בעאבאכטער האט געשריבן:פייערמאן האט געשריבן:בעאבאכטער האט געשריבן:נאטרוליסט האט געשריבן:דער הכתב והקבלה ברענגט אסאך אראפ פון שלמה מדונא און פון נה"ו אויך.
נה"ו ווייט נישט זעכער. (אפשר אין סידור, געדענקט איך נישט היצט)
זעה וואס דער מחבר אליין שרייבט אין די
הקדמה, אויך האב איך אמאל ערגעץ געזעהן, דוכט זיך אין המעין, א רשימה פון בערך פופציג מאל ווי ער ברענגט אים, וועל מיר עס אי"ה אויפזוכען, איין פלאץ וואס איך געדענק יעצט איז ביי 'את משנה התורה הזאת', דארט קריגט ער טאקע מיט אים.
רעכט, די הקדמה האב איך נישט געזעהן, היצט זעה איך אז ער האט אויף אים אן אנדער ר"ת, "רנ"ו", און נישט "נה"ו", איך האב נישט אויפגעפאסט אז דאס מיינט אים (היתכן?).
וא"כ ברענגט עם אים פיל מאהל, און לאו דוקא מחולק.
אבל כאמור, ביי די גדולים איז עס קיין קושיא נישט (ווי אויך רש"ר הירש וכו'), זיין שארפע ההתנגדות צו די אלע געמיינע חברה איז ידוע.
געוועהן עפעס אן אנדער מין 'חדר', נישט וואס אונז קענען פון פולין גאליצע אונגארן וכו'.
מען קען מוסיף זיין אויף דיינע ווערטער בהקדם א שטיקל פונעם לוחם מלחמות ה' הרה"ק המנחת אלעזר ממונקאטש זכר צדיק וקדוש לברכה, ווי ער שרייבט אין דברי תורה (אינה תחת ידי כעת לציין המקור בדיוק) אן אריכות גדול מיט א משל וכו', פארוואס ווען א דייטשיטשער איד גייט שטודירן צו ווערן א דאקטאר איז דאס נישט אזא פראבלעים ווי א אונזעריגער היימישער איד.
תוכן הדברים ברענגט ער דארט ארויס, אז היות אין דייטשלאנד האט מען אויסגעריסן די אידישקייט אויף פארשידענע שרעקליכע אופנים, ממילא ווען א דייטשיטשער איד וואס איז ערליך און אפגעהיטן גייט ווערן א דאקטאר שאדט דאס נישט פאר אים אזוי שטארק, וויבאלד זיין מאגן איז שוין ליידער אויסגעשטעלט צו עסן פארדארבענע מאכלים, ממילא קען זיין מאגן סובל זיין צו עסן די דאקטוירישע מאכלים אויך, און דאך זאל ער בלייבן א שטרענגער ארטאדאקסישע תורה טרייער איד.
מה שאין כן ביי אונזערע מקומות, ווי די גאנצע אידישקייט איז - ברוך השם - געווען אויף סאך א העכערע דרגה ווי אין דייטשלאנד, דעריבער זענען די איצטמוכא פון אונזערע אידן נישט אויסגעשטעלט צו עסן פארגרעבטע מאכלים, און צוליב אונזער העכערקייט און איידלקייט קען די סארט זאכן אראפשלעפן זייער שטארק א מענטש רחמנא ליצלן.
די שטיקל פונעם מנחת אלעזר זי"ע איז א מורא'דיגע יסוד אין די שינויים פון די פארשידענע לענדער, עס לוינט זיך אליינס אריינצוקוקן דארט.
לענינינו, ווען מען קוקט אויף די דייטשיטשע גדולים פון ר' שמעון רפאל ז"ל און די אנדערע, ווען מען זעהט זאכן וואס פאר אונז איז דאס שטארק נישט אויסגעהאלטן, דארף מען דן אין די זעלבע צייט געדענקן פון ווי זיי קומען, זיי קומען פון א לאנד וואס איז געווען פארדארבן ערו ערו עד היסוד בה, און די פאר אידעלעך האבן מיט די לעצטע כוחות זיך צוריקגעכאפט צו אידישקייט, ממילא ווי זיי האבן געזעהן א איד וואס לייגט תפילין און היט שבת, האבן זיי אנגענומען זייערע ווערטער, זיי האבן נישט בודק געווען כל גופו אם יש בו דברים אחרים הרעים.
ועוד אז געוויסע מענטשן וואס האבן אין אונזערע מקומות געהייסן און געווען באמת אפגעפרעגט, ווען זיי טוען ווען די זעלבע זאך אין דייטשלאנד וואלט דאס געווען דארט אן הצלה, וויבאלד אין דייטשלאנד איז די מצב געווען קאטאסטראפיש אז אזעלכע סארט זאכן וואס אין פוילן וגאליציע וואלטן די זאכן אינטערגעברענגט אידישקייט - דעריבער זענען די דאזיגע וואס האבן דאס געוואלט געווען ביי אונז לחרפון ולדראון עולם - אבער די זעלבע זאכן וואלט אין דייטשלאנד געווען אן הצלה, דעריבער איז יתכן אז דייטשישע גדולים האבן נישט פארשטאנען פארוואס אזעלכע מענטשן ווי נה"ו וכיו"ב זענען אפגעפרעגט.
אינטערשטע שורה, לכאורה וויבאלד דער הכתב והקבלה איז אליין געווען א שטארקער לוחם קעגן השכלה, מעג מען לערנען זיינע הערליכע פשט ספרים, און ער אליין איז נישט אפגעפרעגט. ווען ער ברענגט עפעס פון א מקור שאינו מוסמך איז דא על מה לסמוך אים דן צו זיין לכף זכות.