בית המדרש הגדול דחסידי בעלזא בירושלים

[יוסף פריעדמאן]

פון רעכט צו לינקס וועמען איך דערקען:
רעכטס אונטן די צווייטער נאכן בילד מאכער - הרה"ח ר' עמרם פריעד מאנטווערפן - ירושלים, ???, הרה"ח ר' משה ברוך זיכרמן מירושלים, העסקן הרה"ח ר' הערשל [ב"ר יונה] קליין ע"ה, העסקן הרה"ח ר' מרדכי פרסטר מירושלים.
העכער זיי:
????, המשב"ק הרה"ח ר' יצחק לנדאו שליט"א, הרה"ח ר' יוסי מילר מירושלים, הרה"ח ר' אברהם שלום איינבערג מאנטווערפן, הרה"ח ר' חיים פריעד, ואחיו הרה"ח ר' יצחק אייזיק פריעד.
נעבן אדמו"ר בעל ישועות משה מויז'ניץ זצ"ל ווערן געזעהן די גבאים הרה"ח ר' ישראל זילבערשלאג ע"ה און הרה"ח ר' נטע מושקוביץ ע"ה. אזוי אויך שטייען דארט האחים הרה"ח ר' מענדל און הרה"ח ר' יעקב שיף שליט"א.
העומד על גביהם מיטן מייק - הגבאי הרה"ח ר' שמעון וואלף שליט"א.

[חמרא טבא]

אונטער בעלזער רב שטייט הרב יעקב לאנדא זצ"ל אב"ד ב"ב

[אנא עבדא]

וואסי פשט אז סהאט געדויערט אזוי לאנג צו בויען? צוליב די גרויסקייט פונעם בנין אדער צוליב געלט ? סקוקט אויס ווי געלט איז נישט געווען אזא פראבלעם

דער עיקר וועגן גלעט
דאס איז געווען א "גרויסער" פראבלעם...

זיכער אזוי. אפילו די פרידאם טאוער האט נישט געדויערט 15 יאר. ווען ס'דא געלט פארט אלעס שנעל.

כ'האב אמאל געהערט אז געוויסע זאכן וואס מ'האט געמאכט איז די בעלזע רב נישט געווען צופרידן און געהייסן צעווארפן און איבערמאכן. איז דאס ריכטיג?

יא, ס'איז ריכטיג.

איך געדענק דאס ביי די טרפען ארויפצוגיין צוים היכל, מ'האט דאס געבויט דריי מאהל, ביז די בעלזע רב איז געווען צופרידן פון דעם.
די ערשטע צוויי מאהל איז דאס געווען נישט אזוי באקוועם ארויף צו גיין.

אפשר איז דאס געווען ביי נאך אנדערע געלעגנהייט'ן, אז כ'וועל מיך דערמאנען וועל בל"נ שרייבן.

[אנא עבדא]

2018-05-23 (1).jpg (331.06 KiB) געזען 2758 מאל

א אום באקנטע בילד פון די בעלזע רב שליט"א בעת די בויען, אראפ קריכן און איינע פון די ארבייט פלעצער - איבער קוקן די ארבייט.
[ס'זעהט אויס ווי א בור מי גשמים / מקוה וכדו'].
פון די רעכטע זייט האלט אן לכאורא הדומ"ץ הרה"ג ר' חיים דוד שובקס, פון די לינקע זייט הגבאי הרב שמעון וואלף קליין.

[אנא עבדא]

וואסי פשט אז סהאט געדויערט אזוי לאנג צו בויען? צוליב די גרויסקייט פונעם בנין אדער צוליב געלט ? סקוקט אויס ווי געלט איז נישט געווען אזא פראבלעם

דער עיקר וועגן גלעט
דאס איז געווען א "גרויסער" פראבלעם...

זיכער אזוי. אפילו די פרידאם טאוער האט נישט געדויערט 15 יאר. ווען ס'דא געלט פארט אלעס שנעל.

כ'האב אמאל געהערט אז געוויסע זאכן וואס מ'האט געמאכט איז די בעלזע רב נישט געווען צופרידן און געהייסן צעווארפן און איבערמאכן. איז דאס ריכטיג?

יא, ס'איז ריכטיג.

איך געדענק דאס ביי די טרפען ארויפצוגיין צוים היכל, מ'האט דאס געבויט דריי מאהל, ביז די בעלזע רב איז געווען צופרידן פון דעם.
די ערשטע צוויי מאהל איז דאס געווען נישט אזוי באקוועם ארויף צו גיין.

אפשר איז דאס געווען ביי נאך אנדערע געלעגנהייט'ן, אז כ'וועל מיך דערמאנען וועל בל"נ שרייבן.

די טרעפן פון די אריינגאנג צום היכל - די ערשטע תקופה נאכן ענדיגן בויען די היכל:

2020-04-07 (17).png (77.38 KiB) געזען 2753 מאל

[יוסף פריעדמאן]

דאס איז נאך פארן חנוכת הבית.
אגב יש לציין אז ס'איז געווען א תקופה וואס די רב האט געפירט טיש אויף די שטאק פון פאליש.
נאך אזאך צו באמערקן איז די ספיציעלע וואנט וואס איז נישט פון מאמורשטיין, עס איז ספיציעל צו "איינשלינגען" קולות, מזאל נישט הערן די גערודער פון די קינדער וואס שפילן זיך.

[העלאו]

למעשה האט עס נישט גענומען אזוי לאנג די חנוכת הבית איז געוועהן סוף תשמ''ד און אין יאר תש''ן שבת נחמו האט מען זיך שוין אריינגעצויגן דעמאלטס איז שוין געוועהן גרייט די גאנצע אונטערשטע 4 שטאק פון אלע כוללים שמחה זאלן חתונה זאל שטיבלעך און די גרויסע ביהמ''ד המרכזי אלעס אין פינעף יאר
נאכדעם איז געוועהן א הפסקה פאר זיבן יאר ביז תשנ''ז וואס מען האט גארנישט געבויעט
תשנ''ז האט מען אנגעהויבן צו בויען די היכל און תש''ס איז שוין געוועהן די חנוכת הבית

[אמונה פשוטה]

כ'האב אמאל געליינט עפעס מעיישעלע וועגן די לאט פון קרית בעלז.
אז איינער האט עפעס מוותר געווען אין עפעס א מחלוקת, און וועגן דעם האט עהר באקועמן יענעם לאט, וואס האט נישט געהייסן גליקליכע זאך, און צום סוף עהר האט עס פארקוייפט צום בעלז בכסף מלא, און גהאט אויך די זכיה.

כ'געדענקט נישט די פונקטליכע פרטים.

[אמונה פשוטה]

מ'דארף אויכעט געדענקען, די מסי"נ פון "פשוטע" יונגעלייט פון בעלז, וואס האבן גענומען אויף זיך שווערע געלטער, יעדן איינער.

דער עולם זאגט מיט א ביסל געלעכטער, אז ס'נישט אזוי פשוט אז כהנים זאלן אריין גיין דארטען... וויל די בניין האט געבוייט מיט קערפער פון מענטשען...

[אנא עבדא]

למעשה האט עס נישט גענומען אזוי לאנג די חנוכת הבית איז געוועהן סוף תשמ''ד און אין יאר תש''ן שבת נחמו האט מען זיך שוין אריינגעצויגן דעמאלטס איז שוין געוועהן גרייט די גאנצע אונטערשטע 4 שטאק פון אלע כוללים שמחה זאלן חתונה זאל שטיבלעך און די גרויסע ביהמ''ד המרכזי אלעס אין פינעף יאר
נאכדעם איז געוועהן א הפסקה פאר זיבן יאר ביז תשנ''ז וואס מען האט גארנישט געבויעט
תשנ''ז האט מען אנגעהויבן צו בויען די היכל און תש''ס איז שוין געוועהן די חנוכת הבית

יא און ניין...
שבת נחמו תש"נ איז מען אריין און א אום-פארטיגע בנין.
משך א גאנצע צייט האט מען צוגעהענדיג'ט די בנין. וכגון איבער דעקן די ווענט מיט שטיין, די זאל'ן זענען פארטיג געווארן אסאך שפעטער וכדו'.

די היכל האט מען אנגעהויבן בויען תשנ"ה און נישט ווי איהר האט געשריבן.
פאר דעם האט מען פאר א לענגערע תקופה געמאכט די פעלעיינער לפי די מצב וואס מ'איז געשטאנען דעמאלטס.

[אנא עבדא]

כ'האב אמאל געליינט עפעס מעיישעלע וועגן די לאט פון קרית בעלז.
אז איינער האט עפעס מוותר געווען אין עפעס א מחלוקת, און וועגן דעם האט עהר באקועמן יענעם לאט, וואס האט נישט געהייסן גליקליכע זאך, און צום סוף עהר האט עס פארקוייפט צום בעלז בכסף מלא, און גהאט אויך די זכיה.

כ'געדענקט נישט די פונקטליכע פרטים.

ס'איז דא אסאך חלקים און דעם שטח, ס'איז געוועהן אסאך בעלי בתים דארטן.
רובם כדין, ומיעוטם שלא כדין...

רוב שטח - 7 דונם, האט די ראש הקהל ר' שמחה בונם קליין ז"ל באקומען פון די שטאט/מדינה.
נאך א חלק האט מען אפגעקויפט - כ'ווייס נישט לע"ע פון וועמען.

אויף די שטח איז געוועהן אסאך הייזקאלאך וואס פארשידענע פארשוינען האבן זיך געבויט דארט במשך די יאהר'ן - שלא כדין.
בשעת ווען מ'האט געגאנגען בויען די בית המדרש - האבן די מדינה און די עסקנים געוואלט זיי פארטראבן פון די פלאץ - וואס איז נישט געווען זייערע.
אבער די בעלזע רב האט נישט געלאזט פארטראבן מיט כוח, נאר ביז יעדער האט מעצמו מסכים געווען אפצוטרעטן פונ'ם ארט, געוויסע מאהל האט מען זיי געדאפרט באצל'ן דערפאר...
ס'האט געמאכט אסאך שווערעקייטן בשעת'ן גראבן - ווי מ'קען זעהן געוויסע בילדער פון יענע צייט אז מ'האט קודם געגראבן ארום די הייזער, ביז זיי זענען אוועק פון דארטן.

[shalsheles]

ווער האט געבויעט די ארון הקודש? פון וואספארא מאטריאל?

[יוסף פריעדמאן]

ווער האט געבויעט די ארון הקודש? פון וואספארא מאטריאל?

א סטאלער מיטן נאמען אברהם פריד.
די פאבריק איז אין קרית גת.

[אמונה פשוטה]

כ'האב אמאל געליינט עפעס מעיישעלע וועגן די לאט פון קרית בעלז.
אז איינער האט עפעס מוותר געווען אין עפעס א מחלוקת, און וועגן דעם האט עהר באקועמן יענעם לאט, וואס האט נישט געהייסן גליקליכע זאך, און צום סוף עהר האט עס פארקוייפט צום בעלז בכסף מלא, און גהאט אויך די זכיה.

כ'געדענקט נישט די פונקטליכע פרטים.

ס'איז דא אסאך חלקים און דעם שטח, ס'איז געוועהן אסאך בעלי בתים דארטן.
רובם כדין, ומיעוטם שלא כדין...

רוב שטח - 7 דונם, האט די ראש הקהל ר' שמחה בונם קליין ז"ל באקומען פון די שטאט/מדינה.
נאך א חלק האט מען אפגעקויפט - כ'ווייס נישט לע"ע פון וועמען.

אויף די שטח איז געוועהן אסאך הייזקאלאך וואס פארשידענע פארשוינען האבן זיך געבויט דארט במשך די יאהר'ן - שלא כדין.
בשעת ווען מ'האט געגאנגען בויען די בית המדרש - האבן די מדינה און די עסקנים געוואלט זיי פארטראבן פון די פלאץ - וואס איז נישט געווען זייערע.
אבער די בעלזע רב האט נישט געלאזט פארטראבן מיט כוח, נאר ביז יעדער האט מעצמו מסכים געווען אפצוטרעטן פונ'ם ארט, געוויסע מאהל האט מען זיי געדאפרט באצל'ן דערפאר...
ס'האט געמאכט אסאך שווערעקייטן בשעת'ן גראבן - ווי מ'קען זעהן געוויסע בילדער פון יענע צייט אז מ'האט קודם געגראבן ארום די הייזער, ביז זיי זענען אוועק פון דארטן.

שכח. קען גאר זיין מעשה שלא היה.

אגב, וויזוי האט מען באקומען די רשות פון רעגירונג בוייען די שוהל אזא הויעך? נארמאל לאזן זיי בויען נאר ווי אנדערע הייזער (מער וויניגער), נישט אזא הויעך. (און וועגן דעם טאקע קען מען זעהן דאס שוהל פון גאנץ ירושלים...)

[אנא עבדא]

כ'האב אמאל געליינט עפעס מעיישעלע וועגן די לאט פון קרית בעלז.
אז איינער האט עפעס מוותר געווען אין עפעס א מחלוקת, און וועגן דעם האט עהר באקועמן יענעם לאט, וואס האט נישט געהייסן גליקליכע זאך, און צום סוף עהר האט עס פארקוייפט צום בעלז בכסף מלא, און גהאט אויך די זכיה.

כ'געדענקט נישט די פונקטליכע פרטים.

ס'איז דא אסאך חלקים און דעם שטח, ס'איז געוועהן אסאך בעלי בתים דארטן.
רובם כדין, ומיעוטם שלא כדין...

רוב שטח - 7 דונם, האט די ראש הקהל ר' שמחה בונם קליין ז"ל באקומען פון די שטאט/מדינה.
נאך א חלק האט מען אפגעקויפט - כ'ווייס נישט לע"ע פון וועמען.

אויף די שטח איז געוועהן אסאך הייזקאלאך וואס פארשידענע פארשוינען האבן זיך געבויט דארט במשך די יאהר'ן - שלא כדין.
בשעת ווען מ'האט געגאנגען בויען די בית המדרש - האבן די מדינה און די עסקנים געוואלט זיי פארטראבן פון די פלאץ - וואס איז נישט געווען זייערע.
אבער די בעלזע רב האט נישט געלאזט פארטראבן מיט כוח, נאר ביז יעדער האט מעצמו מסכים געווען אפצוטרעטן פונ'ם ארט, געוויסע מאהל האט מען זיי געדאפרט באצל'ן דערפאר...
ס'האט געמאכט אסאך שווערעקייטן בשעת'ן גראבן - ווי מ'קען זעהן געוויסע בילדער פון יענע צייט אז מ'האט קודם געגראבן ארום די הייזער, ביז זיי זענען אוועק פון דארטן.

שכח. קען גאר זיין מעשה שלא היה.

אגב, וויזוי האט מען באקומען די רשות פון רעגירונג בוייען די שוהל אזא הויעך? נארמאל לאזן זיי בויען נאר ווי אנדערע הייזער (מער וויניגער), נישט אזא הויעך. (און וועגן דעם טאקע קען מען זעהן דאס שוהל פון גאנץ ירושלים...)

איבער די מעשה - שלא היה, האב איך מברר געוועהן און ס'איז הררים התלויים בשערה...
בעלזא האט אליין משקיע געוועהן אסאך געלט אפאר מאהל צו באקומען געוויסע שטחים און די געלט איז געגאנגען לטמיון.
פאר מ'רעדט איבער הוצאות וועגן באקומען א שטח פאר א מוסד און א"י דארף מען זיך אויסקענען א ביסל וויאזוי ס'ארבייט און מזרח התיכון, ובזה אסתפק.

לגבי בויען הויעך - דאס וואס מ'זעהט די בנין פון זייער אסאך פלעצער - פון רוב ירושלים און פון אינדרוסן, דאס האט בעיקר ציטוען מיט די פלאץ וואס ס'איז געבויטן געווארן, און נישט מיט די הויעכקייט, ס'איז און געגנט גענוג הייזער וואס זענען העכער און זיי זענען נישט אזוי בולט.
ולגופו של עניין - וויפיל איך ווייס: מ'האט באקומען די רשות נאכ'ן אנגעבן די פלענגער, און א בנין וואס לייגט צו שיינקייט, בד"כ לאזט מען בויען הויעך.

[טייטל]

יש להוסיף ביטע זייט ממשיך קיפ איט אפ

[געבורטסטאג]

די מנורה ביים עמוד.

צוויי מנורות פון 4 קנים שטייען ביי די צוויי זייטן פונעם ארון קודש איינס העכרן שיוותי און א צווייטע העכערן בענקל און שטענדער פון די רב ז"ל
די מספר הנרות זענען
8- שלוש רגלים און ימים נוראים - יו"כ סוכות זענען אלע לעכט פון שעווה אלע טעג, יו"ט האט מען לעצטנס אנגעהויבן צונדן 4 דערפון שמן זית
7- א' דסוכות און הושענא רבא צינד מען 7 שעווה ליכט קעגן די אושפיזין (הו"ר איז די שעווה משיירי נרות יו"כ , און מען טיילט דערפון פארן עולם אלץ א שמירה)
4- יעדע שבת , ר"ח, פורים, תעניתים, ימים שאומרים בהם סליחות, יארצייט פון די בעלזא רביס און תשעה באב ביי מנחה. כ"א אב און ל"ג בעומר צינדט מען צענדליגע ליכט אויפן גדר פונעם ארון קודש
3- חול המועד
2 - יעדן טאג , ימי חנוכה , און לעצטנס ליל א' דראש חודש כדי עס זאל נישט זיין קיין שאלה פון הפסק ווען מרופט אויס יעלה ויבוא
1- ליל תשעה באב
0- תשעה באב שחרית, און מנחה י"ג ניסן פאר מים שלנו

[כל טוב]

2 - יעדן טאג , ימי חנוכה , און לעצטנס ליל א' דראש חודש כדי עס זאל נישט זיין קיין שאלה פון הפסק ווען מרופט אויס יעלה ויבוא

זיי ביטע מסביר

[מימוני]

די מנורה ביים עמוד.

צוויי מנורות פון 4 קנים שטייען ביי די צוויי זייטן פונעם ארון קודש איינס העכרן שיוותי און א צווייטע העכערן בענקל און שטענדער פון די רב ז"ל
די מספר הנרות זענען
0- מנחה י"ג ניסן פאר מים שלנו

מה הפשט?

[געבורטסטאג]

2 - יעדן טאג , ימי חנוכה , און לעצטנס ליל א' דראש חודש כדי עס זאל נישט זיין קיין שאלה פון הפסק ווען מרופט אויס יעלה ויבוא

זיי ביטע מסביר

כבין נישט די גרעסטע ת"ח אבער איך וועל פרובירן

מטאר נישט רעדן ביי מעריב בין גאולה לתפילה חוץ ווען די שמש רופט אויס יעלה ויבוא וכדומה, אבער אויב עס איז דא א אנדערע דערמאנונג ווי א צעטל קען זיין א פראבלעם צו אויסרופן. איז א מו"ץ אין די קהילה אויפגעקומען אז די זעלבע שאלה קען זיין אויב עס ברענט ביי מעריב ליכט לכבוד ר"ח, האט מען לעצטנס אויפגעהערט צונדן די פיר ליכט ביי די ערשטע מעריב.

[געבורטסטאג]

די מנורה ביים עמוד.

צוויי מנורות פון 4 קנים שטייען ביי די צוויי זייטן פונעם ארון קודש איינס העכרן שיוותי און א צווייטע העכערן בענקל און שטענדער פון די רב ז"ל
די מספר הנרות זענען
0- מנחה י"ג ניסן פאר מים שלנו

מה הפשט?

נישט זיכער כנראה צו ווייזן אז מיאגט זיך צו מים שלנו
(אדער ווייל מען שעפט גאר שפעט וויל מען ווייזן אז עס איז נאך טאג..)

[וואנאוויטשער]

2 - יעדן טאג , ימי חנוכה , און לעצטנס ליל א' דראש חודש כדי עס זאל נישט זיין קיין שאלה פון הפסק ווען מרופט אויס יעלה ויבוא

זיי ביטע מסביר

כבין נישט די גרעסטע ת"ח אבער איך וועל פרובירן

מטאר נישט רעדן ביי מעריב בין גאולה לתפילה חוץ ווען די שמש רופט אויס יעלה ויבוא וכדומה, אבער אויב עס איז דא א אנדערע דערמאנונג ווי א צעטל קען זיין א פראבלעם צו אויסרופן. איז א מו"ץ אין די קהילה אויפגעקומען אז די זעלבע שאלה קען זיין אויב עס ברענט ביי מעריב ליכט לכבוד ר"ח, האט מען לעצטנס אויפגעהערט צונדן די פיר ליכט ביי די ערשטע מעריב.

ס'איז נישט קיין נייע זאך
נאר אן אלטע מנהג.

[יהלום]

די מנורה ביים עמוד.

צוויי מנורות פון 4 קנים שטייען ביי די צוויי זייטן פונעם ארון קודש איינס העכרן שיוותי און א צווייטע העכערן בענקל און שטענדער פון די רב ז"ל
די מספר הנרות זענען
0- מנחה י"ג ניסן פאר מים שלנו

מה הפשט?

נישט זיכער כנראה צו ווייזן אז מיאגט זיך צו מים שלנו
(אדער ווייל מען שעפט גאר שפעט וויל מען ווייזן אז עס איז נאך טאג..)

דאכט זיך מיר אז און בעלזא לייגט מען דער קריגל און וואס מען גייט שעפן דער וואסער אויפן עמוד!

[גלות איד]

אין קינדליין דעם וואך איז דא בילדער פון די טשילערס אין בעלזא. ווי מ'קען זעהן די 112 לעמפלעך אויף יעדן טשילער כנגד שם יב"ק.

ווי אויך קען מען זעהן די אויסשטעל פון די לעמפ אז זיי זאלן צושפרייטן די קול, און ספעציעל די גרויסע טשילער העכער די בימה, כדי צו צושפרייטן די קול פון די בעל קורא.

[חבצלת השרון]

2 - יעדן טאג , ימי חנוכה , און לעצטנס ליל א' דראש חודש כדי עס זאל נישט זיין קיין שאלה פון הפסק ווען מרופט אויס יעלה ויבוא

זיי ביטע מסביר

כבין נישט די גרעסטע ת"ח אבער איך וועל פרובירן

מטאר נישט רעדן ביי מעריב בין גאולה לתפילה חוץ ווען די שמש רופט אויס יעלה ויבוא וכדומה, אבער אויב עס איז דא א אנדערע דערמאנונג ווי א צעטל קען זיין א פראבלעם צו אויסרופן. איז א מו"ץ אין די קהילה אויפגעקומען אז די זעלבע שאלה קען זיין אויב עס ברענט ביי מעריב ליכט לכבוד ר"ח, האט מען לעצטנס אויפגעהערט צונדן די פיר ליכט ביי די ערשטע מעריב.

ס'איז נישט קיין נייע זאך
נאר אן אלטע מנהג.

אכן, נמצא כתוב בכתבי הקודש של הגאוה''ק מבילגורייא זי''ע, שכך נהגו בבעלזא, ומהאי טעמא.
כי היה קפידא אצל מרן מהרי''ד זי''ע להכריז 'יעלה ויבוא' בתפלת מעריב לפני שמו''ע