דיונים ועיונים במגילת איכה

[געטראנק]

בכה תבכה בלילה.
פירש"י: בכו תבכה - שתי בכיות על שתי חורבנין. בלילה - שהמקדש נשרף בלילה דאמר מר לעת ערב הציתו בו את האור.

לכאורה לויט דעם פארוואס וויינט מען ליל ט' אב? די בית המקדש איז דאך חרוב געווארן לעת ערב פון י' אב?

[איך_הער]

לעת ערב פון י' אב מיינט, סוף ט' אב, און דערפאר קוקט מען לויט די אנפאנג ווען מ'האטעס אונטערגעצינדן, און מ'קלאגט ט' אב, און טאקע ווייל ס'האט בעיקר געברענט י' אב, דארף מען אנהאלטן רוב ניין טעג הלכות ביז י' אב ביי חצות. (אויסער ווען ס'געפאלט ערב שבת.)

[שוועמל]

א בפירושע גמרא, דאמר רבי יוחנן אלמלי הייתי באותו הדור - לא קבעתיו אלא בעשירי, מפני שרובו של היכל בו נשרף. ורבנן אתחלתא
דפורענותא עדיפא. (תענית כט.)

[געטראנק]

לעת ערב פון י' אב מיינט, סוף ט' אב, און דערפאר קוקט מען לויט די אנפאנג ווען מ'האטעס אונטערגעצינדן, און מ'קלאגט ט' אב, און טאקע ווייל ס'האט בעיקר געברענט י' אב, דארף מען אנהאלטן רוב ניין טעג הלכות ביז י' אב ביי חצות. (אויסער ווען ס'געפאלט ערב שבת.)

עפעס זאגסטו, אבער למעשה נאך אלעם איז די בלילה וואס רש"י ברענגט 'שהמקדש נשרף בלילה' געווען ליל י' אב.

נאך איז שווער די לשון שהמקדש נשרף 'בלילה' וואס דאס איז י' אב, און ברענגט א ראי' כדאמר מר לעת 'ערב' הציתו בו את האור, וואס דאס איז געווען סוף ט' אב?

[איך_הער]

הציתו איז איין זאך און נשרף איז אן אנדערע זאך.

הציתו איז געווען לעת ערב, וואס טייטשט פארנאכט'ס, און נשרף וואס מיינט פארברענט, איז געווען בלילה, און די פייער האט געברענט ביז אינדערפריה.

[געטראנק]

אה! יעצט שטימט שוין בעסער.

[farshlufen]

קען ווער אהערברענגען ר' וויכי? ער ווייסט פון א מהרש"א אויף די נושא.

[וויכטיג מאכער]

דא בינעך, יאפ, מיר האבן געלערענט, און איך האב מיך נישט געקענט גובר זיין אויף מיין יצר, כאגעמוזט ארויסנעמען א גמרא יעצט, און איבער-לערנען..

איכער האט זייער גוט פארענטפערט..

די גמרא ברענגט דארט אז ט' באב האבן די יודן געוויינט וועגן די מרגלים, און דער אייבערשטער האט געזאגט, "אתם בכיתם בכיה של חנם, ואני קובע לכם בכיה לדורות"..

(א זייטיגע זאך, די מהרש"א פארענטפערט זייער שיין די סתירות פון צוויי פסוקים, און ער טייטש'ט אריין, אתם בכיתם בכיה של "חנם" מיינט אלס "שנאת חנם" צום אייבערשטען, און דער אייבערשטער האט געשטראפט מדה כנגד מידה, אז די צווייטע ביהמ"ק איז חרב געווארן וועגן "שנאת חנם"..)

דאס וואס איכער ענטפערט, שטייט בפירוש אין די גמרא, די גמרא ברענגט איין פסוק (מלאכים, ב, כ"ה.) בחודש החמישי "בשבעה" לחודש... און די צווייטע פסוק (ירמיה, נב.) ובחודש החמישי "בעשור" לחודש..

ברענגט די גמרא א ברייתא, אז ס'קען נישט זיין די זיבעטע טאג אין אב, ווייל ס'שטייט די "בעשירי" און ס'קען נישט זיין די 10'טע טאג אין אב, ווייל ס'שטייט "בשביעי".. נאר וואס יא?. אין די זיבעטע טאג זענען די גוים אריין אין היכל, זיי האבן זיך דארט געדרייעט, און געטוהן וואס זיי האבן געוואלט.. "ותשיעי סמוך לחשיכה היציתו בו את האור והיה דולק והולך כל היום כולו"..

[וויכטיג מאכער]

אז מ'רעדט שוין, איך זעה ווי געטראנק האט דערמאנט די רש"י.. לויט רש"י זענען די מרגלים צוריקגעקומען ח' אב נאכמיטאג, און ביינאכט האבן די יודן געוויינט, (קומט אויס אז דאס וויינען ח' ביינאכט.. שטימט גוט מיט די מרגלים.. אתם בכיתם..) לויט תוס', זענען די מרגלים צוריקגעקומען ט' אב נאכמיטאג, און די יודן האבן געוויינט ט' פארנאכט'ס.. און דעמאלטס האט מען טאקע אנגעצינדן די ביהמ"ק..

[געטראנק]

יישר כח מו"ה וויכטיג מאכער הי"ו.
אז מ'לערנט קען מען!