וויאזוי זאגט מען עס אין אידיש?

[מאנ-יימער]

ארום און ארום איז נישט די איבערטייטש פון ענווייערמענט, נאר א הסבר וואס ענווייערמענט מיינט.

[לכאורה]

הוא הדבר אשר דברתי, מען נוצט היינט דעם ווארט ענווייראנמענט אין אידיש, אויסער אויב איינער וויל דוקא גיין ארום און ארום.

[מיללער]

הוא הדבר אשר דברתי, מען נוצט היינט דעם ווארט ענווייראנמענט אין אידיש, אויסער אויב איינער וויל דוקא גיין ארום און ארום.

שוין ענדערש צו נוצן דעם פאר'אידיש'טען 'ענווייראמענט', גיין סחור סחור, אבער פארוואס טאקע נישט 'אומגעבונג'?

[לכאורה]

פאר די זעלבע סיבה מען טייטשט נישט שפיפון א פיפער נוטער

עס איז ארויס פון באנוץ

[מיללער]

פאר די זעלבע סיבה מען טייטשט נישט שפיפון א פיפער נוטער

עס איז ארויס פון באנוץ

פימפער-נוטער, און מ'טייטשט עס דייקא יא (עכ"פ ביינונז אין סקרענטן)

[לכאורה]

איך האב נאכגעקוקט אין דעם אלטן חק חומש און ער שרייבט פיפער נאטער.

[msp]

אולי טעות הבחור הזעצער?

[לכאורה]

מעגליך, אבער דערווייל יש לי על מי לסמוך. אדרבה, זאל ער מיר צייגן פימפער והיה בזה שלום.

[בעאבאכטער]

פשוט אז ס'מיינט "אומגעבונג"
אין דויטש איזעס אויך Umwelt
וואס מ'ניצט דאס ווארט "סביבה" בכגון דא, מיינט אוודאי נישט "ארום און ארום" נאר "דאס ארום" כלומר נישט בלויז אנצייכנט און אנגעדייטעד דער מקום מסוים, נאר אלעס וואס 'ארום'
"אומגעגנד" איז שנעלער "ראיאן", כלומר פון פיזישן שטאנדפונקט, און נישט פון "בעלאנג" שטאנדפונקט.
ג"א מצטרף לטענת הרב מיללער פארוואס טאקע נישט ניצן "אומגעבונג".

[תרגום יונתן]

וויינרייכ'ס טייטש.

[אויפריכטיג]

די נאנטסטע איבערטייטש אויף אונזער אידיש איז: ארום און ארום

די ארבעט איז גאנץ פיין, עס איז די ארום און ארום וואס טויג נישט.

דאס איז אן אויסרייד ווען מען מוטשעט זיך צו טרעפן דעם ריכטיגן אידישן ווארט דערפאר.

יישר כח הרב מיללער פארן בארייכן מיין ווערטער אוצר מיט דעם ווארט "אומגעבונג". איך פלעג אממייסטענס נוצן "געזעלשאפט" אלס ערזאץ פאר ענווייראמענט.

[msp]

געזעלשאפט איז נאר וועגען מענטשען
נישט וועגען די אלגעמיינע סביבה
סביבה איז מסתמא דאס בעסטע ווארט

[מיללער]

בלייב מיר מיט 'אומגעבונג'!

[ידיד]

וויאזוי זאגט מען baby אין אידיש?

דאכט זיך אז די מעלות ניצט אסאך מאל די ווארט "פיצלס" אבער ס'איז לכאורה נישט קיין ריכטיגע אפטייטש, און אפשר יא? כ'ווייס נישט.

[מאנ-יימער]

בייבי

[ערנסטער]

וויאזוי זאגט מען baby אין אידיש?

אין אוקריינע פלעגט מען זאגן: קינדאלע, און אין ירושלים זאגט מען: בובאלע.

[בחורהזעצער]

ווועלקאם בעק "ערנסטער", מיר פרייען זיך צו אייער באזוך, איך האף אז וועט שוין פארבלייבן און מחיה מתים די שפראך פארום, (אפשר וועט מען נאך א אפילו קענען צוריקברענגען "יידישיסט", און די שפראך פארום וועט קענען פארדינען די ערשטע פלאץ פון די פארום ליסטע, צוליב איר אקטיווקייט {אויך מיר א ווארט}).

[לכאורה]

וויאזוי זאגט מען baby אין אידיש?

אין אוקריינע פלעגט מען זאגן: קינדאלע, און אין ירושלים זאגט מען: בובאלע.

ברוך הבא בשם ה' ברכנוכם מבית ה'. געבענטשט זאל זיין דאס ווינטל וואס האט אייך אהערגעבלאזן!

[ערנסטער]

בחורהזעצער,לכאורה, ברוכים הנמצאים!

[בחורהזעצער]

לכאורה; מעגסט אים זאגן ווער דיין טאטע איז.

[לכאורה]

לכאורה; מעגסט אים זאגן ווער דיין טאטע איז.

גילוי וועט נישט טאלערירט ווערן...

[מיללער]

וויאזוי זאגט מען baby אין אידיש?

אין אוקריינע פלעגט מען זאגן: קינדאלע, און אין ירושלים זאגט מען: בובאלע.

מינע אויגן גלייבן נישט וואס זיי זעהן, ערנסטער איז דא? בין איך וואך אדער אנטשלאפן?

ברוך שובך לברכה כבוד ידידי הוותיק ועושה חסד, יהא שובך לברכה ולהרמת קרנינו, בלייב מיט אונז, לא תתנשי מינן.

[אנעים זמירות]

ביטע העלפט מיר ארויס אמשנעלסטן.

[גראדער]

ער האט די אויבערהאנט

[לכאורה]

וויאזוי זאגט מען 'ענווייראמענט' אויף אידיש?

באמת, אני בתומי האב מעולם געמיינט אז 'ענווייראמענט' איז אידיש פונקט ווי ענגליש, והא ראי' ווייל אזוי שרייבן אלע שרייבערס וועמענ'ס ווערק איך ליין בדרך כלל, לעצטנס האט מיר עמיצער מעורר געווען אז דער אמת'ער ווארט דערפאר אין אידיש איז 'אומגעבונג', איך טרעף טאקע דעם ווארט ביי די רוסיש-אידישע שרייבערס (לדוגמא במקורות חב"ד כמו הלקוטי שיחות - ע"י חיפוש עם ידיד נפשי אדון גוגל יר"ה), וויל איך פרעגן, איז דאס א גאנגבארע ווארט?

איך זעה אז הארקאווי האט עס נישט:
http://www.cs.uky.edu/~raphael/yiddish/harkavy/0972.png

נארוואס באגעגנט אין הכתב והקבלה פ' יתרו (שמות י"ט, י"ח)

היקף וסביבה (אומגעבונג)