חידושי תורה פון קינדער

[זיס]

איך עפן דא אן אשכול, וויבאלד עס מאכט זיך פיל מאל אז א קינד זאגט א געדאנק, א ווארט וואס ער האט געטראכט. רוב מאל איז דאס טאקע נארישע עמיראצישע געדאנקען, אבער אמאל אמאל פאלט אריין א גוט ווארט פון א קינד, וואס קען ליידער פארגעסן ווערן צוליב דעם וואס אין איש שם על לב, אז דער הבל פיהם פון תינוקות של בית רבן שלא טעמו טעם חטא, פארמאגט א מורא'דיגע ריינקייט און הייליגקייט.

איך וועל אנהויבן מיט א שיינעם געדאנק פון מיין זיבן יעריגער, און מיר וועלן ווארטן צו הערן פון די חברים דא.

מיין זיבן יעריגער האט מיר געפרעגט א קושיא, פארוואס זאגט מען אז אליעזר איז געווען דער ערשטער שדכן וואס מיר געפינען אין די תורה, מיר געפינען א שדכן שוין פריער, דאס איז געווען שרה אמנו, בשעת זי האט אנגע'שדכנ'ט הגר פאר אברהם, אזוי ווי עס שטייט אין פסוק. אויב אזוי קומט אויס אז זי איז געווען די ערשטע שדכנ'טע? שפעטער אין שבת קומט ער צוריק מיט א תירוץ, אז וויבאלד דער שידוך האט זיך נישט געהאלטן, נאך וואס אברהם האט פארשיקט הגר, הייסט דאס נישט קיין שידוך, און דעריבער ווערט שרה נישט פאררעכנט אלס די ערשטע שדכנ'טע.

מיין ניין יעריגער האט מחדש געווען פאריגע וואך, אז די ערשטע אותיות פון 'אברהם' איז 'אבר', אבער די ערשטע אותיות פון 'עפרון' איז 'עפר'. ביי א צדיק ווערט יעדע אבר אויסגעארבעט ווי עס דארף צו זיין, איז דער 'אבר' אן 'אבר', אבער ביי א רשע איז דאס 'עפר' - שטויב (גאנץ גוט - ווען עס שטייט ווען אין א חסידי'ש ספר וואלט מען עס אנגענומען אלס א שיין ווארט).

[ראש הקהל]

זיס ווי צוקער, טאקע טרעפליך, זאלסו שעפן אסאך נחת פון דיינע קינדער, לאורך ימים ושנים טובות

[שאינו יודע]

קענעהארע, אסאך אידיש נחת
אז די טייפסט עס שוין, סעיוו עס פאר זיי, גם כי יזקין...

[שלעפשיץ]

(גאנץ גוט - ווען עס שטייט ווען אין א חסידי'ש ספר וואלט מען עס אנגענומען אלס א שיין ווארט).

זייער א "זיס" ווארט
למעשה שטייט עס נישט אין קיין חסידיש ספר

[ראש הקהל]

גראדע האט מיר מיין ברודער פארציילט פאר עטליכי יאר צוריק, אז זיין אכט יעריגע יונגעל האט מחדש געוועהן טאקע דער וואך
אז דער מדרש זאגט אז בזכות יעקב נבקע הים, פארוואס טאקע בזכות יעקב,
האט ער גע'ענט'פערט, וויבאלד מ'זעהט און דער וואך, אז יעקב אבינו גלל את האבן מפי הבאר, וואס אלא אנדערע האבן נישט געקענט,
און ער האט עס באוויזען עס צו טוען מיט זיין "פינקי", זעהן מען אז יעקב איז געוועהן א "גבור",
ממילא האט דער ים געציטערט פון עים, און ווען זיי האבן געזעהן יעקב, האבן זיי זיך אלא אוועק געלאפן, און דער ים האט זיך צושפאלטן,
נא, נישט שלעכט פאר אן אכט יעריגע,

אגב קומט עס נישט צו, צו דעם וואס מיר געפונען בספרי קדמונינו הגדולי עולם זי"ע, מה שאמרתי לתרץ בימי ילדותי.......
און פארקראכענע סוגיות הש"ס, מבהיל על הרעיון זייערע גאונות נאך אלס קליינע קינדער

[זיס]

מענין לענין, א ווארט פון מיין קליינע זיבן יעריגע:

ביים פארהערן פרעגט ער מיר אז ער זעט א סתירה אין די פסוקים, בשעת קודם שטייט 'ויצחק בן ארבעים שנה בקחתו את רבקה', שטייט שפעטער 'ויצחק בן ששים שנה בלדת אותם'. סא, ווי אלט איז יצחק געווען, פערציג אדער זעכציג?

האב איך אים געענטפערט: "קוק גוט אריין אין די פסוקים און ענטפער מיר אליין דעם תירוץ."

שפעטער קומט ער, אז ער האט געטראפן דעם תירוץ: אינצווישן שטייט 'וימלאו ימיה' - עס איז פול געווארן די טעג. נו, אז עס איז פול געווארן, איז שוין געווארן דערפון זעכציג.

דאס איז טאקע גאונות.

(צוריק צום נושא, פון עכטע דברי תורה.)

[זיס]

(גאנץ גוט - ווען עס שטייט ווען אין א חסידי'ש ספר וואלט מען עס אנגענומען אלס א שיין ווארט).

זייער א "זיס" ווארט
למעשה שטייט עס נישט אין קיין חסידיש ספר

מען קען נישט וויסן. איך וועל נישט סעפרייזט ווערן ווען איך געפין עס ערגעץ.

[זיס]

די וואך האט מיין ניין יעריגע זוהן מחדש געווען ווי פאלגענד:

לכאורה איז שווער, אז יעקב אבינו זעט א לייטער ארויף אין הימל, פארוואס איז ער זעלבסט נישט ארויפגעקראכן דערויף ביז אין הימל? ווער וואלט אויסגעלאזט אזא געלעגנהייט ארויפצוגיין לעבעדיג אין הימל?

דער תירוץ איז, וויבאלד דער באשעפער איז געווען איבער אים אויף די וועלט. נו, וואס פארא ווערד האט דאס צו זיין אין הימל, בשעת דער באשעפער איז דא?!

[קיקיון]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

[כתב ולשון]

מענין לענין, א ווארט פון מיין קליינע זיבן יעריגע:

ביים פארהערן פרעגט ער מיר אז ער זעט א סתירה אין די פסוקים, בשעת קודם שטייט 'ויצחק בן ארבעים שנה בקחתו את רבקה', שטייט שפעטער 'ויצחק בן ששים שנה בלדת אותם'. סא, ווי אלט איז יצחק געווען, פערציג אדער זעכציג?

האב איך אים געענטפערט: "קוק גוט אריין אין די פסוקים און ענטפער מיר אליין דעם תירוץ."

שפעטער קומט ער, אז ער האט געטראפן דעם תירוץ: אינצווישן שטייט 'וימלאו ימיה' - עס איז פול געווארן די טעג. נו, אז עס איז פול געווארן, איז שוין געווארן דערפון זעכציג.

דאס איז טאקע גאונות.

(צוריק צום נושא, פון עכטע דברי תורה.)

דאס קען אריינגיין אין מילתא דבדיחותא אשכול

[לכאורה]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

טעם לפני הבדלה?

[קיקיון]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

טעם לפני הבדלה?

האלבע זאכען

[לכאורה]

שכח אתה חוננתנו וטעם קודם הבדלה

[דל גאה]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

טעם לפני הבדלה?

מיט א שבע ברכות אויך ?

[קיקיון]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

טעם לפני הבדלה?

מיט א שבע ברכות אויך ?

צו אזא תשובה וואלט דער משגיח ג'ענטפערט
וואס איז דיין חשבון ?

[מסתבר]

די וואך האט מיין ניין יעריגע זוהן מחדש געווען ווי פאלגענד:

לכאורה איז שווער, אז יעקב אבינו זעט א לייטער ארויף אין הימל, פארוואס איז ער זעלבסט נישט ארויפגעקראכן דערויף ביז אין הימל? ווער וואלט אויסגעלאזט אזא געלעגנהייט ארויפצוגיין לעבעדיג אין הימל?

דער תירוץ איז, וויבאלד דער באשעפער איז געווען איבער אים אויף די וועלט. נו, וואס פארא ווערד האט דאס צו זיין אין הימל, בשעת דער באשעפער איז דא?!

ענליכס צו דעם געהערט בשם א פריערדיגן גדול (כמדומה הגה"צ ר' יוסף צבי דושינסקי זצ"ל) אז מ'האט אים אמאל מכבד געווען אויף א שמחה ארויפצוגיין אויבן אן, האט ער געזאגט א פלא נעכטן בין איך געווען אויף א שמחה דא אין זעלבן זאל און דער אויבן אן איז געווען אויף די אנדערע זייט, האט מען אים געזאגט דער אויבן אן איז נישט געוואנדן אין א זייט, נאר דארט וואו די שיינע אידן זיצן דארט ווערט אויטאמאטיש דער אויבן אן.‏
‏
האט ער געזאגט יעצט פארשטייט ער וואס ס'שטייט והנה מלאכי אלקים עולים ויורדים בו, און רש"י איז מדייק פארוואס ס'שטייט פריער עולים און דערנאך יורדים אמער זיי קומען דאך פון אויבן דארף שטיין יורדים ועולים עיי"ש, נאר קען זיין פארוואס הייסט די הימל אויבן, ווייל השי"ת איז דארט איז דארט אויבן אן, אבער ביי די חלום שטייט והנה ה' נצב עליו, איז דאן די ערד געווארן די אויבן אן און די הימל אונטן, ממילא זענען די מלאכים וואס זענען געקומען פון הימל ארויפגעגאנגען צו דער ערד, און דאן צוריק אראפגעגאנגען אין הימל, ודפח"ח.‏

[דל גאה]

אפשר שלא במקומו (נישט זיין חידוש, א 14 יעריגר איז א קינד?)
שמוא' נ"י בן י"ד האט מיר איבגערגעזאגט א חידה וואס זיין משגיח האט זיי געפגרעט
ה"ת מען זאל דארפען זאגען 19 ברכות נאך עסען ?

טעם לפני הבדלה?

מיט א שבע ברכות אויך ?

צו אזא תשובה וואלט דער משגיח ג'ענטפערט
וואס איז דיין חשבון ?

אזוי האבן מיר נאך זיבן ...

[קיקיון]

[יש דברים בגו]

נישט געוואלט עפענען א באזונדערע אשכול פרעג איך עס דא.

ווער עס קען מיטטיילן מיט מיר א שיינע מעשה אדער דבר תורה לסיום מסכת אויף איבערצוזאגן וואלט איך שטארק הנאה געהאט. איך דארף עס נייטיג!

[והוא פלאי]

דער מהרש"ל ברענגט אין ים של שלמה, אז ער האט געוואלט זאגן ביי א סיום מסכת שהשמחה במעונו, ולא איסתייעא מילתא, עס איז געווען א מכשול ביי די סעודה, האט ער געזעהן אז מען וויל ניט פון הימעל מען זאל משנה זיין דער מנהג
פרעעגט דער ערוך השלחן אין הל' ת"ת פ"וו טאקע נישט. ענטפערט ער, ביי סתם א שמחה ווי א חתונה זאגט מען שהשמחה במעונו צו זאגן דא איז טאקע א שמחה גשמיות, אבער די עכטע שמחה איז למעלה, משא"כ ביי א סיום מסכת איז נישט קיין פשט צו זאגן שהשמחה במעונו, ווייל נישט נאר במעונו איז דא דער עכטע שמחה, נאר דא אויך ווייל עס איז רוחניות

[יש דברים בגו]

דער מהרש"ל ברענגט אין ים של שלמה, אז ער האט געוואלט זאגן ביי א סיום מסכת שהשמחה במעונו, ולא איסתייעא מילתא, עס איז געווען א מכשול ביי די סעודה, האט ער געזעהן אז מען וויל ניט פון הימעל מען זאל משנה זיין דער מנהג
פרעעגט דער ערוך השלחן אין הל' ת"ת פ"וו טאקע נישט. ענטפערט ער, ביי סתם א שמחה ווי א חתונה זאגט מען שהשמחה במעונו צו זאגן דא איז טאקע א שמחה גשמיות, אבער די עכטע שמחה איז למעלה, משא"כ ביי א סיום מסכת איז נישט קיין פשט צו זאגן שהשמחה במעונו, ווייל נישט נאר במעונו איז דא דער עכטע שמחה, נאר דא אויך ווייל עס איז רוחניות

יישר כח. ווער עס האט נאך זאל זיך לאזן הערן...

[והוא פלאי]

הרמ"א מסביר הטעם שמזכירים בני רב פפא בסיום מסכת משום שרב פפא עשיר גדול היה (פסחים מט, א) והיה גם מחזיק תורה גדול ונהג לעשות לבניו החשובים סעודה נאה בכל סיום מסכת ולכן זכה שמזכירים אותו בכל סעודת סיום.
(מובא ביש"ש המצוין בגמרות אצל סיום מסכת)
ושמעתי פעם מדרשן אחד שהוסיף נופך
דברב פפא מצינו שהחשיב הלימוד של בניו
דהגמ' בברכות דף מ"ה אומר דבזימון אין אחד צריך להפסיק לשנים, ומקשה הגמ', והא רב פפא אפסיק לי' לאבא מר ברי', והיינו לבנו שהי' אחד הפסיק, ומתרץ שאני רב פפא דלפני משורת הדין הוא דעבד, פירש"י לאחשובי'...
והיינו שאף דרב פפא לא הוצרך להפסיק לבנו שיזמן, אבל רצה להחשיבו שיראה החשיבות שלו, שמזדרז לילך לביהמ'ד ללמוד, הפסיק
ולפיכך זכה רב פפא לעשרה בנים כבני רב פפא
ולכן בסיום שעושים טראסק ומחשיבים המציאות של הבנים שסיימו מסכת
מזכירים בני רב פפא, להראות למה זוכים, כשמחשיבים בנים שסיימו מסכת
ודו'ק כי קצרתי מאד

[שאינו יודע]

איך האב אמאל געהערט דאכט זיך בשם אלטשטאטער רב

אז מען טרעפט צען מאל אין שס אמר רב פפא נעביד כתרווייהו, צוויי געדענק איך,
די ברכה נאך מגילה און ביי מודים דרבנן

און דמוקיר רבנן הוי לי' בנין רבנן, צען מאל האט ער מחשיב געווען האט ער געהאט צען קינדער ת"ח

[איש חמודות]

די וואך האט מיין ניין יעריגע זוהן מחדש געווען ווי פאלגענד:

לכאורה איז שווער, אז יעקב אבינו זעט א לייטער ארויף אין הימל, פארוואס איז ער זעלבסט נישט ארויפגעקראכן דערויף ביז אין הימל? ווער וואלט אויסגעלאזט אזא געלעגנהייט ארויפצוגיין לעבעדיג אין הימל?

דער תירוץ איז, וויבאלד דער באשעפער איז געווען איבער אים אויף די וועלט. נו, וואס פארא ווערד האט דאס צו זיין אין הימל, בשעת דער באשעפער איז דא?!

זייער א שיינע תירוץ!

נאך א תירוץ קען זיין, וויבאלד די מלאכים זענען געגאנגען ארויף און אראפ, האט ער נישט געוואלט איינשטעלן און ארויפגיין, טאמער אינמיטן וועג ארויף וועלן זיי צוריק אראפקומען.

[טעם וריח]

הרב @זיס דיין 9 יעריג'ס דארף היינט צו זיין א בחור פון 18 בן שמונה עשרה לחופה. ער איז געווען א שארף קינד מיט חידושים,

שוין א חתן אדער נאך עוועליבל?