למדן וצדיק האט געשריבן:כ’האב מסביר געווען און כ’וועל מיט’ן אויבערשטענ’ס הילף פרובירן אביסל מסביר זיין מער באריכות. מ’קען פארשטיין שעבוד מלכיות וואס דער רמב"ם ברענגט אזוי ווי דיר אז דאס איז בערך אזוי ווי אן עבד וואס איז משעובד לאדוניו און דער אדון האט א שטיקל בעלות איבער אים. לפי"ז דאס וואס חז"ל זאגן אין בין העולם הזה לימות המשיח אלא שעבוד מלכויות בלבד קען זיין אז דאס מיינט אז ביז ימות משיח וועלן אידן נישט האבן א מדינה. ולפי"ז איינער וואס טוט פעולות פאר א מדינה קען זיין א שטיקל כפירה בדברי חז"ל וואס זאגן לכאורה אז אזא זאך גייט נישט זיין ביז משיח וועט קומען.
בפשטות אבער מיינט דער רמב"ם מיט שעבוד מלכיות די צרות וואס די גויים מאכן אונז אן. לפי"ז דאס וואס חז"ל זאגן אין בין העולם הזה לימות המשיח אלא שעבוד מלכויות בלבד מיינט אז ביז ימות משיח וועט אלעמאל זיין צרות פון די גויים און ס’מוז בכלל נישט מיינען אז אידן וועלן נישט האבן א מדינה. ולפי"ז איינער וואס טוט פעולות פאר א מדינה אפילו ער טוט עס מיט’ן חשבון פון פארמינערן צרות ישראל איז עס אבער בערך די זעלבע זאך ווי די אלע פעולות און השתדלות וואס אידן האבן געטון במשך טויזנטער יאר אין גלות צו פארמינערן צרות ישראל.
נאך א מהלך וואס כ’האב טאקע נאך נישט געברענגט איז טאקע לויט דער מהר"ל וואס דו האסט געברענגט. דער מהר"ל זאגט אז איינע פון די נקודות פון גלות איז יציאה מא"י, יעצט יעדער איינער פארשטייט אז דאס מיינט נישט אז ס’גייט זיך נישט געפינען קיין איין איד אין א"י, נאר ווי לאנג רוב אדער אפי’ א חלק ניכר פון כלל ישראל געפינט זיך נישט אין א"י הייסט עס ווי כלל ישראל אלס א כלל געפינט זיך נישט במקומו אין א"י. די זעלבע זאך מיט שעבוד מלכיות, ס’קען זיין אז ווי לאנג רוב אדער א חלק ניכר פון כלל ישראל אדער אפי’ ווי לאנג עס גייען זיך נאך געפינען עטליכע אידן אין איראן אדער אין די אמעריקאנע תפיסות הייסט עס נאך ווי כלל ישראל אלס א כלל איז נישט פריי פון שעבוד מלכיות.
ייש"כ פאר'ן זיך אזוי שיין מסביר זיין בטוטו"ד.
היצטערט לגופו של ענין, לענ"ד איז די יסוד פון דיין טעות אז דו לערנסט אפ דער איסור פון דחיקת הקץ בלויז אלץ א איסור פון כפירה בהא דאין ישראל נגאלין אלא ע"י תשובה, און ממילא כל עוד ס'נישט קיין כפירה [והא ראי' ס'דאך געלונגען] איז נישטא קיין שום פראבלעם, [וכך נראה שלמד בעל המענה חכם].
אבער בפשטות איז דער יסוד האיסור פון דחיקת הקץ געבויט אויף גזירת הגלות, היות השי"ת האט אונז געשיקט אין גלות באופן סילוק המלוכה און השתעבדות למלכיות האומות, איז דאס זיין רצון און מיר טארן דאס נישט משנה זיין.
וכן מבואר בדברי המהר"ל שהבאתי שגזר השי"ת שלא ישנו ישראל בקץ כי יהיה הדבר עומד כאשר גזר השי"ת בין בגלות בין בקץ וכו', און ער ענדיגט צו: והבן הדברים האלו מאד, ואין ספק שהשינוי בזה הוא דבר מסוכן מאד. והיינו כנ"ל, אז דער אופן און צורה וויאזוי השי"ת האט אונז געשיקט אין גלות איז בדוקא, און יעדע שינוי איז בניגוד לרצונו.
וע"ע יפה קול (שהש"ר ב ז) דכיון דה' פזרנו בכנפות הארץ אין לנו רשות להתקבץ ולהיות כחומה לעלות יחד לארץ ישראל עד יקבצנו ה' על ידי משיח. והיינו כנ"ל, שכיון שבאופן זה הגלנו השי"ת אין לנו לעשות כלום לשנות בזה מאומה.
וכתב היעב"ץ (ספר השימוש עו ב): אם רוח המושל והשלטון יעלה עלינו מקומינו לא נניח, גם אם נשב בחושך הגלות ימים רבים מאד, ה' אור לנו נר לרגלינו דברו ואור לנתיבתינו,
לא נבקש להתפתח מכבלי מאסרינו מעצמנו עד בוא דברו יתעלה ישלח מלך המשיח ויתירנו.לפי"ז איז נדחה וואס דו שרייבסט אז שעבוד לאומות מיינט נאר צרות, דלהנ"ל וויבאלד דער אופן וויאזוי השי"ת האט אונז געשיקט אין גלות איז דייקא בסילוק המלוכה והשתעבדות למלכיות האומות, איז אודאי אז דאס איז רצונו ית' און מיר טארן נישט טוהן קיין פעולות דאס מבטל צו זיין.
[ואדרבה, מבואר ברמב"ן פ' תבא שכל עוד ישראל נמצאים בגלות אין שום קללה של יסורים וצרות, ודי לנו בזה שאנחנו בגלות, וכל הצרות והיסורים הם רק מחמת החטאים שבגלות, ולא מצד עצם גזירת הגלות].
ווי אויך איז נדחה וואס דו שרייבסט אז ס'הייסט נישט חירות משעבוד מלכיות היות א חלק ניכר פון כלל ישראל איז נאך משועבד להאומות, אבער להנ"ל איז דער איסור אויף יעדן יחיד פון כלל ישראל נישט מורד צו זיין בגזירתו של הקב"ה.
למדן וצדיק האט געשריבן:נאך א מהלך האב איך געברענגט אז אפי’ מוועט זאגן אז שעבוד מלכיות איז ווי אן עבד וואס איז משעובד לאדוניו קען אבער זיין אז חירות משעבוד מלכיות מיינט נאר ממש א געהעריגע מלוכה ווי אידן זענען געהעריג בעה"ב נישט קיין דעמאקראטישע מדינה וואס איז משעובד צו די אינטערנאציאנאלע געזעצן און ווי גויים מיט אידן האבן די זעלבע רעכטן און די גויים זענען פונקט אזוי בעה"ב ווי די אידן (כ"כ המע"ח).
ז"ל המענה חכם (סעיף יח): ואותו הדבר ממש רואים בנוגע להממשלה של המדינה, דמכיון שכמעט בכל ענין וענין מוכרחת הממשלה להתחשב עם ממשלת ארצות הברית ועוד מלוכות, והם (מלכיות האומות) הקובעים רובם ככולם של עניני המדינה, (ועד שבנוגע לכמה ענינים אין להם (לממשלת המדינה) אפילו כח זה שהי' לועד ארבע ארצות) הרי אין זה מציאות של חירות כלל, עכ"ל.
ער שרייבט נישט אז דאס עצם זיך משעבד זיין צו אפאר אינטערנאציאנאלע געזעצן הייסט שוין שעבוד לאומות העולם, [וואס דאס איז אודאי נישט מסתבר, כל עוד די מדינה איז פונקט אזא מדינה ווי אלע אנדערע מדינות האומות, און ס'וועט קיינעם נישט בייפאלן אז אמעריקע איז משועבד לשאר האומות מצד די אינטערנאציאנאלע געזעצן], נאר דוקא ווייל
רובם ככולם פון די החלטות ווערן געמאכט דורך די אומות העולם.
למעשה איז אבער די מציאות אינגאנצן נישט אזוי, דער פאקט איז אז די מדינה רעכנט זיך כמעט נישט מיט'ן דעת פון אנדערע אומות, און רובם ככולם פון די החלטות ווערן געמאכט אויף די אייגענע האנט, ודוקא בניגוד לדעת שאר האומות, ובניגוד לחוקי האו"ם.
עס קוקט מיר אויס אז דער מענה חכם האט געשריבן וואס ער שרייבט נישט מצד ווייל ער האט באמת געזעהן אזוי די מציאות, נאר היות ער האט געהאט געוויסע הכרחים [ווי למשל דער פאקט אז די מדינה איז געווארן א מציאות] האט דאס אים מכריח געווען צו מאכן דעם מאדנעם דמיון צו א וועד ארבע ארצות. [וידוע שכן היתה דרכו של הרבי מליובאוויטש ז"ל בכמה ענינים, שלא להתחשב עם מה שהעינים הגשמיים שלנו רואים, אלא להאמין בתמימות למה שהתורה קובעת, ואכמ"ל].
למעשה אבער זענען זיינע הכרחים גאר שוואך, דער ערשטער ראי' איז פון א מזויפ'דיגער שטיקל ר' צדוק אין צדקת הצדיק, וואס דער מענה חכם האט מסתמא נישט געזעהן אינעווייניג, נאר האט דאס פשוט ציטירט פון ספר התקופה הגדולה [וועלכער איז שוין ידוע לשמצה מיט זיינע נידריגע זיופים]. ווידער דער צווייטער ראי' פון דאס אז די מדינה איז א פאקט, קען מען אבער זייער גרינג מדחה זיין אז הגם בפועל הייסט דאס נישט חירות משעבוד מלכיות היות ס'נאך פארהאן צרות און שעבודים פון די אומות העולם, [הגם שעבוד מלכיות איז בפשטות נישט דוקא צרות, כמבואר בדברי הרמב"ן שהבאתי לעיל, מ"מ ע"י הצרות מהאומות יש גירעון וחסרון גדול בהעצמאות של המדינה], איז אבער פארט די מציאות אז דאס עצם עקזיסטענץ פון די מדינה איז עשיית צעדים צו זיין פולקאם חירות משעבוד המלכיות, און די צרות איז דוקא בניגוד למטרת המדינה.
למדן וצדיק האט געשריבן:כ’פארשטיי נישט פונקטליך וואס דו ווילסט זאגן, ס’זעהט אויס האסט בכלל נישט אריינגעקוקט אין די אבנ"ז וואס כ’האב צוגעצייכנט. דא האסטו די שטיקל אבנ"ז
Annotation 2020-02-13 093648.png (49.61 KiB) געזעהן 68 מאל
און דאס איז וואס סאטמאר רב זצ"ל שרייבט איבער דעם (מאמר ש"ש סי’ ל"ו)
Annotation 2020-02-13 093735.png (14.26 KiB) געזעהן 68 מאל
דער אבני נזר בהמשך התשובה נעמט קלאר אן די שבועות להלכה ולמעשה ממש.
למדן וצדיק האט געשריבן:איה”נ, די שאלה איז נאר צו א מדינה הייסט פעולות גשמיים לדחוק הקץ, און אויב יא, פארוואס זאגט נישט דער יש"מ אז דאס מיינט דחיקת הקץ.
ס'יתכן ווייל ס'שוין נכלל אין עליה בחומה אדער מרידה באומות, ווי כ'האב שוין אויבן מסביר געווען.
בכל אופן איז שוין צייט זאלסט דיך ארייננעמען אין קאפ דער באקאנטער כלל אז פון א קשיא שטארבט מען נישט, ס'קען זיין הונדערט תירוצים וואס פאלט אונז נישט איין. [עיין שו"ת דגל ראובן (ח"ג סי' לו) בשם הגר"ח מוואלוזין שהכה על קדקדו של רב אחד שרצה להתיר עגונה ע"פ יסוד קושיתו על איזה תוס', ואמר הגר"ח "פון א קשיא שטארבט מען נישט", עיי"ש. ובנדו"ד בסך הכל אתה מקשה קושיות ומכך מסיק מסקנות, הקשית על המהר"ל והסקת שדבריו דברי סוד בעלמא, הקשית על הרמב"ם שמשמיט השבועות והסקת במסקנא נגד דעת גדולי ישראל, ועכשיו אתה מקשה על רש"י והישמח משה ומכך אתה מסיק מסקנות, וכזאת לא יעשה, אם יש לך מראי מקומות ברורים הרי מה טוב, אבל להסיק מסקנות מכח קושיות כזאת לא שמענו].
למדן וצדיק האט געשריבן:מה אנו האט געשריבן:
כ'האב געברענגט אסאך מראי מקומות. אדרבה ברענג דו א מקור אויף פארקערט.
דער רמב"ם
כ'האב געברענגט אסאך מראי מקומות אז גדולי ישראל האבן נישט אזוי אפגעלערנט דעם רמב"ם, דו ביסט נישט בכח צו זאגן א פשט אין א רמב"ם פארקערט ווי גדולי ישראל האבן אים אפגעלערנט.
למדן וצדיק האט געשריבן:מה אנו האט געשריבן:
לא ראינו אינו ראיה
אודאי, און פארשטייט זיך אויך אז ס’נישט קיין ראי’ אז זיי האבן יא אנגענומען די שבועות.
צוליב דעם האב איך זיך מטריח געווען און געברענגט פילע מראי מקומות אויפצואווייזן אז די פוסקים האבן אנגענומען די שבועות, עפעס וואס קוקט אויס אז דו קענסט נישט אפפרעגן.
למדן וצדיק האט געשריבן:אויך אויף אמונה אין הגשמה שרייבט דער ראב"ד "כמה גדולים וטובים ממנו הלכו בזו המחשבה" און מיט דעם אלעם האלט דער רמב"ם אז ס’איז כפירה.
לשיטתך האט דער רמב"ם געהאלטן אז ר' עקיבא איז געווען א מין, רח"ל מהאי דעתא.
למדן וצדיק האט געשריבן:נישט ריכטיג, ס’דא צוויי באזונדערע קשיות, איינס וואס איז דער גבול, און צווייטנס אז דער עצם פשט איז א דוחק. וז"ל הויוא"מ מאמר ש"ש סי’ כ"ד: "והנה רש"י ז"ל פי’ לשון דוחק". ובסי’ כ"ה: "אולם לפי פי’ רש"י ודאי אין חסרון אמונה וכו’ ולמה יהי’ אסור לנו זאת". ובסי’ כ"ו: "ולפי"ז יש להבין שכל המדרשים וכו’ היו גלויים וידועים לפני רש"י ז"ל וכו’ ובכל הדרשות מבואר שהשבועות כוונתם על פעולה אנושית בידים וכו’ א"כ מנא ליה לחדש פי’ חדש שלא נזכר בדברי חז"ל". ושם בסוף הסי’: "וגם צריך לחקור המקור מנא ידעינן דקאי גם על תפילה ורחמים בעונש כולי האי וכו’ ותו דלא ביאר הגבול". ועוד כהנה בהרבה מקומות.
אויך דער יפ"ת אויף די מדרש ויקרא רבה וואס כ’האב פריער צוגעצייכנט שרייבט: "ואע"פ שפי’ רש"י שם שלא ירבו בתחנונים וכו’ אינו נראה כן מדגרסי’ בחזית ד’ דורות השביען כנגד ד’ דורות שדחקו את הקץ וכו’ וגם מסברא נראה שאין איסור בהרבות תחנונים שהרי אנו מתפללים תמיד על הגאולה".
אויך אין יש"מ אויף שיר השירים פרעגט ער קלאר ביידע קשיות.
ידוע דרכן של בעלי הדרוש להקשות קושיות כדי לבוא מתוך כך לאיזה פשט חדש. למעשה גערעדט זעה איך נישט קיין שום דוחק, היות גלות איז לטובת כלל ישראל, און דורכ'ן צופיל דוחק זיין את השעה קען דאס שאטן פאר כלל ישראל, ומה"ט האט מען קיינמאל נישט גוזר תענית געווען אויף ביאת משיח וכדו', ווייל ס'איז אלעמאל געווען אנגענומען נישט צו מרבה זיין בתפילה יותר מדאי.
למדן וצדיק האט געשריבן:עיי’ ויוא"מ מאמר ש"ש סי’ כ"ח שכ’ על דברי החת"ס שקשה להעמיס כן בד’ רש"י, אויך דער יש"מ אויף שה"ש וואס לערנט בערך די זעלבע פשט ווי דער חת"ס זאגט דאס אלס אן אנדערע פשט ווי רש"י.
כנ"ל. ובכל אופן החתם סופר לא ראה זאת כדוחק כלל וכלל.
למדן וצדיק האט געשריבן:האסט נישט גוט פארשטאנען די קשיא. די קשיא איז נישט אז היות עס גייט בהכרח נישט געלונגען איז דאס נישט פעולות פון גאולה, פונקט פארקערט היות די מדינה איז יא געלונגען איז לויט ווי עס ווערט מבואר אין ויוא"מ איז דאך דאס די גרעסטע ראי’ אז ס’האט נישט גארנישט מיט די גאולה ולפי"ז לכאו’ הייסט עס אויך נישט קיין דחיקת הקץ. ולפי ד’ הויוא"מ דארף מען טאקע זאגן אז דחיקת הקץ קען נאר זיין אויף זאכן וואס קען נישט געלונגען ווי למשל א געהעריגע אידישע מלוכה וואס קען זיין אז אזא זאך איז טאקע נישט מעגליך ס’זאל זיין און אפי’ מ’וועט פרובירן וועט עס קיינמאל נישט געלונגען.
ווען דער רעיון הציוני איז אויפגעקומען האבן אסאך גדולי ישראל מזהיר געווען איבער דער ענין פון דחיקת הקץ, און אז אידן אין גלות דארפן נאר האפן און ווארטן אויף די גאולה, און דאס איז הגם לויט ווי איך פארשטיי איז דער פלאן געווען צו מאכן א ממשלה אונטער די ענגלענגדער, וכמש"כ האור שמח "ואף כעת תחת ממשלת ארץ האי עם בריטניה המתונה", און עם כל זה האבן גדולי ישראל מזהיר געווען אויף דחיקת הקץ, ואף האו"ש לא התיר אלא בהשתעבדות גמורה לממשלת בריטניה.
ולדוגמא עיין דברי השדי חמד (אגרות שד"ח עמ' רטו): עלינו להיות נאמנים להמלכים ולהארצות אשר נשב בהם ובצלם נחסה עד אשר תבא העת המיועדת לגאולתנו ופדות נפשנו. ודברי הגרא"ח מייזעל: יאמין לי כי לא ביד אדם תשועתינו ואך לה' הישועה, ילך בדרך התורה כאשר הורו לנו רבותינו לאהבה את ה' וכו', ואז ה' יהא עוזר לנו וממרום ישלח לנו את הגואל האמיתי, וחלילה לאיש הישראלי לבקש תחבולות ולחשוב מזימות, אנו אין לנו רק ליחל לה', הוא תקותינו והוא ירחמינו. והרש"ב מליובאוויטש: כל שכן בכוחות ותחבולות גשמיים, דהיינו לצאת מהגלות בזרוע בשר אין אנו רשאים, ולא בזה תהיה גאולתינו ופדות נפשינו וכו', ותהיה גאולתינו ע"י הקבה בעצמו וכו', ובגלות החל הזה עלינו לצפות רק לגאולתינו וישועתינו של הקב"ה בעצמו, שלא ע"י בשר ודם ותהיה גאולתינו שלימה. וכהנה רבות.
למדן וצדיק האט געשריבן:מה אנו האט געשריבן:
ולדרכך קומט אויס איז מרידה באומות בסך הכל א טרוקענע איסור מצד די שלש שבועות, בלי שום קשר לפעולות למהר הגאולה.
לאו דוקא.
דוקא ודוקא, ווארום אויב ס'שייך א מציאות פון מורד זיין באומות איז בהכרח אז ס'האט גארנישט מיט גאולה.
למדן וצדיק האט געשריבן:פארוואס איז עס א התחייבות שקרית
ווייל האלטן די אקופירטע שטחים איז קעגן די אינטערנאציאנאלע געזעץ.
