כל החכמות גנוזין בתוה"ק

[גולם פון פראג]

אגב די געדאנק שטייט אויכעט אין ספר הברית אויפ׳ן פסוק שמחנו כימות עיניתנו, אז לכאורה איז דאך נאר פארבליבען קנאפע 200 יאר ביז אלף השישי, נו אפילו משיח קומט ווי אזוי וועט מען אפצאלען די אלע שנות הגלות?
נאר לעתיד לבא וועט די טאג זיין לענגער במילא וועט מען אלץ אפצאלען.
זאל מען שוין זוכה זיין דערצו בקרוב ממש, ומלאה הארץ דעה את ה׳ כמים לים מכסים בב״א

[כעלעם'ר מגיד]

דו לערנסט אפ רבי יונתן'ס פשט אלטס א פשעטיל איך לערן דאס אריין אין פסוק אלטס א אמת'ע פשט
טענה'סטו אז ר' יונתן איז צוגעקומען צו דעם נאר נאכן הערן פון א כינעיזער סייענטיסט.
קודם כל איך בין נישט אזוי זיכער ווייל פון זיינע ווערטער איז משמע אז ער זאגט אלעס מסברא דיליה, אבער אפילו אויב יא פארשטיי איך נישט וואס איז די חסרון און פארוואס הייסט דאס נישט אז כולא בה אויב האט ער צוגעקומען צו דעם נאר נאך הערן פון א גוי.

זיכער איז עס איז תורת אמת, און דער פשט פון רבי ר' יונתן איז א אמת'ער פשט. אבער צי רבי ר' יונתן האט געוואוסט אז גוי'אישע אינזשענירן האבן ערפינדן א וועג ארויפצושיסן ארויס פון כדור הארץ - מסתם האט ער געוואוסט.

נו ס'מאכט דען דעם רבי ר' יונתן א משהו קלענער חלילה? אדרבה, אויב האט ער געוואוסט וואס מקבל צו זיין פון זיי און וואס מרחק צו זיין איז עס נאר מחמת זיין גדלות און זיין קדושת חכמת התורה. דאס אז דער גר"א האט געלעהרנט אוקלידוס (און געשטעלט זיין תלמיד זאל עס מעתיק זיין אויף לשון הקודש) מאכט אים עפעס ווייניגער גר"א. אדרבה, ער האט געקענט כל התורה כולה ווי אשרי יושבי, פלאס אוקלידוס. אוקלידוס לעומת זאת האט קיין תורה נישט געקענט.

דער רמב"ם שרייבט אין הל' קידוש החודש "ומאחר שכל אלו הדברים בראיות ברורות הם שאין בהם דופי ואי אפשר לאדם להרהר אחריהם, אין חוששין למחבר בין שחברו אותם נביאים בין שחברו אותם האומות, שכל דבר שנתגלה טעמו ונודעה אמיתתו בראיות שאין בהם דופי אנו סומכין על זה האיש שאמרו או שלמדו על הראיה שנתגלתה והטעם שנודע."

[איינס]

אגב די געדאנק שטייט אויכעט אין ספר הברית אויפ׳ן פסוק שמחנו כימות עיניתנו, אז לכאורה איז דאך נאר פארבליבען קנאפע 200 יאר ביז אלף השישי, נו אפילו משיח קומט ווי אזוי וועט מען אפצאלען די אלע שנות הגלות?
נאר לעתיד לבא וועט די טאג זיין לענגער במילא וועט מען אלץ אפצאלען.
זאל מען שוין זוכה זיין דערצו בקרוב ממש, ומלאה הארץ דעה את ה׳ כמים לים מכסים בב״א

ווידער א טעות אין איינשטיינס טעאריע ווי אזוי ער האט אפגעלערנט זמן
אבער שוין סאיז נישט דער פלאץ דא

[גולם פון פראג]

אגב די געדאנק שטייט אויכעט אין ספר הברית אויפ׳ן פסוק שמחנו כימות עיניתנו, אז לכאורה איז דאך נאר פארבליבען קנאפע 200 יאר ביז אלף השישי, נו אפילו משיח קומט ווי אזוי וועט מען אפצאלען די אלע שנות הגלות?
נאר לעתיד לבא וועט די טאג זיין לענגער במילא וועט מען אלץ אפצאלען.
זאל מען שוין זוכה זיין דערצו בקרוב ממש, ומלאה הארץ דעה את ה׳ כמים לים מכסים בב״א

ווידער א טעות אין איינשטיינס טעאריע ווי אזוי ער האט אפגעלערנט זמן
אבער שוין סאיז נישט דער פלאץ דא

איינשטיין האבעך נישט געלערענט, ווייסעך נישט. אבער אז איר זאגט ווייסט איהר מסתמא וואס איר רעדט....

[איינס]

איך רעד זיך עכ"פ איין אזוי....

[גולם פון פראג]

כעלעמער מגיד
פין וואנעט ווייסט איהר אז דער גר"א האט געהייסען זיין תלמיד איבערזעצען אוקלידוס? ווייל אזוי האט דער תלמיד - א שנה ופירשניק - אליינס פארציילט?
אויב איז אוקלידוס אזוי וויכטיג פארוואס האט דער גר"א נישט אליינס דאס איבערגעבען און מפרש געווען. פארוואס ברענגט ער גארנישט דערפון אז סאיז אזוי וויכטיג?

[כעלעם'ר מגיד]

אגב די געדאנק שטייט אויכעט אין ספר הברית אויפ׳ן פסוק שמחנו כימות עיניתנו, אז לכאורה איז דאך נאר פארבליבען קנאפע 200 יאר ביז אלף השישי, נו אפילו משיח קומט ווי אזוי וועט מען אפצאלען די אלע שנות הגלות?
נאר לעתיד לבא וועט די טאג זיין לענגער במילא וועט מען אלץ אפצאלען.
זאל מען שוין זוכה זיין דערצו בקרוב ממש, ומלאה הארץ דעה את ה׳ כמים לים מכסים בב״א

אין ישמח משה שרייבט ער דערוועגן באריכות (אנפאנג פרשת מקץ. און נאך מקומות). אבער די יסוד שטייט שוין אזוי אין ספר אגרת נחמה (עמ' נ"ד) פון רבי מיימון דעם רמב"ם'ס פאטער.

[גולם פון פראג]

קלער איך א שטיקעל עצה
סאיז דאך דא א גרויסע גזירת שמד אין מ׳וויל אנשטאפען אינזערע בחורים מיט לימודים פון גויים.
אויב קען מער אינז אויפווייזען אז אין אינזערע ספרים שטייט שוין דיזע אלע חכמות, קען דאס בעז״ה העלפען די גזר דין
סיי מחמת אונז וועל מיר צייגען אז מיט׳ן לערנען די תורה הקדושה קען מען דערגרייכען די אלע חכמות
און סיי מחמת מ׳קען פשוט לערנען די אלע מקורות
וואס ברויך מען לערנען איינשטיין אז אונדזערע גדולים שרייבען דאס זעלבע?
(נישט אז איך קען איינשטיין, יאך פארלאז מיך אויף די וואס ווייסען...)

[כעלעם'ר מגיד]

כעלעמער מגיד
פין וואנעט ווייסט איהר אז דער גר"א האט געהייסען זיין תלמיד איבערזעצען אוקלידוס? ווייל אזוי האט דער תלמיד - א שנה ופירשניק - אליינס פארציילט?
אויב איז אוקלידוס אזוי וויכטיג פארוואס האט דער גר"א נישט אליינס דאס איבערגעבען און מפרש געווען. פארוואס ברענגט ער גארנישט דערפון אז סאיז אזוי וויכטיג?

שנה ופירש? חלילה וחס. רבי ברוך משקלוב איז געווען נערץ ונקדש ביי אלע גדולי ישראל. דער ספר איז נאך געדרוקט געווארן יארן פאר די פטירה פונעם גר"א.

[גולם פון פראג]

ווער ווייסט וואס האט זיך געטאן ביי עם אין הארץ

[ציפקע]

געהערט בשם הגאון רבי פנחס ווייס אביו של הג"ר חידו האט ער געזאגט במתק לשונו, טשעבינער רב האט געקענט כל התורה כולה אבער ווי אזוי צו פאררעכטן א קאר האט ער נאכאלץ נישט געוואוסט, פשט איז אז דכולה בה איז אן ענין פנימי וכו'.

[גולם פון פראג]

פאררעכטן א קאר איז א דזשאב נישט א חכמה

[איינס]

געהערט בשם הגאון רבי פנחס ווייס אביו של הג"ר חידו האט ער געזאגט במתק לשונו, טשעבינער רב האט געקענט כל התורה כולה אבער ווי אזוי צו פאררעכטן א קאר האט ער נאכאלץ נישט געוואוסט, פשט איז אז דכולה בה איז אן ענין פנימי וכו'.

און כאטש וואס דער חזון איש האט געקענט שרייבן יענעם צעטיל האט ער געשיקט דעם איד צום דאקטער ער זאל שניידן, אבער ס'איז נישט איינגעפאלן פארן חזון איש צו אראפלייגן דעם איד אויפן בעט און גיין אין קאך נעמען דעם שבת [קודש] מעסער און מאכן א שחיטה מונחת...

[איינס]

קלער איך א שטיקעל עצה
סאיז דאך דא א גרויסע גזירת שמד אין מ׳וויל אנשטאפען אינזערע בחורים מיט לימודים פון גויים.
אויב קען מער אינז אויפווייזען אז אין אינזערע ספרים שטייט שוין דיזע אלע חכמות, קען דאס בעז״ה העלפען די גזר דין
סיי מחמת אונז וועל מיר צייגען אז מיט׳ן לערנען די תורה הקדושה קען מען דערגרייכען די אלע חכמות
און סיי מחמת מ׳קען פשוט לערנען די אלע מקורות
וואס ברויך מען לערנען איינשטיין אז אונדזערע גדולים שרייבען דאס זעלבע?
(נישט אז איך קען איינשטיין, יאך פארלאז מיך אויף די וואס ווייסען...)

דאס וואס מזאגט דכולא בה איז נישט אז סאיז דא א מסכת רפואה, פיזיקס, טעק, וכו'
כאטש וואס געוויסע חכמות איז יא דא אסאך אינפארמעישן אין חז"ל ווי: אסטראנאמיע, מאטעמאטיק, פילאסאפיע, פסיכאלאגיע, ועוד.

אבער דאס וואס זיי ווילן מ'זאל לערנען איז דו זאלסט ווערן א דאקטער און נישט דו זאלסט שרייבן צעטליך פארן דאקטער, און אויף דעם איז די שלעגעריי.

[גולם פון פראג]

חכמת המעדיצין איז דען נישט דא אין חז"ל? צי אין רמב"ם הלכות דעות? וכו'

[מהרל פון פראג]

ווער ווייסט וואס האט זיך געטאן ביי עם אין הארץ

ווייל ער שרייבט וואס מיר געפעלט נישט.

וואס איז מיטן רמב"ם וואס האט געלערנט חכמות פון די גיום איז ער אויך געווען שנה ופירש ?

[איינס]

או אה
דער גולם מיטן מהר"ל ביידע זענען דא
וואט א סורפרייז...

[איינס]

חכמת המעדיצין איז דען נישט דא אין חז"ל? צי אין רמב"ם הלכות דעות? וכו'

זיכער איז דא
די ערשטע 5 פרקים וואס דער רמב"ם שרייבט אויף דעם כל המנהיג עצמו בדרכים אלו שהורינו אני ערב לו שאינו בא לידי חולי כל ימיו עד שיזקין הרבה

אבער מקען נישט זאגן אז סאיז דא א געהעריגע בוק אויב איינער איז קראנק. הלכות דעות איז נאר פאר איינער וואס איז געזונט ווי דער רמב"ם שרייבט אלא אם כן היה גופו רע מתחילת ברייתו או אם היה רגיל במנהג מן המנהגות הרעים מתחילת מולדתו או אם תבא מכת דבר או מכת בצורת לעולם.

ספעציפישע רפואות וואס וערט געברענגט אין גמרא ווערט שוין געברענגט אז מטאר דאס נישט נוצן אויב ס'אאיז נישט נתאמת געווארן ואין כאן המקום להאריך

מהרי"ל (והביאו רע"א שבת סז.)

"אמר לנו מהרי"ל כל הרפואות שבכל התלמוד אסור לנסות אותם משום דאין אדם יכול לעמוד על עיקרן וכי לא יעלו בידם ילעגו וילגלגו על דברי חכמים מלבד הא דאיתא בשבת מי שיש לו עצם בגרונו מביא מאותו המין ר"ל מאותו מין עצם ויניחו לו על קדקדו ויאמר הכי (חד חד נחית בלע בלע נחית חד חד) והלחש הזה בדוק ומנוסה לכן אותו לבד מתירו ולא שום א' יותר".

[גולם פון פראג]

או אה
דער גולם מיטן מהר"ל ביידע זענען דא
וואט א סורפרייז...

ליהוי ידיע אז יעך האב גארנישט קיין שייכות מיט'ן מאן דמתקריא על שם הגה"ק מהר"ל מפראג
איך האב עם נישט באשאפען און ער האט מיך נישט באשאפען... סתם א אנשיקעניש... כנראה א איד ואס שעמט זיך צו פרעזדענדליך אטאקירען מיט זיין אייגענע ניק. האט ער געעפנט איינס ספעציעל פאר מיך.

[גולם פון פראג]

חכמת המעדיצין איז דען נישט דא אין חז"ל? צי אין רמב"ם הלכות דעות? וכו'

זיכער איז דא
די ערשטע 5 פרקים וואס דער רמב"ם שרייבט אויף דעם כל המנהיג עצמו בדרכים אלו שהורינו אני ערב לו שאינו בא לידי חולי כל ימיו עד שיזקין הרבה

אבער מקען נישט זאגן אז סאיז דא א געהעריגע בוק אויב איינער איז קראנק. הלכות דעות איז נאר פאר איינער וואס איז געזונט ווי דער רמב"ם שרייבט אלא אם כן היה גופו רע מתחילת ברייתו או אם היה רגיל במנהג מן המנהגות הרעים מתחילת מולדתו או אם תבא מכת דבר או מכת בצורת לעולם.

ספעציפישע רפואות וואס וערט געברענגט אין גמרא ווערט שוין געברענגט אז מטאר דאס נישט נוצן אויב ס'אאיז נישט נתאמת געווארן ואין כאן המקום להאריך

מהרי"ל (והביאו רע"א שבת סז.)

"אמר לנו מהרי"ל כל הרפואות שבכל התלמוד אסור לנסות אותם משום דאין אדם יכול לעמוד על עיקרן וכי לא יעלו בידם ילעגו וילגלגו על דברי חכמים מלבד הא דאיתא בשבת מי שיש לו עצם בגרונו מביא מאותו המין ר"ל מאותו מין עצם ויניחו לו על קדקדו ויאמר הכי (חד חד נחית בלע בלע נחית חד חד) והלחש הזה בדוק ומנוסה לכן אותו לבד מתירו ולא שום א' יותר".

זייער שיין. שוין געהערט אמאל וועגען נישט נאכמאכען סגולות פון גמרא אבער יעך האב נישט געדענקט דעם מקור. ייש"כ

אגב די רמב"ם האט אויך אין די אגרות א לאנגע מאמר וועגען דאקטעריי, מוראדיג אינטערסאנט.
ומכאן תשובה לאותו חכם וואס שרייט "רמב"ם רמב"ם".
דער הייליגער רמב"ם איז געווען א דאקטער צום קעניגליכען הויף, און וועגען דעם האט ער זיך געמוזט לערענען דאקטעריי. ווי א איד האט שוין דא מסביר געווען אז פארשטייען ווי אזוי א מוח קוקט אויס מיינט נאכנישט אז מ'קען פראקטיצירען דאקטעריי. פארדעם האט דער הייליגער רמב"ם געלייענט די ספרי רפואה וספרי חכמה.

[מהרל פון פראג]

איך מיין טייל מישן דא אביסל.

דאס איז קלאר לכל בר דעת (איך שרייב בר דעת באזירט אויפן מאמר פון ר' אלחנן וואסערמאן וויאזוי די תורה הק' קען מצוה זיין אויף אמונה ווייל די תורה איז מצוה נישט צו האבן קיין נגיעות וואס פארבלענדעט די שכל ווייל נאטורלעך איז א מענטש א מאמין. און ענדליך צו דעם האט רבינו הק' מסאטמאר געזאגט ביי א שלש סעודות תורה פרשת ראה) אז אלעס ליגט אין די תורה. צו מאל מרומז און צומאל אפן. און דער מתעקש וואס וויל נאר לערנען תורה כפשוטו און גיין מיטן מהלך פון אין המקרא יוצא מפשוטו זאל ביטע אויך אפלערנען די משנה פון כולה בה כפשוטו אז דאס מיינט "אלעס" במלוא מובן המילה.

פאר מער קען מען אריינקוקן אין ספר המהפך פיר בענדער פון זמיר כהן (אדער אין סיי וועלכע פון זיינע אנדערע ספרים. אריכלוגיה התנכית דריי בענדער. און נאך ספרים אויף א רואיגע לעבן און אירע מקורות אין די תורה (ווי דארטן רעדט ער פון מקורות פאר תורת הנפש אין די תורה) אדער זיינע ספרים אויף אותיות אדער שמות בני אדם) און מען וועט טרעפן רוב רובם פון די חכמה וואס עס איז דא היינט בעולם מרומז אין די תורה

אבער דאס מיינט נישט אז אלעס ליגט אין די תורה אויף א וועג אז יעדער איינער זאל דאס קענען טרעפן. און אויב א געוויסע ניק טרעפט דאס נישט לפי קט שכלו ווערט בכלל נישט אפגעפרעגט די ארגומענט אז אלעס ליגט אין די תורה. אז דו טרעפסט דאס נישט. איז פשט אז "דו" טרעפסט דאס נישט. עס מוז נישט זיין אז אנדערע וועלן דאס נישט אדער האבן דאס נישט געטראפן

מצד שני מיינט דאס אויך נישט אז קיינער פון אונזערע גדולים האבן נישט געלערנט גארנישט פון געוויסע חכמי אומות העולם. די נושא איז גאר א פארצווייגטע מחלוקה וויפיל מען מעג יא און וויפיל נישט. בכלל וויפיל זיי האבן נאמנות איז אויך א שאלה און אין אנצקלפודיה הלכתית רפואית אדער אין איינע פון די אנדערע ספרי רפואה אויף לשה"ק ארויסגעגעבן דורך שומרי תורה ומצות- איך געדענק שוין נישט איז דא א גאנצע אריכות דערינען אין די הקדמה.

און די רמב"ם למשל האט זיכער געהאלטן אז מען מעג. כמבואר כמה פעמים בספריו ווי ער ברענגט אריסטו (וואס האט געהאט זיראו מיט דאקטעריי. און ער ברענגט אים גאר אין ספר המורה וואס ער האט געשריבן פאר אידן..און אסאך בני דורו זענען געווען ברוגז דערויף.) אבער דאס מיינט נישט אז עס שטייט נישט אין די תורה ברמז. נאר דארטן איז עס מער מבואר און גרינגער פאר מענטש צו לערנען. דאס איז בכלל נישט קיין אפפרעג אז מען קען דאס טרעפן אין די תורה

וואס איך האב צו זאגן האב איך געזאגט. א גוטע נאכט

[מהרל פון פראג]

בכלל אויב לשיטתו טאר מען נישט לערנען גארנישט ווייל אלעס שטייט דאך אין די תורה צווואס האט די רבמ"ם געדארפט לערנען דאקטעריי ? ער האט דאס דאך אויך געקענט טרעפן אין די תורה ?

נאר ווייל אלעס שטייט אין די תורה מיינט נאכנישט אז יעדער מוז עס טרעפן דארטן באריכות

[גולם פון פראג]

מהר"ל טייערע
גראדע בינעך דווקא מסכים מיט (כמעט) יעדעס ווארט וואס איר האט איצטערט געשריבען. (יאך מיין מיר האבען שוין פריערט געשריבען די נקודה אז נישט יעדער 'זעהט' די זעלבע זאך אין די תורה, אין מיר האבען שוין אויכעט דערמאנט די ספרים פון הרב זמיר כהן, ויש עוד ועוד, ואטו כי רוכלא וכ'). איך זעה נישט ווי מ'זעמיר מחולק ביסודו של דבר
איך בין נאר מחולק וועגען וואס איר שרייבט וועגען די רמב"ם. די ספר מורה איז אינגאנצען א אנדערע קאטעגאריע וואס די הייליגע רמב"ם האט געשריבען פאר די "נבוכים" צי אפפרעגען די ווערטער פין די יוונישע אין אראבישע חכמים. אבער מיר פארקריכען דא אביסעל, ס'איז מער די סוגיא פון ספרי חקירה ואביזרייהו
אויכעט, די נקודה איז נישט מער באריכות און ווייניגער באריכות
די נקודה איז אז א דאקטער דארף זיך עס לערנען "פראקטיש" בעת איינער וואס לערענט עס אלץ א חלק פין די תורה לערענט עס "טעערעטיש", וויפיעל ס'איז נוגע פאר הלכות טריפות וכו'

[וואוילע שעפעלע]

כבוד המהר"ל הק' איר דארפט נישט אזוי מאריך זיין, פשוט 'חכמה בגוים תאמין'

און לגבי נאמנות עניני רפואה איז דא די באקאנטע חת"ס ואכמ"ל

--
האקט..

[גולם פון פראג]

כבוד המהר"ל הק' איר דארפט נישט אזוי מאריך זיין,

ספרי מהר"ל מפראג זענען געשריבען באריכות כידוע