חרמש בקמה האט געשריבן:איך וועל יעצט זיין אן הולך רכיל מגלה סוד, "סיפורים ירושלמיים" האט פארפאסט דער באוואוסטער סופר נתן אנשין פון "עמדה" אין "משפחה". (דאס איז קיין סוד קיינמאל נישט געווען).
אזוי אויך לעז איך יעצט דעם אלה שלא נכנעו פון דעם באקאנטן שריפט שטעלער משה פראגער איבער די העלדישע אקטן פון די מתתסאווצען ביים צווייטן קריג, עס איז דראמאטיש אינטערעסאנט!
און צוגאב האב איך נארוואס פארענדיגט דעם אל תשלח ידך אל הנער פון געוועזענעם רה"ר ישראל מאיר לאו, מיט זיין שפאנדע יוגענט געשיכטע, און זיינע מיטמאכענישן ביים קריג.
זאג נישט לא איש דברים אנוכי!
ווייל יעדע מענטש האט זיך זיין טאלאנט, וואס קען מאכן די וועלט מער אינטערעסאנט, זיך עס נאר אויף, ברענג עס ארויף, ווייל דאס קען פארשענערן די וועלט.
(קרעדיט: מאטי אילאוויטש - מחשבות)
מערקווירדיג איז אז אין דעם באנד שרייבט ער זיינע מאמרים בל' יודיש, און פארווארט באווארענט ער דאס מען זאל נישט דן זיין דעם ספר אלס אומאינטעליגענט צוליב איר געשריבן ווערן אויף אידיש.
אפשר ווייסט איינער צוזאגן פארוואס דער מחבר האט אן אבסעסיע איבער דעם אומאנער משכיל, הירש בער הורוויץ מיט וועמן ער איז זיך מטפל און צוויי באזונדערע אפהאנדלונגען, צילענדיג איבערצואווייזן מיט - לדעתי - אומאיבערצייגענדע באווייזן אז ער האט נישט חוזר בתשובה געווען סוף ימיו, אנדערש ווי שרייבט הצ' ר' אברהם בן ר' נחמן אין זיין ספר כוכבי אור.
איך לייען אין דורכשניט 8-10 ביכער א חודש. איך דערמאן זיך איבער וואס כ'האב לעצטנס געלייענט דורך לייענען דא וואס אנדערע שרייבן... לעצטנס האב איך איבערגעבליקט "פונעם רבין'ס הויף" פון יצחק אבן. א שילדערונג לבית "ריזין וסאדאגורה", ווי אויך דער ריזינער צד אין דער מחלוקת מיט צאנז. אז מען רעדט פון דעם קען מען נישט פארפעלן צו דערמאנען אז כ'האב אויך געלייענט "דער סאנזער צדיק" פון יהושע ראקער, א שילדערונג לבית צאנז, ווי אויך דער צאנזער צד אין דער מחלוקת. --- (יהושע ראקער און זיינע ספרים איז שוין באהאנדלט געווארן ערגעץ וואו אין קרעטשמע.)
"אויפקלערונגען וועגן די הארבקייט און שעדליכקייט פון די "גוי'אישע סקול-ביכער" וואס ווערן היינט געלערנט מיט אונזערע קינדער (און בעיקר מיט די טעכטער) אין די בתי חינוך - אפילו צענזורירטערהייט" איך ווייס נישט וואו אנצופאנגען און וואו צו ענדיגן איבערצוגעבן פאר די חשוב'ע חברים מיינע איינדרוקן אויף דעם בוך. מיינע גלידער האבן געציטערט וויאזוי א מענטש האט געקענט אוועקגעבן לאנגע יארן אויף ארויסצוגעבן 746 עמודים פון הוילע "נאן-סענס". לשבחו מוז געזאגט ווערן אז דער ספר איז נישט געשריבן אויף דעם שטייגער פון די היינטיגע עקסטרעמיסטן, נאר איז געשריבן שכל'דיג אויף אן אינטעליגענטן אופן. דער מחבר אנטשולדיגט זיך אין דער הקדמה אז אפילו ער איז נישט קיין חשוב'ע פערזענליכקייט זאל מען אננעמען זיינע ווערטער. ער ציטירט לגבי דעם די ווערטער פון דעם רמב"ם אין שמנה פרקים: "קבל את האמת ממי שאמרו." דער מחבר כאפט זיך אבער נישט אז אט די ווערטער פרעגן אפ גרויסע טיילן פון זיין בוך. דער רמב"ם ברענגט די ווערטער דארטן וואו ער איז זיך מתנצל אויף דעם וואס ער נעמט געדאנקען פון חכמי אומות העולם: ודע, שהדברים אשר אומר בפרקים אלו ובמה שיבוא מן הפירוש, אינם עניינים שבדיתים מעצמי, ולא פירושים שחידשתים, אמנם הם עניינים מלוקטים מדברי החכמים במדרש ובתלמוד, וזולתם מחיבוריהם, ומדברי הפילוסופים גם הקדומים והחדשים; ומחיבורי הרבה בני אדם. ושמע את האמת ממי שאמרה. כלומר, דריי מיר נישט קיין קאפ פארוואס איך נעם דברי חכמה פון גוי'אישע ביכער, געדענק דעם כלל: קבל את האמת ממי שאמרה.
כלי ראשון זכרונות פון בני ישיבה, דאס טאג טעגליכע לעבען און די ישיבות, און דערנאך וויא זיי האבען דורכגלעבט די ביטערע מלחמה יאהרען און טראץ דעם אלעם שמך לא שכחנו.
אויפען שער בלאט: שיחות אישיות עם בחורי ישיבות של פעם מספרים על החיים בעיירה, הלימוד וההווי בישיבה ועל עמידתם בנסיונות התקופה ותלאות המלחמה
אמונה און אפיקורסת=ראובן אגוטשעוויטש. א בוך\ספר וואס דער גרויסע געלערנטער אידישער פיליזאפף הרב ראובן אגוטשעוויטש האט געשריבן, אין ריין אידיש, דער ראובן איז געבוירן אין א קליין שטעטל סיסלעוויטש ערגעץ אין ד'ליטא, פון דער שטעטל קומט דרך אגב אויך ר' אהרן קוטלער, און דאכטזיך אז אויך ר' יעקב קאמינעצקי'ס בעטל איז דארט געוועהן, און זיין יוגנט איז ער געגאנגן שטודירן אין אוניווערזיטעט, ער האט מיט זיין חריפישן פיליזאפישן מח, זיך זייער שנעל דערהויבן איבער אסאך אסאך סטונדענטן דארט, און ער איז זיך צווואקסן מיט זיין טיפע לערנוג, און שטארקע חוש צו דערגרונטעווען אלס וואס די ווארט טיף באדייט, שפעטער, האט ער זיך צוריקגעקערט צו זיין מאמע'ס שויס, און צו די לויטערע אמונה פון זיין טאטן, ער איז געווארן א פולקאמער תורה היטער, און שטרעג רעליגיעז, ער האט אפילו פארפאסט א ספר אויף בבא קמא דף על דף מיט א הסכמה פון ר' אהרן קאטלער, ער האט אסאך געשריבן און געצייכנט, אבער באוואוסט איז ער מחמת אט דעם בוך.
אין אט דער געוואלדיגער בוך אמונה און אפיקורסת האט ער א גרויסע ארבייט אריינגעלייגט ביים איר אנרעכטן, ער פירט אים אריין מיט א קורצע איינלייטונג, וואס האט אים באוואיגן אט דעם חיבור צו שרייבן, ער פארשפרעכט דארט זיך צו ספראווען און באפארענען מיט די יאהרן אלטע פיליזאפישע טענות קעגן אמונה, ער שלאגט זיך אסאך ארום מיט די אטעאיסטן וואס האבן אין זיינע צייטן פארנומען די אויבן אן פון אלע איינערקענטע פיליזאפן און שטודירער, ער שלאגט זיי אפ און שטעלט זיי אין שאטן פון זיין קלארע אמונה, ער לאזט זיך אריין אין די טיפע סוגי' און באדייט פון די געצנדינערישע אלטמאדישע עבודה זרה געדינאכט'ס למיניהם, ער פראסקעט אין פנים שפינאנזע מיט זיינע חבירים. ער שטופט אוועק די פאלשע לערע וואס די מענטשליכע מוגבלדיגע שכל פון אלע יארן, האט פרובירט צו געלערנט און מיט דעם געטוהן פעלשעווען די ריכטיגקייט פון גאט מיט זיין אמתע הערליכקייט....
קארל האט געשריבן:א צייט צוריק האב איך געלייענט דעם דאזיגן ביאגראפיע-בוך אויף דעם גרויסן דענקער אברהם יהושע העשל. איך בין געווארן שאקירט אז דער מחבר האלט זיך נישט אפ פון שרייבן נעגאטיוו אויף דעם העלד פון דעם בוך. ער שרייבט א שטייגער אז אי"ה האט געענדיגט זיינע קלאסן אקוראט אין דער סעקונדע ווען דער זייגער איז אנגעקומען צו דער ענד-צייט - אפילו ער האט געהאלטן אינמיטן א זאך אדער אפילו אינמיטן א ווארט! צו ערשט בין איך שאקירט געווארן; וואס גייט דא פאר? וויאזוי וואגט ער זיך צו שרייבן קעגן דעם מענטש פאר וועמען ער ווידמעט דעם בוך.
עס ווענדט זיך אסאך אין די קאנטעקסט וואס עס איז געשריבן געווארן, נישט אין יעדע קאנטעקסט איז די דאזיגע פאקט אז ער האט געענדיגט זיינע קלאסן אקוראט אין דער סעקונדע ווען די זייגער האט געוויזן איר צייט א חסרון, צומאל קען דאס זייער גוט ארויסברענגן די נאטור פון א מענטש.
...עס מוז נישט זיין, אז זיין גאר גאר א פונקטליכער, איז געשריבן בגנאי קעגן די העלד פון די געשיכטע, אלעס ווענדט זיך אין די בין השורות, וואסערע בילד די שרייבער וויל פארשטעלן.
דער דאזיגער פאקט איז קלאר געברענגט געווארן אין א נעגאטיוון קאנטעקסט. דאס איז, אגב, בלויז איין ביישפיל פון נעגאטיווע נקודות און עפיזאדן וועלכע ווערן דערמאנט אין דעם בוך. היינט ווייס איך אז דאס איז נישט קיין חידוש; אין יעדער אויפריכטיגער ביאגראפיע-בוך קען מען אויך לייענען חסרונות פון דעם באשריבענעם מענטש. אזא זאך איז כמעט נישט בנמצא ביים יהדות החרדית, און ווען איינער האט פרובירט ארויסצוגעבן אזא בוך, האט מען אים טאטאל אונטערדרוקט מיט די הארבסטע מיטלען.
אל תאמר אקרא ולא אטה לשון הגמרא הנ"ל המליץ החת"ס על אותן המדמים בנפשם, שלהם אפשר לקרות בספרי מינות והשכלה ולא תטה את לבבם מאם ה'. על כן חכמים הזהירו נא.
ספרי מ. אדהאן הנכתבים ברוח יהודית בתורת הנפש הם קולעים אל המטרה בדרך כלל, והוא תועלת לרבים, ולדעתי חובת השעה הוא לתרגמם לשפת אידיש, ואולי יתנדבו כמה הכותבים כאן.
השאלה. התשובה. העתונאי.-קובי לוי. 41 סיפורים מהנהרות הגועשים של ההשגחה העליונה.
א הערליכער בוך, פון דעם וועלט בארימטן שרייבער יעקב לוי, ער אליינס איז א בעל תשובה פון די ערשטע גענעראציע בעלי תשובה פון די אלוועלטליכער ב"ת מאוומענט, הרב אמנון יצחק האט אמאל יארן צוריק ארויסגעגעבן א ווידיאו מיט די שילדערונג פון קובי לוי'ס געשיכטע און וויזוי ער איז געווארן א בעל תשובה די נאמען פונעם ווידיא איז געוועהן "הנה עיתונאי, הלך לסמינר קובי, חזר יעקב.
זיין פאסירונג פארציילט ער אנהייב פונעם בוך, ער איז אלס גאר יונגער גיל געווארן אנגענומען אלס צייטונג שרייבער אין איינע פון די גרעסטע פרייע צייטונגען אין ארץ ישרא'ל, אויב איך האב נישט קיין טעות איז עס געוועהן דער ידיעות אחרונות. איין טאג האט מען אים בא'אויפטראגט צו גיין דעקן א סמינר לבעלי תשובה, וואס הרב נויגרישל און הרב משה גרילאק [חיים אליאב-חיים וואלדער] פון ערכים האבן ארגאניזירט, בקיצור ער האט געדארפט צושטעלן אן ארטיקל בת שלשת אלפים מילים, מיטן איינעם ציל אפצוחוזק'ן פון די חרדים ברעין-וואש מאשין, למעשה איז ער אבער דארט פארכאפט געווארן, און פארבליבן אליינס א מח געוואשענער, און ער איז געווארן א בעל תשובה,
ער איז קורץ דערנאך געבעטן געווארן פון רב שך-און מרן הסטייפלער ז"ל, ארויסצוהעלפן מיט'ן נייעם נארוואס געשאפענעם צייטונג "יתד נאמן", ער האט געדינט דארט אינעם עדיטאריעל בארד, און עורך לילה, פאר לאנגע יארן, און עד היום הזה איז ער זייער אינסטרומענטל אין אסאך ב"ת ארגאניזאציעס, און ער האלט נאך אן זיין קאלום אין די פרייע צייטונג אויך ווי ער שרייבט לטובת חרדים ועולמם...
