דיונים ועיונים בפרשת במדבר

[אלץ-ווייסער]

ולא יבואו לראות כבלע את הקודש ומתו
רש"י און אבן עזרא קריגן אויפן ווארט כבלע, און די מחלוקת איז מהיפך להיפך.

לויט רש"י מיינט עס מ'זאל נישט זען ווי עס ווערט באדעקט
און לויט'ן אבן עזרא (פשט ראשון) מיינט עס מ'זאל נישט זיין ווי ס'איז אפען.

דאס ווארט כבלע איז אויך זייער שווער אפצוטייטשן אנדערש ווי רש"י, כאטש מיט'ן דוחק הפשט איז מער מסתבר די אנדערע.

[קרעמער]

ושמו על המוט איז דא עטליכע פירושים אין די מפרשים, ווייל בפשטות איז דאך שווער צו פארשטיין, די ארון און מזבח האבן שטענדיג געהאט שטאנגן, ולא יסורו ממנו כתיב. דער חזקוני זאגט אינטערסאנט אז פארן נסיעה האט מען ספעציעל אריינגעשטעלט אזעלכע טבעות אין די לעכער פון די בדים כדי די שטאנגען זאלן זיך נישט קענען רירן פון ארט און צודרוקן די טרעגער ביים גיין בארג ארויף אדער אראפ (אופס, יעצט כאפ איך זיץ אז אין מדבר האבן זיי נישט געהאט קיין בערג, אלעס איז אויסגעגראדעט געווארן דורך די עננים, אבער פילייכט אלס אין סומכין על הנס האבן זיי געדארפט טאן כל מה שביכולתם די נסיעה זאל דורכגיין גלאטיג).

[אלץ-ווייסער]

מוט מיינט נישט קיין בדים. (זעה אבן עזרא)

[גבאי ביהמד]

מעלין בקודש

[scy4851]

אויפען ווארט כבלע איז דא נאך א טייטש און חומש 'העמק דבר' פון נצי"ב.
ער טייטשט אז דאס ווארט קומט פון 'בליעה' איינשלינגען.

און ער טייטש און פסוק אז ולא יבאו לראות כבלע את הקודש, די לויים זאלען נישט קומען קוקען אויף די כלי המשכן ווען זיי זענען ציגעדעקט אפילו נישט אויף א רגע אוויא מעשלינגט עפעס שנעל אראף.

זיין טייטש איז געבויט אויף דעם המשך פון די פסוקים דארט.

די כהנים זענען געקומען און באדעקט די כלים. דערנאך זענען געקומען די לוויים די נושא כלי המשכן.
ווען די לוויים זענען אהנגעקומען זענען שוין אלע כלים געווען באדעקט, און ווען מען איז ממנה די לוויים ווער זאל טראגען וועליכע כלי, וועט דער לוי נישט וויסען וויא זיין כלי ליגט ווייל אלעס איז ציגעדעקט,
זאגט די תורה
אהרן ובניו יבאו ושמו אותם איש איש על עבודתו ואל משאו.
די כהנים, וואס זיי זענען געווען וואס האבען ציגעדקט, זיי ווייסען וויא א יעדע כלי ליגט, און זיי זאלען צישטעלען א יעדער לוי צי זיין פאסטען.
און נישט אז די לוויים זאלען דארפען אליינס קומען נעמען זייער באשטימטע כלי, וואס דענמאלטס וועט מען דאך דארפען אויפהייבען צי צידעקעכטס אויף א רגע א בליק צי טוהן זעהן וואס עס ליגט דארט.

און דאס איז וואס די תורה זאגט, ולא יבאו לראות כבלע זיי זאלען נישט קומען קוקען אפילו אויף א רגע נישט.

[קרעמער]

אין פסוק שטייט אז מען האט געציילט די אידן פון די 20 יאר.

ביז וויפיל יאר האט מען געציילט?

די וועלט איז געוואוינט צו זאגען אז מען האט געציילט ביז די 60.

למעשה שטייט דאס אבער נישט אין חומש.

[scy4851]

כ'האב שוין געפרעגט עטליכע יודען,
קיינער האט מיר נאך נישט געקענט זאגען דערווייל, וויא שטייט ביז 60

[farshlufen]

בבא בתרא דף קכ"א ע"ב אמר ר' אחא בר יעקב וכו'. [קרעדיט הרב ר' אליהו].

[איך_הער]

איך האב פונקט היינט געטראכט, אז לכאורה נעמטצעך די נאמבער זעכציג פון די מתי מדבר, אז ווען מ'איז אנגעקומען צו די שנת הששים איז מען געשטארבן. איז וויבאלד דארט האט דער אייבישטער געזאגט אז די אלע וואס זענען געווארן געציילט דאס הייסט די פון צוואנציג יאר און העכער וועלן שטארבן, און דארט שטייט שוין יא אז מ'איז געשטארבן ביי זעכציג, (אין רש"י) ממילא נעמטצעך די טעות אז מ'האט נאר געציילט ביז זעכציג, אבער אין אמת'ן אריין האט מען טאקע געציילט יעדן העכער צוואנציג.

סאו ברוך שכונתי, ווייל אפילו ר' אחא בר יעקב רעדט אויך נאר פון די מתי מדבר, אבער ער רעדט נישט פון די ציילן.

אזוי זעטעס מיר אויס.

[farshlufen]

הרב איך הער, דו האסט פארפאסט דעם שפיץ, ר' אחא בר יעקב לערנט ארויס פון פסוק "מבן עשרים שנה ומעלה" וואס שטייט ביים ציילן די אידן, מעלה מעלה גזירה שוה פון ערכין, און ווער עס איז נישט געווארן געציילט איז דאך נישט געווען פון די מתי מדבר.

[איך_הער]

איך האב אפגעלערענט פארקערט, אז ער לערענט ארויס פון ערכין, אז די פון העכער זעכציג איז זייער שאץ אראפ אזוי ווי פאר צוואנציג וואס זייער שאץ איז אויך ווייניגער פון די פון צוואנציג.

כ'האבעס יעצט איבער געקוקט און רש"י איז מסביר אזוי ווי מיר.

נאר איין זאך, רש"י פירט אויס, אז ואיכא למימר אז זיי זענען אפשר אויך נישט געציילט געווארן, דאסיז שוין אנדערש ווי איך האב געטראכט.

[farshlufen]

נא נא איך הער וואס דו זאגסט, וועל מיר עס מוזן אדורכלערנען מיט א רואיגן קאפ.

[ליפשיץ]

הרב פארשלאפן, ראב"י לערנט דאס ארויס פונעם מבן עשרים שנה וואס דער פסוק זאגט ביים ציילן? מנא אמינא לה, ביי די גזירת המרגלים שטייט אויך קלאר במדבר הזה יפלו וכו' וכל פקדיכם לכל מספרכם מבן עשרים שנה ומעלה.

וואס מיר זעען אבער קלאר פון דעם פסוק אין שלח אז דער 'פסוק' זעלבסט שטעלט דאס צוזאם. רש"י, דארט אין שלח, זאגט קלאר אויפן פסוק וכל פקדיכם לכל מספרכם, [פי'] כל הנמנה לכל מספר שאתם נמנין בו, כגון לצאת ולבא לצבא וכו', לכל אותן מספרות ימותו, ואלו הן מבן כ'. להוציא שבטו של לוי שאין פקודיהם מבן עשרים שנה. כעין זה זאגט רש"י די וואך אויך אויפן פסוק אך את מטה לוי עיי"ש.

עכ"פ, דאס איז איינמאל זיכער אז דאס ציילן איז פארבינדן מיט די יוצאי צבא. און ווי רש"י זאגט אויפן פסוק מבן עשרים שנה ומעלה כל יוצא צבא, מגיד שאין יוצא בצבא בפחות מבן עשרים, ועיי' במפרשים אז כוונת רש"י איז מסביר צו זיין אז נישט מ'זאל ציילן מבן עשרים שנה און אויך כל יוצא צבא, דהיינו מ'קען מיינען אז דאס איז צוויי באזונדערע זאכן, אויף דעם קומט רש"י זאגן אז ניין, ס'היינו הך, און דער פסוק קומט טאקע דאס לערנען, ווער קען זיין א יוצא צבא? מבן עשרים שנה ומעלה.

און דאס איז איינמאל אויך זיכער אז ביי די גזירת מרגלים איז די התחלת הגזירה געווען אנגעהאנגען אינעם מבן עשרים פונעם ציילן. דארף מען נאר וויסן צו דער לימוד פון בן שישים, וואס די גמרא לערנט ארויס ביי גזירת המרגלים, צו דאס גייט אויף צוריק אויך. דהיינו, צו מען ציילט נאר עד בן שישים (וכעי"ז העיר ר' 'איך הער').

איך וועל פרעגן א טריט ווייטער. ביז ווען איז מען געווען א יוצא לצבא? אויב נאר ביז א בן שישים (מקור?) דעמאלט שטימט דאך אלעס, ווייל דאס ציילן איז דאך זיכער תלוי אינעם יוצא לצבא.

[farshlufen]

בד"וו דער רמב"ן טייטשט די וואך זייער פיין דעם ריכטיגן אפטייטש פון.צבא- צבאות

[קרעמער]

געטראפן א לשון הרמב"ן וואס שרייבט קלאר אז מען האט נאר געציילט ביז די 60, און די ראיה איז טאקע פון יענע גמרא:

(47) רמב"ן על במדבר פרק כו פסוק סד
(סד) ובאלה לא היה איש מפקודי משה ואהרן הכהן כי יהושע וכלב לא היו עתה בפקודים האלו לפי שהיו מששים שנה ומעלה, ואין המנין אלא מבן עשרים עד בן ששים שנה כי הם עיקר ימי האיש כענין האמור בערכין (ויקרא כז ג) ואז הוא יוצא צבא בישראל, לא מששים ומעלה כדברי רבותינו (ב"ב קכא:) כו' עכ"ל.

עס איז אויך אינטערסאנט דער לשון רבינו בחיי, וואס ערקלערט אז אפילו פון20 יאר און עלטער, האט מען אויך געציילט נאר די געזונטע און שטארקע וואס זענען פעהיג געווען ארויסצוגיין אין מיליטער:


(56) רבינו בחיי על במדבר פרק כו פסוק נא
(נא) שש מאות אלף ואלף שבע מאות ושלשים - דע כי המספר הזה גם אותו שבמדבר סיני שעלו שש מאות אלף ושלשת אלפים וחמש מאות וחמשים לא נכלל בו כל ישראל, כי אין להם סוף ותכלית ולא ידענו מזה מספר כל ישראל, שהרי ישראל לא נמנו כאן וכאן אלא מבן עשרים שנה ומעלה כל יוצא צבא בישראל, ובודאי היו בישראל אותם (שהם מבן עשרים שנה ולמטה,) (ו) שהם מבן עשרים שנה ומעלה כמה זקנים וכמה חולים וחלושי הכח ואינם מן המנין לפי שלא היו ראויין לצבא ואינן בכלל יוצאי צבא, ואם כן מספר בני ישראל לא נזכר בכתובים בשום מקום ולא ידענוהו כלל, כי מעת שירדו למצרים בשבעים נפש נשתלחה הברכה בהם שעלו לששים רבוא שיצאו משם הגברים לבד מטף, והם הם שקבלו התורה בחדש השלישי לצאתם, ונשתלחה הברכה בהם עוד בחדש השני בשנה השנית לצאתם מארץ מצרים שעלו לששים רבוא מבן עשרים שנה ומעלה כל יוצא צבא:

[scy4851]

איך האב געהאט געפרעגט א פאר טעג צירוק דער מנהל פונען וויזניצער תלמוד תורה און באראפארק ,
און היינט אינדערפרי נאך שחרית האט ער מיר געוויזען דער רמב"ן און פרשת פנחס וואס קרעמער ברענגט

[קרעמער]

אקעי מורי ורבותי, איינער האט מיר היינט צוגעוויזן א תוספות אין בבא בתרא וואס שרייבט קלאר אז מען האט "יא" געציילט די וואס זענען געווען העכער די 60.

אט איז דער לשון:


(1) תוספות בבא בתרא דף קיז/ב
מכאן ומכאן נוטל חלקו מכאן ומכאן - באדם א' איירי שנוטל ב' חלקים בשביל עצמו שהיה מיוצאי מצרים ומבאי הארץ כדמוכח בתוספתא שהביא בקונטרס עצמו דקתני ר"ש אומר אף נתחלקה ליוצאי מצרים כיצד היה מיוצאי מצרים ולא מערבות מואב מבאי הארץ ולא מיוצאי מצרים נוטל חלק מכאן ומכאן וכו' וכן היה ר' שמעון אומר יהושע וכלב נטלו שלשה חלקים בארץ שהיו מיוצאי מצרים ומן העומדים בערבות מואב ונטלו חלקם של מרגלים ותימה דא"כ יהושע וכלב מחמת ביאת הארץ נמנו בערבות מואב דהא כתיב לאלה תחלק הארץ ואם כן בערבות נמנו יתרים מבני ס' דהא יהושע היה בן מאה ועשר ולא פרנס את ישראל אלא כ"ח שנה וכן כלב היה נמי בן שמונים כדכתיב (יהושע יד) בן ארבעים שנה אנכי בשלוח משה עבד ה' וגו' ולא גמרינן מערכין כדגמרינן לקמן דלא נגזרה על בן ס' מערכין אע"ג דכתיב במנין של ישראל מבן עשרים ומעלה לא גמרינן מעלה מערכין ומדנמנו בערבות מואב יתרים מבני ס' נמנו כמו כן במדבר סיני וא"כ היכי כתיב במנין של ערבות מואב ובאלה לא היה איש מפקודי משה וגו' ולא נותר מהם איש כי אם כלב בן יפונה ויהושע בן נון וכיון שנמנו יתרים מבני ס' הלא נשאר יאיר בן מנשה ומכיר בן מנשה שנולדו בימי יעקב ולא מתו עד שנכנסו לארץ כדאמרינן לקמן דלא נגזרה גזרה על פחות מבן עשרים ויתרים מששים ונראה לרשב"א דהכי קאמר קרא ובאלה לא היה איש מפקודי משה ואהרן שהיו רואין שתגזר עליהם גזירה כי אם כלב בן יפונה ויהושע בן נון דלא היו בני ס' במנין ראשון:

[איך_הער]

סאו בלייבטעס א מחלוקה, שטימט?

[סאדע_באטל]

עס איז מיר היינט ביי קריאת התורה איינגעפאלן א שאלה, איך האב אביסל אנגעהויבן נאכקוקן, אבער איך האב נישט געטראפן קיין באפרידיגענדע תשובה, האב איך מיר מיישב געווען אז איך גיי מציע זיין די שאלה פאר די יושבי בית המדרש.

דער אויבערשטער האט געהייסן משה רבינו ציילן כלל ישראל. און די לויים זאל ער ציילן עקסטער, נאך א חילוק איז געווען, אז ביי שבט לוי האט מען געציילט מבן חודש ומעלה, און ביי גאנץ כלל ישראל האט מען געציילט מבן עשרים שנה ומעלה.
ביי שבט לוי שטייט ויפקד אתם משה על פי ה', זאגט רש"י על פי ה', אמר משה לפני הקב"ה, היאך אני נכנס לתוך אהליהם לדעת מנין יונקיהם, א"ל הקב"ה עשה אתה שלך ואני אעשה שלי, הלך משה ועמד על פתח האהל, והשכינה מקדמת לפניו, ובת קול יוצאת מן האוהל, ואומרת כך וכך תינוקות יש באוהל זה, לכך נאמר על פי ה'.
ביי כלל ישראל שטייט, ואת כל העדה הקהילו באחד לחדש השני ויתילדו על משפחתם לבית אבתם במספר שמות מבן עשרים שנה ומעלה לגלגלתם.
מיין שאלה איז אזוי, ווי אזוי איז געווען די ציילונג אין איין טאג ?
עס איז געווען 603,550 אידישע קינדער איבער די צוואנציג, יעדער איינער האט זיך געדארפט מתייחס זיין צו זיין שבט, כמבואר ברמב"ן אז יעדער האט געזאגט פלוני בן פלוני למשפחת פלוני לשבט פלוני.
אין א טאג איז דא 86,400 סעקונדעס, איז די ציילונג געווען בדרך נס ? איז דא ערגעץ א מקור אז עס געווען בדרך ניסי ? א מדרש א אגדה ?
איידי דאתי לידי, לאמיר שוין ארויפברענגען נאך א נושא צום טיש, וויאזוי איז די ציילונג צוגעגאנגען ?
עס איז דאך דא פארשידענע שיטות, זאל מען ביטע צוברענגן ווי אזוי עס איז געווען, מען האט געציילט סתם קעפ ? מען האט זיך מתייחס געווען צו א שבט ? מען האט געדארפט א ראי' אז מען איז פון יענע שבט ?

[scy4851]

הרב סאדע
קודם דארף מען פעסט שטעלען אז דאס ציילען איז געווען און איין טאג. עס קען זיין אז דער דאטום 'באחד לחדש בשני' איז ווען דער התחלת המנין איז געווען.
דער רמב"ן און פסוק י"ח ואת כל העדה הקהילו שרייבט

והתחיל לפקוד אותם אבל לא נשלם המנין ביום אחד ולכן חזר ואמר ויפקדם במדבר סיני להודיע שהיה במקום ההוא המנין לא ביום ההוא

דער מלבי"ם דא אויפען פסוק 'ויפקדם במדבר סיני' זאגט אז עס האט גענימען א צוואנציג טעג פארען ציילען און מסדר זיין די דגלים,
ביי 'בחדש השני בעשרים בחדש' וואס עס שטייט און בהעלותך אז דער ענן האט זיך אויפגעהויבען און יודען האבען זיך אוועק געצויגען פון מדבר סיני, דענמאלטס איז אלעס פארטיג געווארען.

[קרעמער]

סאו בלייבטעס א מחלוקה, שטימט?

יאפ, א מחלוקת הראשונים.

[scy4851]

דער אור החיים הקדוש ביי די פסוקים פון ציילען די לוויים שרייבט אז מעהאט געציילט אפילו ביז 100 יאהר אלט און העכער

במדבר ג' ל"ט כל פקודי הלוים וכ'

[קרעמער]

טאקע אינטערסאנט. אט איז דער לשון:

אור החיים על במדבר פרק ג פסוק לט
(לט) כל פקודי הלוים וגו' רמב"ן ז"ל תמה בדבר שיש לתמוה בו, כי הלוים הן הנה ידידי ה' וקרוביו, ואשר לא חטאו בעגל, ולא נגפו ולא הורגו ולא הושקו, ואיך נתמעטו כל כך מכל השבטים, שאינם מגיעים במספרם מבן חודש לחצי שבט הקטן שבישראל, ולכשתעמוד על מספרם מבן עשרים לא יגיע לשליש ולרביע:
וראיתי שיישב בשני דרכים הא' הוא לצד שהריבוי בא מצד העינוי דכתיב (שמות א יב) וכאשר יענו אותו כן ירבה וגו', ודרך ב' מטעם כעסו של יעקב אבינו עליו השלום:
ובעיני טעם הב' רחוק, כי לא נמצא רושם המעטת הזרע בכעס אביהם עליו השלום, ועוד תמצא במספר הבא בדברי הימים (א כג ג) היו הלוים שמנה ושלשים אלף מבן שלשים שנה עד בן חמשים שנה, ובמספרם בפרשת נשא באו לכלל חשבון שמונת אלפים וחמש מאות ושמנים, נמצאו שהוסיפו ד' חלקים בקירוב על מספר זה, ובמספר בני ישראל הבא שם לא באו לכפל מספר האמור כאן, ובאומד מספר זה לכשיהיו נמנים מבן עשרים עד בן מאה ומעלה, כדרך שנמנים ישראל, יכול להיות מספרם כגדול שבטי ישראל ומעלה, ואיה כעס אביהם וטעם הא' של העינוי הוא טעם נכון, אבל לא יוצדק לפי מאמר חז"ל (ב"ר עט א) שאמרו לא מת יעקב עד שהגיעו ישראל לכלל מספר ששים ריבוא:

[farshlufen]

עס איז מיר היינט ביי קריאת התורה איינגעפאלן א שאלה, איך האב אביסל אנגעהויבן נאכקוקן, אבער איך האב נישט געטראפן קיין באפרידיגענדע תשובה, האב איך מיר מיישב געווען אז איך גיי מציע זיין די שאלה פאר די יושבי בית המדרש.

דער אויבערשטער האט געהייסן משה רבינו ציילן כלל ישראל. און די לויים זאל ער ציילן עקסטער, נאך א חילוק איז געווען, אז ביי שבט לוי האט מען געציילט מבן חודש ומעלה, און ביי גאנץ כלל ישראל האט מען געציילט מבן עשרים שנה ומעלה.
ביי שבט לוי שטייט ויפקד אתם משה על פי ה', זאגט רש"י על פי ה', אמר משה לפני הקב"ה, היאך אני נכנס לתוך אהליהם לדעת מנין יונקיהם, א"ל הקב"ה עשה אתה שלך ואני אעשה שלי, הלך משה ועמד על פתח האהל, והשכינה מקדמת לפניו, ובת קול יוצאת מן האוהל, ואומרת כך וכך תינוקות יש באוהל זה, לכך נאמר על פי ה'.
ביי כלל ישראל שטייט, ואת כל העדה הקהילו באחד לחדש השני ויתילדו על משפחתם לבית אבתם במספר שמות מבן עשרים שנה ומעלה לגלגלתם.
מיין שאלה איז אזוי, ווי אזוי איז געווען די ציילונג אין איין טאג ?
עס איז געווען 603,550 אידישע קינדער איבער די צוואנציג, יעדער איינער האט זיך געדארפט מתייחס זיין צו זיין שבט, כמבואר ברמב"ן אז יעדער האט געזאגט פלוני בן פלוני למשפחת פלוני לשבט פלוני.
אין א טאג איז דא 86,400 סעקונדעס, איז די ציילונג געווען בדרך נס ? איז דא ערגעץ א מקור אז עס געווען בדרך ניסי ? א מדרש א אגדה ?
איידי דאתי לידי, לאמיר שוין ארויפברענגען נאך א נושא צום טיש, וויאזוי איז די ציילונג צוגעגאנגען ?
עס איז דאך דא פארשידענע שיטות, זאל מען ביטע צוברענגן ווי אזוי עס איז געווען, מען האט געציילט סתם קעפ ? מען האט זיך מתייחס געווען צו א שבט ? מען האט געדארפט א ראי' אז מען איז פון יענע שבט ?

אז"נ: די מפרשים אין פרשת במדבר זענען נישט צופיל מאריך איבער רוב דעטאלן פונעם ציילן צוליעב דעם וואס אין פרשת כי תשא זענען זיי שוין גענוג שטארק מאריך, אלע שיטות ווערן ע"פ רוב שוין דארט שוין אויסגעשמועסט.

לחידודי בעלמא: וואס איז דער טייטש פון די ווארט "ראש" וואס שטייט כמה וכמה פעמים אין די סדרה?

[farshlufen]

ענדליך דערמאנט, אין פרשת כי תשא ביי די מחלוקה צו כי תשא אין במדבר זענען געווען צוויי באזונדערע ציילונגען [ואכמ"ל]ענטפערט דאכציך דער גו"א אויפן קושית הרמב"ן ווי אזוי ס'האט געקאנט זיין די זעלבע מספר, אז מ'האט נאר געציילט ביז זעכציג און ביז זעכציג איז דאך קיינער נישט געשטארבן ווייל אפילו די מתי מדבר זענען נישט געשטארבן יונגער.

הנ"ל שרייב איך בלויז פון זכרון קאן זיין אז איך געדענק נישט גוט.