יהיה כן האט געשריבן:יא יאן די ליין אדער נישט אין די ליין, פאקט בלייבט פאקט, אז הרב וואזנער מיט אלע חששות, האט ער לכתחלה שבלכתחלה געגעסן די עופות עד יומו האחרון, ומעשה רב עדיף מאלף תשובות, במילא ווילסט אסר'ן געזונטערהייט, אבער הרב וואזנער לאז ביטע ארויס .
זאג נאר האסט אים געזעהן עסן? שמעתי מהגאון רבי שמואל בראנדסדארפער אז זיין טאטע איז געווען בביתו פון רב וואזנער און אים געזעהן עסן די געהעריגע פלייש, האט ער געפרעגט די הויזגעזינד וואס איז פשט? ער האט דאך שטארק מערער געווען אויף דעים, האבן זיי געזאגט אז היות ער מיז דאס האבן פאר זיין געזינד ממילא האבן זיי נישט קיין ברירה און זיי זאגן אים אז דאס איז ספעציעלע אנדערע פלייש נישט פון די מארקעט'ס.
ואם קבלה הוא נקבל, אבער צו ער האט געגעסן צו נישט ווייס איך נישט. וואס ער שרייבט אין זיין תשובה פאר די גאנצע וועלט, דאס זעה איך פאר מיינע אויגן.
דאכט זיך מיר אז ווי שטארק יענץ איז ידוע, איז זיין תשובה הונדערט מאל מער ידוע
(ואגב בתשובת הגאון רבי יצחק מאיר הנ"ל ג"כ מדבר שרב וואזנער הי' פורש עצמו מעוף זה, ושוב הי' אוכלו, וכתב שאולי הדבר הוא משום שהי' נצרך הדבר משום מצב בריאותו ועל כן סמך עצמו גם על ההיתרים הדחוקים, אבל לפי מה ששמעתי מהגה"צ הנ"ל בנו של רבי מאיר מובן ביותר, כי אכן פרש עצמו מעוף זה מקודם, וכאשר ראו המקורבים שהוא חשש למצב בריאותו על כן סמכו עצמם על ההיתרים הדחוקים (מסתמא דברו עם הרבנים המקורבים שלו לעשות כן) למנוע מעמו ידיעת הדבר ואמרו לו שהביאו עוף שונה, ואמנם מן העוף הרגיל אכן הי' פורש עצמו כאשר הזכיר זאת הגאון ר' יצחק מאיר כנ"ל)
סידיראם, דזשאסט פאר די רעקארד, איר שרייבט; "הגאון רבי" יצחק מאיר "שליט"א", "הגה"צ" הנ"ל (בנו של ר' מאיר), "הייליגער רב", פלעין רבי שמואל וואזנער, פלעין רי"י פישער, אן קיינע זצ"ל וכדו'.
אינטערעסאנט צו וויסן וויאזוי איר טיילט טיטלען, און צו איר האט מיט געוויסע פין די דערמאנטע געלערנט אין חדר אדער ישיבה...
ס'האט אפשר צוטון מיט ווער ס'קומט אייך בעסער צונוץ אין אייער קאפ דרייעניש מיט די עופות, אדער גלייך אזוי ווייל איר האט מחליט געווען אז איר זענט פונקט אזא מאן דאמר..?
אַבּערוואַס האט געשריבן:סידיראם, דזשאסט פאר די רעקארד, איר שרייבט; "הגאון רבי" יצחק מאיר "שליט"א", "הגה"צ" הנ"ל (בנו של ר' מאיר), "הייליגער רב", פלעין רבי שמואל וואזנער, פלעין רי"י פישער, אן קיינע זצ"ל וכדו'.
אינטערעסאנט צו וויסן וויאזוי איר טיילט טיטלען, און צו איר האט מיט געוויסע פין די דערמאנטע געלערנט אין חדר אדער ישיבה...
ס'האט אפשר צוטון מיט ווער ס'קומט אייך בעסער צונוץ אין אייער קאפ דרייעניש מיט די עופות, אדער גלייך אזוי ווייל איר האט מחליט געווען אז איר זענט פונקט אזא מאן דאמר..?
אַבּערוואַס האט געשריבן:סידיראם, דזשאסט פאר די רעקארד, איר שרייבט; "הגאון רבי" יצחק מאיר "שליט"א", "הגה"צ" הנ"ל (בנו של ר' מאיר), "הייליגער רב", פלעין רבי שמואל וואזנער, פלעין רי"י פישער, אן קיינע זצ"ל וכדו'.
אינטערעסאנט צו וויסן וויאזוי איר טיילט טיטלען, און צו איר האט מיט געוויסע פין די דערמאנטע געלערנט אין חדר אדער ישיבה...
ס'האט אפשר צוטון מיט ווער ס'קומט אייך בעסער צונוץ אין אייער קאפ דרייעניש מיט די עופות, אדער גלייך אזוי ווייל איר האט מחליט געווען אז איר זענט פונקט אזא מאן דאמר..?
מוחה, ביטע נישט פערזענליך. איך זע נישט אז סידיראם זאל חלילה עפעס מיינען מיט די טיטלען ודו"ק.
איך האלט אויך נישט אז ער האט געמיינט פערזענליך, אבער די זלזול'דיגע וועג וויאזוי דאס ווערט גענוצט, דערציילט בעיסיקלי אז אים שטערט נישט אזוי שטארק די תורה'דיגע שטעלונג, נאר זיין אייגענע אדזשענדע. ווייל אמת'ע דעת תורה רעדט קודם כל מיט דרך ארץ ביים דערמאנען נעמען פין גדולי תורה פין פריער'דיגען דור.. #די ציהל הייליגט נישט די מיטלען.
בראשית כ'האב נישט געפרעגט די מקור אויף א היתר בשעת הדחק, כ'האב געבעטן סידיראם זאל מיר אראפשרייבן ברחל בתך הקטנה די היתר, און צום סוף אויספירן אז דאס איז פארשטייט זיך נאר בשעת הדחק. פארשטייסט?
אַבּערוואַס האט געשריבן:סידיראם, דזשאסט פאר די רעקארד, איר שרייבט; "הגאון רבי" יצחק מאיר "שליט"א", "הגה"צ" הנ"ל (בנו של ר' מאיר), "הייליגער רב", פלעין רבי שמואל וואזנער, פלעין רי"י פישער, אן קיינע זצ"ל וכדו'.
אינטערעסאנט צו וויסן וויאזוי איר טיילט טיטלען, און צו איר האט מיט געוויסע פין די דערמאנטע געלערנט אין חדר אדער ישיבה...
ס'האט אפשר צוטון מיט ווער ס'קומט אייך בעסער צונוץ אין אייער קאפ דרייעניש מיט די עופות, אדער גלייך אזוי ווייל איר האט מחליט געווען אז איר זענט פונקט אזא מאן דאמר..?
למעלה משבעים האט געשריבן:בראשית כ'האב נישט געפרעגט די מקור אויף א היתר בשעת הדחק, כ'האב געבעטן סידיראם זאל מיר אראפשרייבן ברחל בתך הקטנה די היתר, און צום סוף אויספירן אז דאס איז פארשטייט זיך נאר בשעת הדחק. פארשטייסט?
מען האט שוין אויבן אויסגעשמועסט עטליכע היתרים בדוחק, איינס דערפון איז זיך צו פארלאזן אויף שיטת רבי משה בן רבי יוסף אז מען קוקט בעיקר אויף סימנים (די דוחק דערפון איז וויבאלד די רמ"א האלט נישט אזוי, און דער פרי מגדים וכן נקט הדברי חיים שאין אנו בקיאין בסימנין, אבל כמה פוסקים נקטינן כשיטת רמב"י וסבירא להו שהרמ"א הוא רק חומרא ובשעת הדחק יכולין לסמוך עליו) נאך א היתר איז דאס אז מען עסט דאס שוין וכבר איתחזק היתירא (די היתר פונעם נצי"ב, די דוחק דערפון איז אז דאס איז א שיטה יחידאה און עס איז בכלל נישט קיין פשוט'ע היתר איתחזק היתירא וכמה הוכיחו מגדולי הפוסקים שבהדיא לא סבירא להו כן).
אז די ווילסט מער קוק אריין אין די תשובה פון ר' יצחק שטיין, און טאקע אויך אין די תשובה פון ר' יצחק מאיר מארגענשטערן וואס ווערט געברענגט אויבן, מער ווייניגער זאגן זיי אלע די זעלבע ווערטער, דאס זענען די היתירים באופן כללי, און די דוחק דערפון איז וויבאלד אונזערע רבי'ס און רוב פוסקים האלטן נישט ווי די דאזיגע שיטות אפילו בשעת הדחק (איבער אננעמען שיטת רמב"י איז לכאורה א סתירה בדברי חיים ויש ליישב ואין כאן מקומו ועם הישוב שהוא רק לצירוף עדיין צ"ע).
למעלה משבעים האט געשריבן:בראשית כ'האב נישט געפרעגט די מקור אויף א היתר בשעת הדחק, כ'האב געבעטן סידיראם זאל מיר אראפשרייבן ברחל בתך הקטנה די היתר, און צום סוף אויספירן אז דאס איז פארשטייט זיך נאר בשעת הדחק. פארשטייסט?
זבחי צדק האט געשריבן:ר' נחום אבראהאם איז מעיד בשם זיין שווער הגה"צ ממאנטעווידעא, וועלכער האט נישט געוואלט נעמען בארעד ראק, עיין בגינת ורדים שיצא לאור די וואך
אגב, איך האב גערעדט פריער פון בראקל..., הגאון רבי משה שטערנבוך, והגאון רבי משה לאנדא, שרייען געוואלד אז דער בראקל איז א 'עוף טמא'!!, אויב אזוי קען שוין דער בארעד ראק זיין זיין פאסיגער שידוך...
ס'איבריגע וואס דו שרייבסט פון הגאון הנ"ל...., נו... שוין. עמיר דא בלייבן....
איך בין נישט זיין פארטרעטער, איך האב איבער געבאמבלט וואס ער זאגט אויפן טעלעפאן אגב, טוירקי'ס איז נתחדש געווארן אין אמעריקא, דאס ווייסט יעדער אמעריקאנער גוי!.... [און פארוואס די הייליגע עימיש טאון גוים מישן נישט, ווייסעך נאך נישט פונקטליך, ווייל זיי גייען לאנגע בערד?...., און זייט ווען האבן זייערע עופות א מסורה? פארוואס פארווען?...]
זבחי עס קומט בכלל נישט דא אריין צו די האלסט יא פון דעים גאון צו נישט, די מישט אויס פאליטיק מיט פאקטישע זאכן, נו.. שוין. עמיר דא בלייבן....
וואס הייסט זייט ווען האבן זייערע עופות א מסורה? מען רעדט נישט אז מען האט דא מחדש געווען א נייער עוף פון עימיש טאון!, דא רעדט מען פון אן אלטער עוף וואס מען האט שוין געשחט'ן דא אין אמעריקע נישט נאר זייט די מ' יארן נאר זייט א איד האט אנגעפאנגען צו מדקדק זיין בכשרות דא אין אמעריקע האט מען געשחט'ן בארעד ראק פאר די "סאטמארע פרומע אידן" (נישט פאר די אמעריקאנע), ממילא איז די עוף נישט נתחדש געווארן אין עימיש טאון.
די סיבה פארוואס מען האט גענומען פון עימיש טאון, איז פשוט וויבאלד סתם אזוי דארף איך נישט חושש זיין אז די עוף איז געמישט, משא"כ ווען די קאמפעני זאגט דיר קלאר אז איך מיש דא אריין נאך עופות, דעמאלס דארף איך שוין חושש זיין ווער ווייסט וואספארא טמא'נע עופות זיי האבן דא אריינגעמישט, דעריבער האט מען גענומען "די אלטע עוף" בארעד ראק, נאר מען האט דאס דייקא גענומען נישט פון א קאמפעני, נאר פון עימיש טאון וואס פון זיי האב איך נישט קיין סיבה צו חושש זיין מעצמינו אז דאס איז געמישט, און אזוי האב איך יוצא געווען אלע דיעות.
וואס ר' נחום אבראהאם איז מעיד פון זיין שווער, קודם כל ער הייבט דאס נישט אן מעיד צו זיין פון זיין שווער, ער שרייבט בשם זיין שוואגער, ער איז איינמאל געווען אין די בית השחיטה און געזעהן אין דער זייט ביי א ווינקל ליגן עופות וואס ער האט געמיינט אז דאס איז בארעד ראק וכו' וכו', און מען האט דאס נישט געשחט'ן וויבאלד זיין שוואגער האט אים געזאגט אז יענע עופות איז נישט מסורות'דיג.
פון דער אנדערע זייט איז דא הונדערט מאל מער קלארערע עדות אז הגאון רבי אברהם לייטנער האט דוקא יא געגעסן בארעד ראק אין די אלע פריערדיגע יארן און אמעריקע און האט גאר מקפיד געווען אויף דעים, ווי מען האט דאס גערופן טאקע בשם די פעפעטע, אויף דעים איז דא מערערע עדות פון רבי אברהמ'ס משפחה און תלמידים, נישט ווי איינער ברענגט בשם א שוואגער איבער אן עוף וואס ער האט איינמאל געזעהן אין א ווינקל, און בכלל נישט באטראכט וואס ווי ווען, אנדערש איז די מערערע עדות ברורה וואס געדענקן קלאר אז רבי אברהם מיט אלע אנדערע סאטמארע פרומע פלעגן דאס עסן, וכן מעיד השוחט הבקי רבי הערשל ווייס אז די פרומע פלעגן שחט'ן די פעפעטע.
הרב סידיראם, עפעס איז מיט אייך, איך ווייס נישט וואס, אבער איר זאגט נישט פאקטן גראד, יעך בין היינט געווען אין ספרים סטאר און געזען א גינת ורדים, איך האב עס נישט געקויפט ווייל איך לערן קוים מיין שיעור, עכ"פ יעדער דא איז געלאדענט צו קוקן "דעם לעצטן" עמוד אין גינת ורדים און זען דעם בריוו פון רב אבראהאם, אויב איינער האט עס געקויפט אדער וויל כאפן א בילד, א קאפיע זאל ער עס ביטע דא לייגן. "ער אליין איז געווען מערערע מאל מיטן שווער און ער האט אליין געזען וואס דער שווער טוט" ביטע ברענגט א קאפי
ובענין הבארעד ראק, אגיד שהלכתי הרבה פעמים עם מו"ח זצ"ל הגה"צ ממאנטעווידעא לנארט 4 ומעולם נמנענו מליקח עוף זה (שהי' מעט מאד ממנו שם בקרן זויות) אף כשהי' מחסור בתרנגולים (כי הי' בית מטבחיים קטן מאוד), ושאלתי את גיסי הרה"ג ר' שניאור זלמן בערנבלויט ז"ל, ואמר לי שזה אינו אלא לגוים כי אין לנו עליו מסורה, ויתכן שהיו אחרים שלקחו....
דאס איז די לשון וואס ער שרייבט, אינטערסאנט טאקע פארוואס ער האט קיינמאל נישט געפרעגט זיין שווער נאר זיין שוואגער, על כל פנים פון זיין שווער האט ער דאס נישט געהערט בכלל, און אויך איז יתכן אז ער האט בכלל נישט באטראכט פונקטליך וועלכע עוף עס איז געליגן דארט בקרן זויות וואס זיין שוואגער האט אים געזאגט אויף די עוף אז דאס איז פאר גוים, וויבאלד די בארעד ראק איז דאך קלאר לויט גאר אסאך עדות געווען אויך פאר אידן, נישט נאר פאר גוים.
סידיראם האט געשריבן:ובענין הבארעד ראק, אגיד שהלכתי הרבה פעמים עם מו"ח זצ"ל הגה"צ ממאנטעווידעא לנארט 4 ומעולם נמנענו מליקח עוף זה (שהי' מעט מאד ממנו שם בקרן זויות) אף כשהי' מחסור בתרנגולים (כי הי' בית מטבחיים קטן מאוד), ושאלתי את גיסי הרה"ג ר' שניאור זלמן בערנבלויט ז"ל, ואמר לי שזה אינו אלא לגוים כי אין לנו עליו מסורה, ויתכן שהיו אחרים שלקחו....
דאס איז די לשון וואס ער שרייבט, אינטערסאנט טאקע פארוואס ער האט קיינמאל נישט געפרעגט זיין שווער נאר זיין שוואגער, על כל פנים פון זיין שווער האט ער דאס נישט געהערט בכלל, און אויך איז יתכן אז ער האט בכלל נישט באטראכט פונקטליך וועלכע עוף עס איז געליגן דארט בקרן זויות וואס זיין שוואגער האט אים געזאגט אויף די עוף אז דאס איז פאר גוים, וויבאלד די בארעד ראק איז דאך קלאר לויט גאר אסאך עדות געווען אויך פאר אידן, נישט נאר פאר גוים.
כדאי הוא הגאון האדיר, מרא דכולא תלמודא, רבי שניאור זלמן זצ"ל לסמוך [לחשוש] עליו, גם לולא דברי חותנו זצ"ל....
סידיראם האט געשריבן:ובענין הבארעד ראק, אגיד שהלכתי הרבה פעמים עם מו"ח זצ"ל הגה"צ ממאנטעווידעא לנארט 4 ומעולם נמנענו מליקח עוף זה (שהי' מעט מאד ממנו שם בקרן זויות) אף כשהי' מחסור בתרנגולים (כי הי' בית מטבחיים קטן מאוד), ושאלתי את גיסי הרה"ג ר' שניאור זלמן בערנבלויט ז"ל, ואמר לי שזה אינו אלא לגוים כי אין לנו עליו מסורה, ויתכן שהיו אחרים שלקחו....
דאס איז די לשון וואס ער שרייבט, אינטערסאנט טאקע פארוואס ער האט קיינמאל נישט געפרעגט זיין שווער נאר זיין שוואגער, על כל פנים פון זיין שווער האט ער דאס נישט געהערט בכלל, און אויך איז יתכן אז ער האט בכלל נישט באטראכט פונקטליך וועלכע עוף עס איז געליגן דארט בקרן זויות וואס זיין שוואגער האט אים געזאגט אויף די עוף אז דאס איז פאר גוים, וויבאלד די בארעד ראק איז דאך קלאר לויט גאר אסאך עדות געווען אויך פאר אידן, נישט נאר פאר גוים.
אפשר סקענסטו אריין דעם גאנצן בריוו אין גינת וורדים, אבער קודם פארוואס זאגסטו איינמאל ווען ס'שטייט דארט הרבה פעמים? כ'זאג אייך איר ברויכט פארעכטן אייער זכרון חוץ אז איך זאל חלילה זאגן אז איר האלט ביי ..... מקלקלת השורה וואס כ'גלייב נישט אז ס'יז אזוי
איך זעה אז רוב חברה דא זענען להשמיד ווען איינער וויל מקטריג זיין אויף די טשיקען וואס אלע עסען, איך עס אויכעט ווילאנג אונזער בוטשער מיט די השגחה וואס איך טראסט שטעלט עס צו כשר געשאחטען און געזאלצען,
אבער צו זאגען אז קיין איין דיין אדער מכשיר האט נישט קיין פראבלעם מיט עס איז פלעין מיסלידינג, הגה"צ רז"ל פיליפ עסט נישט די טשיקען, הרה"ג ר"י ליבערמאן - ועד הכשרות קיט"ל מהרי"י האלט אז ס'יז פראבלעמאטיש, הגה"צ ר"ש פאלאק פון סקווער בית דין שרייבט א בריוו אז ס'יז זייער פראבלעמאטיש, הרב מקרעמניץ וואס איז גאר א גרויסע ת"ח פארפירט אויכעט אויף דעם, פון די אנדערע זייט האב איך געזעהן אין לוח המודעות אז די רב פון התאחדות הגה"צ ר"ה וויינבערגער שרייבט אז אין סאוט 4 בית השחיטה האט ער געזעהן ווי מ'שעחט אלע יארען די באדער ראק,
מסקנה, מ'מעג אננעמען ווי רוב רבנים און איך טוה אויכעט אזוי צו זיך פארלאזען אויף די קארנישט טשיקען, אבער אויף אראפצורייסען ווער ס'האלט אנדערשט איז סתם ווילד און נישט מענטשלעך
קלוגער האט געשריבן:איך זעה אז רוב חברה דא זענען להשמיד ווען איינער וויל מקטריג זיין אויף די טשיקען וואס אלע עסען, איך עס אויכעט ווילאנג אונזער בוטשער מיט די השגחה וואס איך טראסט שטעלט עס צו כשר געשאחטען און געזאלצען,
אבער צו זאגען אז קיין איין דיין אדער מכשיר האט נישט קיין פראבלעם מיט עס איז פלעין מיסלידינג, הגה"צ רז"ל פיליפ עסט נישט די טשיקען, הרה"ג ר"י ליבערמאן - ועד הכשרות קיט"ל מהרי"י האלט אז ס'יז פראבלעמאטיש, הגה"צ ר"ש פאלאק פון סקווער בית דין שרייבט א בריוו אז ס'יז זייער פראבלעמאטיש, הרב מקרעמניץ וואס איז גאר א גרויסע ת"ח פארפירט אויכעט אויף דעם, פון די אנדערע זייט האב איך געזעהן אין לוח המודעות אז די רב פון התאחדות הגה"צ ר"ה וויינבערגער שרייבט אז אין סאוט 4 בית השחיטה האט ער געזעהן ווי מ'שעחט אלע יארען די באדער ראק,
מסקנה, מ'מעג אננעמען ווי רוב רבנים און איך טוה אויכעט אזוי צו זיך פארלאזען אויף די קארנישט טשיקען, אבער אויף אראפצורייסען ווער ס'האלט אנדערשט איז סתם ווילד און נישט מענטשלעך
וחילופיהן בגולם... אופס! כ'האב געמיינט צו זאגן וכן להיפך...
ס'שטערט קיינעם נישט וואס איר טוט פאר זיך, און אויב איר האלט אז מיט דעם זענט איר פרומער, געזונטערהייט! אבער אויב איז אייער גאנצע הנחה אז איר טוט ריכטיג, נאר גוט אויב די אנדערע (העפפענס טו בי די אלטע/סטאטוס קווא) איז "נישט" גוט. דאן זייטס מוחל איר זענט אין די ראנג ליין.
רב קלוגער, ר"ש פאללאק שרייבט בכלל נישט וואס די זאגסט אז ער שרייבט. דא האסטו וואס ער שרייבט.
הנה בא לפני הרה"ג הגדול בקי וחריף גריס באורייתא תדירא וכו'.
הרה"ג ר' שליט"א
ובידו קונטרס חשוב על השאלה שנתעורר על העופות המצויים עכשיו המורכבים מכמה מינים, ויכול להיות שהאב או האם הם מהעוף הנקרא קורניש, שהיא עוף שאין עליה מסורה.
והקונטרס הזה היא מעשה אומן שניכר שיגע הרב הנ"ל בין על חלק ההלכה ובין על חלק המציאות.
והנה אין בידי לא לחם ולא שמלה, ולא באתי בכאן לפסוק הלכה, וזה ניתן לגדולי ישראל, אלא באתי לחזק המחבר שראוי לפרסם הקונטרס בישראל, והרבנים יעיינו בזה ויקבלו את האמת ממי שאומרו, ועל ידי זה יוכלו לפסוק את המעשה אשר יעשון.
וגם מי שמהדר עכשיו כבר לאכול רק עוף הנקרא אינדיק תע"ב, או לאכול עוף הנקרא ראק שבזה אין כ"כ שאלות כמו על העופות הממצויים תע"ב.
וכן שמעתי מכ"ק אדמו"ר מפוריסוב שליט"א שראוי לכל אברך יר"ש המתנהג בדרך החסידות לאכול רק אינדיק, או עוף שי שלו מסורה הידועה, וגם אין מברכים אותו.
וישראל קדושים המהדרין ומחמירים במ"ע של אתרוג מצה ותפילין וכו' לעשות על צד היותר טוב, ובודאי יחמירו גם על קדושת האכילה, לעשות על צד היותר טוב.
וכבר התמרמר ע"ז פוסק הדור הגאון בעל שבט הלוי זצ"ל בחלק י' סי' קי"ג וכתב שם שהעופות טעון תיקון גדול. ובזכות זה נזכה בקרוב לביאת גוא"צ בב"א.
