תולדות הישוב בירושלים ובגליל
די אחראים: יאנאש,אחראי,געלעגער
תולדות הישוב בירושלים ובגליל
די טעמע פון 'תולדות הישוב הישן בירושלים' איז זייער ברייט און פארצווייגט, כולל די היסטאריע פון די ערשטע עליות החסידים ותלמידי הגר"א, די כוללים און קהילות פון די פארשידענע פראקציעס; חסידים, אשכנזים, פרושים, ספרדים ועוד, די אנשי שם וגדולי ישראל וועלכע האבן אויסגעלעבט זייערע יארען אין ארץ ישראל ועוד.
יעצט אז מ'שטייט אין די ימי אבילות פונעם חורבן ביהמ"ק איז דאך אקטועל דער ענין פון נעלה את ירושלים, ווען מיר זענען מתפלל נחם את אבלי ציון וירושלים איז נישט כדאי צו זיין פון די וואס ער נביא זאגט ציון הוא דורש אין לה, איז אפשר ווערט אז מיר זאלען לכה"פ ווידמען אן אשכול איבער דעם ענין (הגם עס איז נישט דער ירושלים של מעלה אויף וועלכע מיר ווארטן און ווייט נישט קיין דמיון צו וואס מיר האבן פארלוירן, אבער לעורר את הלבבות קען עס האבן א שטיקל באדייט).
פונקט פארגאנגענעם שב"ק האב איך נאכאמאל געזעהן וואס דער חת"ס ז"ל זאגט אין א הספד נאך דעם באקאנטן ערד-ציטערניש אין צפת, אז לדעתו איז דאס געווען אן עונש ווייל אידן האבן איבערגעלאזט ירושלים זיך צו באזעצן בערי הגליל וירושלים תבע את עלבונה, ער איז דארט מאריך אויך איבער די הילולא דרשב"י וועלכע ווערט יערליך געפראוועט אין מירון טענה'נענדיג אז דאס איז קעגן אונזער קבלה (וכבר דשו בה רבים לתרץ טענת החת"ס), און ער דערמאנט אויך דארט אז דער פ'את השולחן' ר' ישראל משקלוב האט געהאלטן אז די פירוד הלבבות צווישען די כוללים האט צוגעפירט צו די טראגעדיע.
אויף היברו-בוקס איז דא אזויפיל ווי 109 חיבורים פון א געוויסען פנחס בן צבי גראיבסקי, וועלכער שיינט צו זיין א גרויסער חוקר ובקי בתולדות הישוב, איך האב דערווייל נישט געטראפן קיין תולדות איבער אים שטעל איך נישט קיין לינק צו זיינע ווערק וועלכע נעמט ארום יעדן אספעקט פון דעם ישוב הישן וחכמיה, און אלע קורות הדורות פון יענע אומגעגנט.
ווייסט איינער מער פרטים איבער דעם מחבר?
יעצט אז מ'שטייט אין די ימי אבילות פונעם חורבן ביהמ"ק איז דאך אקטועל דער ענין פון נעלה את ירושלים, ווען מיר זענען מתפלל נחם את אבלי ציון וירושלים איז נישט כדאי צו זיין פון די וואס ער נביא זאגט ציון הוא דורש אין לה, איז אפשר ווערט אז מיר זאלען לכה"פ ווידמען אן אשכול איבער דעם ענין (הגם עס איז נישט דער ירושלים של מעלה אויף וועלכע מיר ווארטן און ווייט נישט קיין דמיון צו וואס מיר האבן פארלוירן, אבער לעורר את הלבבות קען עס האבן א שטיקל באדייט).
פונקט פארגאנגענעם שב"ק האב איך נאכאמאל געזעהן וואס דער חת"ס ז"ל זאגט אין א הספד נאך דעם באקאנטן ערד-ציטערניש אין צפת, אז לדעתו איז דאס געווען אן עונש ווייל אידן האבן איבערגעלאזט ירושלים זיך צו באזעצן בערי הגליל וירושלים תבע את עלבונה, ער איז דארט מאריך אויך איבער די הילולא דרשב"י וועלכע ווערט יערליך געפראוועט אין מירון טענה'נענדיג אז דאס איז קעגן אונזער קבלה (וכבר דשו בה רבים לתרץ טענת החת"ס), און ער דערמאנט אויך דארט אז דער פ'את השולחן' ר' ישראל משקלוב האט געהאלטן אז די פירוד הלבבות צווישען די כוללים האט צוגעפירט צו די טראגעדיע.
אויף היברו-בוקס איז דא אזויפיל ווי 109 חיבורים פון א געוויסען פנחס בן צבי גראיבסקי, וועלכער שיינט צו זיין א גרויסער חוקר ובקי בתולדות הישוב, איך האב דערווייל נישט געטראפן קיין תולדות איבער אים שטעל איך נישט קיין לינק צו זיינע ווערק וועלכע נעמט ארום יעדן אספעקט פון דעם ישוב הישן וחכמיה, און אלע קורות הדורות פון יענע אומגעגנט.
ווייסט איינער מער פרטים איבער דעם מחבר?
ר' פנחס מרדכי ב"ר צבי גראיבסקי נולד בשנת תרל"ג, בשנים תרנ"ג תרצ"ח היה המפקח והמנהל הפנימי של בית החולים 'ביקור חולים' (דער שפיטאל איז יעצט אין די נייעס ווי חרדישע אידן ווילן אהין גיין אנשטאט הדסה) ונפטר בשנת תש"א - בזכותו השתמר רוב ההיסטוריא של הישוב בירושלים בימים ההם, שהוא הנציחם בעשרות ספריו ומאמריו שפרסם בספרים ירחונים מאמרים וכו'.
וויפיל כהאב גענאשט פון דא און דארט, האבעך דערווישט די אויבנדערמאנטע פרטים, און נאך אפאר ברעקליך וואס וועסט שוין אליינס שופט זיין ווי ערליך ער איז געווען, און וואס הייסט ביי דיר 'ערליך'
היה לו אח בשם הרב יעקב גאלדמאן שהיה סופר בהעתון 'המליץ' ו'החבצלת', וכנראה מספרותו שהיה חבר עם פינס, ומיכלין, ונראה שנולד בירושלים, כי הוא מספר מהגאון רבי שמואל סאלאנט שהכירו בקטנותו
היה לו אח בשם הרב יעקב גאלדמאן שהיה סופר בהעתון 'המליץ' ו'החבצלת', וכנראה מספרותו שהיה חבר עם פינס, ומיכלין, ונראה שנולד בירושלים, כי הוא מספר מהגאון רבי שמואל סאלאנט שהכירו בקטנותו
דו דערמאנסט מיך פון יענעם וואס האט מיר אמאל געענטפערט אויף אן ענליכע שאלה 'רעליגיעז איז א רעלאטיווע טערמין' ודו"ק.
בקיצור, כ'האב טאקע דאס געמיינט, ווייל איך זעה ער באשרייבט ביאליק מיט אזא הערצה, אולי היה ציוני-דתי אבל בוודאי שלא היה רב וכדומה.
פאלגענד איז א ליסטע פון מושבות וואס ער ברענגט אין איינע פון די חיבורים בשנת תר"ץ מיט שנת התייסדותם צו דער געלעגנהייט פון די גרינדונג פונעם מושב 'נחלת השבים' וואס א גרופע פון 45 שובי"ם פון ניו-יארק האבן פינאנצירט.
די פריעסטע רעכנט ער 'פתח תקוה' אין וועלכע ר' עקיבא יוסף שלעזינגער ז"ל דער 'לב העברי' איז געווען שטארק אינסטרומענטאל אין באצוג מיט זיין 'קאלאניע' שיטה פון תורה עם דרך ארץ, ער שרייבט אז אויך זיין שווער האט באמת געוואלט עולה זיין קיין אר"י אבל לא עלתה בידו.
גאר באקאנט איז די נסיעה פון הגרי"ח זונענפעלד מיט הראי"ה קוק באזוכענדיג די מושבות ארום ארץ ישראל, אסאך איז שוין געשריבען פון אלע צדדים דערוועגן מיט פארשידענע אנקעדאטן ארום-און-ארום (אלס קינד האב איך געלייענט אין 'ליכט שטראלן' דערוועגן לפי דרכו).
בקיצור, כ'האב טאקע דאס געמיינט, ווייל איך זעה ער באשרייבט ביאליק מיט אזא הערצה, אולי היה ציוני-דתי אבל בוודאי שלא היה רב וכדומה.
פאלגענד איז א ליסטע פון מושבות וואס ער ברענגט אין איינע פון די חיבורים בשנת תר"ץ מיט שנת התייסדותם צו דער געלעגנהייט פון די גרינדונג פונעם מושב 'נחלת השבים' וואס א גרופע פון 45 שובי"ם פון ניו-יארק האבן פינאנצירט.
די פריעסטע רעכנט ער 'פתח תקוה' אין וועלכע ר' עקיבא יוסף שלעזינגער ז"ל דער 'לב העברי' איז געווען שטארק אינסטרומענטאל אין באצוג מיט זיין 'קאלאניע' שיטה פון תורה עם דרך ארץ, ער שרייבט אז אויך זיין שווער האט באמת געוואלט עולה זיין קיין אר"י אבל לא עלתה בידו.
גאר באקאנט איז די נסיעה פון הגרי"ח זונענפעלד מיט הראי"ה קוק באזוכענדיג די מושבות ארום ארץ ישראל, אסאך איז שוין געשריבען פון אלע צדדים דערוועגן מיט פארשידענע אנקעדאטן ארום-און-ארום (אלס קינד האב איך געלייענט אין 'ליכט שטראלן' דערוועגן לפי דרכו).
אפשר קען איינער אויסרעכענען וויפיל די מושבות דערמאנט אויבן זענען געגרינדעט געווארן דורך פרומע אידן אזוי ווי פתח-תקוה, און וועלכע פון די זענען היינט דא פרומע אידן.
אויף די צווייטע שאלה זעה איך;
בני ברק
כפר סבא (היינט נאך אויך?)
פתח תקוה
ראשון לציון
רחובות
רמת גן
בנימינה (היינט אויך?)
חדרה
כפר גדעון
בית וגן
יבנאל
אויף די צווייטע שאלה זעה איך;
בני ברק
כפר סבא (היינט נאך אויך?)
פתח תקוה
ראשון לציון
רחובות
רמת גן
בנימינה (היינט אויך?)
חדרה
כפר גדעון
בית וגן
יבנאל
דערזייט מען ארבעט צוצושטעלן זידלונגען פאר די פארטריבענע פון 'גוש קטיף' און אנדערע ישובים, ארבעט מען מיט א שנעלע אימפעט אין פארשידענע אומאויפגעבויעטע געגנטן, אינדערצווישען האט מען מגלה געווען עטליכע גאר היסטארישע ענינים ווי א מקוה טהרה מימות תקופת החשמונאים.
אזוי אויך האט דער ישראלישער נייעס-קוואל 'אתרוג' דעטאלירטע באריכטען מיט בילדער איבער פארשידענע ארכעלאגישע אויפדעקונגען מימות בית שני ארום דעם מקום המקדש און מקוואות טהרה אינעם 'רובע ההורידאנו' אין ירושלים, וואס איז אינטערעסאנט צו לייענען.
לייענט דא נאך פארשידענע מאמרים איבער היסטארישע ערטער אין ארץ ישראל און אנדערע פלעצער.
אזוי אויך האט דער ישראלישער נייעס-קוואל 'אתרוג' דעטאלירטע באריכטען מיט בילדער איבער פארשידענע ארכעלאגישע אויפדעקונגען מימות בית שני ארום דעם מקום המקדש און מקוואות טהרה אינעם 'רובע ההורידאנו' אין ירושלים, וואס איז אינטערעסאנט צו לייענען.
לייענט דא נאך פארשידענע מאמרים איבער היסטארישע ערטער אין ארץ ישראל און אנדערע פלעצער.
מיללער האט געשריבן:אפשר קען איינער אויסרעכענען וויפיל די מושבות דערמאנט אויבן זענען געגרינדעט געווארן דורך פרומע אידן אזוי ווי פתח-תקוה, און וועלכע פון די זענען היינט דא פרומע אידן.
חלק גדול מהמושבים אפילו אותם שנתייסדו ע"י יהודים דתים וחרדים, כבר היו מקולקלים בשנת תרע"ד בעת מסע התשובה של הרב קוק והגרי"ח זוננפלד זצ"ל, הרב הורוויץ משטראסבורג שהשתתף בהנסיעה רושם ביומנו 'אלה מסעי' מצב הרוחני של המושבים ושל היוגענט.
פרעגט וואס איהר ווילט, ווען איהר ווילט, ווי אזוי איהר ווילט
גראייבסקי האט טאקע פיעל געשריבן
עס זענען דא אנדערע אויך לפניו ולאחריו, הרב יהוסף שווארץ (תבואות הארץ), ער איז געווען א אדם גדול ממש געלערנט תורה מתוך הדחק, ער האט אויך געשריבן תשובות דברי יוסף
ר' אריה לייב פרומקין בעל תולדות חכמי ירושלים (אבן שמואל מהדורה ראשונה של כרך ראשון) אויך געווען א פייערידעגר איד ווי מען זעהט אין די הערליכע הסכמות און אין די 3 בענדער תולדות חכמי ירושלים און (די פערטע איז פון הערויסגעבער ריבלין און מען זעהט דארט און אין די הערות צום ספר גופא דעם חילוק פון דעם פארצייטישן פרומקין צום מאדערנעם ריבלין)
אברהם משה לונץ (ירושלם, לוח ארץ ישראל, ועוד צענדליגער ביכער און מאמרים און א פירוש אויף ירושלמי ברכות) געווען א ניש'קשה דיקער פרומער געווען באפריינדעט מיט ישראל בער פרומקין-ראדקינסאהן רעקאקטאר פונעם חבצלת געווידמעט געגן פרומע אידן אבער אין אלגעמיין איז ער בעסער געווען פאר איהם. איראניש איז אז אין זיינע פריע צוואנציג אומגעפעהר איז ער ל"ע גענצליך בלינד געווארן אויף ביידע אויגן אבער ער איז אנגעגאנגען מיט זיין ארבעט און פארשונג אומגעשטערט - פרעגט מיר נישט ויאזוי ווייל נישט איך ווייס און נישט איך וויל וויסן קיינעם געוואונטשן אזעלכע צרות
ועוד
עס זענען דא אנדערע אויך לפניו ולאחריו, הרב יהוסף שווארץ (תבואות הארץ), ער איז געווען א אדם גדול ממש געלערנט תורה מתוך הדחק, ער האט אויך געשריבן תשובות דברי יוסף
ר' אריה לייב פרומקין בעל תולדות חכמי ירושלים (אבן שמואל מהדורה ראשונה של כרך ראשון) אויך געווען א פייערידעגר איד ווי מען זעהט אין די הערליכע הסכמות און אין די 3 בענדער תולדות חכמי ירושלים און (די פערטע איז פון הערויסגעבער ריבלין און מען זעהט דארט און אין די הערות צום ספר גופא דעם חילוק פון דעם פארצייטישן פרומקין צום מאדערנעם ריבלין)
אברהם משה לונץ (ירושלם, לוח ארץ ישראל, ועוד צענדליגער ביכער און מאמרים און א פירוש אויף ירושלמי ברכות) געווען א ניש'קשה דיקער פרומער געווען באפריינדעט מיט ישראל בער פרומקין-ראדקינסאהן רעקאקטאר פונעם חבצלת געווידמעט געגן פרומע אידן אבער אין אלגעמיין איז ער בעסער געווען פאר איהם. איראניש איז אז אין זיינע פריע צוואנציג אומגעפעהר איז ער ל"ע גענצליך בלינד געווארן אויף ביידע אויגן אבער ער איז אנגעגאנגען מיט זיין ארבעט און פארשונג אומגעשטערט - פרעגט מיר נישט ויאזוי ווייל נישט איך ווייס און נישט איך וויל וויסן קיינעם געוואונטשן אזעלכע צרות
ועוד
- יודל מענדלזאהן
- שר שלשת אלפים
- תגובות: 3111
- זיך איינגעשריבן אום: זונטאג נאוועמבער 09, 2008 4:19 pm
- לאקאציע: ואנה מפניך אברח?
כגעדענק נישט האט געשריבן:
אברהם משה לונץ (ירושלם, לוח ארץ ישראל, ועוד צענדליגער ביכער און מאמרים און א פירוש אויף ירושלמי ברכות) געווען א ניש'קשה דיקער פרומער געווען באפריינדעט מיט ישראל בער פרומקין-ראדקינסאהן רעקאקטאר פונעם חבצלת געווידמעט געגן פרומע אידן אבער אין אלגעמיין איז ער בעסער געווען פאר איהם.
מסתמא מיינט איר צוזאגן אז ער איז געווען א שות"ומ. מעגליך. אין זיינע יונגע יארן האט ער אויך געהייסן א גרויסע עילוי. ער איז אבער געווען א היבשער ציוניסט דערצו. רב קוק איז אויך געווען א פרומער, ווייסט איר דאך אוודאי. גאר א פרומער...
מיר איז גענוג דאס אז ער איז געווען א חבר אין ועד הלשון העברית.
פון וויקיפעדיע:
ועד הלשון העברית הוא ארגון שנוסד על ידי אליעזר בן יהודה וליווה את תחיית הלשון העברית בארץ ישראל. לימים הפך הארגון לאקדמיה ללשון העברית.
די חברה אין וועד זענען אייגענטליך אויך געווען שותו"מ. און טאקע לא על חינם הלך הזרזיר...
- farshlufen
- שר שלשים אלף
- תגובות: 35246
- זיך איינגעשריבן אום: פרייטאג נאוועמבער 16, 2007 8:26 am
- לאקאציע: אויף די פאליצעס אין ספרים שאנק
בעז"ה האב איך נעכטן ערהאלטן אן אריגינעלער אוצר זכרונותי פון אייזנשטיין, איז מיר געווארן גרינגער צו ליינען דערפון און טרעפן אינטערעסאנטע ענינים, איז דא דארט באשריבן צוויי פון זיינע נסיעות קיין ארץ ישראל, און עס אנטהאלט זייער חשובע און אינטערעסאנטע פרטים איבער אלעמען.
ערשטע נסיעה תרנ"ט
זיין צווייטע נסיעה בשנת תרפ"ו
ערשטע נסיעה תרנ"ט
זיין צווייטע נסיעה בשנת תרפ"ו