה מן ההורגו", ווען איינער מאכט זינדיגען זיין חבר. איז סאך גרעסער ווי איינער וואס הרג'עט אים, אויב אזוי וואלט דאך אהרן אויך נישט געקענט זיין קיין כהן גדול, ווייל ער האט געברענגט די יודן צו מאכן דעם עגל, אבער ס'שטייט אז משה רבינו האט שוין געזאגט, אז דער אייבערשטער האט געזאגט אנכי ה' "אלקיך" בלשון יחיד. "לי" צווית ולא להם, מיר האסטו באפוילן נישט פון זיי, קומט אויס אז אהרן האט נישט געזינדיגט מיט'ן עגל, איז ער יא ראוי געווען צו זיין א כהן גדול.
מיט דעם קען מען זייער גוט פארשטיין דעם מדרש, בשעה שאמר לו הקב"ה למשה ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך, הרע לו למשה. ווייל פארוואס קען ער נישט זיין א כהן גדול, ווייל ער האט גע'הרג'ט דעם מצרי, און כהן שהרג את הנפש לא ישא את כפיו, אויב אזוי איז דאך שווער ווי אזוי האט אהרן געקענט ווערן כהן גדול, ס'איז דאך גדול המחטיאו יותר מן ההורגו, אויף דעם האט דער אייבערשטער געזאגט, התורה שלי היתה ונתתיה ל"ך, איך האב עס געגעכן דייקא צו דיר, לך צוית ולא להם, ממילא האט אהרן נישט דעם חטא פון עגל, האט ער געקענט ווערן כהן גדול.



בשעה שאמר לו הקב"ה למשה ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך, הרע לו למשה, אמר לו הקב"ה תורה היתה שלי ונתתיה לך.
עס ווערט געברענגט אין תרגום יונתן ווען עמרם האט גע'גט יוכבד, האט יוכבד חתונה געהאט מיט אליצפן בן פרנך און זו האט געבוירן "אלדד און מידד", און נאכדעם האט "יוכבד" צוריק חתונה געהאט מיט איר געוועזענע מאן "עמרם". און זו האט געבוירן משה רבינו, קומט דאך אויס אז עמרם האט צוריק גענומען די גרושה נאכדעם וואס ער האט שוין חתונה געהאט,
און ווי באקאנט איז דאך אסור מן התורה אזוי ווי עס שטייט אין די תורה "לא יוכל בעלה הראשון אשר שלחה לשוב לקחתה להיות לו לאשה וגו' כי נארישקייט הוא. די ערשטע מאן וועט נישט טארן צוריק נעמען זיין ערשטע ווייב נאכדעם וואס ער האט איר אוועק געשיקט און זו האט חתונה געהאט,
דאס האבן די מלאכי השרת געטענה'ט ווי קומט דא אריין איינער, וואס איז געבוירן געווארן דורך א פרוי צווישן אונז זייער כוונה איז געווען צו זאגן ער איז דאך געבוירן געווארן דורך א איסור, ווי אזוי האט ער געהאט א רעכט ארויפצוקומען אין הימל.
האט זיי די באשעפער גענטפערט אז ער איז געקומען נעמען די תורה, און ביז יעצט איז נאך נישט געווען די תורה, דעריבער האט זיין טאטע נישט געטוען א איסור, איז משה יא הייליג.
לויט דעם קען מען פארשטיין דעם מדרש, ווען משה רבינו האט געזעהן אז די אייבערשטע האט אים געזאגט ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך האט משה געטראכט קען זיין ווייל ער איז פסול צו זיין א כהן גדול, ווייל ער איז געבוירן געווארן דורך א עבירה און א כהן טאר נישט האבן א פעלער נישט אין זיין קערפער און נישט אין זיין יוחס, וועגן דעם איז "הרע לו" אים שלעכט געווארן און געהאט דערפון גרויס צער.
אמר לו הקב"ה תורה היתה שלי ונתתיה לך - האט אים די אייבערשטער געזאגט די גאנצע מעשה פון דיין טאטע איז געווען פאר מ'האט געגעבן די תורה, דעמאלס איז די תורה נאך געווען מיינס, און אויב וואלסטו ח"ו געבוירן געווארן דורך אן עבירה וואלט איך דיר נישט איבער געגעבן די תורה.


מחוץ לפרכת אשר על העדות, די גמרא זאגט אין מס' שבת עדות הוא לכל באי עולם שהשכינה שורה בישראל. שטייט אין ס' פנינים נחמדים, לכאורה דארף מען פארשטיין, ווען דארף מען האבן "עדות", דארטן ווי איינער לייקענט עפעס, ווי די לשון הגמרא "לא איברי סהדי אלא לשקר", אויב אזוי איז שווער צו וואס דארף מען האבן עדות אז השכינה שורה בישראל. ווער לייקענט עס דען ?
נאר די גמרא זאגט אין מס' עבודה זרה (דף ג') אז לעתיד לבא וועלן די גוים טענה'ן ווי האבן אודן מקיים געווען די מצות, וועט דער אייבערשטער מעיד זיין אויף די יודן, וועלן די גוים זאגן כלום אב מעיד על בנו, ווי קען א טאטע עדות זאגן אויף זיין קינד. איז דאך לכאורה שווער, ווי אזוי קען טאקע דער אייבערשטער עדות זאגן.
נאר די גמרא זאגט אין מס' שבת, "כל האומר דוד חטא אינו אלא טועה". ווייל ס'שטייט אץ פסוק וה' עמו, וויאזוי קען זיין אז דוד זאל האבן געזינדיגט, און דער באשעפער זאל זיין מיט אים, לויט דעם פארשטייט מען דער אייבערשטער וועט מעיד זיין, מיינט נישט בתורת עדות, ווייל אויף דעם איז שווער כלום אב מעיד על בנו, נאר די פשט איז, אז דער אייבערשטער רוהט צווישן אונז מוז דאך זיין אז מ'האט איינגעהאלטן די תורה, אזוי ווי די גמרא זאגט ביי דוד המלך וה' עמו.
מיט דעם פארשטייט מען די גמרא עדות היא שהשכינה שורה בישראל. ווייל די מנורה איז משפיע חכמה, דאס גייט ארויף אויף די תורה, און דאס איז אן עדות לבאי עולם, דאס הייסט ס'איז א תשובה פאר די אומות העולם לעתיד לבא, אז השכינה שורה בישראל, ממילא האבן זיי נישט געזינדיגט.
מ'קען עס מסביר זיין מיט די הקדמה וואס די הרב עמודיה שבעה איז מפרש דאס וואס די גמרא זאגט אין מס' שבת (פח ע"ב), כשעלה משה למרום אמרו מלאכי השרת מה לילוד אשה בינינו, אמר להם הקב"ה לקבל תורה בא - ווען משה רבינו איז ארויפגעגאנגען אין הימל צו נעמען די תורה האבן די מלאכי השרת געפרעגט דעם אייבערשטן ווי קומט אריין צווישן אונז מלאכים א מענטש וואס איז געבוירן געווארן, האט זיי די אייבערשטער געזאגט אז ער איז געקומען נעמען די תורה.
(פני דוד)



אין מדרש (לז, ד) שטייט, ווען דער אויבערשטער האט געזאגט ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך, האט דאז זייער געאהרט פאר משה, האט אים דער אויבערשטער בארואיגט, תורה היתה שלי ולך נתתיה, די תורה איז געווען מיין, און איך האב עס פאר דיר געגעבן, דארף מען פארשטיין, ווי קען דאס זיין אז פאר דעם גרויסן עניו משה רבינו זאל וויי טאן אז אהרן הכהן ווערט נאנט צום אויבערשטן?
נאר אין די גמרא (מגילה כ"ד) ווערט געברענגט, אז א כהן וואס קען נישט קלאר ארויסזאגן די אותיות, איז נישט ערלויבט צו דוכנ'ען. קומט אויס אז אזוי ווי משה רבינו איז געווען א כבד פה, האט ער נישט געקענט ארויסזאגן די אותיות, און איז נישט געווען כשר צו דוכנ'ען.
דער ר"ן שרייבט (דרוש ג'), אז דער טעם פארוואס משה רבינו איז געווען א כבד פה איז געווען ווייל מ'זאל נישט זאגן אז אידן האבן מקבל געווען די תורה ווייל משה רבינו האט דאס מיט הערליכע רייד אראפגעלייגט, דעריבער איז משה רבינו געווארן א כבר פה, צו ווייזן אז מיט דעם אלעם האבן דאס די אידן מקבל געווען.
דאס איז פשט אין מדרש, ווען משה רבינו האט געהערט אז אהרן ווערט דער כהן, האט דאס אים וויי געטאן. דער ווייטאג איז נישט באשטאנען פון דעם וואס אהרן ווערט גרעסער פון אים, נאר די סיבה אונטער דעם איז, אז ער איז א כבד פה און איז פסול לכהונה, דאס האט אים דער אויבערשטער דערנאך בארואיגט, תורה שלי היא ולך נתתי', דו ביסט דאך דער וואס דארף געבן די תורה פאר די אידן, וואס קען נישט צושטאנד קומען נאר ווייל דו ביזט א כבד פה, דעריבער דארף דיר נישט וויי טאן אז דו ביזט א כבד פה.
(כסף נבחר)
^ דרוש ו'6
את האורים ואת התומים.
דער רמב"ן הק' ערקלערט דעם חילוק צווישן אורים און תומים, ווי פאלגענד: "אורים", דאס זענען געווען די אותיות וואס האבן אויפגעלויכטן ווען מ'איז געקומען פרעגן א שאלה פונעם כהן גדול, אבער דאך קען מען אמאל לייענען די אותיות נישט ווי עס דארף צו זיין, דאן קען מען האבן א פאלשן ענטפער. דערפאר האט אויסגעפעלט די "תומים", וואס דאס איז געווען דער רוח הקודש וואס האט געוויזן פאר'ן כהן דעם ריכטיגן וועג ווי אזוי אויסצולייענען די אותיות, עכלה"ק.
לויט דעם רמב"ן קען מען ערקלערן א וואונדערליכן קאפּיטל אין תנ"ך. ווען די צעבראכענע פרוי חנה איז געקומען צו עלי הכהן, האט ער זי געפרעגט צי זי איז שיכור, זעענדיג ווי זי רעדט שטיל. חנה האט אים צוריק געענטפערט, דו האסט מיך נישט דן געווען לכף זכות, צוליב דעם האסטו נישט קיין רוח הקודש )עי' ברכות ל"א(.
אויבנאויף דארף מען פארשטיין, פארוואס האט עלי געטראכט אז די פרוי חנה וועלכע ווערט פאררעכענט אלס איינע פון די 7 נביאות איז א שיכורת?
נאר די ערקלערונג דערפון איז, אז אזוי ווי חנה איז געקומען צו עלי, האט ער א קוק געטאן אויפ'ן אורים ותומים און געזען ווי די אותיות ה'כ'ר'ש', האבן אויפגעשיינט, האט ער דאס געלייענט "שכרה", דעריבער האט ער זי געפרעגט, צי ביסטו שיכור? האט זי אים געענטפערט, ווייל דו האסט נישט דן געווען לכף זכות האסטו נישט קיין רוח הקודש, דעריבער האסטו דאס נישט געקענט לייענען. וויסן זאלסטו אז איך בין אן עקרה, און דער ריכטיגער וועג אויסצולייענען די אותיות זענען - וו , שרה - אזוי ווי שרה אמנו, איז ערשט געווען אן עקרה און דערנאך איז זי געהאלפן געווארן, אזוי וועל איך נאך אויך געהאלפן ווערן. אזוי ווי עס האט זיך ווירקליך שפּעטער ארויסגעשטעלט אז פון איר איז ארויסגעקומען שמואל הנביא
(גר"א)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

"כתית למאור" - ולא למנחות. פרעגט די גמרא, אז לכאורה מה דאך די מנורה וואס איז נישט צום עסן, דארף זיין שמן זית זך, כל שכן מנחות וואס איז יא צום עסן וואלט אודאי געדארפט זיין שמן זית זך? ענטפערט די גמרא, התורה חסה על ממונן של ישראל, קרבן מנחות זענען דא זעהר אסאך, און אויב אזוי פיהל אויל וועט דארפן זיין שמן זית זך כתית, וועט עס זיין זעהר טייער, דעריבער זאגט די תורה נאר כתית למאור, ולא למנחות.
(מנחות פ"ו)
די גמרא זאגט מען זאל נישט באשטימען גבאים וואס זאלען פארוואלטען מיט געלט ווייניגער ווי צוויי מענטשן, מען לערנט דאס ארויס פון פסוק "והם יקחו את הזהב".
(בבא בתרא ח')
חייב אדם למשמש בתפלין בכל שעה. מען טאר נישט מסיח דעת זיין פון די תפלין, דאס לערנט מען ארויס א קל וחומר פון דעם ציץ, וואס האט נאר איין אזכרה, שטייט והי' על מצחו תמיד, אז מען טאר נישט מסיח דעת זיין, כל שכן תפלין, וואס האט אזוי פיהל אזכרות.
(מנחות ל"ו)
"תנופה" מיינט, מוליך ומביא מעלה ומוריד. דאס לערנט מען ארויס פון די ווערטער אשר הונף ואשר הורם, הונף מיינט מוליך ומביא, הורם מיינט מעלה ומוריד, מוליך ומביא למי שהארבע רוחות שלו, מעלה ומוריד למי שהשמים והארץ שלו, און אזוי אויך די נענועים פון לולב.
(סוכה ל"ז)
אמר ר' ענני בר ששון, פארוואס שטייט די פרשה פון בגדי כהונה נעבן די פרשה פון קרבנות, צו לאזן הערן אז אזוי ווי די קרבנות זענען מכפר, אזוי אויך זענען די בגדי כהונה מכפר: כתונת - איז מכפר אויף שפיכות דמים, מכנסים - מכפרים על גלוי עריות, מצנפת - על גסי הרוח – גאוה, אבנט - על הרהור הלב, חשן - על הדינין, אפוד - על עבודה זרה, מעיל - על לשון הרע, ציץ - מכפר על עזות פנים.
(ערכין ט"ז ע"א)



ואתה תצוה
ואתה, ווי אזוי די אידן זאלן זיך פירען אין די צייט ווען זיי שטעלן זיך פאר מיר זאגען דעם ברוך "אתה", דאס – תצוה - זאלסטו זיי באפעלען, און זיי אויסלערנען.
(תורת אבות - סלאנים)
ואתה תצוה
ו'אתה ת'צוה א'ת ב'ני, איז די זעלבע ר"ת פון ת'ורה ו'גדולה ב'מקום א'חד, מרמז צו זיין אז דער וועלכער לייגט זיך באמת אריין אין די טיפקייט פון די חכמת התורה, וואס איז מרומז אין שמן זית זך, דעם פעלט גארנישט אויך אויף די וועלט, און ער איז זוכה לשתי שולחנות.
(עטרת ישועה)
ואתה תצוה את בני ישראל.
אין די פּרשה ווערט נישט דערמאנט דער נאמען פון משה רבינו ע"ה, דאך ווערט דאס דערמאנט ברמז, ווי פאלגענד: אין די סדרה איז פאראן 101 פּסוקים, (כמנין מיכאל), די איבריגע אותיות פון דעם נאמען משה, מ'מ ש'ין ה'א, דאס הייסט די אותיות מינ"א, זענען בגימטריא ,101 ווי די צאל פון די פּסוקים פון די סדרה. דאס קומט מרמז צו זיין אויף משה רבינו
הגר"א מווילנא ז"ל
דאס דערמאנטע ווארט פון ווילנער גאון ז"ל קומט אונז מרמז זיין, אז טראצדעם וואס חיצוניות'דיג זעט מען נישט דעם נאמען פון משה רבינו, ווי חז"ל ערקלערן שוין די אורזאך דערפון, דאך בפּנימיות פון די פּרשה איז עס מרומז. אזוי אויך טראצדעם וואס מיר זעען נישט היינט צו טאג דעם גוף פון משה רבינו, דאך איז נאך דא דער רוח פון משה רבינו, ווי חז"ל זאגן, אתפּשטותא דמשה בכל דרא ודרא
תלמידי הגר"א ז"ל
אין צו אלא לשון זירוז. (לשון רש"י)
אויבנאויף דארף מען פארשטיין, וואס איז געווען די גרויסע איילעניש? דער באפעל פון השי"ת צו נעמען די איילבירטן איז געווען ממחרת יוה"כ, ווען ער איז אראפּ פון בארג, ווידער דאס צינדן אויל איז ערשט געווען א' ניסן, ווען מ'האט אויפגעשטעלט דעם משכן, טא וואס איז די איילעניש?
עס קען זיין אז אזוי ווי זיי האבן אליין געדארפט אראפּקלויבן די איילבירטן, איז געווען די קפּידא אז דאס זאל זיין גלייך נאכדעם וואס משה איז אראפּ פון בארג, וואס דאן זענען די איילבירטן גוט געצייטיגט
פּנים יפות להפלא"ה
ואתה הקרב אליך את אהרן אחיך.
משה רבינו האט זוכה געווען צו כתר תורה וואס שטייט פיל העכער ווי כתר כהונה, צו וואס אהרן הכהן האט זוכה געווען, דאך האט דער אויבערשטער אנגעזאגט פאר משה רבינו, ואתה, און דו מיט דיין כתר תורה, הקרב אליך, זאלסט פּרובירן ווי מער צוציען צו דיר אהרן הכהן, עס זאל זיך נישט צופיל דערקענען דער חילוק צווישן אייך ביידע
הנצי"ב מוואלאזין ז"ל
ואתה הקרב אליך ... נדב ואביהו אלעזר ואיתמר בני אהרן.
ווייסן מיר דען נישט ווער עס זענען די קינדער פון אהרן, אז די תוה"ק דארף זיי פּונקטליך אויסרעכענען ביי די נעמען? נאר די ערקלערונג דערפון איז, לויט ווי מיר ווייסן זענען דאך פאר'ן חטא העגל די בכורים געווען די כהנים, און נדב איז שוין געווען א כהן פאר'ן חטא העגל. אויך האט נדב זיכער נישט געזינדיגט ביים חטא העגל, ווייל אויב יא, וואלט ער זיכער נישט געווארן אויסגעוועלט אלס א כהן הדיוט, וואלט געווען א סברא צו זאגן אז מ'דארף אים נישט פריש מחנך זיין צו די עבודה, ווייל ער איז שוין ווי אן אלטער כהן, דערפאר דארף די תוה"ק איבערזאגן די נעמען פון אהרנ'ס קינדער, ארויסצוברענגען אז אלע דארפן א פרישן חינוך צו די עבודה
מהרי"ל דיסקין עה"ת
בגדי קודש לאהרן אחיך לכבוד ולתפארת
אזוי ווי מיר געפינען, אז נאכ'ן חטא פון אדה"ר, איז זייער תיקון צושטאנד געקומען דורך די בגדים מיט וואס הקב"ה האט זיי באקליידעט, דאס זעלבע איז דער תיקון פאר'ן חטא העגל געווען דורך די בגדים וואס דער כהן גדול האט אנגעטאן. ד.מ. דער פּסוק, דורך די בגדי כהונה, וועט זיין פאר אונז, ל"כבוד ולתפארת", צו באשיינען אונזערע מעשים.
(הרה"ק ר' גרשון העניך מראדזין)
מתוך בני ישראל.
מיר געפינען אין תנ"ך (שמואל א י), ווען מ'האט געזוכט שאול המלך וועלנדיג אים קרוינען אלס מלך ישראל, האט מען אים געפונען ווי ער באהאלט זיך צווישן כלים, מיט'ן ציל זיך אויסצומיידן פון די מלוכה. דאס זעלבע האט זיך אפּגעשפּילט ווען מ'האט געוואלט קרוינען די בני אהרן, האבן זיי זיך פּרובירט אויסצומישן צווישן אלע אידן, אז מ'זאל זיי נישט געפינען. דאס איז דער אויבערשטער מרמז פאר משה רבינו, ואתה הקרב אליך "מתוך" בני ישראל, נעם זיי אוועק פון צווישן די אידישע קינדער, זיי מישן זיך אויס צווישן די אידן, און דו זאלסט זיי ארויסנעמען פון זיי
כלי חמדה
אשר מלאתיו רוח חכמה.
השי"ת זאגט פאר משה רבינו, נעם די חכמי לב וואס איך האב "אנגעפילט" מיט חכמת התורה, אז זיי זאלן נישט פארמאגן קיין ארט פאר פרעמדע מחשבות, דעריבער זענען זיי ווערט אז זיי זאלן מאכן די כלים פאר'ן משכן
מלבי"ם
אשר מלאתיו רוח חכמה.
פאראן א סאך מענטשן וואס האבן אין זיך זעלטענע כשרונות און טאלאנטן, אבער זיי נעמען עס מיט זיך אין קבר, ווייל ס'איז נישטא ווער עס זאל זיי אנטפּלעקן אז זיי פארמאגן אפילו די כשרונות (לשון החובת הלבבות). דאס האט השי"ת געזאגט פאר משה רבינו, דו ברוח קדשך ווייסט דאך יא ווער עס זענען די וואס כ'האב אנגעפילט מיט די כשרונות, דערפאר גיי און געב זיי איבער אז זיי זאלן אויסנוצן די כשרונות צום בנין המשכן
חתם סופר
ששה משמותם על האבן האחת.
אין ירושלמי שטייט, אז דער נאמען פון בנימין איז געווען צעטיילט אין צווייען, אויף איין שטיין איז געשטאנען די אותיות "בנ", און אויפ'ן אנדערן איז געשטאנען "ימין". דאס קען מרומז זיין אין די ברכה וואס משה רבינו האט געגעבן פאר בנימין, ובין כתיפיו שכן, ער זאל רוען צווישן די אקסלען, ווייל ווי מען זעט אין ירושלמי, איז טאקע אויסגעקומען אז דער נאמען פון בנימין איז געווען צווישן די אקסלען פונעם כהן
משך חכמה
ששה משמותם על.
די ר"ת פון ש'שה מ'שמותם ע'ל איז "שמע", דאס איז מרמז אויף וואס די שבטים האבן געענטפערט פאר זייער טאטן יעקב אבינו פאר זיין שטארבן, ווען ער האט זיי חושד געווען, שמע ישראל, וגו'
הרוקח
כתית למאור
כתית, מ'דארף זיך ערשט צעשטויסען אלע נישט אויסגעהאלטענע תאוות, און דערנאך למאור, קען מען לייכטען.
(הרה"ק מקוברין ז"ל)
כל חכמי לב אשר מלאתיו רוח חכמה
נאר דער איז ראוי צו ווערען אנגערופען, "חכמי לב", דער וועלכער גלייבט, אשר מלאתיו, אז איך האב אים אנגעפילט מיט חכמה, און גארנישט קען נישט געטאן ווערן אן דעם באפעל פון השי"ת.
(דברי שלום - קוידנוב)
והי' פי ראשו בתוכו והי' פי
דאס רעדן וואס מ'רעדט ארויס פונעם מויל, דארף זיין "ראשו בתוכו", דאס הארץ זאל מיטהאלטן מיט די רייד פונעם מויל, ס'זאל זיין "פּיו ולבו שוין".
(דברי ישראל - מאדזשיץ)
שהשריונים שלהם פּיהם כפול לתוכן (לשון רש"י)
דער שטארקסטער פּאנצער וואס מיר האבן אקעגען דעם יצה"ר, איז "שמירת הלשון", וואס מיט דעם וואס מ'פארמאכט זיך אליין דאס מויל, ווען מ'דארף נישט רעדן, פארמאכט מען דאס מויל פונעם ס"מ.
(הרה"ק ר"ר שלום מבעלזא זי"ע)
ועשית ציץ זהב טהור
ציץ איז פון לשון זען (מציץ מן החרכים), דאס איז מרמז, ועשית ציץ, א מענטש דארף שטארק מעיין זיין, "זהב טהור", אז זיין גאלד און זיין געלט, זאל זיין ריין כשר'ע געלט.
(דברי אמת להחוזה מלובלין זי"ע)
וזה הדבר אשר תעשה להם
וזה הדבר, ווען א צדיק זאגט ארויס א דיבור פון זיין מויל, אשר תעשה להם, טוט דאס דער אויבערשטער מקיים זיין - "צדיק גוזר והקב"ה מקיים".
(דברי אלימלך - גראדזיסק)
א איד דארף שטענדיג ארבייטען אז יעדעס ווארט וואס ער זאגט ארויס, זאל זיין בקדושה ובטהרה. דאס איז פּשט וזה ה"דבר", דער דיבור פון א מענטש, אשר תעשה להם לקדש, זאלן זיי הייליגען.
(קדושת יום טוב)
שפה יהי' לפיו
שפ"ה איז בגימטריא אזוי פיל וויפיל שכינ"ה, דאס זאגט דער פּסוק, שפה יהי' לפיו, מ'דארף שטענדיג מתפּלל זיין מיט'ן מויל אויפ'ן גלות השכינה, וואס בכל צרתם לו צר.
(תפארת שלמה)
ואת החלב המכסה את הקרב
חלב, דאס איז א רמז אויף די אלע פעטע מאכלים און גשמיות'דיגע הצטרכות'ן. דאס איז דער פּסוק מרמז, ואת החלב, די אלע מאכלים גשמיים, המכסה את ה"קרב", טוט פארדעקען די התקרבות צום אויבערשטען און איז א שטארקער שטער צו עבודת השי"ת.
(תפארת עוזיאל)
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

חושן - ווייזט אויף דינים
הקדמה: דער אלשיך הקדוש איז מאריך וואס מ'לערנט אלס ארויס פון די שטיינער פון חשן וואס דער חשן ווייזט אויך דין תורות און דיינים, אזוי אויך די אלע שטיינער און זייערע נעמען ווייזען אויף די זאכען וואס א דיין דארף אינצוהאלטן
קודם איז ער מרמז די דריי הארבסטע עבירות וואס ער דארף נזהר זיין:

א) אדם - דאס ווייזט אז ער דארף זיין ריין פון די עבירה פון שפיכות דמים וואס דאס איז מרומז אין אדם וואס ווייזט אויף בלוט וואס איז רויט.
ב) פטדה - איז אזא שטיין וואס מאכט קאלט יעדע זאך וואס רירט אן אין איר, דאס קומט וויזען אז ער דארף זיין קאלט פון אלע תאוות און זיין ריין פון גילו עריות ר"ל.
ג) ברקת - איז בגימטריא "נקימה על העובדי עבודה זרה" וואס דאס קומט ווייזען אז ער איז ריין פון די עבירה פון ע"ז - דאס זענען די דריי הארבסטע עבירות.
ד) יעצט קומט אלע הלכות וואס א דיין דארף איינהאלטען ווען ער פירט א משפט:
ה) נפך - איז אזא גרינער שטיין און ס'באלאנגט פאר שבט יהודה וואס ער האט מודה געווען ביי די מעשה פון תמר אזוי אויך א דיין דארף מודה זיין על האמת אפילו זיין פנים ווערט גרין בשעת ער ווערט פארשעמט פון דעם אז ער זיך מודה.
ו) ספיר - איז א הארטע שטיין און אפילו מ'האקט דערויף ווערט גאר דער האמער צושפאלטען און נישט דער שטיין אזוי דארף א דיין זיך נישט בייגען פאר'ן דין.
ז) יהלום - דאס איז א רינדעכיגער שטיין און באלאנגט פאר שבט זבולין וואס איז געווען א עושר און דאס קומט ווייזען אז די גאנצע עשירות איז ווי א רינגעלע און ממילא טאר א דיין נישט מחניף זיין א עושר ווייל ס'באלאנגט נישט פאר אים.
ח) לשם - דאס איז די שטיין וואס באלאנגט פאר שבט דן וואס ביי אים שטייט דן ידין עמו כאחד - דרשענט די גמרא לשם יחידו של עולם, דאס ווייזט דער נאמען לשם אז מ'דארף פסקענען לשם שמים און וויסען אז דער אויבערשטער הערט אלעס אויס.
ט) שבו - וואס דאס איז דער שטיין פון נפתלי וואס ביי אים איז געווען די מעשה אז ער איז געלאפען ברענגען די שטר פון מצרים ווען מ'איז געשטאנען ביים מערת המכפלה, דאס קומט ווייזען אז מ'זאל נישט כאפען און אפ'פסק'נען נאר רואיג טון ווי מ'דארף, און דאס ווייזט דער נאמען פון שטיין שב"ו - זיך צירוק געקערט.
י) אחלמה - דאס ווייזט אז מ'זאל נישט מקרב זיין א קרוב ביי א דין תורה נאר פסקענען לאמת, דאס איז די רמז פון אח - למה, וואס איז דיין ברודער.
יא) תרשיש - וואס דאס איז געווען די שטיין פון אשר - דאס קומט ווייזען אז זאלסט נישט מכבד זיין א ארימאן ווייל ער איז ארים, תרשיש איז פון לשון ר"ש - ארים, דאס איז פשט דער רש זאל זיין ביי דיר ווי א אשר - עושר אוןזיי אים נישט מכבד.
יב) שהם - וואס דאס איז געווען די שטיין פון יוסף וואס ער איז געווען א סבלן און ער האט נישט צוריק געצאלט שלעכט'ס פאר זיינע ברודער, אזוי אויך א דיין דארף זיין א סבלן, און וועגען דעם האט דער שטיין געהייסען שה"ם די זעלבע אותיות ווי מש"ה וואס ער איז אויך געווען א גרויסער סבלן ווען ער האט געפירט כלל ישראל.
יג) ישפה - דאס איז געווען דער שטיין פון בנימין וואס קומט ווייזען אז ער זאל נישט זאגען איך געב דיר גערעכט אבער וואס זאל איך טוהן אז מיינע חברים זאגין אנדערשט ווי מיר, און דאס קען מען ארויס לערנען פון בנימין וואס...



מעיל - ווייזט אויפן מויל
הקדמה: אין די גמרא (ערכין ט"ז) שטייט אויסגערעכנט אויף וואספאר א עבירה יעדע פון די בגדי כהונה איז מכפר, ביי די מעיל שטייט אז ס'איז מכפר אויף לשון הרע, איז דער אלשיך הקדוש מאריך וואס מ'לערנט ארויס פון די פרשה וועגן שמירת הלשון:

א) נישט רעדען מיט חנופה - והיה פי ראשו בתוכו - וואס א מענטש רעדט זאל זיין אויך פון אינעווענדיג זאל ער האלטען אזוי, נישט ער זאל רעדען מיט חנופה פון אינדרויסען און ער זאל אנדערשט טראכטען אינעווענדיג.
ב) נישט רעדען דברים בטלים - כליל תכלת - תכלת ווייזט אויף די הימל וואס איז אויך בלוי, ווי ס'שטייט אין די גמרא די טעם פארוואס ציצית איז פון תכלת כדאי מ'זאל זיך דערמאנען פון השי"ת דאס מיינט די פסוק כליל תכלת אז מ'זאל רעדען נאר אזעלכע זאכען וואס השי"ת האט פון דעם הנאה.
ג) אכט געבען וואס מ'רעדט - שפה יהיה לפיו לא יקרע - מ'דארף זיך מאכען א זוים צום מויל און אכטונג געבען אויף יעדעסווארט וואס מען רעדט.
ד) מער שווייגען ווי מ'רעדט - פעמוני זהב בתוכם - לכאורה איז שווער ס'איז געווען בי די מעיל איין רמון און איין פעמון, און פארוואס זאגט דער פסוק אז דער פעמון זאל זיין אינצווישען די רמון ס'איז דאך פונקט אזוי געווען די רמון צווישען די פעמונים ווי די פעמונים צווישען די רמונים, נא דער פעמון ווייזט אויפ'ן מויל ווען ס'רעדט, ווייל אויך דער פעמון האט אזוי ווי א צונג אינעווענדיג, און דער רמון ווייזט אויף שטיל זיין ווייל פון דעם רמון האט מען גארנישט ארויסגעהערט, דאס זאגט דער פסוק אז מ'זאל אריינלייגען פעמון צווישען צוויי רמונים, דאס ווייזט אז מ'זאל רעדען צווישען צוויי מאל שטיל זיין נישט פארקערט שטיל זיין צווישען צוויי מאל רעדען נאר מ'דארף מער שווייגען ווי רעדען.
ה) רעדען שטיל - פעמוני זהב בתוכם - ס'איז נישט דא נאך אזא שטילע זאך ווי א גלעקעל פון גאלד ווייל אלע אנדערע מאטריאל מאכט א גרעסערע רעש אבער גאלד מאכט די קלענסטע דאס האט השי"ת געוואלט ווייזען אז ווען מ'רעדט שוין יא זאל מען אויך רעדען שטיל אן א רעש און א גרודער.
ו) נאר רעדען גוטע זאכען - פעמני זהב - נאך ווייזט מיר די פסוק מיט דעם וואס די גלעקעל איז געווען פון גאלד, ווייל די גלעקעל איז דאך אזוי ווי די צונג וואס ס'רעדט וויל די פסוק ווייזען אז ווען מ'רעדט זאל מען נאר רעדען גאלדענע זאכען נישט קיין ליצנות און אנדערע דברים אסורים ר"ל.
ז) רעדען מיט איידלקייט און ענוה - פעמוני זהב - די פעמונים האבען אראפגעהאנגען צו די ערד און כסדר געקוקט אויף די ערד, דאס ווייזט אז ווען א מענטש רעדט זאל ער קוקען אויף די ערד, און רעדען מיט מדת הענווה.
ח) נאר א גוטע מויל קען לערנען און דאווענען - ונשמע קולו בבואו אל הקודש - די פסוק פירט אויס ונשמע קולו, ווייל ווער ס'איז אפגעהיט אין די אלע זאכען און האט א ריין מויל, און רעדט נאר וואס מ'דארף, דער ווערט זיינע תפלות אנגענטמען ביים רבונו של עולם דאס מיינט ונשמע קולו.

* * *
בגדי כהונה מכפרים - בקצרה
די גמרא (זבחים פח:) זאָגט, "מַה קָרְבָּנוֹת מְכַפְּרִים, אַף בִּגְדֵי כְהוּנָה מְכַפְּרִים", און די גמרא רעכענט אויס יעדער בגד אויף וואָס דאס האָט מכפר געוועהן. דער מהרש"א זאָגט אַז די בגדי כהונה האָבן מכפר געוועהן נאָר אויף אַ שוגג, אָבער אַ מזיד ווערט באַשטראָפט אויף זיינע מעשים, און די בגדי כהונה העלפן אים נישט. אויך שטייט אין ספרים אַז די בגדי כהונה האָבן נאָר מכפר געוועהן מיט תשובה, אַזוי ווי די קרבנות האָבן נאָר מכפר געוועהן מיט תשובה.


כתנת - מכפרת על שפיכות דמים
נאָך וואָס די שבטים האָבן פאַרקויפט יוסף, שטייט אין פסוק: וַיִשְׁחֲטוּ שְׂעִיר עִזִּים וַיִּטְבְּלוּ אֶת "הַכֻּתֹּנֶת" בַּדָּם, דאָס איז געוועהן אַ רמז אַז דער "כתנת" פון די בגדי כהונה וועט מכפר זיין אויף שפיכות דמים.
תוספות זאָגט, אויף שפיכות דמים במזיד איז מען דאָך חייב מיתה, און בשוגג דאַרף מען גיין אין גלות, נאָר די כתונת האָט מכפר געוועהן פאַר אַ מזיד בלי התראה, וואָס ב"ד קען אים נישט שטראָפן.
מכנסים - מכפרים על גילוי עריות
ביי אַלע בגדי כהונה שטייט אין פסוק "וְעָשִׂיתָ", אַנדערש איז אָבער ביי די מכנסים וואָס עס שטייט וַעֲשֵׂה "לָהֶם" מִכְנְסֵי בָד, ווייל ביי די מכנסים איז געוועהן אַ כוונה צו מאַכן פאַר "זיי" אַ גדר כדי זיי אָפּצוהיטן אַז זיי זאָלן נישט עובר זיין אויף עריות.
מצנפת - מכפרת על גסי הרוח
"יָבֹא דָבָר שֶׁבְּגוֹבַהּ" זאָל קומען אַ זאַך וואָס מען טוט אָן הויעך, "וִיכַפֵּר עַל גוֹבַהּ" און עס זאָל מכפר זיין אויף דעם וואָס האַלט זיך גרויס.
דער מהרש"א לייגט צו, אַז ווען מען דעקט זיך צו דעם קאָפ, ברענגט עס אַז מען זאָל האָבן "אֵימָתָא דִשְׁמַיָּא" אַ פחד פון הימל, און דאָס ראַטעוועט פון גאוה.
אבנט - מכפר על הרהור הלב
דעם גאַרטל האָט מען אָנגעטוהן העכער די לענדן וואָס איז נעבן דעם האַרץ, ווייל עס האָט מכפר געוועהן אויף "הִרְהוּרֵי הַלֵּב".
אַ רמז דערצו שטייט, אַז די לענג פונעם אבנט איז געוועהן 32 אמות, כמנין ל"ב.
חושן - מכפר על הדינין
ביים חושן שטייט, "וְעָשִׂיתָ חֹשֶׁן מִשְׁפָּט". דער חושן ווערט אָנגערופן חושן "משפט", ווייל עס איז מכפר אויף "עִיווּת הַדִּין", דאָס מיינט אַ דין וואָס מען האָט נישט גוט גע'פסק'נט.
אפוד - מכפר על עבודה זרה
עס שטייט אין פסוק (הושע ג') "וְאֵין אֵפוֹד וּתְרָפִים", דאָס מיינט, ווען עס איז נישט דאָ קיין אפוד איז דאָ עבודה זרה (תְּרָפִים איז אַ מין עבודה זרה).
אַ שיינער רמז שטייט אין כלי יקר. חז"ל זאָגן, געווענדליך איז מַחֲשָׁבָה רָעָה "אֵין" הקב"ה מְצַרְפָהּ לְמַעֲשֶׂה, חוץ פון עבודה זרה וואָס מַחֲשֶׁבֶת עבודה זרה ווערט יאָ גערעכנט ווי עבודה זרה אַליין.
און אין פסוק שטייט "וְחֵשֶׁב אֲפֻדָּתוֹ אֲשֶׁר עָלָיו, כְּמַעֲשֵׂהוּ", דאָס מיינט די מחשבה פון די עבירה אויף וואָס דער אפוד איז מכפר, וואָס דאָס איז עבודה זרה, איז "כְּמַעֲשֵׂהוּ" כאילו ער האָט עובר געוועהן במעשה.
מעיל - מכפר על לשון הרע
חז"ל זאָגן, "יָבֹא דָבָר שֶׁבְּקוֹל וִיכַפֵּר עַל קוֹל רָע", דער מעיל האָט דאָך געהאַט די פעמונים וואָס האָבן געמאַכט אַ קול ווען דער כהן גדול איז געגאַנגען מיט דעם, אַזוי ווי אין פסוק שטייט "וְנִשְׁמַע קוֹלוֹ בְּבֹאוֹ אֶל הַקֹּדֶשׁ" זאָל קומען אַ זאַך וואָס מאַכט אַ קול, און מכפר זיין אויף דעם קול פון לשון הרע.
דער בעל הטורים זאָגט אַ רמז, עס שטייט אין פסוק ביים מעיל "שָׂפָה יִהְיֶה לְפִיו", וויבאַלד דער מעיל איז מכפר אויף לשון הרע, זאָגט דער פסוק "שָׂפָה" אַ זוים, "יִהְיֶה לְפִיו" זאָל זיין אויף דעם מויל פונעם מענטש און ער זאָל זיך איינהאַלטן פון רעדן לשון הרע.
ציץ - מכפר על עזות פנים
ביים ציץ שטייט אין פסוק "וְהָיָה עַל מֵצַח אַהֲרֹן", און ווען דער נביא זאָגט מוסר פאַר די יודן אַז זיי זענען עזות פנים'ער שטייט "וּמֵצַח אִשָׁה זוֹנָה הָיָה לָlך", גלייכט מען צו דעם וואָרט "מצח" וואָס שטייט ביים ציץ, צום "מצח" פון עזות פנים, אַז דער ציץ האָט אויף דעם מכפר געוועהן.
דער חיד"א ז"ל זאָגט, דער וואָס האָט געקוקט אויף דעם הייליגן שֵׁם וואָס איז געוועהן אויסגעקריצט אויפ'ן ציץ, איז געוואָרן פול מיט הכנעה און ער האָט נישט געקענט צוקומען צו עזות מצח.
זיידעניו
שר ארבעת האלפים
תגובות: 4376
זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג פעברואר 01, 2008 12:51 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך זיידעניו »

סיפורים


ואתה תצוה את בני ישראל
דער מונקאטשער רבי ז"ל ברענגט אין זיין ספר "דברי תורה" (מהודרא ח' - ל"ה), אז ס'שטייט אין ספה"ק, אז דער נאמען פון משה רבינו ווערט נישט דערמאנט אין פּ' תצוה, ווייל אין פּרשת תצוה געפאלט אויס ז' אדר, דער טאג וואס משה רבינו איז נפטר געווארען, ווייזט דער מונקאטשער רב אן אויף עטליכע צדיקים וואס מ'האט ביי זיי געזען דעם זעלבען ענין.
דער הייליגער ר"ר אלימלך איז נסתלק געווארען כ"א אדר, און זיין יארצייט פאלט געווענליך אויס פ' ויקהל, און אויף פּרשת ויקהל איז נישטא קיין ד"ת אין ספה"ק נועם אלימלך. די יארצייט פון הרה"ק ר"ר צבי אלימלך מדינוב זי"ע, באקאנט אלס דער "בני יששכר", איז ח"י טבת, וואס געפאלט פ' ויחי אדער פ' שמות, און אין די צוויי פּרשיות, איז דא זייער ווייניג ד"ת פון אים, אין צוגלייך צו די אנדערע פּרשיות וואו עס איז פאראן פיל מער.
אויך ווערט דערציילט אז הרה"ק ר"ר הערשעלע מזידיטשויב זי"ע פלעגט קיינמאל נישט זאגען ד"ת אין פ' בלק, מיט'ן אויסרייד אז ער קען זיך נישט עפענען דאס מויל אין אזא צייט ווען בלעם האט זיך געעפענט דאס מויל, אבער שפּעטער ווען ער איז נפטר געווארען ביום י"א תמוז, וואס פאלט געווענליך אויס אין פ' בלק, האט יעדער פארשטאנען זיין טיפע כוונה, אז דאס איז געווען ווייל דעמאלט איז אויסגעפאלען זיין יארצייט, ווי די אויבענדערמאנטע צדיקים האבן זיך געפירט.
אגב, שמועסנדיג פון דעם ענין, דערמאנט דארט דער מונקאטשער רבי זי"ע, אז מ'דערציילט אויפ'ן גרויסען צדיק ר"ר משה לייב מסאסוב זי"ע, אז איינמאל פרייטאג צונאכטס פ' בא איז ער אריינגעפאלען אין א גרויסען התלהבות, און האט אויסגעזאגט גאנץ הלל מיט א ברכה, דאס האט מען ביי קיין שום אנדערן צדיק נישט געהערט. עס קען זיין דער טעם, ווייל זיין יארצייט געפאלט אויס ד' שבט, וואס איז שטענדיג אין פ' בא, דעריבער האט ער דאן געשפּירט מער פון אנדערע צדיקים. ער פירט אויס: כ'האב געזאגט דעם טעם פאר מיין טאטען (דער דרכי תשובה ז"ל), און ער האט עס זייער געלויבט, עכלה"ק.
ואתה תצוה.
דער צדיק הרה"ק רבי אליעזר'ל דזשיקובער ז"ל האט אמאל פרייטאג צו נאכטס פּ' תצוה, געטייטשט דעם פּסוק ואתה תצוה, אז די ו' פון ואתה איז אן איבריגער אות, דאס האט געדארפט דינען ווי א רמז פאר משה רבינו, אז ווען ער וועט זיך האלטן ווי אן איבריגער )עניו(, וועט ער קענען זיין א וועגווייזער פאר אידישע קינדער. ביינאכט האט ער זיך גע'חלומ'ט ווי זיין פאטער דער ראפּשיצער רב ז"ל איז אים געקומען אין חלום און געזאגט, "לייזער לעבן קרוין, דו האסט מכוון געווען דעם אמת'ן פּשט אין פּסוק"...

לקדשו ולכהנו לי
ביים שיניאווער רב זי"ע האט מען געזען גרויסע ענינים, בשעת ווען ער האט זיך אנגעטאן די מלבושים נאך די מקוה. ער האט זיך אמאל אויסגעדרוקט, איר מיינט אז מלבושים איז א קלייניקייט? מיר געפינען אין פּסוק אז די מלבושים פונעם כהן דארפן געמאכט ווערען דורך חכמי לב. דאס איז ווייל אין די מלבושים איז געווען באהאלטען טיפע כוונות, וואס נאר די חכמי לב האבען דאס מרגיש געווען.

ועשית משבצות זהב.
ווי באקאנט פלעגט דער צדיק הרה"ק ר"ר מענדל מרימנוב ז"ל א סאך רעדן איבער פּרשת המן, כדי מיט דעם משפּיע צו זיין פּרנסה פאר כלל ישראל. איינמאל אין א פּרשת תצוה איז געווען א מורא'דיגע ארעמקייט אין שטעטל, און דער צדיק האט געוואלט משפּיע זיין פּרנסה פאר די אידן אין שטעטל, האט ער דאן געטייטשט, ועשית משבצות זהב, השי"ת זאל מאכן קעסטלעך פון גאלד.
די פאלגענדע וואך איז געווען א מורא'דיגע השפּעה פאר די אידישע איינוואוינער.

שבעת ימים ילבשם הכהן חחתיו.
אין איינע פון די ליטווישע קהלות איז נפטר געווארן דער רב וועלכער איז געווען א מפורסם מיט זיינע פּסקים, פון וועלכע די גאנצע געגענט ארום האט הנאה געהאט. ווען ס'איז געקומען אויפצונעמען א ממלא מקום, איז געווארן א רעש אין שטעטל, נעמליך אז דעם רב'ס זון האט גע'טענה'ט אז עס קומט זיך אים, ווייל ער איז דער זון פון רב. די ראשי הקהלה האבן אבער נישט געהאט קיין חשק דערצו, האלטענדיג אז ער איז נישט ראוי צו דעם אמט.
ווען די מחלוקה האט שוין געהאלטן ביים אויפפלאקערן, זענען די ראשי הקהלה געלאפן צום חפץ חיים ז"ל, פרעגענדיג וואס מ'האט איצט צו טאן. דער חפץ חיים איז אריבערגעקומען אין שטעטל וואו ער האט געלאזט רופן דעם זון און אים ערקלערט ווי פאלגענד:
באמת איז טאקע די הלכה אז א זון דארף ירש'נען דעם טאטען, ווי דער רמב"ם פּסק'נט אז ווען א כהן שטארבט דארף אים זיין זון איבערנעמען. דאך געפונען מיר אז ווען א כהן משיח מלחמה שטארבט דארף מען נעמען איינעם וואס איז ראוי איבערצונעמען דעם אמט, דאס מיינט אז ער קען טאן די ארבעט פון מוטיגן און שטארקן די וואס גייען אין מלחמה. דאס קען נישט יעדער באווייזן, דעריבער זעען מיר טאקע אז ביי א משיח מלחמה איז אנדערש ווי ביי א געווענליכן כהן.
אין די היינטיגע צייטן, ערקלערט דער חפץ חיים, איז א זמן מלחמה. די מיטגלידער פון די קהלה דארפן א רב וואס זאל זיי פירן אין די מלחמה קעגן די משכילים און פרעמדע ווינטן וואס בוזשעווען אויף די פרייע גאס. דעריבער דארף מען נעמען א רב וואס פארמאגט די געפאדערטע פעאיגקייטן.

ועשית בגדי קודש לאהרן אחיך
אויך שבת'דיגע בגדים זענען אין א געוויסן זינען אין גדר פון בגדי קודש.
דער הייליגער רבי ר' אליעזר'ל פון דזיקוב זי"ע האט דערציילט, אז אמאל, זייענדיג אין לובלין מיט זיין הייליגן פאטער דער ראפשיצער רב זי"ע, האט די חבריא דארט געשמועסט ווי מ'שפירט בפועל די קדושה פון שבת וואס שוועבט אויף דער וועלט. זיי האבן אבער אריינגעקלערט צי זיי שפירן טאקע באמת די קדושה מיט וועלכער דער אויבערשטער האט געהייליגט דעם טאג, אדער אפשר איז דאס בלויז א דמיון, ווייל וויבאלד א מענטש מאכט לכבוד שבת א סך שינויים: ער גייט אין מקוה פרייטאג פארנאכט, ער טוט זיך אן אנדערע בגדים, ער עסט געוויסע מאכלים, דעריבער שפירט ער אן אנדערן טעם אין דעם טאג, און עס דאכט זיך אים אז דאס וואס ער שפירט איז די קדושה פון שבת, בשעת אין אמת'ן שפירט ער בלויז אט די גשמיות'דיגע שינויים.
זיי האבן באשלאסן צו מאכן א פראבע אין דעם ענין דורך טון אט די אלע שבת'דיגע זאכן אין א וואכעדיגן טאג. זיי זענען געגאנגען אין מקוה, האבן זיך אנגעטון בגדי שבת און אנגעגרייט אלע מאכלי שבת. צו זייער ענטוישונג, האבן זיי טאקע געשפירט דעם טעם פון שבת, און האבן פון דעם ארויסגעדרונגען אז אויך שבת שפירן זיי אן אנדערן טעם בלויז מחמת די ענדערונגען און נישט ווייל זיי פילן טאקע די קדושת היום.
זיי זענען אריין צום הייליגן חוזה פון לובלין זי"ע און האבן אים דערציילט וועגן זייער פראבע, צוגעבנדיג, אז עס טוט זיי לייד זעענדיג אז זיי האלטן נאך ביי גארנישט, זיי שפירן נישט די קדושה פונעם שבת'דיגן טאג.
דער חוזה האט אראפגעלייגט דעם קאפ אויף זיינע הענט און נאך עטליכע מינוטן האט ער אויפגעהויבן דעם קאפ פרעגנדיג, "צי האט איר אויך אנגעטון די בגדי שבת בשעת דער פראבע" האבן זיי געענטפערט, "יא." זאגט דער חוזה, "אויב אזוי איז שוין אלץ פארענטפערט. לעולם שפירט איר יא אין שבת די קדושה פונעם טאג. און דאס וואס איר האט אויך אין דער וואכן געפילט דעם טעם, איז ווייל די בגדי שבת האבן א כח, אז אפילו אויב מען טוט זיי אן אין דער וואכן, שפירט מען דעם טעם פון קדושת השבת וואס איז איינגעזאפט אין די בגדים."
אוועטאר
חידוש נפלא
שר שבעת אלפים
תגובות: 7185
זיך איינגעשריבן אום: דאנערשטאג יאנואר 22, 2009 10:03 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך חידוש נפלא »

זיידעניו א הארציגן יישר כח פאר די שיינע תורות אויף די וואך, די וואך האב איך עס ארויסגעפרינט פון קאמפיוטער און איך האב עס געקוקט שבת אינדערהיים ביים עסן טועמי', עס איז זייער א שיינע ארבעט. קיפ אן.
גבאי ביהמד
שר חמש מאות
תגובות: 689
זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יאנואר 11, 2009 2:33 pm

  • ציטיר
  • צו לייגן א דאנק דארפט איר זיין אריינגעלאגט

תגובה דורך גבאי ביהמד »

להעלת נר תמיד.
שרייב תגובה

צוריק צו “דברי תורה”