דיונים ועיונים בפרשת משפטים

[צייטליך]

דער ציבור וועט מיר אוודאי אנטשולדיגען,
פון גרויס ציטער און פרעשור פון די וואכענדיגע סדרה, איז מיר אלעס ארויס פון זכרון, כ'דענק שוין גארנישט,
כ'בעט אז א צווייטער זאל שרייבן עפעס א גוט ווארט (אויב ס'איז בכלל דא די וואך) אויף די סדרה.

יישר כוחכם

[מאשקע]

ווילסט עפעס הערן פון א שור תם און א שור מועד?

[צייטליך]

נישט קיין חילוק וואס, פון די שור'ס אדרבא.

[יגרסהדותא]

א היימישע שמועס פונעם לעכטיגן אמאל, אין הייד-פארק

[קרעמער]

יישר כח יגר'ל פארן ערפרישן די זכרונות פון אמאל.

[מאשקע]

מה זה 'ערפרישן'?

[איך_הער]

אויב איינער קען מיר מסביר זיין, ווי אזוי רעכנט מען אויס צער, אז מ'קוקט וויפיל א מענטש וואלט זיך געלאזט באצאלן למשל אראפ צו נעמען איין האנט, אדער זיך לאזן כאפן א ברי, און אזויפיל דארף יענער באצאלן, מיין קשיא איז, ס'איז דא בכלל א סכום וואס איינער איז גרייט צו נעמען אז מ'זאל אים אראפ נעמען די האנט? און אויב יא מוז דאך יענער זיין משוגע, נו רעכנט מען זיך מיט א משוגע'נער?

[צייטליך]

איך הער, דיין קשיא איז מרפתין איגרא, דאכצעכמער אז רש"י פארענטפערט עס שוין.

[איך_הער]

מיין קשיא האב איך געפרעגט שוין נאכן לערנען רש"י, קען זיין אז איך האב עס פארזעהן. ס'וואלט געווען א שיינע זאך פון דיין זייט אז דו זאלסט מיר אנצייגן ווי רש"י, פארענטפערט מיין קשיא.

[צייטליך]

האומר (הכותב) דבר בשם אומרו מביא מגילה לעולם,
דאס האט קרעמער געשריבן אין אלט שטאט (הייד פארק) אויף די וואכענדיגע סדרה,
*
קרעמער
אזוי ווי מיין ביינאכט חברותא איז היינט נישט געקומען (פשוט אלס נקמה ווייל היינט פארטאגס האב איך אים געלאזט ווארטן אליין..) האב איך אביסל אדורכגעלערנט די חומש רש"י פון פרשת משפטים (איי איי ווער געדענקט נאך די פחד און די ספעציעלע "משפטים פיבער" וואס מיר פלעגן פעלשן יעדע יאר דאנערשטאג משפטים?).

איך האב באמערקט זייער אן אינטערסאנטע פשט אויף די פסוק עזוב תעזוב עמו. די פשוט'ע פשט איז, ווי רש"י זאגט העלף אים ארויס, אבער די תרגומים (אונקלוס און יונתן) זאגען א געוואלדיגע פשט, דער פסוק רעדט זיך דאך ווען מען זעט די אייזל פונעם שונא, זאגט מיר די תורה: עזוב לאז אפ די שנאה וואס דו האסט ביי דיר אין הארץ אויף יענעם, און תעזוב עמו זיי מוחל העלף אים ארויס פון זיין צרה!

די פשט איז מיר זייער געפאלן, כ'מיין אז איך האב עס נאך קיינמאל נישט געהערט בעפאר, און איך האב גלייך געקלערט אז איך וועל מיט דעם מהנה זיין דעם חשוב'ן ציבור אין די קרעטשמע.

*

אגב, די וואך איז באקאנט אז דער אבן עזרא שרייבט א שארפן אויסדרוק אויף א געוויסן מפרש וואס האט געזאגט אז כי יגח שור איש את שור רעהו טייטשט אזוי: ווען איין אקס וועט שטויסן זיין חבר, דעם אנדערן אקס. זאגט דער אבן עזרא: אין לשור ריע רק בן זוטא לבדו [אן אקס האט נישט קיין חבר, נאר דעם בן זוטא אליין, דאס איז די נאמען פון דעם מפרש] עכ"ל.

האב איך צוגעשריבן אין מיין "המאור" חומש (די בעסטע דרוק וואס איז נאר פארהאנען אין די וועלט, לעניית דעתי) א הגה, אז מיר געפונען יא אויף עטליכע פלעצער אז בהמות האבן חברים! זעה אין בבא קמא (מ"ח ע"ב) שרייבט די משנה שור שהיה מתכוין לחבירו, אזוי שרייבט אויך רש"י אין ב"ק (נ"ג ע"א) דהא חבירו דחפו עכ"ל.

איך גלייב שווער אז די חילוק כאפט צווישן דעם אויסרוק "רעהו" אדער "חבירו", אדרבה, אויב איינער האלט אנדערש, זאל ער מיר מודיע זיין.

שפעטער האב איך געהערט א שיעור פון א גרויסן גאון, האט ער אויך געפרעגט פון א גמרא אין מנחות (ט"ו ע"ב) וואס דארט שטייט חבירו כבש עיי"ש.
*
חייםושלום
קרעמער, דיין קשיא איז אינגאנצען נישט שווער. חבירו איז א לשון וואס ווערט כסדר באנוצט אויף די אויסדרוק אין אידיש "ענליכס". רש"י זאגסט אויף כמה מקומות "וחבירו במנחות" וכדו'. דאס הייסט אז ענליך געפונען מיר אין מס' מנחות. און דאס זעלבע איז מיט רעהו. אין די תורה זעה מיר ביי די לילאות אין משכן די אויסדרוק. ווען די פסוק זאל זאגן כי יגח שור איש את רעהו, וואלט אלעס געשטימט. ער האט געשטויסן זיין ענליכס. אבער ווען די פסוק זאגט שוין אז ער האט געשטויסן א צווייטע אקס, וואו קומט דא אריין רעהו?, אין אידיש שטייט דא: א אקס האט געשטויסן אן אנדערע אקס זיין חבר. דער אבן עזרא'ס קשיא איז א קושיא חותכת! וואס וויל דא די תורה מיט רעהו? עס שטייט שוין ער האט געשטויסן אן אנדערע אקס. וואס חבר ווען חבר? וואס ענליכס ווען ענליכס?
*
קרעמער
חייםושלום;

איך וועל דיר מעתיק זיין די גאנצע שטיקל פונעם אבן עזרא מיט די טייטש (וויאזוי איך פארשטיי עס):

עס שטייט אין פסוק וכי יגף (שור איש את שור רעהו), זאגט דער אבן עזרא אזוי: אמר בן זוטא בן זוטא זאגט כי רעהו תואר לשור אז דאס וואס עס שטייט אין פסוק "רעהו" גייט ארויף אויפן אקס, אז איין אקס האט געשטויסן דעם צווייטן אקס "זיין חבר", ולא ראה כי "שור איש" סמוך הוא, וכן הוא "שור רעהו" ער האט פארזעהן אז "שור איש" גייט אינאיינעם, דער שור פונעם איש, און אזוי אויך "שור רעהו" מיינט דער שור פונעם חבר, און נישט דער שור "דער" חבר. [דער אבן עזרא פירט אויס] ואין לשור ריע רק בן זוטא לבדו אן אקס האט נישט קיין חבר, אויסער בן זוטא... עכ"ל הנוגע לענינינו.

אויף דעם ארויף האב איך געפרעגט - און שפעטער האב איך דאס געהערט אין א שיעור פון א גרויסן גאון זצ"ל - אז מיר געפונען יא אויף עטליכע פלעצער די אויסדרוק "חבר" ביי בעלי חיים.

מילא דאס וואס דו ענטפערסט אז חבירו מיינט 'ענליך', פיין. אבער דיין פשט אין אבן עזרא הויב איך נישט אן צו פארשטיין.
****
ודבפח"ח,
כ'ברענג נאר די תורה'דיגע חלק,

[קרעמער]

מה זה 'ערפרישן'?

די F5 קנעפל = REFRESH

[קרעמער]

יישר כח צייטליך פארן זיין א דולה ומשקה מתורת היידפארק לקרעטשמע, תשואת חן חן לך.

אגב, דארט אין יענעם אשכול איז דא א ניק "צייטליך", ביסטו דאס?

[איך_הער]

קרעמער, איך וואלט געגליכן ווען דו מאכסט דיך ווען וואוסנדיג פון מיין קשיא.

[קרעמער]

מען רעדט דאך דארט קלאר פון איינער וואס גייט סייווי פארלירן דעם האנט (דער קעניג האט באפוילן מען זאל עס אים ארונטערנעמען - מסתמא איז דאס געווען אין איראן), ער קען זיך נאר אויסוועלן אויב מען זאל אים פארשלעפן אדער נישט, און פאר די ריכטיגע פרייז וועט מען אים מאכן נישט שפירן די צער פונעם אפהאקן.

רש"י זאגט דאס קלאר.

[איך_הער]

כעל נאכקוקן, דאכט זיך מיר רש"י זאגט פלעין אדם כיוצא בו וואלט זיך געלאזט וכו'.

[ערנסטער]

איך_הער, ער זאגט דאס נאר וועגן אזא פאל ווען ס'בלייבט נישט קיין מום און ס'איז דא בלויז צער:
"כויה תחת כויה - מכות אש, ועד עכשיו דבר בחבלה שיש בה פחת דמים, ועכשיו בשאין בה פחת דמים, אלא צער, כגון כוואו בשפוד על צפרנו אומדים כמה אדם כיוצא בזה רוצה ליטול להיות מצטער כך"

[צייטליך]

קרעמער, נייין, דאס איז נישט איך.

[קרעמער]

יישר כח צייטליך פארן ענטפערן.
און א ריזן יישר כח הער ערנסטער פאר די חסידישע ווארט.

[זארעכפעפער]

אויב איינער קען מיר מסביר זיין, ווי אזוי רעכנט מען אויס צער, אז מ'קוקט וויפיל א מענטש וואלט זיך געלאזט באצאלן למשל אראפ צו נעמען איין האנט, אדער זיך לאזן כאפן א ברי, און אזויפיל דארף יענער באצאלן, מיין קשיא איז, ס'איז דא בכלל א סכום וואס איינער איז גרייט צו נעמען אז מ'זאל אים אראפ נעמען די האנט? און אויב יא מוז דאך יענער זיין משוגע, נו רעכנט מען זיך מיט א משוגע'נער?

איך הער טוה א קוק דא, אין מס' בב"ק פ"ה ע"א, צער במקום נזק היכי שיימינן וכו' וועט דיר לכאורה אלעס קלאר ווערן.

[איך_הער]

א שיינעם דאנק זארעכ.

[scy4851]

אויפן פסוק "אם כופר יושת עליו" זעהט מיר אויס וויא א מחלוקות רש"י און רמב"ן.
פון רמב"ן איז משמע אז דער בעל השור האט א ברירה צו ער וויל צאלען כופר צו נישט. ווידער פון רש"י זעהט אויס אז ער האט נישט קין ברירה, נאר ער איז מחויב צו צאלען.
איך וואלט גיואלט פרעגען פון די חבירי הפורם צי איך לערען ריכטיג פשט אין רמב"ן.

[קרעמער]

שלום עליכם סקי-מ"ח-נ"א (אדער ד' אלפים תתנ"א);

דער רמב"ן שרייבט קלארע דיבורים: אם כפר יושת עליו בעבור היות הכפר כפרה כענין הקרבנות, ואם הוא אינו חפץ בה אין מכריחים אותו לבא לב"ד לחייבו בכך, ואפילו אם חייבוהו אין ממשכנין אותו, בעבור זה אמר "אם".

וואס קווענקלסטו?

[scy4851]

וויסט די פון נאך ראשונים וואס האלטען אזוי?

[scy4851]

אין נאך מער.
אויב איינער איז מחויב א קרבן, האט ער אויך א ברירה צו ער וויל אדער נישט

[scy4851]

בליל ש"ק העבר בינותי בספרים ומצאתי את שאהבה נפשי במנחת חינוך מצוה נ"א והוא בדף רסג בהוצאה של מכון ירושלים בהגה"ות קומץ מנחה שהקשה קשות על זה הרמב"ן וז"ל שם

"וצע"ג שלא הביא שהיא איבעיא בש"ס ולא איפשיטא, ובצד אחד אמרינן שם דהוא חייב רק דאין ממשכנין,
ובדברי הרמב"ן מבואר דאין חיוב כלל, וצ"ע דכמו חייבי חטאות אע"ג דאין משכנין מ"מ חיבא איכא, הכי
נמי בכופר. וכו' וצע"ג "