שיעורי ספה”ק תפארת שלמה באידיש - אנעים זמירות

[שלעפשיץ]

שכח

[קנעפעל]

א שיינעם דאנק מיר האבן הנאה פון אייער ארבעט. ם 

[וואסערפאל]

זייער שיין, אנעים, הערליך.

[למעלה משבעים]

אנעים הערליך, א ריזן דאנק.

[אנעים זמירות]

ויען משה ויאמר והן לא יאמינו לי ולא ישמעו בקולי וגו' – משרע"ה זאגט פארן באשעפער אז די יודען וועלן געוויס נישט וועלן גלייבען וואס ער איז זיי מבשר און זיי וועלן נישט אננעמען זיינע ווערטער. דער תפארת שלמה שטעלט זיך צו פארשטיין פארוואס משרע"ה האט גערעדט אזוי אויפען כלל ישראל און וואס ער האט געוואלט אויפטוהן מיט די רייד.
שרייבט ער דאס אונזער רועה נאמן האט געוואוסט ווי די בני ישראל אין מצרים זענען ל"ע געוועהן משוקע אין די מ"ט שערי טומאה, האר ער אצינד געוואלט אויס'פועל'ן דער אויבעשטער זאל משפיע זיין אויף יודישע קינדער א רוח טהרה פון אמונה בה' ודביקות עליונה. דאס האט ער גע'טענה'ט והם לא יאמינו בי – רבש"ע, טאמער וועסטו נישט משפיע זיין פון דיין הייליגען אמונה אויף זיי און זיי דערהייבען בכל וועלן זיי נישט קענען גלייבען אין דיינע רייד, ווייל דער מצב הרוחני פון יודען האלט יעצט זייער שמאל.
דער אויבעשטער האט אבער צוריקגעענפערט משה אז ניין, יודען זענען מאמינים בני מאמינים און זייערע שורש וועט קיינמאל נישט אפגעשוואכט ווערן. דער כלל ישראל וועט אייביג פארמאגען דעם כח פון אמונה אפילו ווען דער אויבעשטער וועט נישט שענקען אן עקסטער התעוררותא דלעילא. נאר וואס דען, זאגט כביכול צו משה, דאס וואס זיי וועלן דיר נישט גלייבען איז בלויז מקוצר רוח ועבודה קשה, ווייל זיי זענען שוין אזוי לאנג אין דעם גלות המר, און דאס טוט זיי אפשוואכען ליידער. אבער אהן דעם וואלטען זיי געגלייבט ווייל די יודען זענען בטבע א הייליג פאלק מיט אמונה און ביטחון בה'.
דער ראיה דערצו, זאגט דער רבש"ע ווייטער, מזה בידך – קוק נאר וואס איז ביי דיר אין דער האנט, דעם הייליגען שטעקען אויף וועלכע עס שטייט אויסגעקריצט דעם שם המפורש. וויסען זאלסטו אבער דאס ווען דו זאלסט נאר אראפווארפען דעם שטעקען און עס וועט שוין נישט זיין מחובר צו דיר, וועט עס שוין פארוואנדעלט ווערן אין א שלאנג.
אויך דער וואסער, וואס איז א מקום טהרה און עס טוט ארויספליסען פון גן עדן (ונהר יוצא מעדן וגו'), טאמער וועסטו דאס אפרייסען פון זיין נאטירליכען ארט און גיסען אויף ד'רערד, וועט עס נהפך ווערן אויף בלוט (וואס צייגט אויף עבירות).
אויפען זעלבען וועג זאלסטו זיך נישט וואונדערען היתכן די הייליגע יודישע קינדער וואס זענען זרע קודש וועלן דיר נישט גלייבען, ווייל זיי זענען אראפגעטראסקעט אויפען ערד אין דעם ביטערען גלות. אבער שלח נא ידך ואחוז בזנבו – דו זאלסט גיין מיט דיין הייליגען כח און אנכאפען יעדע שוואכע יוד (וואס איז מרומז אינעם ווארט זנב), און זיי איהם מחזיר בתשובה צו זיין הייליגען שורש, ווייל דאס קענסטו טוהן. דעמאלס וועט ער זיך אומקערען 'למטה' ראש בית אבותיו צו זיין א טייל פון די שבטי ישראל.


ויאמר אליו ה' מַזֶה בידך ויאמר מַטֶה וגו' ואת המטה הזה תקח בידך אשר תעשה בו את הָאֹתֹת וגו' – דער אויבעשטער האט געפרעגט משה רבינו וואס עס געפונט זיך אין זיין האנט, און משה האט געענטפערט אז עס איז א שטעקען. שפעטער האט השי"ת איהם באפוילען צו נעמען דעם שטעקען און דערמיט באווייזען די צייכענעס אויסצולייזען כלל ישראל. דער אוה"ח איז שוין מדייק אז אינעם פראגע מזה בידך ליגט אוודאי א טיפערע כונה, ווייל ווען כביכול האט געזעהן ווי משה האלט עפעס האט ער דאך גלייכצייטיג געזעהן וואס דאס איז. נאר כביכול האט געמיינט עפעס מרמז זיין מיט דעם שאלה. אויך פרעגט דער תפארת שלמה פארוואס טאקע האט משה רבינו געמוזט נוצען דעם שטעקען צו מאכען די אותות?
נאר עס איז מבואר אין ספה"ק אז די זעקס הונדערט טויזענט אותיות וואס זענען פארהאנען אין די תוה"ק (עפ"י דברי חז"ל - עס איז א מחלוקת גענוי וויאזוי איז די חשבון), זענען קעגן די זעקס הונדערט טויזענט נשמות פון כלל ישראל. די ראשי תיבות פונעם נאמען ישרא"ל איז טאקע י'ש ש'ישים ר'בוא א'ותיות ל'תורה – עס זענען פארהאנען זעקס הונדערט טויזענט אותיות אינעם תוה"ק.
ווילאנג א מענטש פירט זיך ווי עס דארף צו זיין בלייבט גאנץ זיין אות אינעם רוחניות'דיגע תורה פון כביכול. טאמער אבער א מענטש איז ל"ע פוגם ווערט אויך זיין אות נפגם און דער ס"ת איז פסול. דער תפא"ש ברענגט א דוגמא וויאזוי מיר דארפען זיך לערנען פון די אותיות התורה, פון דעם וואס זיי זענען מוקף גויל – יעדע אות מוז זיין ארומגענומען מיט פּארמעט, און אויב איין אות רירט אהן אינעם אנדערע איז דער ס"ת פסול. אזוי אויך ביי אונז, ווען א יוד רירט אהן אין יענעם'ס געלט אויף סיי וואספארא אופן פסל'ט ער דערמיט זיין אות אינעם ס"ת.
דוד המלך, ברוב קדושתו, האט געבעטן ביים באשעפער גל עיני ואביטה נפלאות מתורתך – דעק אויף מיינע אויגען איך זאל קענען זעהן ווען עס איז ח"ו נפ"ל או"ת מתורתך – ארויסגעפאלען אן אות פון דיין ס"ת. געב מיר די אויגען צו דערקענען וועלכע אות און וועלכע נשמה עס טויג נישט, און איך וועל יענעם קענען פאררעכטען.
אויך משרע"ה האט פארשטאנען אז כלל ישראל מוז זיין אין א מצב פון שלימות ממש טאמער ווילען זיי קענען מקבל זיין די תוה"ק, ווייל נאר ווען אלע נשמות זענען לויטער און ריין זענען אלע אותיות כתיקונם. אין די אלע פריערדיגע דורות, בימי האבות און בימי השבטים, איז נאכנישט פארטיג געווארען דעם תיקון פון אלע נשמות, דערפאר האט דער אויבעשטער נישט געגעבן די תורה פאר זיי.
אצינד האט משה משיג געוועהן ווי גאנץ כלל ישראל איז ראוי צו קבלת התורה ווייל זייערע נשמות זענען בשלימות. ער האט אבער אויך געוואוסט אז עס וועט נישט אזוי בלייבען אויף אייביג, און צו דעם האט ער זיך אונטער געגארטעלט און געגרייט מתקן צו זיין די יודישע נשמות.
דאס, שרייבט דער תפא"ש, האט דער באשעפער איהם געפרעגט. "מזה בידך – מיט וועלכע כח ווילסטו זיין דער מנהיג און רבי פון כלל ישראל?"
"ויאמר מטה – מיט דעם כח פון צו-בייגען די הערצער פון יודישע קינדער להבורא יתברך שמו." מטה איז מלשון צו-בייגען. דער תלמיד חכם וצדיק מוז זיין מטה כלפי חסד (ר"ת חכ"ם) – ער מוז צו-בייגען די יודשע לבבות צו זייערע שורש און זיי מחזיר זיין בתשובה שלימה.
אט דעם ענטפער איז געפאָלען פאר כביכול און ער האט טאקע באפוילען משה'ן, "ואת המטה הזה – דער כח פון צו-בייגען מיינע קינדער צום גוטען זאלסטו מיטנעמען מיט זיך, אשר תעשה בו את הָאֹתֹת – ווייל מיט דעם וועסטו קענען מתקן זיין אלע אותיות התורה."


ויהי בימים הרבים ההם וגו' ויאנחו בני ישראל מן העבודה ויזעקו ותעל שועתם אל האלקים מן העבודה וגו' – נאך לאנגע יארען אין מצרים ווען דער מצב איז געוועהן גאר ביטער האבען די יודען געקרעכצט צוליב די שווערע ארבעט וואס זיי האבען געדארפט טוהן, זיי האבען געשריגען און דאס געשריי איז ארויף צום באשעפער (און דעמאלס האט זיך אנגעהויבען די ישועה). שפעטער שטייט ועתה הנה צעקת בני ישראל בא אלי וגו' – דער באשעפער זאגט אז די יודען'ס געשריי איז געקומען פאר איהם, האט ער געשיקט משה רבינו זיי אויסלייזען.
דער תפארת שלמה איז מסביר וואס האט פאסירט סוף כל סוף אז די געשריי פון כלל ישראל איז ארויף צום באשעפער. זיי האבען דאך געליטען און מיטגעמאכט יארען לאנג און אלץ האבען זיי געשריגען צום באשעפער, דאך זענען זיי נישט אויסגעלייזט געווארען. דארף מען פארשטיין וואס האט זיך אצינד געטוישט.
שרייבט ער אז אין אנהייב האבען די יודען נאר געשריגען און געוויינט אויף זייערע ביטערע שיקזאל אלץ שקלאפען אין מצרים, און זייערע תפילות זענען נאר געוועהן אויפען אייגענעם צער. שפעטער האבען זיי זיך מתבונן געוועהן און האבען געקלערט צו זיך, "פארוואס קלערן מיר נאר און עס קלעמט אונז אויף אונזער גשמיות'דיגע יסורים? ענדערש לא'מיר פארוואנדלען אונזער צער און עגמת נפש אין א רוחניות'דיגע, נעמליך מיר זאלען מתפלל זיין צו ווערן אויסגעלייזט כדי צו קענען דינען דעם באשעפער בשמחה ובטוב לב."
אפילו ווען א יוד איז פארנומען מיט זיינע קערפערליכע באשעפטונגען און ער איז עוסק אין עניני עולם הזה דארף ער נאר אינזין האבען וויאזוי עס זאל פון זיינע מעשים ארויסקומען א כבוד שמים. דער מענטשען'ס גאנצע ציהל און האפען דארף זיין נאר אז יתגדל ויתקדש שמיה רבה. ועל אחת כמה וכמה ווען איינער טוט אין עניני רוחניות דארף זיין כונה אוודאי נאר זיין צו פארמערן כבוד שמים. דאס האבען די יודישע קינדער אין מצרים פארשטאנען – ביים דאווענען דארף מען נאר בעטען און קלערן אויפען רבוש"ע.
דער תפא"ש ערקלערט מיט דעם פשט אין דוד המלך'ס רייד (תהילים מ"ב י"א) חֵרְפוּנִי צוֹרְרָי – מיינע פיינט פלעגן מיר טשעפן, בְּאָמְרָם אֵלַי – מיט דעם וואס זיי האבען מיר געפרעגט, כָּל הַיּוֹם אַיֵּה אֱלֹקֶיךָ – וואו איז דיין באשעפער דורכען טאג? פארוואס קלערסטו נישט פון איהם דורכאויס דעם גאנצען טאג? ווען אימער דארפסטו געדענקען און קלערען וויאזוי צו טוהן דער ווילען פון כביכול ב"ה.
זאגט דער תפא"ש דאס ווען א יוד פירט זיך טאקע אזוי איז ער זוכה אז זיין תפילה ווערט אנגענומען און ער פועל'ט וואס ער דארף. דער הסבר פון דעם, זאגט ער, איז ווייל ווען א יוד בעט פארן בורא יתברך ווערט זיין תפילה באהאפטען און צוגעטשעפעט מיטען תפילה פון כביכול (ווי חז"ל זאגען אונז אז הקב"ה מתפלל בכל יום). היות דער יוד'ס בקשה איז דאך פארן באשעפער קומט דער תפילה אהן צוזאמען מיט כביכול'ס אייגענע תפילה – און דאן, ווי פארשטענדליך, ווערט עס אנגענומען.
דאס האט פאסירט מיט די בני ישראל אין מצרים. קודם פלעגן זיי נאר בעטען אויף זייערע אייגענע צרכים, און דאן זענען דורך יארען לאנג און זיי זענען נאכנישט געהאלפען געווארען. שפעטער האבען זיי זיך בארואיגט פון צער אויף זייערע אייגענע ענגשאפט און צוואנגס-ארבעט. עס איז געוועהן ויאנחו – זיי האבען געהאט מנוחה אין זייערע הערצער, מן העבודה – פון דעם ביטערע ארבעט.
דעמאלס האבען זיי אנגעהויבען דאווענען פארן כבוד שמים, ותעל שועתם – און עס איז געוועהן פיהלפאכיג גרעסער דער געשריי וואס זיי האבען געשריגען און געדאווענט אל האלקים – אויף עניני עבודת ה', מן העבודה – מער פון זייערע תפילות אויפען שווערע ארבעט. ערשט דאן האט דער באשעפער געזאגט ועתה – לויט וואס זיי בעטן יעצט, הנה צעקת בני ישראל באה – זענען זייערע תפילות ארויפגעקומען און זיך באהאפטען כביכול אלי – מיט מיין אייגענע, און דערפאר וועל איך זיי העלפען.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

והוצאתי אתכם מתחת סִבְלוֹת מצרים וגו' – דער אויבעשטער איז מבשר די יודען אז ער וועט זיי ארויסנעמען פון אונטער דעם לאסט פון מצרים. דעם לשון 'סבלות מצרים' טרעפען מיר אויך אינעם פסוק וידעתם כי אני ה' המוציא אתכם מתחת סבלות מצרים וגו'. שטעלט זיך דער תפארת שלמה צו ערקלערן פארוואס די תורה נוצט צומאל אט דעם לשון און נישט דעם געווענטליכעך אויסדרוק 'עבודה קשה'.
שרייבט ער דאס די תורה לערנט אונז א געוואלדיגע סגולה וואס דורך איר זענען די יודען ארויס פון מצרים. דאס איז געוועהן די מדה פון אננעמען אלעס וואס דער אויבעשטער האט געטוהן און נישט פרעגן קיין קשיות. בזכות זייערע קבלה באהבה פון אלע גזירות ה' זענען זיי ארויס פון גלות מצרים. הגם זיי האבען געקענט פרעגן פארוואס עס קומט זיך זיי די אלע יסורים, איז עס טאקע נאר צוליב דעם ווייל זיי זענען בני אברהם, יצחק ויעקב? צי איז דען דער פאקט אז זיי זענען דעם אויבעשטער'ס פאלק גענוג סבה צו ווערן געפייניגט? וויאזוי קומט אז אזעלכע מיוחסים זאלען זיין אונטערדרוקט אונטער אזא אומה בזויה ושפילה?
די פראגעס זענען גוטע אבער זיי זענען געבליבען אומגעפרעגט. די יודישע קינדער האבען מיט ליבשאפט אנגענומען אלעס וואס איז אויף זיי געקומען און גארנישט מהרהר געוועהן נאך השי"ת. און טאקע דערפאר זענען זיי געהאלפען געווארען. בזכות זייערע סבלנות וואס זיי האבען אלעס געדולדעט און געגלייבט אז עס איז ביושר.
דאס וויל אונז דער פסוק מרמז זיין מיט די ווערטער והוצאתי אתכם מתחת סבלות מצרים. אין זכות פון דער סבלות – דער סַבְלָנוּת וואס זיי האבען ארויסגעוויזען, האט זיי דער אויבעשטער ארויסגענומען פון מצרים. דאס איז אויך מרומז אינעם פסוק (פרשת שמות) ויצא משה אל אחיו וירא בסבלותם. משה רבינו האט גוט איינגעזעהן ווי זיי דערטראגען אלעס אהן קיין קשיות. ער האט געזעהן בסבלותם – אין זייערע סבלנות און געדולד.
דער תפא"ש איז ממשיך מיט א הדרכה פאר מענטשען. א יוד דארף תמיד וויסען אז דער באשעפער'ס וועגן זענען גלייך און ריכטיג. הצור תמים פעלו כי כל דרכיו משפט. און קיין נברא אויף דער וועלט קען נישט דערגרייכען כביכול'ס חשבונות. אפילו ווען דער מענטש האט לכאורה שטארקע קשיות דארף ער וויסען אז קיין זאך פאסירט אהן קיין חשבון.
למשל, שרייבט דער תפא"ש, ווען איינער וואס זוכט באמת צו דינען דעם אויבעשטער און וואלט נאר געוואלט זיצען און לערנען יומם ולילה, מוטשעט זיך נעבעך מיט פרנסה און איז פארהארעוועט טאג און נאכט. גלייכצייטיג זעט ער ווי זיין חבר, וואס איז שוין אביסעל א שוואכערע עלעמענט, שאַרט גאלד. קען ער דאך קלערן און פרעגן, "היתכן? מיר מאכט דער רבש"ע ארבעטען אזוי שווער און איך האב קוים אנדערהאלבען שעה א טאג צו לערנען, און יענער – וואס פוסטעוועט רוב טאג – ציהט אזוי גרינג זיין חיונה?"
נאר דער מענטש פארשטייט נישט אז דער באשעפער וויל נישט זיין תורה. דער באשעפער וויל פון איהם גאנץ א צווייטע זאך – זיין אומבאגרעניצטע און אומבאדינגטע אמונה. דער בורא כל עולמים וויל זעהן צי דער מענטש גייט טאקע לערנען דעם אנדערהאלבען שעה נאך זיך אפמוטשען א גאנצען טאג. טאקע דאס איז זיין תיקון, און ווען ער וואלט געהאט געלט און געלערנט טאג און נאכט וואלט ער קיינמאל נישט דערגרייכט זיין שלימות.
מיט דעם ערקלערט דער תפא"ש וואס מיר טרעפען ביי הִלֵל הזקן (ברכות ס.) ווען ער האט געהערט ווי מען שרייט אין שטאט האט ער געזאגט אז ער איז זיכער אז עס קומט נישט פון זיין שטוב. לכאורה פון וואו איז ער געוועהן אזוי זיכער – ער האט דאך געליטען גענוג צרות און דחקות אין זיין לעבן? נאר דער פשט איז דאס הלל האט געוואוסט אז נישט קיין חילוק וואספארא צרה עס קומט פאר ביי איהם אין שטוב ח"ו, ווייסען שוין די שטוב מענטשען נישט צו שרייען און זיך מתרעם זיין אויף די גזירות ה'.
פרעה, דאגעגען, האט נאר געזוכט צו-צוברענגען די יודען צו פרעגן קשיות. פארדעם האט ער געארבעט מיט זיי בפרך – טייטשט דער תרגום בְּקַשְׁיוּ – מיט קשיות. אבער פאר די יודען איז געוועהן בְּפֶה רַךְ – מיט א ווייך מויל, אהן קיין קשיות. דערפאר האט פרעה געזאגט פאר משה'ן אל תפריעו את העם ממעשיו לכו לסבלותיכם – וואס פארדרייט עטס מיר א קאפ איבער גיין שחט'ען קרבנות, די יודען דינען שוין גענוג דעם באשעפער מיט זייערע עבודת הסבלנות. פירט אויס דער פסוק טאקע ווען וכי ראה את עָנְיָם ויקדו וישתחוו – דער באשעפער האט געזעהן דאס טראץ זייערע פַּיין בייגען זיי זיך צו זיין הייליגען ווילען, האט ער זיי ארויסגענומען פון מצרים. וכן נזכה בב"א.

אני ה'. פירש"י נאמן ליתן שכר - רש"י הק' איז מבאר אז יעדעס מאל ווען עס שטייט דעם פראז אני ה', טוט עס צייגען אז דער אויבעשטער איז באגלייבט און פארטרויט צו באצאלען וואס עס קומט זיך, סיי צום גוטען און סיי פארקערט.
דער תפארת שלמה איז דא מבאר דאס דעם טיטעל 'נאמן' פאסט נאר צו געבן פאר איינער וואס איז אזוי געטריי פאר אנדערע, דאס זיין גאנצע רצון און שאיפה איז אז זיי זאלען האבען כל טוב. אן אמת'ע נאמן קלערט אינגאנצען נישט פון זיך אליין, נאר ער טראכט בלויז אויף יענעם – וויאזוי ער קען זעהן עס זאל זיין בעסער פאר יענעם.
מיר טרעפען ווי משה רבינו ווערט אנגערופען 'בכל ביתי נאמן הוא', ווייל משרע"ה האט טאקע פארמאגט אט דעם מדה פון נאר טראכטען און קלערען וועגן אנדערע, און זיינע אייגענע רצונות אינגאנצען פארנאכלעסיגען. דער תפא"ש טייטשט די נוסח התפילה שחרית שב"ק, ישמח משה – משה רבינו פריידט זיך מיט דער תורה וואס דער אויבעשטער האט איהם געגעבן ווייל במתנת חלקו – אפילו זיין אייגענע חלק אין די תוה"ק געבט ער אוועק במתנה פארן כלל ישראל, און ער האט נישט צוריקגעהאלטען פאר זיך דאס מינדעסטע זאך. יעדע ווארט תורה וואס ער האט געלערנט פון כביכול האט ער איבערגעגעבן צו די יודען. דערפאר כי עבד נאמן קראת לו – קען מען איהם באצייכענען אלץ נאמן.
אזוי אויך, ברענגט דער תפא"ש, זעהן מיר ביי שמואל הנביא, וואס חז"ל דרוקען זיך (ברכות י:) הרוצה להנות וכו' והרוצה שלא להנות אל יהנה כשמואל הרמתי – וועלכע תלמיד חכם עס וויל הנאה האבען פון מענטשען (דורך דעם וואס זיי וועלן האנדלען מיט זיינע סחורות און פארדינען געלט פארן ת"ח), מעג ער דאס טוהן, און ווער עס וויל נישט הנאה האבען פון א צווייטען, האט אויך די רעכט דאס צו טוהן, אזוי ווי שמואל הנביא וואס האט נישט הנאה געהאט פון קיין מענטשען. דערפאר ווערט ער אנגערופען אין פסוק (שמואל א' ג' כ') כי נאמן שמואל.
א מענטש דארף נישט נאר זוכען עס זאל גיין גוט פאר אנדערע, נאר ער דארף זיך אויסארבעטען דערצו ער זאל זיך פרייען ווען יענער האט א מעלה מער פון איהם. סיי ברוחניות און סיי בגשמיות, ובפרט ברוחניות. געווענליך ביי מענטשען גייט עס אזוי דאס ווען מען זעט ווי יענער איז מצליח אין א געוויסען ענין, אדער ווען מען באמערקט אויף א צווייטע עפעס א גוטע מדה און מעלה, איז מען מקנא און מען קען נישט פארגינען.
שרייבט אבער דער תפא"ש, אבל מי שהוא ירא שמים באמת – ווער עס איז אן אמת'ע ירא שמים, ואוהבו – און ער האט ליעב דעם באשעפער, הנה משמח את עצמו ביותר בזה – טוט ער זיך שטארק פרייען מיט דעם (יענעם'ס מעלות), לומר אם אני אינני ראוי וכדאי והגון וצדיק לפני ה' – טאמער בין איך ליידער נישט אין די מדריגה צו זיין א צדיק און ערליכע יוד, הנה חבירי עובד ה' ועושה רצון קונו – פריי איך מיר כאטש ווען איך זעה ווי מיין פריינד טוט יא דעם רצון ה' און ער שאפט א כבוד שמים.
דאס איז געוועהן די מדה פון אהרן הכהן (פרשת שמות), ווען ער האט געזעהן ווי משה רוקט זיך אהן נאך אזויפיהל יאר, און אצינד גייט משה איבערנעמען דאס גאנצע געשעפט צו זיין דער מנהיג און רבי פון כלל ישראל. עס האט איהם אבער גארנישט געשטערט. פונקט פארקערט, דער פסוק שרייבט נאך וראך ושמח בלבו – דער אויבעשטער האט מבטיח געוועהן משה'ן דאס אהרן וועט זיך באמת פרייען אינעווייניג אין זיין הארץ. אין דעם זכות, לערנען אונז חז"ל, האט ער געטראגען דעם חושן מיטען אורים ותומים אויף זיין הארץ.
מיט דעם פארטייטשט דער תפא"ש וואס רש"י שרייבט אויף קוב"ה נאמן ליתן שכר. היות דער אויבעשטער'ס גאנצע שטרעבן כביכול איז נאר גוטס צו טוהן פאר זיינע באשעפענישען, פאסט זיך גוט דעם טיטעל נאמן.

וידבר אלקים אל משה ויאמר אליו אני ה'. צו פארשטיין וואס דער אויבעשטער האט אצינד געטוהן ארויסברענגען מיט די ווערטער אני ה' איז דער תפארת שלמה מקדים א יסוד וואס יעדע יוד דארף וויסען בנוגע תורה ותפילה:
ווען א מענטש וויל זיך שטעלען דאווענען אדער לערנען די תורת ה' מוז ער וויסען אז מצד עצמו וואלט ער נישט געהאט קיין שום זכות צו קענען שטיין און רעדן פארן הייליגע באשעפער. דאס וואס ער קען יא מתפלל זיין איז בלויז דעם חסד הבורא ערב ובוקר וצהרים, וואס ער געבט כח און מעגליכקייט פארן יוד צו שטיין בתפילה.
דערפאר, זאגט דער תפא"ש, מוז מען געדענקען צו בעטען און מעורר רחמים זיין מען זאל קענען דאווענען! מען דארף גאר מתפלל זיין מיט הכנעה און א צובראכענקייט, תפילה קודם התפילה והלימוד, די דאווענען און לערנען זאל גוט ראטען. מיר זעהן טאקע ביי ברכת התורה וואס כאטש מיר זענען מקדים אקב"ו לעסוק בדברי תורה – עס איז א חיוב צו זיצען און לערנען, דאך בעט מען והערב נא – די תוה"ק זאל זיין זיס ביים מענטשען.
דער תפא"ש איז מבאר אז תורה און תפילה זענען אנדערש ווי אלע מצוות וואס ביי זיי ליגט אויפען מענטש דעם אחריות זיכער צו מאכען אז ער זאל טוהן די מצוה בשלימות, ווייל די צוויי (תורה ותפילה) קען מען גארנישט טוהן כראוי אהן דעם ספעציעלען הילף און חסד הבורא. דוד המלך זאגט אין תהלים הללו את ה' – דאס אז מען איז זוכה צו לויבען השי"ת, איז אויך מן השמים – אן עקסטערע געשאנק פונעם בוכ"ע. אויך ביי אשרי זאגען מיר טוב ה' לכל ורחמיו על כל מעשיו – כביכול איז גוט צו יעדער און זיין רחמנות איז אויף אלע זיינע ווערק. וואס טאקע איז די חסד ורחמי הבורא? יודוך ה' כל מעשיך – אז מיר מענטשען קרוצי חומר האבען די זכיה צו קענען דאנקען און לויבען.
איבער דעם, איז דער תפא"ש ממשיך, זאל דער יוד נישט ווערן געפאלען ביי זיך טאמער זעהט ער ווי ער פראבירט צו דאווענען און עס גייט נישט. אפילו ווען ער טוט אנווענדען מיטלען ווי לערנען פארן דאווענען וכדומה, און פארט איז דער דאווענען נישט כהוגן, זאל ער אויך נישט ווערן צובראכען ביי זיך און טראכטען כאילו ער טוט נישט ריכטיג. נאר דער אמת איז אז א תפילה וואס געלונגט יא איז בלויז בגודל רחמי שמים, און עס איז א ספעציעלע געשאנק וואס דער אויבעשטער טוט שענקען א מענטש ער זאל קענען מתפלל זיין.
על כן זאל דער יוד וויסען דאס ער מוז ווייטער טוהן זיינס, און טאמער וועט מען איהם ארויסהעלפען פון הימעל מה טוב, אבער אז נישט איז ער נאכאלץ מחויב צו טוהן וואס ער דארף. דאס טוהן חז"ל מרמז זיין אל תעש תפלתך קבע – קוק נישט אהן דיין תפילה ווי א קבע, דהיינו א זאך וואס קומט בקביעות טאג איין, טאג אויס, פון זיך אליין. באטראכט עס נישט ווי א נאטורליכע זאך, טאמער לערנסטו פארן דאווענען, וועסטו אודאי קענען מתפלל זיין ווי עס געהער. נאר רחמים ותחנונים לפני המקום – ווען דו קענסט יא דאווענען איז עס נישט מער ווי א מתנה מצד הרחמנות והחסד פונעם בורא.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס רש"י זאגט אין פרשת ואתחנן אע"פ שיש לצדיקים לתלות במעשיהם הטובים – כאטש די צדיקים וואלטען לכאורה געקענט פארלאנגען מן הדין זיי זאלען קענען איינבעטען און דאווענען ריכטיג, צוליב דעם וואס זיי טוהן אזויפיהל מעש"ט, ובפרט לערנען פארן דאווענען, וואס דאס געבט אריין א כח בתפילה. אעפ"כ אינם מקבשים רק מתנת חנם – דאך בעטען זיי ביים באשעפער א מתנת חנם ער זאל זיי שענקען אן הצלחה אין זייערע עבודת התפילה, ווייל נאר מיט דעם הימעלישען כח קען מען מצליח זיין צו בעטען כראוי.
דערפאר בעטען מיר איידער יעדע שמו"ע ה' שפתי תפתח ופי יגיד תהלתך – געב אונז דער מעגליכקייט צו קענען דאווענען. כי לולא זאת איך יכול לעמוד בתפלה – ווייל ווען נישט דאס וויאזוי וואלט מען דען געקענט דאווענען? כי איך יזכה ילוד אשה לעמוד לפני הקב"ה – ווייל וויאזוי קען א פשוט'ע מענטש זוכה זיין צו שטיין פארן באשעפער?
דאס איז די כונה פונעם פסוק. ווען משרע"ה האט געפרעגט ביים רבש"ע למה הרעות לעם הזה ולמה זה שלחתני – פארוואס האסטו ערגער געמאכט פארן כלל ישראל, און נאך וואס האסטו מיר געשיקט? האט איהם דער אויבעשטער דערמאנט אני ה' – געדענק פאר וועמען דו שטייסט און ווי שטארק דו מוזט זיך אכטונג געבן וואס דו רעדסט.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[Yoely]

זייער שיין. שכח פאר די חיזוק ווערטער.

[אנעים זמירות]

אך אשר יאכל לכל נפש הוא לבדו יעשה לכם. דער תפארת שלמה טייטשט אריין אין דעם פסוק א כונה וואס לערנט אונז דער געוואלדיגע חשיבות פון זיין א מסתפק במיעוט און נישט נאכצוגיין די תאוות העוה"ז.
כידוע (ידוע ליודעים!) איז דא איינע פון די עולמות העליונות וואס רופט זיך 'הוא', וואס אין דעם עולם געפונט זיך נישט קיין שום מלאך אדער שרף נאר כביכול הקב"ה בכבודו ובעצמו. דאס איז מרומז אין די ווערטער וואס מיר זאגען ביי קדושת כתר ממקומו הוא יפן בחמים ווייל אין דעם עולם איז נאר כביכול אליין.
שרייבט דער תפא"ש דאס ווער עס זוכט זיך נישט מענג צו זיין מיט אלערליי תענוגים נאר ער וויל בלויז האבען גענוג צו קענען לעבן און דינען דעם באשעפער, אזא איינער באקומט זיין ערנערונג דירעקט פון כביכול אליין און עס גייט נישט דורך קיין אנדערע מלאכים. נאך מער, אזא סארט השפעה ווערט אפגעהיטען אז די חיצונים זאלען נישט קענען האבען קיין שום כח צו קענען אוועקרויבען פאר זיך.
דער תפא"ש ברענגט כמה פעמים פון די מקובלים ווי פון פארשידענע עבירות ווערן באשאפען קליפות וואס ווערן גערעכענט ווי די 'קינדער' פונעם עבריין, און א שטייגער ווי קינדער צו זייערע טאטע קוקען זיי ארויף צו דער וואס האט זיי באשאפען ער זאל זיי שטיצען. זייער מזון קומט פון די השפעות וואס זענען באשערט אראפצוקומען אויפען מענטש, און זיי האבען דעם כח דאס אוועק צו כאפען (מכח שיעבודא דר' נתן).
אצינד לערנט אונז דער תפא"ש דעם הייליגע כלל אז ווען א מענטש זוכט נאר צו האבען וואס ער דארף אהן קיין מותרות און תענוגים, קומען די השפעות גלייך פונעם אויבעשטער און די קליפות קענען דאס נישט צונעמען. דאס איז פשט אך אשר יאכל לכל נפש – ווען א יוד וויל בלויז האבען גענוג וויפיהל עס פעלט אויס צו דערהאלטען זיין נפש, הוא לבדו – פונעם עולם 'הוא' וואס נאר כביכול רוהט דארט, יעשה לכם – וועט ווערן געשאנקען אלעם גוטען, לכם ולא לרשעים. אזא סארט מאכל צדיקים וואס איז לויטער לשם שמים ווערט גערעכנט נאך גערעסער ווי קרבנות.

אל תוסף ראות פני כי ביום ראותך פני תמות – נאך דער מכה פון חושך האט פרעה געווארענט משה ער זאל זיך שוין מער נישט באווייזען פאר איהם, ווייל אויב משה וועט נאכאמאל 'זעהן פרעה'ס פנים' (קומען צו איהם) וועט פרעה איהם הרג'ענען. דער תפארת שלמה וואונדערט זיך וואס איז יעצט פלוצלינג געשעהן אז פרעה זאל זיך אזוי שארף אויסדרוקען. האט ער דען פריער יא געוואלט משה רבינו זאל קומען צו איהם, ער האט דאך געוויסט דאס משה קומט איהם נאר דערלאנגען מכות?
עס איז מבואר אין ספה"ק אז דער עיקר עבודה פון צדיקים איז מעלה צו זיין ניצוצות הקדושה וועלכע זענען פארפאלען געווארען ביי די אומות העולם. מיר האבען שוין אמאל אויסגעשמועסט באריכות, אבער בקיצור, אויף ווי ווייט מיר קענען דאס פארשטיין, זענען פארהאנען פונקען פונעם צד הקדושה וועלכע זענען געווארען צושפרייט אין גאר ווייטע פלעצער. די עבודה פונעם צדיק איז צו פאררעכטען און דערהייבען די אלע פונקען און זיי צוריקברענגען צום שורש הקדושה. ווען אלע ניצוצות וועלן ווערן מתוקן וועט זיין דער תיקון השלם, וואס מיר ווארטען שוין אזוי לאנג דערויף. בדרך משל, ווען א גלאזערנע כלי ווערט צושמעטערט און די פיצעלעך שטיקער ווערן אויסגעשפרייט איבעראל, קען מען נאר צוריק גאנץ מאכען די כלי (דארך עס נאכאמאל צושמעלצען און איבערמאכען) ווען מען האט יעדע קליינע טייל דערפון. ווייל ווילאנג עס פעלט נאך אפילו איין חלק פונעם גלאז וועט דער פארראכטענע כלי זיין פעלערהאפטיג.
די פשוט'ע עבודה פון מעלה זיין ניצוצות האט באמת א שייכות צו יעדן יוד, ווי עס ווערט מבואר אין די כתבי האריז"ל אז ווען מען עסט א מאכל דארף מען מתקן זיין די ניצוצות וואס געפונען זיך דערין (דורך דעם וואס מען עסט לשם שמים – כדי צו האבען כח צו דינען השי"ת). דאס איז דער ענין פון אלע גליות – מיר זאלען אויפהייבען און פאררעכטען אלע הייליגע פונקען וואס געפונען זיך איבערען גרויסען וועלט.
צדיקים האבען אבער א שווערערע עבודה, ווייל זיי מוזען זיך אראפלאזען צו טיפע און נידעריגע מקומות און פון דארט אויפהייבען די ניצוצות הקדושים. צו דעם מוז מען האבען אן עקסטערע סייעתא דשמיא נישט אליין צו ווען פארשמירט (אזוי ווי עס וואלט פאסירט ווען איינער קלייבט דיאמאנטען וועלכע זענען אריינגעפאלען אין בלאטע), דערפאר איז די עבודה בעיקר געאייגענט פאר גרויסע צדיקים.
די אבות הקדושים, ווי אויך משרע"ה, זענען געוועהן בכח מעלה צו זיין די שווערע ניצוצות פון די גאר פראסטע מקומות, ווייל זיי האבען געקענט בייקומען אפילו די גרעסטע קליפות. דערפאר טרעפען מיר ביי יעקב אבינו ווי ער האט מעלה געוועהן ניצוצות פון פרעה, ווי עס שטייט אין פסוק ויצא יעקב מעם פרעה – יעקב איז אוועקגעגאנגען, און ער האט אוועקגענומען, די פונקען קדושה פון פרעה. דער זעלבע לשון שטייט אויך ביי משה רבינו, ויצא מעם פרעה – ער האט אויסגעלעהרט פרעה פון די ניצוצות הקדושים.
משא"כ כלל ישראל, וואס זיי זענען נישט געוועהן אויף די הויכע מדריגה, האבען בלויז פארראכטען די ניצוצות פונעם אלגעמיינען המון עם, וואס דאס איז נישט געוועהן אזוי שווער. דערפאר זאגט אונז דער פסוק וישאלו איש מאת רעהו וגו' וינצלו את מצרים – די יודען האבען גענומען פון די גוי'אישע שכנים, ביז זיי האבען גענצליך אויסגעליידיגט מצרים. גלייפכאלס טרעפען מיר אין פסוק ומשה ואהרן עשו את כל המופתים האלה לפני פרעה, און רש"י פרעגט שוין אויף דעם פארוואס עס מוז שטיין, מיר ווייסען דאך שוין דאס משה און אהרן האבען באוויזען די מופתים. אבער לענינינו, שרייבט דער תפא"ש, שטימט עס זייער גוט. דער פסוק וויל מדגיש זיין דאס נאר משה און אהרן האבען געהאט דעם כח צו מאכען די מופתים להוציא את בני ישראל – ארויסצונעמען פון פרעה'ן די ניצוצות דקדושה פון כלל ישראל. אבער א פשוט'ע מענטש וואלט זיך אזאנס נישט געקענט געטרויען.
לויט דעם קענען מיר פארשטיין פשט אינעם פסוק מיט וועלכע מיר האבען אנגעהויבען. אצינד נאכען מכת חושך איז שוין פארטיג געווארען די עבודת הקודש פון משה ואהרן, און פרעה איז יעצט פארבליבען פוסט און ליידיג פון יעדע הייליגע פונק. האט ער זיי טאקע געזאגט אל תוסף ראות פני – עטס האטס שוין נישט אויף וואס מיר צו קוקען אין פנים וויל איך האב שוין נישט מער וואס צו פארקויפען, נאר אדרבה, ביום ראותך פני תמות – טאמער וועסטו ווייטער קוקען אויף מיר וועסטו שטארבען א רוחניות'דיגע טויט, ווייל מען טאר נישט קוקען אינעם פנים פון א רשע. לפי"ז איז אויך זייער שיין ערקלערט פארוואס פונקט יעצט איז געקומען די צייט פונעם גאולת מצרים, ווייל עס איז פארטיג געווארען די עבודת הקודש דארט.

ויאמר משה גם אתה תתן בידינו זבחים ועולות וגו' – משה זאגט פרעה'ן דאס נישט נאר וואס ער וועט ארויסלאזען די יודען מיט זייערע בהמות, וועט ער נאך צוגעבן פון זיינע אייגענע בהמות. כי ממנו נקח לעבוד את ה' ואנחנו לא נדע מה נעבוד עד בּוֹאֵנוּ שָׁמָה וגו' – מיר דארפען האבען אלע בהמות ווייל מיט זיי גיין מיר דינען דעם אויבעשטער – דורך שחט'ן זיי – און ווילאנג מיר קומען נישט אהן דארט (וואו מיר גיין שחט'ן) ווייסען מיר נישט וויפיהל מיר וועלן דארפען האבען. שטעלט זיך דער תפארת שלמה מיט פארשידענע דקדוקים, ובראשם פרעגט ער וויאזוי איז מעגליך אז משה רבינו זאל נעמען בהמות פאר קרבנות פון דעם פארשעמטען טְרֶפְ'נִיאַק פרעה, נאך וואס ער האט געעפענט זיין פיסק צו רעדן קעגן רבש"ע?
ענטפערט ער אז אין די פסוקים ליגט מרומז א יסודית'דיגע הדרכה אין עבודת ה'. א יוד דארף נעמען א מוסר און אנווייזונג מיט וואספארא חשק צו דינען דער באשעפער, דארך אנקוקען די גוים און זייערע פוסטע תאוות. ווען א מענטש איז זיך מתבונן אין עוברי עבירה, וויאזוי זיי לויפען נאך זייערע גשמיות'דיגע גלוסטעניש מיט אזא ברען, דארף ער נתעורר ווערן צו דינען דעם רבש"ע מינדעסטענס מיטען זעלבען התלהבות. אויך דעם מענטשן'ס אייגענע תאוות דארף ער איבערדרייען צום גוטען און זיך באדינען מיט זיי אויף עבודת ה'.
למשל ווען איינער האט א היציגע און ווילדע נאטור דארף ער פארוואנדלען דעם מדה אין זריזות לדבר מצוה. א יוד וואס האט די מדה פון עזות דארף עס אויסניצען אויף עזות דקדושה, זיך נישט צו שעמען פון די וואס שפעטן פון איהם ווען ער טוט די מצוות ה' – ווי עס שטייט אין שו"ע ולא יבוש מפני המלעיגים. און אזוי ווייטער פון יעדער מדה רעה ומגונה, און פון יעדער התלהבות וואס מען זעט ביי גוים דארף מען אפלערנען א ק"ו און א מוסר השכל וויאזוי צו דינען דעם בורא.
דער תפא"ש טייטשט אריין דעם ענין אין די נוסח ההודאה וואס מיר זאגען ביים ארויסגיין פון ביהמ"ד מודה אני לפניך וכו' אני משכים והם משכימים אני רץ והם רצים וכו'. דארט רעכענט מען אויס פארשידענע חילוקים פון א בן תורה ביז א פוסטע ליידיגייער און מיר דאנקען דעם באשעפער דאס טראץ מיר ביידע שטייען אויף פרי איז דא א גרויסע נפק"מ פון אונז ביז זיי – מיר שטייען אויף און יאגען זיך צום עבודת הבורא און זיי טוהן דאס פאר דברים בטלים. זאגט דער תפא"ש אז דא ליגט די זעלבע כונה, ווען מיר זעהן ווי די יושבי קרנות שטייען אויף פרי און ארבעטען אריין אויף זייערע דברים בטלים דארפען מיר זיי נאכמאכען לדברי תורה.
דעם עצה און הדרכה, שרייבט ווייטער דער תפא"ש, איז אבער נישט קיין ריכטיגען וועג פאר א צדיק אמת. דער אמת'ע שלימות צו וועלכע א יוד דארף שטרעבן איז צו האבען א חשק און א התלהבות פון זיך אליין, אהן צו דארפען צוקומען צו די תאוות עוה"ז. דאס אלעס וואס מיר דארפען זיך אומקוקען אויף דעם יצה"ר און מאכען א ק"ו אויף עבודת הבורא איז נאר אין אנהייב פון א מענטשען'ס עליה. דער עיקר ציהל דארף זיין צו-צוקומען צו דעם מדריגה פון זיין מוסיף והולך פון זיך אליין. דאס איז טייטש כי כל שאור וכל דבש – די אלע זיסווארג און תאוות, לא תקטירו ממנו אשה לה' – זאלט איר נישט נוצען כדי נתעורר ווערן אויף עבדות ה'.
לייגט ער אבער צו דאס כאטש זיך אומקוקען אויף עוברי עבירה איז טאקע נישט דעם ריכטיגע וועג פאר צדיקים, פארט, אֵין להניחה בשפלות ערכינו בגלותינו – זאל מען נישט אפלאזען דעם דרך, בפרט בגלותינו ווען מיר זענען ליידער גאנץ קנאפע צדיקים. נאר פארקערט, ביי יעדע גשמיות'דיגע אהבה ויראה וואס טרעפט זיך, זאל מען זיך מתבונן זיין און ארויסנעמען א מוסר השכל וויאזוי מיר דארפען דינען דעם אויבעשטער מיט אט די מדה.
דאס האט משה רבינו געזאגט פאר פרעה, "גם אתה תתן בידינו זבחים ועולות ועשינו לה' אלוקינו" – פון דיינע נידעריגע און פראסטע תאוות וועלן מיר זיך אפלערנען וויאזוי צו דינען און נאנט ווערן צום באשעפער, "כי ממנו נקח לעבוד את ה'" – פון דיין התלהבות און חשק צו אן עבירה וועלן מיר נעמען א לימוד וויאזוי צו דינען דער באשעפער. "ואנחנו לא נדע מה נעבוד את ה' עד בואנו שמה" – ווייל ביז ווילאנג מיר וועלן נישט זיין אויף דער הויכע מדריגה צו וועלכע מיר וועלן צוקומען ביים בארג סיני, מוזען מיר זיך באנוצען מיט דעם עצה פון זיך אפלערנען פון די גוים. אבער איינמאל מיר וועלן אנקומען צום בארג סיני, דאן וועלן מיר זיין געהויבען און והצלתי אתכם מעבודת"ם – דער באשעפער וועט אונז ראטעווען פון דעם צורך אנצוקומען צו די מצריים פאר עבדות ה'. יה"ר מיר זאלען שוין זוכה זיין צום "בואנו שמה" בב"א.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

מה תצעק אלי דבר אל בני ישראל ויסעו – ווען כלל ישראל איז געשטאנען ביים ברעג פונעם ים סוף, ווען פון פארענט האט גערוישט דער ים און פון הינטען זענען געשטאנען די מצריים, האט משה רבינו געדאווענט צו השי"ת אויף א ישועה. דער אויבעשטער האט איהם אבער געענטפערט, "פארוואס שרייסטו צו מיר? רעד צו די יודען און באפעל זיי צו פארען." דער אוה"ח הק' און אנדערע מפרשים שטעלען זיך שוין אויף דעם פסוק, לכאורה וואס דען זאל מען טוהן אין אזא עת צרה רח"ל אויב נישט צו שרייען? צו וועמען דען קענען מיר דען בעטען און האפען טאמער נישט צום אויבעשטער?
דער תפארת שלמה ערקלערט דעם ענין עפ"י וואס איז מבואר אין כמה מקומות דאס ווען א יוד בעט אויף כביכול'ס וועגן און ער רייסט איין אויפען צער גלות השכינה הקדושה ווערט דעמאלס א מורא'דיגע עת רצון. ווען עס איז ואני תפלתי לך ה' – דהיינו מען בעט נאר עס זאל געלייסטעט ווערן דעם צער השכינה כביכול, דאן איז עת רצון.
זאל מען אבער נישט מיינען אז צו בעטען פאר אנדערע יודען'ס וועגן איז נישט אזא חשוב'ע תפילה. פונקט פארקערט, שרייבט דער תפא"ש. מיר האבען דאך א כלל דאס כביכול טוט מיטפילען מיט יעדן יוד'ס צער, ווי חז"ל זאגען אונז שכינה מה אומרת קָלַנִי מֵראֹשִׁי קָלַנִי מִזְרוֹעִי – ווען עס טוט וויי פאר א יודיש קינד זאגט די הייליגע שכינה כביכול איך שפיר עס אויף מיר אליין. דערפאר ווען מען איז מתפלל פאר יענעם מוז דאס זיין דער עיקר תפילה – דער יוד זאל געהאלפען ווערן כדי די שכינה הקדושה זאל שוין מער נישט דארפען מיטמאכען אט דעם צער.
אזא סארט תפילה, ווען מען רייסט איין אויף אנדערע יודען מיטען כונה לשמים, איז דער אויסדערוועלסטע תפילה וואס עס איז נאר שייך. דאס גייט גלייך ארויף צום כסא הכבוד און עס קומט אהן דארט וואו עס דארף אנקומען. כי זה כבודו יתברך שמו לראות בישועת ישראל – עס איז א כבוד פאר כביכול ברוך ה' ווען ער קען צוקוקען ווי יודישע קינדער זענען געהאלפען.
דאס האט משרע"ה אנגעזאגט די יודען, ה' ילחם לכם – עטס דארפסט נאר מתפלל זיין צו געווינען די מלחמה למען כבודו יתברך, אבער ואתם – פאר זיך אליין און פאר אייערע אייגענע געברויך, תחרישון – זאלט איר שווייגען. דאווענטס אויפען שכינה הקדושה זי זאל שוין נישט האבען קיין צער ווען אירע קינדער זענען אין אן עת צרה.
ווען משה רבינו האט זיך געבעטען ביים רבש"ע האט דער אויבעשטער איהם טאקע געענטפערט מה תצעק אלי – פארוואס שרייסטו צו מיר און דו האסט נאר אינזין מיין כבוד כביכול, דבר אל בני ישראל – דו דארפסט מתפלל זיין אויף מיינע קינדער, ווייל מיט זייערע ישועה וועט פאר מיר אויך כביכול ארויסקומען א כבוד. ווען דו וועסט בעטען אויף זיי וועט זיין ויסעו – דער ים וועט זיך שפאלטען און זיי וועלן זיך קענען ווייטער ציהן.


וישובו ויחנו לפני פי החירות וגו' – דער אויבעשטער זאגט משה רבינו ער זאל באפעלען די יודען זיך אומצוקערן אינעם ריכטונג פון מצרים, און רוהן ביים שטאט פיתום. ויעשו כן, פרש"י להגיד שבחן של ישראל וכו' אלא אמרו אין לנו אלא דברי בן עמרם – רש"י הק' איז מדגיש אז דער פסוק וויל אונז פארציילען די לויב פון די יודען אז זיי זענען געגאנגען מיט אמונה פשוטה און געפאלגט די רייד פון בן עמרם. פרעגט דער תפארת שלמה פארוואס די יודען האבען אנגערופען משה רבינו דייקא מיטען נאמען 'בן עמרם'.
ערקלערט ער דעם ענין בהקדם דער פסוק ויאמינו בה' ובמשה עבדו – די יודען האבען געגלייבט אינעם באשעפער און אין משה רבינו. אויך אין מכילתא שטייט געשריבען, כדאי הם וזכות אבותיהם והאמונה שהאמינו בי ויצאו לקרוע להם הים – עס קומט זיך פאר די יודען אין זכות פון זייערע עלטערען, און בזכות דעם צוטרוי וואס זיי האבען געהאט צו מיר און ארויס פון מצרים, אז איך זאל זיי שפאלטען דעם ים. פון דא זעהט מען אז איינער פון די עיקר זכותים מיט וועלכע די יודען האבען זוכה געוועהן צום גרויסען נס פון קריעת ים סוף איז געוועהן זייערע אמונה טהורה.
בפרט ווען זיי זענען געשטאנען ביים ים סוף האבען זיי געדארפט האבען א שטארקע אמונה כדי נישט צו ווידערשפעניגען אינעם אויבעשטער – זעהנדיג דער שר של מצרים נוסע אחריהם. אויך מתן תורה איז געקומען בזכות זייערע אמונה ווי די משנה אין אבות לערנט אונז דאס איינער פון די אכט-און-פערציג וועגן איינצוקויפען תורה איז אמונת חכמים.
אמונת חכמים, ערקלערט דער תפא"ש, איז פשט אז מען דארף גלייבען אין די רייד פונעם צדיק אליין. אין אנדערע ווערטער, נישט ווייל דער צדיק איז א נביא אדער בעל רוח הקודש און ער זאגט פארן מענטש וואס מען וויל אין הימעל. טאמער גלייבט מען נאר אויף דעם אופן הייסט דאס נישט ריכטיג געגלייבט אינעם חכם ונביא. דאן איז פשט אז דער מענטש האט נאר אמונה אין די ווערטער פונעם בורא, נאר ער גלייבט אז דער צדיק געבט איבער דעם דבר ה'. דער ריכטיגע אמונת חכמים איז אבער אנצונעמען די ווערטער פונעם צדיק אפילו ווען מען ווייסט זיכער אז ער רעדט נישט קיין דברי נביאות ורוח הקודש. אפילו ווען ער זאגט זיינע אייגענע סברות – און זיי זענען לכאורה פארקערט פונעם שכל הישר – דארף מען נאך אלץ גלייבען אז זיינע רייד זענען ריכטיג.
נאר אויף דעם וועג, שרייבט דער תפא"ש, וועט זיין דער גאולה העתידה. און דער וואס האט נישט אט די אמונה האלט אפ די גאולה! די ווערטער זענען דאך נורא נוראות. דער וואס גלייבט נישט אז ווען דער צדיק הייסט טוהן עפעס איז דאס דער אמת'ע און ריכטיגע זאך צו טוהן, כאטש דער שכל שרייט פארקערט, איז מעכב ביאת המשיח און איז גורם גלות חלילה!
אזא סארט אמונה האבען די יודען פארמאגט ביים קריעת ים סוף. כאטש משה האט זיי באפוילען זיך אומקערן צום ריכטונג פון מצרים – אין א צייט וואס זיי וואלטן געדארפט אנטלויפען און פרואווען זיך צו דערווייטערען פון די מצרים – דאך האבען זיי איהם געפאלגט, ווי דער פסוק איז מעיד ויעשו כן. לייגט צו רש"י דאס זיי האבען נישט געטוהן ווי משה האט געהייסען צוליב דעם וואס ער איז געוועהן משה רבינו דער גרויסע רבי פון כלל ישראל עד סוף כל הדורות. אויך נישט ווייל ער איז געוועהן משה רבינו אב לנביאים. זיי האבען איהם געפאלגט בלויז דערפאר ווייל ער איז געוועהן זייערע מנהיג און זיי האבען געהאט אמונת חכמים.
פירט אויס דער תפא"ש אז דאס מיינט רש"י אונז צו זאגען מיט די ווערטער 'בן עמרם' – זיי האבען געגלייבט אין משה רבינו אפילו אלץ פשוט'ע מנהיג פון יודען, אלץ בן עמרם און נישט אלץ משה רבינו. אפילו ווען ער וואלט נאר געהייסען בן עמרם, דהיינו ער איז נישט דער גרויסע משה רבינו, דאך פאלגען זיי איהם. און בזכות דער הייליגע אמונה זייערע האבען זיי זוכה געוועהן צום קריעת ים סוף.


פקוד יפקד אלקים אתכם. דער תפארת שלמה לערנט אריין אין די ווערטער א הייליגע כונה אין די גרויסקייט פונעם חיבה פון כביכול צום כנסת ישראל, וואס אפילו ווען א יוד געפונט זיך חלילה אינעם נידעריגסטען און טיפסטען מדריגה, איז כביכול נאכאלץ נאנט צו איהם און טוט איהם נישט פארלאזען. אין דעם שווערסטען מאמענט ברוחניות רוהט השי"ת אינעם הארץ פונעם יוד.
מיט דעם יסוד טייטשט דער תפא"ש דער פסוק וואס שטייט ווען יוסף הצדיק האט איינגעשפארט שמעון, אחיכם אחד יאסר בבית משמרכם ואתם לכו קחו שבר רעבון בתיכם. אויך אין אזא צייט ווען א יוד דרייט זיך אין גאס און ער איז באשעפטיגט מיט זיינע ענינים על המחיה ועל הכלכלה, ואתם לכו קחו שבר רעבון בתיכם – און ער האט נישט קיין צייט צו קלערן פון ענינים רוחניים, דאך איז אחיכם אחד – כביכול וואס ווערט אנגערופען בבחינת אח (כמש"כ למען אחי ורעי) און ער איז דעם אחד יחיד ומיוחד, יאסר בבית משמרכם – איינגעשפארט און באהאלטען אינעם יוד'ס הארץ און איז דארט משרה זיין שכינה.
אפילו ווען כלל ישראל טוט פאלען פון זייערע מדריגה, איז די תורה אבער מבטיח, והסתרתי פני מכם – מלשון איינשפארען און באהאלטען. דער רבש"ע וועט זיך איינשפארען און באהאלטען אין די יודישע הערצער און זיי קיינמאל פארלאזען.
דאס זאגט אונז דער פסוק, פקוד – כאטש מיר וועלן זיין פעלערהאפטיג (פקוד מלשון חיסרון), דאך יפקוד אלקים – וועט דער אויבעשטער זיין ווי א פיקדון באהאלטען בפנימיות הלב פון יעדעס יודיש קינד.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[IMBZ]

אנעים זמירות
איך פרינט עס ארויס יעדע וואך אין אלע מיינע חבירם שטיין אין די ליין אין שול עס צו זעהן(פארשטייט זיך איך טראג עס פארן זמן שבת)
בעריך 15 יונגערלייט עס איז מורדיג

[אנעים זמירות]

ויאמר ה' אל משה הנה אנכי בא אליך בעב הענן בעבור ישמע העם בְּדַבְּרִי עמך וגם בך יאמינו לעולם וגו' – דער אויבעשטער האט פארציילט פאר משה ווי ער גייט נתגלה ווערן אין א דיקען וואלקען, כדי די יודישע קינדער זאלען קענען אויסהערען די תוה"ק און גלייבען אין משרע"ה. נאכער האט דער אויבעשטער נאכאמאל באפוילען פאר משרע"ה ער זאל אראפנידערען צום פאלק.
דער תפארת שלמה איז מבאר אז דער גאנצע ענין פון קבלת התורה האט געמוזט קומען דייקא דורך משה רבינו מיט זיין הייליגען קדושה, וואס ער האט ממשיך געוועהן אט די קדושה און כח פארן כלל ישראל זיי זאלען קענען מקבל זיין די תוה"ק. דאס האט אבער געפאדערט א מסירת נפש פון משה ווייל ער פאר זיך וואלט געקענט צוקומען צו נאך העכערע מדריגות און גרעסערע השגות ביראת אלקים, נאר מגודל אהבתו פארן כלל ישראל האט ער זיך אראפגעלאזט צו זיי און זיי דערהויבען.
מיט דעם פארטייטשט דער תפא"ש וואס חז"ל לערנען אונז ברביעי עביד פרישה ושוב לא עלה – ער האט געמאכט פרישה און מקדש געוועהן דעם כנסת ישראל, אבער שפעטער איז ער אליין שוין נישט ארויף, ווייל ער האט געוואלט מעלה זיין אלע יודען און אויף זיי משפיע זיין די תוה"ק.
אט דעם אופן פון קבלת התורה דורכען צדיק יסוד עולם גייט אהן אין אלע דורות וואס אהן דעם קען מען נישט זוכה זיין לכתרה של תורה. אין אלע צייטען זענען דא צדיקים וואס איתפשטותיה דמשה בכל דרא ודרא,* און זיי האבען מסירת נפש פאר יודען, און אזוי קענען זיי משפיע יין די תוה"ק.
דאס איז דער פסוק אונז מרמז הנני בא אליך בעב הענן – דער אויבעשטער וועט זיין מיט אונז אויך אין אזעלכע שוואכע און פארנעפלטע צייטען, וואס זענען חושך ואפילה ווי א דיקען וואלקען, אבער דייקא אליך – דורך דער צדיק בבחינת משה ווייל נאר אזוי בעבור ישמע העם בדברי – קענען מיר זוכה זיין צום לעכטיגקייט פון תורה. וגם בך יאמינו לעולם – און די אמונת צדיקים טוט טאקע ווייטער אנגיין אין אלע דורות, און בלויז מיט דעם קען מען זיין א יוד. דאס פירט אויס דער פסוק ויגד משה – משה רבינו האט צו-געצויגען דעם כלל ישראל (מלשון גוד אסיק) צום רבש"ע און עס איז טאקע א לשון הוה ווייל דאס פאסירט בכל דור ודור על ידי צדיקיך הקדושים.
*(מדי דברי ווילען מיר ברענגען וואס מיר האבען געהערט פון אן עד נאמן בשם דעם פריערדיגע באבובער רב (מהר"ש השני) זצ"ל, ווי ער האט געזאגט אז פיהל מאל ווען ער לערנט פארן דאווענען טוט ער דערגרייכען גאר הויכע מדריגות און השגות נאר ווען עס קומט דער צייט פון זיין מנין לייגט ער אלעס אוועק און ער גייט דאווענען, כדי נישט מצער צו זיין די יודען וואס ווארטען אויף איהם.


ויאמר יתרו ברוך ה' אשר הציל אתכם מיד מצרים וגו' – יתרו האט געלויבט דער אויבעשטער אויף די נסים וואס ער האט געטוהן מיטען כלל ישראל ביי יציאת מצרים. דער תפארת שלמה פרעגט פארוואס האט יתרו זוכה געוועהן אז דער תורה זאל ארויסשרייבען זיין ברוך ה'? עס איז דאך קיין ספק אז הונדערטע טויזענטע יודען האבען געלויבט דער באשעפער אויף זיינע גרויסע נסים , טא פארוואס ווערט נאר דערמאנט די הודאה וואס יתרו האט אפגעגעבן?
ערקלערט ער כדרכו בקודש מיט איינס פון די יסודות וואס ווערן כסדר איבערגע'חזר'ט אין תפא"ש, דער חיוב און דרך העבודה פון כל ישראל ערבים זה לזה. מיר האבען שוין געברענגט עטליכע מאל די הייליגע רייד פונעם תפא"ש דאס א יוד דארף שטענדיג בעטען פאר א צווייטען. דאס איז מרומז אינעם פסוק השמיעני את קולך – דער באשעפער זאגט צום כנסת ישראל , לאז מיר הערן דיין שטימע, אבער נאר ווען קולך ערב – דו ביזט אן ערב און האפטער פאר אנדערע יודען.
דער תפא"ש שרייבט דעם לשון כי אם אדם אינו משגיח ומתפלל רק על עצמו ושמח הוא רק בטובת עצמו הנה זה מגונה מאוד – ווען א מענטש האט נאר זיך אליין אינזין און בעט און דאווענט בלויז אויף זיינע אייגענע געברויכען, און אזוי אויך פרייט ער זיך נאר מיט זיינע אייגענע שמחות, איז דאס זייער א מיאוס'ע זאך. דער וועג פון ערליכע יודען איז צו פילען אן אחריות און ערבות פאר אנדערע יודען. מיטפילען זייערע צער. מתפלל זיין אויף יענעם. זיין בשמחה מיט א צווייטען'ס גליק. א.א.וו.
דאס איז טייטש (ישעיה ל"ה י') וְשִׂמְחַת עולם על ראשם – ווען דער יודישער פאלק וועט זיך אומקערן קיין ציון פונעם לאנגען און ביטערען גלות וועלן זיי זיך נאר פרייען מיט יענעם'ס שמחה. מיטען שמחת עול"ם. דער שמחה פונעם גאנצען וועלט. אזא שמחה האט כביכול ליב.
אין פרשת בשלח ברענגט דער תפא"ש ארויס דעם ענין אויף א שארפערען אופן. ער וואונדערט זיך הלמאי ווען כלל ישראל איז געקומען זיך באקלאגען דאס זיי זענען הונגעריג, און האבען ארויסגעברענגט זייערע בענקעניש צו די טעג אין מצרים ווען זיי זענען געזעסן 'על סיר הבשר', טרעפען מיר נישט אז משה רבינו זאל זיך בייזערען אויף זיי. פארקערט, משה האט זיי גאר מקרב געוועהן און צום סוף האבען זיי האבען אפילו זוכה געוועהן צו גילוי שכינה, ווי עס שטייט אין פסוק ויאמר משה וגו' קרבו לפני ה' וגו' והנה כבוד ה' נראה בענן.
דאגעגען ווען זיי זענען געקומען בעטען אויף וואסער, וואס לכאורה איז אפשר נאך וויכטיגער ווי עסן, טרעפען מיר שוין גאנץ אנדערע לשונות אין פסוק. דארט שטייט מה תריבון עמדי מה תנסון את ה' וגו', עוד מעט ויסקלוני וגו'. דער פלאץ איז אפילו געווארען פאראייביגט מיטען נאמען מסה ומריבה ע"ש די קריגעריי און טענות פון די יודען. פרעגט דער תפא"ש וואס איז דער טעם אז פריער האט מען שיין אנגענומען זייערע טענות, כאטש זיי האבען פונקט אזוי געשריגען, און אצינד ווערט עס פאררעכענט פאר א זינד?
דער תירוץ ליגט אין די לשון וואס די יודען האבען גענוצט. ביים בעטען עסן האבען זיי געמאָנט כי הוצאתנו וגו' להמית את כל הקהל הזה ברעב. יעדער יוד איז נישט געקומען בעטען פאר זיך נאר זיי האבען אינזין געהאט איינער דעם אנדערען. את כל הקה"ל הזה. ווען דער רבש"ע האט געזעהן ווי זיי זענען מתפלל פאר יענעם האט ער זיי פארגיטיגט מיט מן און שְלָו, און עס איז געקומען כביכול מיט א פנים מאירים.
משא"כ ווען זיי האבען פארלאנגט וואסער, דארט שטייט דעם לשון להמית אות"י ואת בנ"י ואת מקנ"י בצמא. יעדער האט נאר גע'דאגה'ט אויף זיינע אייגענע צרכים, און נישט געדאווענט אויף אן אנדערע יוד. דערפאר איז געוועהן א צארען אויף די יודען. א תפילה וואס איז נאר אויף זיך אליין און נישט אויף יענעם איז נישט מרוצה ביים באשעפער.
לויט דעם פארשטיין מיר שוין פארוואס די תורה דערמאנט ענדערש דער ברוך ה' פון יתרו מער ווי די הודאות פון אלע יודען. ווען די יודען האבען געלויבט דער אויבעשטער איז עס געוועהן אויף זייערע אייגענע נס, און עס איז נישט אזא גדולה אז זיי האבען געדאנקט דעם באשעפער. אדרבה, וואלטען זיי נישט געזאגט ברוך ה' וואלטען זייי געוועהן כפיי טובה.
אבער יתרו האט דאך נישט געהאט דעם פליכט צו לויבען. ער איז דאך געוועהן א גוי, און ער האט נישט געליטען פון די מצריים, טאמער ער זאגט ברוך ה' אויף די נס פון די כלל ישראל צייגט דאס געוואלדיגע מדות טובות. דאס ווייזט ווי מען דארף זיך פרייען מיט יענעם'ס שמחה, און דעריבער שרייבט עס די תורה.


אני חותנך יתרו בא אליך וגו' ויצא משה לקראת חותנו וגו' ויבאו האהלה – ווען יתרו האט געוואלט אריינקומען צו משה רבינו האבען די ענני הכבוד איהם נישט דארכגעלאזט ווייל ער איז נאך געוועהן א גוי. האט ער געשיקט א שליחות צו משה ווי פאלגענד, "איך, דיין שווער יתרו, בין געקומען און איך בעט דיר דו זאלסט ארויסקומען מיר מקבל פנים זיין. טאמער האלסטו אבער דאס איך בין נישט גענוג חשוב דו זאלסט זיך פאר מיר מטריח זיין, האב איך אויך געברענגט דיין ווייב, און טאמער זענען מיר ביידע נאכנישט ווערט דעם כבוד, האב איך אויך מיטגעברענגט דיינע צוויי קינדער." משה רבינו איז ארויס צו יתרו און מיט איהם זענען מיטגעגאנגען אלע יודען. דאן האט משה איהם אריינגעברענגט צו זיך אין געצעלט.
דער תפארת שלמה ערקלערט א כונה אין דעם ענין וואס האט זיך דא אפגעשפילט, ווי אויך זאגט ער פשט אינעם חז"ל יתרו קודם מתן תורה בא, אויפען זעלבען גאנג. ווען א מענטש וויל צוגיין צום תוה"ק יעדן צופרי ביים זאגען ברכת התורה, מוז ער זיך פארשטעלן כאילו ער איז אינגאנצען ליידיג פון תורה און ער איז אצינד גרייט מקבל צו זיין די תורה פון דאסניי. ער דארף שפירען ביי זיך ווי ער פארמאגט נישט קיין שום מעלה נאר ער איז אנגעוויזען אויף כביכול'ס פיהלע חסדים ווען ער טוט אויף איהם משפיע זיין די תוה"ק.
דאס האט דוד המלך געבעטן ביים רבש"ע ברוך אתה ה' למדני חקיך – יעדן איינציגען טאג האט ער מתפלל געוועהן פון פריש דער באשעפער זאל איהם אויסלערנען און איבערגעבן די תוה"ק. ווייל נאר מיט דעם קוק קען א מענטש האבען סיי וועלכע הצלחה בתורה. דאס האבען אונז חז"ל הקדושים אויך מרמז געוועהן אז אינעם ערשטען טאג ווען די יודען זענען אנגעקומען צום בארג סיני לא אמר להו ולא מידי – האט משה רבינו זיי אויסגעלערנט דעם דערהער פון ולא מידי – צו וויסען ווי מען האלט ביי גארנישט.
דער תפא"ש ברענג פון הרה"ק ר' משה לייב סאסובער זצ"ל אויפען פסוק האיש אשר נמצא הגביע בידו הוא יהיה לי עבד. ער ערקלערט דעם געדאנק פון גביע, אז א בעכער האלט מען תמיד אונטערן פלאש פון וועלכע מען גיסט. אזא איינער וואס פירט זיך ווי א בעכער (גביע), דהיינו ער האלט זיך פאר א ליידיגע כלי וואס איז גרייט מקבל צו זיין פון דער רבי וואס איז אויף איהם משפיע, אויף אזא מענטש זאגט דער אויבעשטער הוא יהיה לי עבד – ער איז דער ריכטיגער עבד ה'.
דערפאר טרעפען מיר טאקע ווען די יודען זענען געשטאנען ביים בארג סיני שטייט אין פסוק ויתיצבו בתחתית ההר – זיי האבען זיך געשטעלט צו-פוסענס פונעם בארג. זיי האבען אנערקענט דאס זיי זענען נאך גאנץ פון אונטען און זיי זענען געוועהן גרייט אנצונעמען דעם דבר ה', אזוי האבען זיי געקענט באקומען די תוה"ק.
דאס איז געוועהן דער ענין אצינד מיט יתרו. מיר זעהן פון די פסוקים ווי ער האט זיך געפירט מיט א געוואלדיגע ענוה ווען ער האט זיך געבעטן ביי זיין איידעם משרע"ה ער זאל ארויסקומען צו איהם, און איהם מקבל פנים זיין. יתרו האט מדגיש געוועהן וואס רש"י הק' שרייבט ואם אין אתה יוצא בגיני – טאמער בין איך נישט ווערט דו זאלסט פאר מיר ארויסקומען, ווייל איך שטאם נישט פון קיין יודען, טוה דאס כאטש אין זכות פון דיין ווייב און קינדער. טאקע דעם אנבליק, צו האלטען גארנישט פון זיך, איז געוועהן די ריכטיגע הכנה צו מתן תורה, ווי חז"ל זאגען טאקע יתרו קודם מתן תורה בא.
פירט אויס דער תפא"ש דאס לויט ווי גרויס עס איז געוועהן זיין ענוה אזוי האט ער זוכה געוועהן צום גרויסען כבוד, ווען גאנץ כלל ישראל אין שפיץ פון משרע"ה זענען ארויס איהם ענטפאנגען.



©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

עס איז בטעות געוועהן פריער א טייטש פון פרשת משפטים. אצינד האב איך עס פארראכטען און געטישט דער פידיעף. אתכם הסליחה.

[אנעים זמירות]

ואלה המשפטים אשר תשים לפניהם. פירש"י כשולחן הערוך וכו'.
דער תפארת שלמה טייטשט בדרך הלצה דאס כידוע מוז יעדע מענטש מיטמאכען יסורים אויף דער וועלט, און דאס איז א סימן אז ער איז באליבט ביים רבש"ע, ווי עס שטייט אים פסוק את אשר יאהב ה' יוכיח – דער אויבעשטער שטראפט דעם וועמען ער האט ליעב.
עס זענען אבער פארהאנען פארשידענע סארט יסורים און נישט יעדער מוז דורכגיין דער זעלבע. פאר א גראבע מענטש וואס האט נישט דער שכל צו פארשטיין וואס מען וויל פון איהם, מוז מען שיקען פעסטע קלעפ מיט א שטעקען ביז ער כאפט זיך אויף און טוט תשובה. ווייטער א קלוגע מענטש, איז די לחכימא ברמיזא, און מיט א קליינעם וואונק פארשטייט ער שוין אלעס.
שלמה המלך, דער חכם מכל אדם, זאגט אין משלי (יז ח) תֵּחַת גְעָרָה בְמֵבִין – ווען מען געבט נאר א געשריי אויף א חכם ברענגט עס מער צובראכענקייט און עס מאכט א גרעסערען רושם, מֵהַכּוֹת כְּסִיל מֵאָה – ווי ווען מען זאל אריינהאקען הונדערט פעטש אין א נאר. דער קלוגע מענטש, באלד ווען ער זעהט שוין פון כביכול א פנים זועפות (בייזען פנים) ווערט ער שוין נתעורר לתשובה שלימה.
פירט אויס דער תפא"ש דאס ווען א צדיק אמת מוז פירען טיש איז דאס פאר איהם אן אפקומעניש. ער זיצט אויבן אהן מיט א צובראכענקייט און בענוות קדשו שעמט ער זיך אז דער גאנצע עולם קוקט איהם אהן. עכ"ז, איז בעסער אפצוקומען מיט אזעלכע (גוטע) יסורים, און נאר מיט אזעלכע, ווי איידער חלילה ערגערס.
דאס זאגט אונז רש"י ואלה המשפטים אשר תשים לפניהם – טאמער איז באשערט ח"ו עס זאלען קומען משפטים און דינים, זאל עס זיין כשולחן הערוך – ווען מען מוז זיצען אויבען אהן און פירען טיש.
(לפי"ז האבען מיר אמאל געטייטשט דאס ווען עס קומט פאר א שמחה אין די משפחה בשעטו"מ קען אמאל זיין גאנץ שווער זיך מסדר צו זיין. בפרט ווען עס איז דא א חתונה און מען מוז ארויסגיין יעדע נאכט אויף שבע ברכות און מען מוטשעט זיך צו טרעפען א 'בעביסיטער' וכדומה. אבער מיט אלע שוועריגקייטען איז געוואונטשען נאר אזעלכע 'צרות' פאר אלע יודישע קינדער. ואלה המשפטים זאל זיין כשולחן הערוך דורך גיין אויף חתונות, שבע ברכות, בר מצוות וכדומה.)


עין תחת עין וגו' – ווען איינער האקט אויס דער אויג פון א צווייטען מוז ער באצאלען די ווערט פון יענעם'ס אויג. דער לשון הפסוק איז "אן אויג אנשטאט אן אויג", אבער חז"ל לערנען אז דאס מיינט ממון – געלט.
דער תפארת שלמה שרייבט א כונה דערין צו מרמז זיין דאס גרויסע חשיבות און מעלה פון דער וואס היט זיך די אויגען ווי עס דארף צו זיין. עס איז ידוע פון ספה"ק דאס ווען א מענטש טוט מצוות ומעש"ט אויף דעם וועלט טוט ער דערמיט ערוועקן א כח אין הימעל מען זאל איהם שענקען אלע מיני גוטע השפעות. די משנה אין אבות זאגט אונז דע מה למעלה ממך. טייטשט דער תפא"ש מה למעלה – וואס עס טוט זיך אפ אויבן איז ממך – פון דיר, לויט ווי דו פירסט זיך! לויט די גוטע מעשים פונעם יוד אזוי קומען אראפ ברכות וישועות משמים.
ווען איינער האט דעם ריכטיגען שמירת העינים טוט ער מעורר זיין אין הימעל מען זאל אויף איהם קוקען מיט א גוט אויג, און זוכען ווי מען קען איהם ארויסהעלפען און באשיצען. עס ווערט אן עין ה' אל יראיו – כביכול קוקט זיך אום אויף די וואס האבען פון איהם מורא. אויך ביי תמר טרעפען מיר אין פסוק ותשב בפתח העינים, ערקלערט דער תפא"ש אז תמר איז מרמז אויפען שכינה הקדושה וואס טוט זיך געפונען בפתח העינים – נאנט צו דער וואס היט זיך גוט אפ די אויגען. דערפאר זאגט דארט דער פסוק ווייטער איה הַקְדֵשָׁה היא בעינים – ווי געפונט זיך קדושה? דארט וואו מען געבט אכטונג וואו מען קוקט.
מיט דעם פארטייטשט דער תפא"ש אויך דער פסוק אין ישעי' עַיִן לֹא רָאָתָה – ווען דער אויג קוקט נישט דארט וואו מען טאר נישט, אֱלֹקִים זוּלָתְךָ יַעֲשֶׂה לִמְחַכֵּה לוֹ – טוט דער אויבעשטער שענקען פון אלעם גוטען פאר דער וואס האפט צו איהם. אויך ליגט א רמז אין די זמירות שבת מעין עוה"ב – דארכען עין (אויג) קען מען צוקומען צו עוה"ב.
דאס זאגט אונז דער פסוק אהן, עין תחת עין – ווען איינער פירט זיך מיט שמירת העינים איז ער מעורר דעם כח אין הימעל פון עין, דהיינו מען זאל קוקען אויף איהם מיט א וואכזאמע און גוטע בליק. ווייל דער מענטש איז מעורר דעם כוי"ה תחת כוי"ה – דער שם הוי"ה וואס איז בגימטריא כ"ו, דארט אין די העכסטע עולמות וואס ווערן מרומז מיטען שם י"ה (כויה איז כ"ו י"ה). און ער קען צוברענגען דעם חבורה תחת חבורה – ער קען באהעפטען די אותיות ו"ה פונעם שם הוי"ה מיט די אותיות י"ה. חבורה איז די אותיות חבר ו"ה – ער באהעפט דעם ו"ה. מיט דעם וועלן מיר צוקומען צום תיקון השלם וואס מיר ווארטען שוין אזוי לאנג דערויף.
דער וואס היט זיך אבער נישט די אויגען חלילה און ער איז פוגם אין דעם קדושת היסוד, דער איז גורם עס זאלען פארפאלען ווערן פיהל ניצוצות דקדושה, און פארכאפט ווערן ביים סט"א חלילה. טאמערן אזאנס געשעהט איז דער עצה דערצו מכוון זיין ריכטיג בשעת'ן ליינען קרי"ש, און אינזינען האבען ווי מען איז גרייט צו האבען מסירת נפש פארן אויבעשטער. מיט דעם כח קען מען ארויסשלעפען די פארפאלענע ניצוצות הקדושים פון די טיעפסטע בלאטעס און זיי אומקערן צום מקור הקדושה.
דאס איז פשט, שטייט אין תפא"ש, אינעם פסוק אם טרוף יטרף – אויב דער סט"א האט פארכאפט און פארציקט ניצוצות הקדושה, יביאהו עֵד הטרפה – קען מען אויסלייזען דער פארציקונג טאמער מען איז גוט מכוון ביים ליינען קרי"ש וואס איז מרומז אינעם ווארט ע"ד (ווייל אינעם ערשטען פסוק פון קרי"ש איז דא א גרויסע ע' און א גרויסע ד').
זאל דער אויבעשטער העלפען מיר זאלען אלע קענען אפהיטען די אויגען כראוי און זוכה זיי מתקן צו זיין דאס וואס מיר האבען שוין קאליע געמאכט.


רק שבתו יתן ורפא ירפא – דער פסוק רעדט זיך ביי איינער וואס צוביילט זיין קאלעגע אבער ער לאזט נישט קיין קביעות'דיגע מום, דארף ער באצאלען פאר דעם דאקטאר וואס היילט יענעם און אויך פאר די ארבייט וואס יענער קען אצינד נישט טוהן, זייענדיג באגרעניצט אינדערהיים. דער תפארת שלמה ניצט אבער דעם פסוק מרמז צו זיין אן ענין נפלא במעלות יום השבת קודש.
ער איז מקדים די משנה אין מסכת שבת (י"ד ג'), כל האכלים אדם אוכל לרפואה וכו'. טייטשט ער דאס אין דעם שב"ק ליגען אלע הייליגע השפעות פון רחמים וחסדים, און זי איז דער מקור פון אלע רפואות. וואספארא רפואה א יוד זאל נאר נישט דארפען האבען קען ער דאס ערייכען מיטען כח פון די שבת'ידגע מאכלים. דאס איז דערפאר ווייל דער שורש פון אלע רפואות אין הימעל געשעהט דארך די יחודים וואס פאסירען ביום השבת, דורך האבען ריכטיגע כוונות האכילה. דערפאר זאגען חז"ל שבת הוא מלזעוק ורפואה קרובה לבוא, ווייל אין שבת קומען אראפ אלע רפואות.
דאס איז פשט כל האכלים אדם אוכל – ווען א יוד עסט די שבת'דיגע עסנס מיטען ריכטיגע כונה, כדי צו באשיינען און מענג זיין דעם שבת, איז עס לרפואה. מיט דעם טייטשט ער אויך דער פסוק אינעם וואכיגען סדרה רק שבתו יתן – פון די מאכלי שבת וואס ווערן געגעסן מיט א ריינע כונה וועט זיין ורפא ירפא, פאר אלע יודען וואס קוקען ארויס אויף רפואות.
אבער כדי אנצוקומען צום שבת קודש ווי א יוד פאדערט זיך א הכנה פון א גאנצע וואך. אויפען פסוק (סוף סדרה) ויכסהו הענן ששת ימים ויקרא אל משה ביום השביעי – דער וואלקען האט באדעקט משה רבינו פאר זעקס טעג און אויפען זיבעטען טאג האט דער באשעפער איהם גערופען, צייכענט צו רש"י בזה"ל: ללמדך שכל הנכנס למחנה שכינה טעון פרישה ששה ימים – דאס קומט צו לערנען אז ווער עס וויל אריינקומען צום מחנה שכינה ברויך זיך זעקס טאג אפשיידען פון אלע מיני טומאות והבלי עולם הזה.
אט די רש"י, שרייבט דער תפא"ש, איז א רמז אויפען שבת קודש. דער וואס וויל קענען מקבל זיין דעם גרויסען ליכטיגקייט פונעם שב"ק דארף זיך שוין צוגרייטען פון אנהייב וואך. נאר מיט א הכנה דורכאויס די גאנצע ששת ימי המעשה קען א מענטש צוקומען צום שבת ווי עס געהער. דאס איז אויך מרומז אין די זמירות לליל שבת שכינתא תתעטר – דער וואס וויל די שכינה הקדושה זאל זיך אין איהם באהעפטען, דארף זיין בְּוָוִין תתקטר – ער זאל זיך הייליגען אין די ווי"ן, אין די זעקס טעג פונעם וואך וואס זענען מרומז אינעם אות ו'.
עס לוינט דא צו-צוברענגען די רייד פונעם קדושת לוי ווי ער געבט צו ערקלערן דעם פסוק ושמרו בני ישראל את השבת לעשות את השבת וגו' - די יודישע קינדער זאלען אפהיטען דעם שבת צו מאכען דעם שבת. שרייבט ער דאס ווען א יוד היט זיך אפ בקדושה ובטהרה אום שב''ק ווערט נאכדעם דער גאנצע וואך געהייליגט. און אז דער וואך איז הייליג איז שוין דער קומענדיגע שבת פיל העכער.
דאס איז פשט ושמרו בני ישראל את השבת - דורך אפהיטען איין שבת ווי עס דארף צו זיין, וועט זיין לעשות את השבת - דעם קומענדיגע שבת. און דאס איז אויך פשט אין דעם מאמר פון ר' שמעון בר יוחאי (שבת קי''ח:) אלמלי שמרו ישראל שתי שבתות כהלכתן מיד נגאלים - טאמער די יודען וועלן נאר אפהיטען צוויי שבתים ווי עס געהער וועלן זיי ווערן אויסגעלייזט. ווען מען היט אפ איין שבת ריכטיג איז דער צווייטע שבת שוין ממילא ווי עס דארף צו זיין, און דערפאר וועלן מיר אויסגעלייזט ווערן. אכי''ר.

©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

ועשו לי מקדש ושכנתי בתוכם – זיי זאלען בויען א משכן פאר מיר און איך וועל רוהן אין זיי. דער תפארת שלמה ברענגט די באקאנטע פראגע (וועלכע מאנכע ברענגען בשם חז"ל, אבער עס איז לכאורה נישט דא אזא מאמר חז"ל) פארוואס עס שטייט בתוכם (אין זיי) און נישט בתוכו (אין דעם, דהיינו דער באשעפער וועט רוהן אין די משכן).
ענליך צו דעם אופן וואס אלע בעלי דרוש ברענגען (בשם חז"ל וכנ"ל) דאס בתוכם לא נאמר כי אם בתוך כל אחד ואחד – דער באשעפער וועט רוהן אינעם הארצען פון יעדער יוד, ברענגט דער תפא"ש מיט א שטיקעל ביאור. ער שרייבט אז דער עיקר השראת השכינה איז געוועהן אין הארצען פון יעדעס יוד דורך דעם וואס ער האט מנדב געוועהן פארן בנין המשכן. דורך די דיבורים פונעם מענטשען וואס ער האט ארויסגעזאגט דאס ער וויל צושטייער געבן צום משכן, האט ער ממשיך געוועהן א קדושה אין זיין הארץ און דאס האט געברענגט אויף איהם השראת השכינה.
פון דעם, שרייבט דער תפא"ש, קענען מיר זעהן דעם גרויסע כח וואס ליגט אין א ווארט פון א יוד. בלויז מיט דעם וואס ער האט ארויסגעזאגט די ווערטער 'דאס זאל זיין א נדבה פארן משכן', האט ער שוין אריינגעברענגט אין זיין הארצען א געוואלדיגען קדושה און השראת השכינה. דער עיקר השראת השכינה איז טאקע געוועהן בתוכם – דהיינו אינעם פנימיות פון יעדן יוד'ס הארץ, בשעת ווען ער האט מנדב געוועהן מאטעריאלען לעבודת המשכן.
נאך שטערקער, שרייבט ער, קענען מיר זיך אפלערנען פון די דינים פון שחיטת חולין וקדשים. א בהמה פון חולין וואס מען האט נישט מקדיש געוועהן האט נישט קיין שום קדושה. אויף אזוי ווייט אז טאמער איז מען דאס מקריב אינעם ביהמ"ק איז מען גאר עובר אויף שחיטת חולין בעזרה. דער מענטש קען אפילו מיינען לשם שמים – טאמער האט ער נישט מקדיש געוועהן די בהמה איז זי חולין גמורין.
פונעם אנדערע זייט, טאמער זאגט ער בלויז ארויס די געציילטע דריי ווערטער 'הרי זו עולה\שלמים\וכדומה', ווערט די בהמה געהייליגט מיט אלע דינים פון א קרבן. טאמער באנוצט מען זיך מיט די בהמה ווערט מען אנגערופען א מועל בהקדש און מען איז מחויב צו ברענגען א קרבן מעילה. ווען איינער שחט דעם עולה\שלמים ביי זיך אינדערהיים ווערט דאס אנגערופען קדשים בחוץ און דער שוחט איז חייב כרת! אזא אונטערשיד איז דא צווישען א בהמת חולין און א בהמת קדשים, און אלעס קומט פון בלויז עטליכע ווערטער פון א יוד!
דאס לערנט אונז די גרויס חשיבות פון יעדן דיבור. אל אחת כמה וכמה ווען א יוד האט די זכיה צו לערנען און דאווענען אדער זאגען שירות ותשבחות פארן בוכ"ע. ווער קען דען שאצען וואספארא קדושה און השראת השכינה ער ברענגט אריין ביי זיך אין הארצען. יעדעס דיבור ודיבור איז אן עקסטערע פארציאן פון הייליגקייט.
בדומה צו דעם שרייבט דער תפא"ש אין פרשת ויקרא אויפען פסוק אדם כי יקריב מכם וגו'. דארט שרייבט ער ווי מען קען זיך אפלערנען א חיזוק בעבודת ה' פון דעם וואס א מענטש קען נעמען א פשוט'ע בהמה און מיט עטליכע ווערטער איר פארוואנדלען אין א קרבן. הגם די בהמה אליין איז גארנישט געענדערט געווארען, אבער מיט דעם וואס דער מענטש האט ארויסגעזאגט א ווארט פון מויל איז זי געווארען קדשים.
דאס זעלבע איז ביי א מענטש. כאטש ער קלערט ביי זיך אז ער איז חלילה נישט מער ווי א נידעריגע בהמה, אהן קיין שום ווארעמקייט און לחלולחית פון תורה ומצוות. דאך, זאל ער מאכען א ק"ו פון א בהמה וואס ווערט געהייליגט נאר דורכען דיבור פונעם יוד, און ארויסלערנען א מוסר השכל אויף זיך אליין. מה דאך א בהמה קען געהייליגט ווערן מיט א פאר ווערטער, אוודאי א יוד, וועלכע שטאמט פון אברהם, יצחק ויעקב, קען ווערן מקודש ומטוהר מיט א פאר ערליכע ווערטער פון תורה ותפילה.
מיט דעם טייטשט ער די פסוק אדם כי יקריב מכם - ווען א יוד וול זיך אליין הייליגען, נאר ער ווערט צובראכען ווען ער איז זיך מתבונן אין זיין מצב. מן הבהמה - זאל ער נעמען א התחזקות פון דעם פראסטען בהמה וואס ווערט געהייליגט אזוי שנעל און גרינג, בלויז מיט דעם יוד'ס ווערטער.

אין קאפיטעל כ"ה פסוק ט"ז שטייט ונתת אל האָרֹן את העדת אשר אתן אליך וגו'. ווידער אין פסוק כ"א שטייט ואל האָרֹן תתן את העדת אשר אתן אליך וגו'. די מפרשים פרעגן פארוואס האט די תוה"ק געמוזט צוויי מאל ארויסשרייבען דעם זעלבען ציווי, מען זאל לייגען די לוחות אינעם ארון, מיט אן אונטערשיד פון בלויז עטליכע פסוקים.
ערקלערט דער תפארת שלמה בהקדם וואס ער האט שוין מבאר געוועהן אויף כמה מקומות ווי גרויס איז דער שכר און כח פון איינער וואס לערנט תורה לשמה. ביי דעם יוד טוט זיך ערוועקן דער כח פון משה רבינו און ער העלפט צו דעם לומד תורה ער זאל קענען פארשטיין וואס ער לערנט און האבען א ריכטיגע הצלחה בתורה. דער ווארט לשמ"ה איז די זעלבע אותיות פון למש"ה און עס איז מרמז אויף דעם ענין.
לייגט אבער צו דער תפא"ש א תנאי אז דאס דארף געטוהן ווערן בקדושה. ווען איינער וויל דערגרייכען די קדושת התורה ווי עס געהער, מיט די הילף פון משרע"ה, מוז ער זיך רייניגען פון אלעם שלעכטס, במעשה בדיבור ובמחשבה. נאר ווער עס פירט זיך ערליך ביי די ענינים פון מדת היסוד, קדושת יוסף הצדיק, דהיינו שמירת העינים וכו', נאר אזא איינער קען צוקומען צו אלע הויכע מדריגות.
די קדושה פון יוסף הצדיק ווערט אנגערופען ארון, ווייל עס איז ווי א בייטעל וואס ענטהאלט און באשיצט די נשמה פון אלעם בייזען. א מענטש וואס איז ריכטיג אפגעהיטען אין די ענינים באקומט דעם הילף פון משרע"ה ווען ער זעצט זיך לערנען. די משנה אין שבת (ט"ז א') זאגט מצילין תיק הספר עם הספר – נאר מיטען תיק הספר - דער בייטעל וואס צייגט אויף אפגעהיטענקייט – ווערט דער תורה גערעכנט און עס קומט אהן אין הימעל.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש דער פסוק ויהי בנסוע הארון – ווען דער אפגעהיטענע מענטש (ארון) נעמט זיך לערנען (וואס איז מרומז אינעם ווארט בנסוע), דאן איז ויאמר משה – משה רבינו'ס כח ווערט נתעורר קעגן איהם און העלפט איהם צו ער זאל מצליח זיין אין זיין תורה.
נאך מער שרייבט דער תפא"ש, ווען איינער פירט זיך בקדושת היסוד וועט אפילו דער ס"מ (דער יצה"ר) אריבערקומען אויף זיין זייט און איהם שטיין צו דער האנט . ער טייטשט אריין אין פסוק יששכר חמור גרם וגו' ויהי למס עובד, זאגט רש"י לסבול מלחמות ולכבוש מחוזות שהם יושבים על הספר – די לומדי תורה וואס פירען א מלחמת היצר און זיי טוהן אפהיטען דעם 'ספר', דהיינו זייערע לימוד התורה, עס זאל זיין בקדושה, איז פאר זיי ויהי למ"ס עובד – ווערט דער ס"מ פאר זיי ווי א קנעכט און ער העלפט זיי ארויס בעבודת ה'. דאן ווערט מקוים בכל לבבך בשני יצריך – מיט ביידע יצרים (יצה"ט און יצה"ר) וועסטו דינען השי"ת.
דאס איז פשט אין די צוויי פסוקים מיט וועלכע מיר האבען אנגעהויבען. דער ערשטע פסוק באפעלט די יודען דעם פשוט'ע דין זיי זאלען אריינלייגען די לוחות אינעם ארון ברית ה'. אבער דער צווייטע פסוק קומט צולייגען א וויכטיגע יסוד. ואל הארן תתן את העדת – די תוה"ק פון יעדע יוד זאל זיין אין אן הייליגע גוף וועלכע איז אפגעהיטען בעניני קדושה (המרומז במילת ארון כנ"ל). אשר אתן אליך – אזוי ווי דער כח וואס משרע"ה אליין האט פארמאגט (ווי עס שטייט אין פסוק ויקח משה את עצמות יוסף עמו – ער האט גענומען דעם עצמיות און וועזן פון יוסף הצדיק). אויף דעם אופן טוט מען טאקע ערוועקן אט דעם כח פון משה רבינו.

מאת כל איש אשר ידבנו לבו תקחו את תרומתי וגו'. דער תפארת שלמה ברענגט בשם דער בעש"ט א טייטשט מאת כל איש אשר ידבנו לבו – פון אלע זאכען וואס דער הארץ גליסט און פון אלע תאוות רעות, תקחו את תרומתי – זאל מען אויסנוצען צו דינען דער בורא עולם.
דער תפא"ש ברייטערט אויס דעם ענין אביסעל, דאס תאוות רעות און עבירות קומען מסטרא דדינא קשי' – פונעם שטרענגען און שווערען חלק אין די בריאה. אויב אזוי, טאמער נעמט א מענטש דעם זעלבען חשק וואס ער האט לדבר עבירה און ער נוצט עס אויס לדבר מצוה, טוט ער די מצוה מיט גאר א גרויסען כח און א שלימות.
באמת, ברענגט דער תפא"ש פון ספה"ק, ווען עשו הרשע וואלט זיך מתגבר געווען אויף זיינע נטיות און ער וואלט געגאנגען אינעם גלייכען וועג, וואלט זיין עבודה געוועהן נאך העכער ווי יעקב'ס. ווייל עשו האט געהאט דעם כח הדין און ווען ער גייט מיט דעם אויפען דרך הישר וואלט ער געקענט אויפטוהן עולם ומלואו. כידוע, לייגט צו דער תפא"ש, קען מען נאר ריכטיג אפשאצען לעכטיגקייט אין פארגלייך צו חושך, און ווי גרעסער דער פינסטערניש איז פריער געוועהן, אלץ מער טוט דעם אור לייכטען שפעטער.
דאס זאגען מיר בכל יום פעמים ואהבת את ה' אלקיך בכל לבבך, וואס חז"ל דרש'ענען דערויף בשני יצריך – מיטען יצר הטוב און מיטען יצר הרע. ווייל ווען מען נוצט אויס די כוחות פונעם יצה"ר אויף עבדות ה', קען מען גרייכען פיהל העכער ווי ווען מען נוצט נאר די כוחות פונעם יצה"ט. דערפאר שטייט אין ברכת יוצר אור יוצר אור ובורא חשך. טראץ וואס דער עולם הבריאה איז א העכערע עולם ווי עולם היצירה, שטייט עס אבער אויף חשך. דהיינו דער וואס נעמט דעם חשך און ער טוט עס דערהייבען און ער שטייגט ארויף למעלה, אזא איינער שטייט נאך העכער ווי דאס וואס איז אור מלכתחילה.
אויף דעם מהלך שרייבט דער תפא"ש אז א טהור שטייט העכער ווי א קדוש. ווייל א טהור מיינט איינער וואס איז געוועהן טמא (אדער עכ"פ וואלט געקענט טמא ווערן) און ער האט זיך מטהר געוועהן, משא"כ א קדוש צייגט אויף איינער וואס איז אלעמאל געוועהן ערליך. די מלאכים ווערן אנגערופען טהורים, ווייל ביי זיי איז אויך שייך דאס פארקערטע כידוע מספה"ק דאס נאך זיי זענען מכריז אז פלוני האט געזינדיגט, מגודל הפגם פון בלויז דערמאנען אן עבירה, מוזען זיי זיך טובל'ען אינעם פייערדיגען נהר דינור אויבען אין הימעל. (בדרך אגב פון דעם קען מען אביסעל באגרייפען וואס מיינט דאס אן עבירה).
אויך יעצט ביים מלאכת המשכן האט דער אויבעשטער פארלאנגט פון די יודען זיי זאלען ברענגען זהב טהור. כיל"ח איז זהב מרמז אויף דין, דהיינו זיי זאלען נעמען דער כח הדין און תאוות רעות און מאכען דערפון טהור (מכלל דאיכא טמא), ד.מ. מעלה זיין לשמים און דינען דער אויבעשטער דערמיט.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק

[אנעים זמירות]

שָׂפָה יהיה לפיו וגו'. דער תפארת שלמה טייטשט אריין אין דעם פסוק א רמז אויף וואס מיר דארפען אלע בעטען בכל יום – אויפען גלות השכינה. דער עיקר תפילה פון א יוד מוז זיין אויפען שכינתא בגלותא זי זאל שוין ווערן אויסגעלייזט און זיך אומקערן צום קוב"ה ביחודא שלים.
אויף כמה מקומות שרייבט דער תפא"ש דאס ווער עס האט נאר דאס אינזינען ביי זיינע תפילות וועט איהם דער אויבעשטער העלפען מיט אלעס וואס ער בעט נאר. ווען עס איז ואני תפלתי לך ה' – זיין גאנצע בקשה איז נאר אויף דעם צער השכינה כביכול, דאן איז עת רצון געהאלפען צו ווערן בכל מילי דמיטב.
דאס איז טייטש אינעם פסוק שפ"ה – בגי' שכינ"ה, דהיינו א הייסע תפילה אויפען שכינה הקדושה יהיה לפיו – זאל שטענדיג זיין אין זיין מויל מעורר רחמים צו זיין. דער גאנצע האף פון א יוד דארף זיין אויף ימות המשיח ווען דער שם הוי"ה וועט ווערן פארמערט און פון י"ה ו"ה וועט ווערן י"ה י"ה. ווי דער באקאנטע טייטש פונעם אר"י הקדוש, ביום ההוא יהי"ה – לעתיד לבוא וועט דער שם הוי"ה זיין יהי"ה.
מיט דעם ערקלערט דער תפא"ש די פסוקים שפעטער, רבוע – דער אות י' וואס איז דער ערשטע פערטל פונעם שם הוי"ה (ווייל עס זענען דא פיהר אותיות אינעם שם, איז יעדעס אות איין פערטל). יהיה כפול – וועט ווערן געדאפעלט ווייל עס וועלן זיין צוויי יודי"ן אינעם שם (יהי"ה). פירט דער תפא"ש אויס בזה"ל: ואימתי יהיה זאת כאשר תוושע השכינה הקדושה במהרה יהיה השם שלם כו' אמן.


ובכן אבא אל המלך אשר לא כדת וכאשר אבדתי אבדתי – אסתר המלכה הייסט איבערגעבן פאר מרדכי הצדיק אז זי איז גרייט אריין צו גיין צום קעניג כאטש ער האט זי נישט גערופען און עס דראעט אויף זי טויט שטראף, דאך גייט זי מיט מסירות נפש און אויב זי ווערט גע'הרג'עט איז פארפאלען.
דער תפארת שלמה לערנט א כונה פון דעם פסוק ווי א מענטש דארף דינען דעם באשעפער שלא על מנת לקבל פרס. ער ברענגט א מעשה וואס האט פאסירט ביים גרויסען מגיד (איש אלקי ר"ר בער פון מעזריטש) זצ"ל וואס ער האט אמאל איינגעריסען און געדאווענט אויף א חולה רח"ל, ביז מען האט איהם מגלה געווען פון הימעל דאס צוליב זיין עקשנות האט ער אצינד אנגעווארען זיין גאנצען עוה"ב.
אויפען מינוט איז דער מגיד געווארען שטארק דערשראקען אבער ער האט זיך באלד געכאפט אז פון יעצט וועט ער קענען דינען דעם אויבעשטער מיט א ריינע כונה, אהן קיין אייגענע פניות פון עוה"ב. "אצינד," האט ער געזאגט, "קען איך שוין באמת בעטען און איינרייסען פאר יודען'ס וועגן, ווייל איך גיי דאך ממילא נישט זוכה זיין צו קיין ג"ע, טא וואס האב איך מורא צו האבען?"
לויט דעם יסוד, ברענגט דער תפא"ש, האבען די קדמונים ערקלערט וואס חז"ל פארציילען אויף אלישע\אחר ווי ער האט נישט געוואלט תשובה טוהן מיטען אפרייד אז ער האט געהערט אויסרופען "שובו בנים שובבים חוץ מאחר – קערטס ענק צוריק צום רבש"ע, אלע זינדיגע קינדער, חוץ פון אחר (אלישע)." לפי האמת איז אבער דאס געוועהן זיין תפקיד אין יענע מינוט – צו דינען דער אויבעשטער שלא ע"מ לקבל פרס און נישט קלערן צי מען וועט איהם יא צוריק נעמען צי נישט.
דערפאר, זאגט דער תפא"ש, שטיין בעלי תשובה אין א העכערע מדריגה פון צדיקים. ווייל צדיקים ווייסען דאך אז זיי זענען ערליך און זיי ערווארטען צו גיין אין ג"ע, קען זייערע עבודה נישט זיין אינגאנצען לויטער לש"ש. אויך דאס אליין אז זיי ווייסען אז זיי טוהן א נחת רוח פארן אויבעשטער און ער האט כביכול הנאה פון זייערע עבודה, דאס געבט א חיזוק ווייטער צו ארבעטען. משא"כ בעלי תשובה, זיי ווייסען דאך ניטאמאל צי דער באשעפער וויל זיי צוריקנעמען און דאך טוהן זיי מצוות ומעש"ט, איז דאס דער גרעסטע סימן אז זיי טוהן טאקע מחמת אהבת ה' בלי שום תשלום גמול כלל.
דאס האט משרע"ה געבעטען מחני נא מספרך אשר כתבת – מעק מיר אויס פון דיין ספר, דהיינו דער ספרן של צדיקים לעוה"ב, ווייל אזוי וועט ער קענען לערנען און דאווענען בלויז אויס אהבת השי"ת. (בדרך אגב, דער פסוק איז איינע פון די טעמים פארוואס משה'ס נאמען ווערט נישט דערמאנט אין די וואכיגע סדרה.)
דאס האט אסתר המלכה געזאגט ובכן אבא אל המלך אשר לא כדת – כאטש זי איז געגאנגען טוהן א שריט וואס דערמיט וועט זי ווערן פארווארפען פון ביידע וועלטען, זיך פרייוויליג באווייזען פארן ערל טמא אחשורוש, וואס חז"ל ערקלערן אויף דעם עד עכשיו באונס וכו'. האט זי נישט מורא געהאט דערפון נאר וכאשר אבדתי אבדתי – טראץ עס וועט מיר קאסטען מיין עוה"ז און עוה"ב דאך גיי איך מיט מסירת נפש פארן כלל ישראל. דערפאר האט זי טאקע זוכה געוועהן צום ותלבש אסתר מלכות – זי האט באקומען א רוחניות'דיגע בגד פון הימעל (כמבואר בזוה"ק פ' שלח), און זי האט אויך זוכה געוועהן צו שטיין בחצר בית המלך הפנימית – אינעם אינעווייניגסטען צימער פון כביכול דער מלך מלכי המלכים.
מיט דעם ערקלערט אויך דער תפא"ש וואס דער מדרש פארציילט אויף ר' אבוהו ווי איידער ער איז נפטר געווארען האט מען איהם אנגעוויזען דרייצען טייכען פון אפרסמון און מודיע געוועהן אז דאס איז זיין חלק לעוה"ב. האט ער געזאגט מיט וואונדער, "כל אילין לאבוהו? ואני אמרתי לריק יגעתי – דאס איז אלעס פאר אבוהו? און איך האב געמיינט אז מיין גאנצע עבודה איז אויף גארנישט."
לכאורה האט דאס נישט קיין פשט. נאר לויט דעם יעצטיגען מהלך ערקלערט דער תפא"ש אז ער האט געזאגט בניחותא, "דאס אלעס איז פאר מיר טאקע דערפאר ווייל איך האב שטענדיג געטראכט אז איך ארבעט אויף גארנישט און איך וועל נישט באקומען קיין שכר. נאר אזוי האב איך זוכה געוועהן צו אזא כבוד לעוה"ב."


ליהודים היתה אורה ושמחה וששון ויקר. דאס זענען די השפעות וואס קומען אראפ יעדעס יאר פורים פון דאסנייי. דער תפארת שלמה טייטשט אריין אינעם פסוק לקיים את ימי הפורים האלה בזמניהם, אז בכל דור ודור זענען מיר זוכה צו באקומען דער זעלבע שפע קודש וואס עס איז געוועהן בימים ההם אין שושן הבירה. ווי דער פסוק פירט אויס כאשר קִיַם עליהם מרדכי היהודי ואסתר המלכה – גענוי אזוי איז עד היום הזה.
לאמ'יר אצינד זיך אומקוקען אין די ווערטער פונעם תפא"ש צו וויסען וואספארא כוחות מיר באקומען אין דעם טאג. מיר וועלן מקדים זיין מיטען מאמר חז"ל אויפען פסוק אשר קָרָהוּ – ווען מרדכי האט געהייסען איבערגעבן פאר אסתר'ן אלעס וואס האט מיט איהם פאסירט. דרש'ענען חז"ל דאס מרדכי האט זיך אפגערעדט אז מיר האבען צו טוהן מיטען אור-אייניקעל פון עמלק וואס אויף איהם שטייט אשר קָרְךָ בדרך. דער פשט פון אשר קרך לערנט רש"י (לויט איין גאנג) איז מלשון קרי – אן ענין פון טומאה. עמלק האט מטמא געוועהן די יודען מיט עבירות, ובפרט מיט עבירות פון עניני קדושה (שמירת העניים והמחשבה וכדו').
ווען א יוד איז חלילה פוגם אין די אויבערדערמאנטע ענינים איז ער גורם דערצו אז ניצוצות (פונקען) פון דעם צד הקדושה זאלען פארכאפט ווערן צווישען די גוים. דער אנדערע זייט האט אן ערנערונג פון יודישע עבירות. דער אר"י הקדוש שרייבט דאס מיט דעם עבירה האלט מען חלילה אפ די גאולה שלימה. משיח קען נישט קומען ביז ווען אלע ניצוצות הקדושה זענען מתוקן און צוריק אויף זייערע הייליג ארט.
דאס האט המן הרשע געוואלט מקטרג זיין אויף יודען. יֶשְׁנוֹ עם אחד מְפוּזָר וּמְפוֹרָד בין העמים – די יודישע קינדער האבען ליידער געזינדיגט און צוגעברענגט אז ניצוצות הקדושה זאלען זיין צושפרייט און פארווארפען צווישען די גוים. דאס האט מרדכי געמיינט צו זאגען פאר אסתר ווען ער האט געשיקט זאגען את כל אשר קרהו. מיר האבען דא צו טוהן מיטען בן בנו פונעם אשר קרך, און המן הרשע באנוצט זיך מיטען זעלבען קטרוג.
דערפאר איז די ישועה געקומען דארך מרדכי הצדיק, ווייל ער איז געוועהן אפגעהיטען בתכלית הקדושה. דער תפא"ש שרייבט אויף מרדכי הצדיק דאס ער האט געהאט די זעלבע מדה פון יעקב אבינו פון כּוֹחִי וְרֵאשִׁית אוֹנִי, וואס חז"ל דרש'ענען אויף דעם אז יעקב אבינו האט קיינמאל פוגם געוועהן בעניני קדושה. און דאס האט אסתר דעמאלס צוריק געשיקט זאגען פאר מרדכי, לך כְּנוֹס את כל היהודים – גיי נעם צוזאם די אלע פארפאלענע ניצוצות הקדושה און פאררעכט זיי.
דער תפא"ש ערקלערט אויך מיט דעם פארוואס אסתר האט נישט געבעטען אחשורוש ער זאל איר ראטעווען ביים ערשטען סעודה, נאר זי האט איהם פארבעטען צו קומען דעם נעקסטען טאג, און למחר אעשה כדבר המלך. מיר טרעפען אויך דעם זעלבען זאך ביי דער ערשטע מלחמת עמלק, ווען משה רבינו האט אנגעזאגט יהושע בן נון, צא והלחם בעמלק מחר – גיי ארויס מארגען און האלט מלחמה מיט עמלק. דארט דארפען מיר אויך פארשטיין פארוואס ער איז נישט גלייך דעמאלס ארויס אין קריג, נאר ער האט צוגעווארט אויף צומארגענס.
נאר פשט איז ווייל ביינאכט איז געווענליך דער צייט ווען די קליפות און דער סטרא אחרא האבען א התגברות (שטערקונג). דאן איז זייערע ציייט ווען זיי קענען חלילה מכשיל זיין יודישע קינדער מיט גראבע עבירות פון שלעכטע מחשבות וכדו'. משרע"ה איז אבער געוועהן דעם דעת פון כלל ישראל און ער, מיט זיין קדושה, האט געקענט שיצען גאנץ כלל ישראל זיי זאלען נישט דארכפאלען ח"ו. וועגן דעם האט ער געהייסען יהושע ווארטען אויף צומארגענס, אז דערווייל זאל דארכגיין א נאכט, און ער וועט מגין זיין אויף גאנץ כלל ישראל זיי זאלען בלייבען בקדושה ובטהרה, און אזוי וועט יהושע האבען א כח צו בייקומען עמלק.
אסתר המלכה האט געהאט די זעלבע כונות. זי האט געוואלט ווארטען אויף מחר, און אין יענעם נאכט וועט מרדכי הצדיק (וואס ער איז אויך געוועהן אין די בחינה פונעם דעת פון כלל ישראל) אפהיטען גאנץ כלל ישראל פון צו זינדיגען. און אזוי וועלן זיי האבען א נצחון אין דעם רשע.
דערפאר טרעפען מיר ווען המן איז אהיימגעקומען נאכען ארומשלעפען מרדכי היהודי אויפען פערד, האט ער פארציילט זרש'ן את כל אשר קרהו. לכאורה פארוואס האט ער זי געדארפט פארציילען? האט זי דען נישט געוואוסט? איז דען געוועהן איין מענטש אין גאנץ שושן הבירה וואס האט נישט מיטגעהאלטען מיט דעם אינטרעסאנטען געשעהניש ווי המן שרייט ככה יעשה? נאר ער האט געוואלט מעורר זיין דער זעלבע קטרוג פון פריער, און דערמאנען דאס די יודען זענען דארכגעפאלען מיטען קרהו – מיט עבירות פון קדושה.
זרש האט אבער געוואוסט אז דער קאמף איז א פארפאלענעם ווייל מרדכי בקדושתו האט שוין מתקן געוועהן דעם גרויסען פגם. דאס האט זי איהם געענפערט אם מזרע היהודים מרדכי – היות מרדכי הצדיק פירט זיך מיט דעם גרעסטען מאס אפגעהיטענקייט (וואס איז מרומז אין די ווערטער) וועט שוין זיין נפול תפול לפניו. און אזוי איז געוועהן.
שרייבט ווייטער דער תפא"ש לכן בכל שנה ושנה מתעורר בימי פורים כוחו של מרדכי להופיע על בנ"י מאור הגנוז לצדיקים – יעדעס יאר אין פורים ערוועקט זיך אט דעם כח פון מרדכי הצדיק און עס לייכט און שיינט אויף אונז דעם אור הגנוז. ווייל אסתר המלכה האט זיך שוין אויסגעבעטען להעביר מחשבת המן האגגי – מיר זאלען זיך קענען מתגבר זיין איבער די שלעכטע מחשבות וואס המן הרשע וויל אריינברענגען.
דאס איז אויך דער טעם פונעם מצוה פון מתנות לאביונים, ווייל מיטען כח פון מצות צדקה קען מען פאררעכטען דעם פגם, און צוריקברענגען די ניצוצות הקדושה וועלכע זענען פארשפרייט געווארען (כמ"ש פזר נתן לאביונים). און טאקע מיט דעם גרויסען כח פון די ימי הפורים וועלן מיר מקרב זיין די גאולה, ווייל דאס וועט קומען ווען אלע ניצוצות הקדושה ווערן פארראכטען. דאס האבען חז"ל מרמז געוועהן (מגילה ו:) מסמיך גאולה לגאולה – פון די גאולת פורים וועט ארויסקומען די גאולה העתידה.
פירט אויס דער תפא"ש אז יעדער יודישע יוד זאל נתעורר ווערן בחיים חיותו תשובה צו טוהן אויף זיינע קרומע וועגען, און לערנען פרק י"ז פון ספה"ק ראשית חכמה שער הקדושה. אזוי וועלן מיר זוכה זיין צו ליהודים וגו' ויקר – פון די אותיות קרי וועט ווערן יקר, א כבוד שמים. און מיט דעם וועלן מיר זוכה זיין צום ביאת גואל צדק בב"א.


דאמר ר' יהודה אמר רב כהנים בעבודתם מבטלין לשמוע מקרא מגילה – אפילו כהנים וואס האלטען אינמיטען זייערע עבודה מוזען זיך אפשטעלן כדי צו הערן מגילה ליינען. פרעגט תוספות פארוואס מוזען זיי דוקא אפהאקען אינמיטען די עבודה, איז דען נישט דא גענוג צייט אין טאג צו ליינען שפעטער, קריאת המגילה איז דאך כשר כל היום? נאך פרעגט דער תפארת שלמה פארוואס מוז די גמרא בכלל שרייבען דער הלכה וואב איז נישט נוגע בזמנינו און עס איז בלויז הילכתא למשיחא?
צו פארעטנפערן ביידע קשיות ברענגט דער תפא"ש אביסעל איבער דעם מעלת היום פון פורים וואס בכל השנה איננו דוגמתו – דארכאויס דעם יאר איז נישט דא ווי דאס גלייכען. אין די כתבי האריז"ל שטייט דאס אין פורים אנטפלעקט זיך דער עולם החכמה און דעמאלס קומען אראפ חסדים פונעם מזל העליון. כידוע זענען פארהאנען פארשידענע סארט חסדים און השפעות, איז ביום הפורים קומען די חסדים פונעם העכסטען מקום בשמים.
אויך ווייסען מיר דאס די כהנים מיט זייערע עבודה פלעגן אראפברענגען אלערליי גוטע השפעות און חסדים אויפען וועלט. ווען דער כהן איז געשטאנען און געטוהן די עבודה אויף דעם וועלט איז נתעורר געווארען קעגן איהם דער מלאך מיכאל הכהן הגדול אויבן אין הימעל און ער האט דארט געטוהן די עבודה. מיט דעם זענען אראפגעקומען אלע לעכטיגע און טייערע השפעות. דער מגלה עמוקות טייטשט אריין א רמז אינעם פסוק כי היום הזה נרא"ה אליכ"ם – נרא"ה איז די אותיות אהרן און אליכ"ם איז די אותיות מיכאל, ווייל די צוויי, דער כה"ג אויף דעם וועלט און דער כה"ג אויף יענע וועלט זענען געקניפט און געבונדען.
אט די עבודה אויבן אין הימעל דארכען מלאך מיכאל גייט שטענדיג אהן, און אפילו בזמן גלותינו איז עס נישט בטל געווארען. אין מדרש אלה אזכרה ווערט געברענגט ווי ר' ישמעאל כהן גדול האט זיך מטהר געוועהן בקדושה יתירה און ער האט ארויס געזאגט דעם שם ה' מיט א פחד און ער איז ארויף אין הימעל. דארט האט ער אנגעטראפען דער מלאך גבריאל און ער האט איהם געפרעגט איבער די עשרה הרוגי מלכות, צי אין הימעל איז מען מסכים צו דעם גזירה.
דער 'איש לבוש הבדים' גבריאל האט איהם געענטפערט בין הדברים אז אין הימעל ברענגט מען קרבנות יעדן טאג. האט ר' ישמעאל ווייטער געפרעגט, "וואספארא קרבנות קען מען דען דא ברענגען? איז דען פארהאנען אקסען אויבען אין הימעל?"
"די קרבנות וואס מען איז מקריב זענען די נשמות פון צדיקים."
"און ווער ברענגט דאס?" האט ר' ישמעאל ווייטער געפרעגט.
"דער מלאך מיכאל השר הגדול," האט גבריאל געענטפערט. "ער טוט יעדן טאג מקריב זיין נשמות פון צדיקים."
זעהן מיר פון דארט אז די הייליגע עבודה פון קרבנות גייט נאך אהן עד היום הזה, און פון דעם עבודה ווערן נמשך אלעס גוטס פארן כלל ישראל.
שרייבט אבער דער תפא"ש, דאס ביים ליינען די מגל"ה (בגי' מזל"א, ווי דער צאל פון דריי מאל הוי"ה) קומען אראפ אזעלכע הייליגע און לעכטיגע חסדים פונעם מזל העליון, אז מען דארף גארנישט צוקומען צום עבודת הכהנים. קעגן די הויכע חסדים וואס קומען אראפ בשעת מגילה ליינען האבען גארנישט קיין ווערדע די חסדים פון כהנים בעבודתם, און דערפאר איז מען דאס מבטל. מען מוז שוין נישט צוקומען צו די חסדים וואס קומען דארך די כהנים ווייל ביים קריאת המגילה קומט אראפ דאס העכסטע און גרעסטע וואס עס איז נאר שייך.
זאל דער אויבעשטער העלפען מיר זאלען טאקע האבען די ריכטיגע כלים מקבל צו זיין אלע הייליגע השפעות און חסדים וואס מען טוט אונז שענקען, און ווי חז"ל זאגען עיניהם של עניים נשואות למקרא מגילה זאל טאקע נתקיים ווערן ביי אונז מאשפות ירים אביון ע"י מקרא מגילה.
(ובדרך אפשר קען מען צולייגען אז די עבודה פון מקריב זיין יודישע נשמות און נשמותיהן של צדיקים זאל טאקע בטל ווערן ביום הפורים בזכות קריאת המגילה. אכי"ר.)

©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק

[דעת זקנים]

זייער שיין, יישר כחכם.

[דארפסמאן]

הערליך , ארויס געפרינט און וועלן אי"ה שטאט נאכאמאל דורך לערנען

[אנעים זמירות]

תפארת שלמה – פרשת תצוה

וידבר ה' אל משה לך עלה מזה וגו', אל הארץ אשר נשבעתי וגו' לאמר לזרעך אתננה – נאך די חטא העגל האט דער רבש"ע געזאגט פאר משרע"ה זיי זאלען זיך אוועקציהן כדי אנצוקומען קיין ארץ ישראל. דער תפארת שלמה שטעלט זיך צו פארשטיין פשט אין דעם באפעל יעצט אויפען מאמענט – עס איז דאך ערשט מקוים געווארען צירקע פערציג יאר שפעטער. און בכלל, צוליב וואס האט דער אויבעשטער דאס באפוילען פאר דעם דור, זיי זענען דאך ענדע אלע אויסגעשטארבען אינעם מדבר? איז דען דער צווי ה' געוועהן אויף אומזיסט?
נאר די תורה לערנט אונז דא א וועג אין עבודת ה'. די יודען האבען דעמאלס געהאט געפאלען מאיגרא רמה לבירא עמיקתא – פון דער העכסטע דאך צום טיפסטען גרוב. קוים פאר א פאר חדשים צוריק האבען זיי זוכה געוועהן צום גרויסען נס פון יציאת מצרים, נאכגעפאלגט מיט קריעת ים. בלויז זיבען וואכען שפעטער זענען זיי ערוועלט געווארען אלץ כביכול'ס אוצר – ווי דער פסוק איז מבשר והייתם לי סגולה מכל העמים – און שפעטער זוכה געוועהן צו מתן תורה. און יעצט ביים חטא העגל זענען זיי ליידער געפאלען אומצעליגע מדריגות.
עס גייט אבער נאך ווייטער. ווען כלל ישראל איז נאך געוועהן ברום המעלה האט משרע"ה געהאפט אז עס וועט שוין זיין דער תיקון השלם. באלד נאך קריעת ים סוף האט ער געבעטען תביאמו ותטעמו וגו' – דער באשעפער זאל אריינברענגען די יודישע קינדער אין ארץ ישראל. און דאן וועט זיין ה' ימלוך לעולם ועד. די סטרא אחרא און אלע קליפות וועלן שוין האבען א מפלה, דער צד הקדושה וועט דערהויבען ווערן, און אזוי וועט זיין ה' ימלוך לעולם ועד.
אצינד ווען די יודען זענען נעבעך דארכגעפאלען און אראפגעפאלען. ווען משרע"ה האט געהערט פון כביכול די ווערטער וביום פָּקְדִי וּפָקַדְתִּי – אז יעדער צרה און עונש עד סוף כל הדורות וועט ענטהאלטען א חלק פון דעם עונש אויפען עגל. ווען משה האט איינגעזעהן וואספארא צרות וועלן נאך קומען אויף יודען רח"ל אין דעם לאנגען און שווערען גלות, ווען ער האט אנערקענט דעם גרויסען פגם וואס יודען האבען געשאפט, האט ער זיך שטארק געערגערט און עס האט איהם באנג געטוהן אויף די יודישע יסורים ה"י. ער איז שטארק צובראכען געווארען פון דעם ביטערען עתיד וואס עס ווארט אונז ליידער אפ.
האט דער אויבעשטער זיך געוואנדען צו איהם און געזאגט, "לך עלה מזה" – הער אויף צו קלערען און זיך מתבונן זיין אין די יודישע צרות. טאמער וועסטו זיך פארטיפען דערין קענסטו נאך חלילה צוקומען צו פרעגען קשיות אויפען רבש"ע. אלזא באפעל איך דיר אז דו זאלסט נישט אריינטראכטען אין דעם בכלל.
און וויסען זאלסטו דאס די אלע גליות און שיעבודים וואס דו זעסט, זענען שוין געוועהן פארשריבען ביי מיר פון דורי דורות, נאך איידער איך האב באשאפען דעם וועלט. פונעם ערשטען מינוט וואס אל הארץ אשר נשבעתי – איך האב געשוואוירען אייך צו געבן ארץ ישראל, האב איך שוין געוואוסט דאס לזרעך אתננה – דאס וועל איך נאר געבן פאר אייער קינדער, און נישט פאר אייך אליין.
משרע"ה האט אנגענומען די רייד פונעם באשעפער און ער האט זיך געצויגען מיטען געצעלט מחוץ למחנה הרחק מן המחנה – ווייט אוועק פון די מחנה. דאס מייינט מרמז צו זיין, שרייבט דער תפא"ש, אז ער האט נישט געוואלט קוקען אויף די מחנה ישראל און זיך מתבונן זיין אין אלע אפקומענישען וואס וועלען זיי באטרעפען במשך הדורות. עס האט איהם נישט אינטרעסירט צו וויסען וואס כביכול וועט טוהן אין דעם מחנה ישראל במשך אונזערע גלות טעג, ווייל ער האט מורא געהאט דאס ער וועט צוקומען צו פרעגען קשיות.
פירט דער תפא"ש אויס, פון דעם דארפען אפלערנען נישט צו קומען חלילה מיט קיין פראגעס אויפען אויבעשטער. מיר טארען נישט מהרהר זיין נאך זיינע הייליגע מדות לדעת מה זה ועל מה זה, טראץ אלע שוועריגקייטען. נאר מיר מוזען גלייבען אז אלעס איז לטובה און עס וועט נאך איין מאל אנטפלעקט ווערן פאר אונז וויאזוי אלעס איז געוועהן צום גוטען.
בשעת מעשה ווען עס קומט ל"ע אן עת צרה זעט מען נישט אלעמאל דעם יד ה', וויאזוי כביכול איז גוט צו אונז. סוף כל סוף, אבער, וועט יעדער איינזעהן און פארשטיין ווי אלע איבערלעבענישען און אפמאטערנישען זענען געוועהן צום גוטען. עס איז באקאנט דער ווארט אויפען וואכיגען פרשה וראיתם את אֲחוֹרַי ואת פני לא יראו – כביכול זאגט דאס פון פארענט, דהיינו בשעת מעשה, קען מען נישט אייביג זעהן דעם חסד ה'. משא"כ ווען עס האלט שוין ביי אחורי, דהיינו ווען מיר קוקען צוריק אויפען פארגאנגענהייט, דאן זעט מען שוין די חסדי ה'. זאל דער אויבעשטער אונז העלפען מיר זאלען שוין האלטען ביים וראית את אחורי בביגו"צ בב"א.

©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק

[אנעים זמירות]

תפארת שלמה – פרשת ויקהל-פקודי-החודש

ויהיו הכרובים פרשי כנפים למעלה סככים בכנפיהם על הכפרת ופניהם איש אל אחיו וגו' – די כרובים זענען געשטאנען מיט די הענט אויסגעשפרייט אין די הייעך און זיי האבען געקוקט איינע אויפען אנדערע.
דער תפארת שלמה איז מבאר א רמז אין די פסוקים לויט דעם כלל וואס ער שרייבט כסדר בענין תפילה. ווען א יוד דאווענט, טאמער וויל ער דער אויבעשטער זאל אננעמען זיין געבעט און איהם שענקען זיין פארלאנג, זאל ער מתפלל זיין פאר אנדערע יודען. ווען מען איז מתפלל בעד חבירו זאגען חז"ל איז הוא נענה תחילה – אזא תפילה ווערט פריער אנגענומען.
כשאדם מעורר רחמים בתפלתו על חברו אזי היא קרובה להתקבל לעורר הרצון והחסד למעלה – ווען א מענטש דאווענט פאר יענעם איז זייער גרינג זיין תפילה זאל ווערן אנגענומען און ער זאל ערוועקן א גוטען ווילען און גענאדע אויבען אין הימעל. כי כאשר האדם אינו משגיח רק לעצמו לטובתו – אבער ווען א מענטש האט נאר זיך אליין אינזינען און ער בעט נאר פאר זיינע אייגענע באדערפענישען, אזי הוא רחוק מאוד שיעלה תפלתו למעלה לרצון – דאן איז גאר א ווייטע זאך זיין תפילה זאל באוויליגט ווערן אין הימעל.
אויף עטליכע ערטער ערקלערט דער תפא"ש בדרך משל ווען א מענטש גייט נאך געלט פאר זיך אליין שעמט ער זיך זייער שטארק און עס איז איהם שווער צו פארלאנגען א נדבה חשובה. משא"כ ווען איינער שנארערט פאר יענעם קען ער קומען מיט א פעסטקייט און פאדערען א שיינע סכום. דער זעלבע זאך געשעהט ווען מען בעט א נדבה פונעם מלך מלכי המלכים. אויב בעט מען נאר פאר זיך איז מען נישט אזוי מצליח ווי ווען מען בעט פאר יענעם.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס עס שטייט אין פסוק ביי משה רבינו ויגדל משה ויצא אל אחיו – משרע"ה איז ארויס צו זיינע ברידער. זאגט רש"י הראשון לקומה – דער ערשטע מאל עס שטייט אין פסוק ויגדל מיינט אז ער איז אויפגעוואקסען, והשני לגדולה – און דער יעצטיגע מאל מיינט אז ער איז געווארען חשוב. פארוואס איז ער געווארען חשוב און וויאזוי האט ער זוכה געוועהן לגדולה? ווען עס איז געוועהן ויצא אל אחיו – ער האט זיך אומגעקוקט אויף זיינע יודישע ברידער.
אויך ביי קדושת כתר זאגען מיר משרתיו – די צדיקים וועלכע זענען געטרייע דינער פון השי"ת און זיי האבען נאר אינזינען כבוד שמים, שואלים זה לזה – בעטען און דאווענען איינע אויפען אנדערע, און דאס ברענגט צו ממקומו הוא יפן ברחמים – כביכול זאל זיך אומקוקען מיט גרויס גענאדע. דערפאר שטייט טאקע דעם לשון אין קדושת כתר פון מוסף, וואס דאס ווייזט אויף א פארמערונג (מוסף) פון חסדים און השפעות טובות פונעם חסד עליון. און דאס קומט אלעס ווען יודען האלטען זיך באחוה ורעות און האבען אינזינען איינע דעם אנדערען.
דאס ליגט דער רמז אין פסוק והיו הכרובים פורשי כנפים – ווען מען שטייט ביים דאווענען מיט די הענט אויסגעשפרייט אין די הייעך (ווי עס שטייט אין ישעי' א' ט"ו ובפרשכם כפיכם וגו' וואס דאס מיינט תפילה), און עס איז סוככים בכנפיהם – מען באשיצט די תפילה פון אלע מזיקים און מען איז מעורר רחמים, דארף זיין ופניהם איש אל אחיו – נאר קוקען אויף יענעם און זעהן וואס מען קען טוהן צו העלפען א צווייטע יוד. און דורך דעם וואס מיר וועלן זיך האלטען באחדות צווישען אונז, וועלן מיר מעורר זיי אין הימעל די שכינה הקדושה זאל אויך זיין באחדות מיט אונז און רוהן צווישען אונז ביחודא שלים. אמן.


ווען משה רבינו האט געענדיגט אויפשטעלען דעם משכן פארציילט אונז דער פסוק ויברך אותם משה – משה רבינו האט געבענטשט די יודען. איז רש"י מפרש וואס זיין ברכה איז געוועהן: יהי רצון שתשרה שכינה במעשה ידיכם – זאל די שכינה רוהן אין דעם משכן וואס איר האט אויפגעשטעלט, ויהי נעם ה' אלוקינו עלינו וגו' – און אזוי האט ער אפגעזאגט דעם גאנצען קאפיטעל (צ') פון תהילים. (רוב תהילים האט דוד המלך געזאגט, און מסדר געוועהן האט ער אלעס, אבער פארשידענע קאפיטלעך האבען אנדערע געזאגט כמבואר בבבא בתרא (י"ז:).)
ערקלערט דער תפארת שלמה דאס עס איז ידוע פונעם זוה"ק ווי איידער א יוד טרעט צו לתורה ולתפילה קומען כמה וכמה מקטריגים איהם צו שטערן און פארדרייען א קאפ זיין עבודת ה' זאל זיין אהן קיין חיות און מיט אן עצבות רח"ל. זיי קומען נאך מכלומרשט מיט א ריינע כונה לשם שמים, און זיי האלטען פאָר דעם מענטש, "היתכן אזא חוטא ווי דו זאל גיין דאווענען און לערנען פארן באשעפער? צי מיינסטו דען אז ער וויל האבען דיין עבודה, אינדערצייט וואס דו ביסט ליידער פול מיט עונות ופגמים?" און נאך אזעלכע רייד.
די אלע מחשבות קומען בלויז פונעם יצה"ר הוא השטן. והא ראיה, דאס בשעת דער מענטש וויל זיך מתענג זיין קומען קיינמאל ארויף די סארט מחשבות. דעמאלס קלערט ער נישט, "וויאזוי טאר איך הנאה האבען בשעת ווען איך האב אזוי דערצערנט כביכול?" נאר ווען דער יוד וויל שוין יא טוהן דעם רצון ה', הערשט דאן פאנגען זיך אהן די אלע בייזע געדאנקען. דאס טוהן די מקטריגים, ווי דערמאנט, מיטען ציהל צו ברענגען דעם יוד לידי עצבות, ער זאל דינען השי"ת אהן קיין שמחה, און דאן וועט זיין תורה ותפלה ממילא נישט ארויף פליהן אין הימעל.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס דוד המלך זאגט אין תהילים (קי"ח) כל גוים סבבוני – די מקטריגים טוהן מיר ארומנעמען, און זיי טענה'ן בשם ה' – אינעם אויבעשטער'ס נאמען, דהיינו זיי קומען מיר פארהאלטען וויאזוי איך האב די חוצפה צו דינען השי"ת, אבער כי אמילם – איך טוה זיי אלע צושניידען. דחה דחיתני לנפול – זיי ווילען מיר אונטערברענגען און פארווארפען אבער וה' עזרני – דער באשעפער העלפט מיר. דערפאר לא אמות – וועל איך נישט טוהן די מצוות ה' מיט א טויטקייט אהן קיין שמחה, נאר כי אחיה – איך וועל דינען כביכול בשמחה ובטוב לב.
דאס האט משרע"ה אנגעוואונטשען כלל ישראל, יהי רצון שתשרה שכינה – עטס זאלטס זיין בשמחה ווייל נאר אזוי קען די שכינה רוהן צווישען ענק (כידוע אין השכינה שורה מתוך עצבות). איי דער שטן פארדרייט א קאפ מיט אלטע עבירות? יעצט איז נישט די צייט דערצו, נאר ומעשה ידינו כוננה עלינו – אונז דארפען זיכער מאכען אהער צו שטעלן אן עבודת ה' ווי עס געהער, עד היכן שידינו מגעת, ומעשה ידינו כוננהו – און דער אויבעשטער וועט שוין משלים זיין דאס אויסצופוצען און מתקן זיין כראוי.
[עס איז כדאי אנצומערקען אז דער תפא"ש רעדט אויף כמה וכמה מקומות איבער דעם ענין אז מען זאל פארגעסן און זיך נישט וויסענדיג מאכען פון אלטע עבירות ווען מען גייט דינען השי"ת, און זיך נישט לאזען ווערן אפגעשוואכט דורכען יצה"ר. נאר אלגעמיין שרייבט דער תפא"ש ווי דער יצה"ר פראבירט גענצליך אפצוהאלטען דעם יוד פון זיין עבודה. אצינד שטייט נאך שארפער, דאס אפילו דער יוד טוט יא דאווענען און לערנען באותו הזמן, נאר ער טוט דאס מיט א צובראכענקייט אהן קיין שמחה, האט אויך דער יצה"ר חלילה אויסגעפירט. ע"כ דארף מען געדענקען וואס דער תפא"ש ברענגט כסדר זיין טייטש מעבירין את המת – אוועקפירען און זיך נישט מתבונן זיין אין אלטע חטאים מלפני הכלה – איידער מען דינט די שכינה הקדושה.]


אין די יוצרות פון מוסף [החודש] בעטען מיר כאשר שמענו כן עוד נחזה – אזוי ווי מיר האבען געהערט, אזוי זאלען מיר אויך זוכה זיין צו זעהן. צו פארשטיין די כונה פון דעם הייליגען תפלה ברענגט דער תפארת שלמה וואס שטייט אין חז"ל צו ערקלערן דער פסוק ביי מתן תורה וכל העם רואים את הקולות – אז די יודען האבען ממש געקענט זעהן די קולות און רייד פון כביכול.
אין אמת'ן אריין, ביים אנהייב בריאת העולם איז אדם הראשון באשאפען געווארען מיט אט די יכולת. נאר שפעטער ווען ער האט געגעסן פונעם עץ הדעת איז ער געפאלען פון זיין מדריגה, און פון דאן האט ער נאר געקענט הערן דעם דבר ה'. דערפאר האט ער געזאגט צום רבש"ע את קולך שמעתי בגן – איך האב געהערט דעם קול פון כביכול, אבער זעהן האט ער שוין נישט געקענט.
ווען יודען זענען געשטאנען ביים בארג סיני איז געוועהן פסקה זוהמתן, און עס האט זיך פון זיי אפגעטוהן דער פגם עץ הדעת. ע"כ זענען זיי צוריק ארויף געשטיגען צו די בחינה פון ראיה, און זיי האבען געקענט זעהן ממש די עשרת הדברות. ליידער ביים חטא העגל האט מען ווידער פארלוירען דעם הייליגען כח. ווען משיח צדקנו וועט קומען במהרה וועלן מיר אבער יא זוכה זיין זיך אום צו קערן צו אונזערע געוועזענע גרויסקייט און מיר וועלן נאכאמאל זיין בבחינת ראיה.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס מיר זאגען ביים דאווענען וקיים לנו מה שהבטחתנו ע"י צפניה חוזך – פיר אויס וואס דו האסט צוגעזאגט דורך דיין נביא צפניה, דאס בעת ההיא אתן אתכם לשם ולתהלה וגו' – וועלן יודען צוריק קומען צו זייערע פריערדיגע פראכט, און וואס וועט דאס זייין? לעיניכם אמר ה' – מיר וועלן קענען זעהן מיט די אויגען די רייד פונעם בורא עולם ב"ה.
היינט, שרייבט ווייטער דער תפא"ש, האבען מיר אפילו פארלוירען די מדריגה פון שמיעה, און מיר קענען ניטאמאל הערן דעם דבר ה'. ביי די פרשה פון תשובה איז דער פסוק אבער מבשר ושבת עד ה' אלקיך ושמעת – טאמער וועט מען זיך אומקערן צום באשעפער בתשובה שלימה וועלן מיר זוכה זיין נאכאמאל צו זיין אין די מדריגה פון שמיעה. נאַכער וועלן מיר אויך צוקומען צום מדריגה פון ראיה, ווי דער פסוק זאגט ונראהו עין בעין בשוב ה' ציון וגו'.
לפי זה, איז דער תפא"ש ווייטער מבאר א שיין געדאנק, פארשטיין מיר שוין פארוואס אין גמרא טרעפט מען כסדר דעם לשון תא שמע (קום און הער), און אין זוה"ק שטייט אלץ תא חזי (קום און זעה). ווייל עס איז מבואר אין די כתבי האריז"ל אז לעתיד לבא וועט דער גאנצע תורה ווערן אפגעלערנט און גע'דרשנ'ט לויט דעם מהלך פונעם זוה"ק. איז היות ווען משיח וועט קומען וועלן מיר ווידער ארויף שטייגען צום מדריגה פון ראיה, פאסט גוט דעם לשון אין זוה"ק תא חזי.
דאס האט דוד המלך אנגעוואונטשען, ויברך דוד את ה' לעיני כל הקהל – ער האט געגעבן די ברכה אז פארן גאנצע קהל זאלען די רייד פון באשעפער זיין אין די בחינה פון ראיה, ה' זאל זיין לעיני כל הקהל. אויף דעם בעטען מיר טאקע ביי מוסף כאשר שמענו כן עוד נחזה – דורך תשובה וועלן מיר זוכה זיין צום בחינה פון שמיעה, און דערנאך וועט זיין די בחינה פון ראיה. יהי רצון שנזכה במהרה לזה. אמן.
©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק

[אנעים זמירות]

אדם כי יקריב מכם וגו' מן הבהמה וגו' תקריבו את קרבנכם. דער תפארת שלמה שרייבט אז דער פסוק איז א רמז אויף דעם וואס שטייט אין ספה"ק דאס מיט די מצות און מעשים טובים וואס מיר טוהן אויף דעם וועלט, טוהן מיר פאררעכטען דעם פגם פון אדם הראשון. ווען אדה"ר האט געגעסן פונעם עץ הדעת איז געווארען א שווערע פגם אינעם גאנצען בריאה, און פיהל ניצוצות דקדושה זענען פארשפרייט געווארען איבערען גאנצען וועלט.
מיט אונזערע מצות און מעשים טובים טוהן מיר צוריקברענגען אלע ניצוצות צו זייערע ריכטיגען ארט, און אזוי ארום וועט פארראכטען ווערן דעם פגם פון אדה"ר. ביז דאן איז נאכנישט דא קיין קומה שלימה פון אדם, דהיינו דער רוחניות'דיגע צורה פון א מענטש איז נאכנישט גאנץ. ערשט ווען אלע ניצוצות דקדושה וועלן זיך אומקערן צו זייערע שורש, וועט זיין אן אדם השלם פונעם קאפ ביז צו די פיס. דעמאלס וועט מקוים ווערן וואס שטייט אין פסוק (זכריה י"ד ד') אויף לעתיד לבא ועמדו רגליו ביום ההוא על הר הזיתים – ווען די רגלים וועלן ווערן מתוקן און וועלן זיך קענען אוועקשטעלן וועט זיין די גאולה העתידה.
היות, ווי דערמאנט, זענען ניצוצות הקדושים געווארען פארשפרייט איבערען גאנצען בריאה, אפילו אין שטיינער און בלאטע, איז וויאזוי קען מען מעלה זיין די ניצוצות וואס ליגען אין לעבנלאזע אביעקטען? דארף מען וויסען דאס דער וועלט איז צוזאמענגעשטעלט פון פיהר דרגות: דומם, צומח, חי און מְדַבֵּר. א דומם איז א לעבנלאזע זאך ווי למשל א שטיין, צומח איז א געוואוקס, חי איז א באשעפעניש וואס האט א לעבעדיגען גייסט און מדבר איז דער מענטש (יוד).
בזמן שבית המקדש היה קיים ווען א מענטש האט געברענגט א קרבן האט ער דערמיט מעלה געוועהן אלע פיהר יסודות. דער ערד (דומם) האט ארויסגעגעבן גראז (צומח) וואס דער בהמה (חי) האט זיך אנגעפאשעט דערמיט. שפעטער ווען דער יוד (מדבר) האט געברענגט דעם בהמה אלץ א קרבן לה' זענען מתוקן געווארען אלע חלקי הבריאה, דהיינו דומם, צומח, חי און מדבר.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש דעם פסוק אדם כי יקריב – אדה"ר טוט זיך דערנענטערן לה' און ער האט א תיקון און עליה, ווען מען ברענגט מן הבהמה – און מיט דעם איז מען מעלה דצח"מ.
דאס איז אבער נאר געוועהן אין די צייטען פונעם ביהמ"ק ווען מען האט געקענט ברענגען קרבנות. וויאזוי איז מען אבער היינט מתקן דעם חטא אדה"ר? שרייבט דער תפא"ש ווייטער בשם דעם אריז"ל דאס ביים עסן קען דער מענטש אויך מעלה זיין אלע ניצוצות, ווייל אין די כוונות האכילה ליגען אלע כוונות פון די קרבנות. און באמת שטייט שוין אין חז"ל אז שלחנו של אדם מכפר עליו ווייל דער טיש פון א מענטש איז אזוי ווי א מזבח.
ווען א מענטש נעמט דעם שטיקעל פלייש וואס האט אין זיך דער כח פון דומם, צומח און חי כנ"ל, און ער עסט עס מיט א כונה לשמים כדי צו האבען כח צו דינען השי"ת, טוט ער מיט דעם דערהייבען אלע ניצוצות הקדושים און ער ברענגט זיי צוריק צום שורש.
עס איז ידוע דער ווארט פון בעש"ט הק' רעבים גם צמאים – פארוואס האט דער אויבעשטער געמאכט א מענטש זאל זיין הונגעריג און דארשטיג? ווייל נפשם בהם תתעטף – עס זענען פארהאנען נשמות און ניצוצות איינגעוויקעלט אין די מאכלים, און זיי האבען א תיקון ווען מען עסט דער מאכל ערליך.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס מיר זאגען ביים דאווענען (תהילים קמ"ו ז') נותן לחם לרעבים – ווען דער אויבעשטער שפייזט די הונגעריגע און זיי עסן מיט א ריינעם כונה, איז ה' מתיר אסורים – גיין פריי די פארכאפטע ניצוצות הקדושה און זיי באקומען זייערע תיקון.


אדם כי יקריב מכם קרבן לה' מן הבהמה וגו' – די תוה"ק לערנט אונז כל מיני דינים פון ברענגען קרבנות, פון וועלכע מינים מען מעג ברענגען וכדו', און דער פסוק פירט אויס לרצונו לפני ה' – עס מוז זיין מיטען מענטשען'ס ווילען צו ברענגען א קרבן פארן אויבעשטער.
דער תפארת שלמה שטעלט אריין א כונה אין די פסוקים בהקדם אן ערקלערונג אויף דעם וואס די נביאים פלעגען אלץ מוסר'ן די יודען בעניני קרבנות. אין ישעיה (א' י"א) טרעפען מיר ווי ער זאגט למה לי רוב זבחיכם – כביכול זאגט אז ער ברויך נישט די קרבנות פון יודען טאמער זיי פירען זיך נישט ריכטיג. אויך אין ירמיה (ז' כ"א) שטייט אן ענדליכע טענה אויף כלל ישראל עולותיכם סְפוּ על זבחיכם – ער איז מייעץ די יודען נישט מקריב צו זיין קיין קרבנות עולה (וועלכע ווערן אינגאנצען פארברענט), ווייל זיי זענען ממילא נישט עולה לריח פארן בורא ב"ה צוליב די יודישע עבירות.
נאך כהנה וכהנה אזעלכע פסוקים טרעפען מיר אין נ"ך ווי די נביאים געבן איבער אז דער באשעפער דארף נישט זייערע קרבנות. איז דער תפא"ש מסביר פארוואס האבען זיי זיך דוקא געשטעלט אויף די קרבנות און נישט אויף אלע אנדערע מצוות.
ברענגט ער פון די מקובלים אז עס איז דא א יסודית'דיגע חילוק צווישען קרבנות און אנדערע מצוות. ביי אלע מצוות, כאטש מען דארף טאקע אינזינען האבען בלויז לשם שמים, טאמער האט אבער דער מענטש אינזין צו באקומען שכר און אלע השפעות טובות ווייל ער טוט די מצוות, בלייבט נאך די מצוה גאנץ. מיר טרעפען אין חז"ל (פסחים ח.) האומר סלע זו לצדקה בשביל שיחיה בני הרי זה צדיק גמור – ווען איינער געבט צדקה מיט דעם כונה דאס אין דעם זכות זאל זיין זוהן לעבן, הייסט ער נאך א צדיק גמור (פארהעלטעניס צו דעם מעשה הצדקה). און דאס זעלבע איז אויך שייך ביי אלע אנדערע מצוות.
דאס איז אבער נאר שייך ביי סתם מצוות. משא"כ ביים ברענגען קרבנות האט דער מענטש געדארפט האבען א ריינעם מחשבה לשמים. אינעם זוה"ק און אין ספרי המקובלים ווערט ערקלערט דעם פסוק זוֹבֵחַ לָאֱלֹהִים יָחֳרָם – וואס רעדט פון א מענטש וואס איז מקריב קרבנות לע"ז חלילה – אז דאס גייט ארויף אויף איינער וואס איז מקריב קרבנות צום באשעפער, אבער מיטען כונה ער זאל עפעס צוריקבאקומען דערפאר.
דער שם אלוקים ווייזט אויף דער בעל היכולת און בעל הכוחות כולם, דאס מיינט דער באשעפער וואס האט כביכול די כח און מעגליכקייט צו טוהן וואס ער וויל נאר. ווען איינער ברענגט א קרבן צום בחינה פון אלוקים, נעמליך ער ווארט אויף א באצאלט, ווערט עס גערעכענט ווי גלייך ער וואלט גע'שחט'ען צום ע"ז רח"ל. דערפאר טרעפען מיר נישט אין ערגעץ אז די תוה"ק זאל נוצען דעם שם אלוקים ביים ברענגען קרבנות.
ווען א מענטש ברענגט א קרבן דארף דאס זיין בִּלְתִּי לה' לבדו – מיטען בלויזען כונה צו שאפען א נחת רוח פארן בורא ב"ה. דער חומרא איז אויסשליסליך ביים ענין פון קרבנות. אפילו לימוד התורה האט נישט דעם חומרא, ווי מיר טרעפען דעם מאמר חז"ל לעולם ילמוד אדם שלא לשמה שמתוך שלא לשמה בא לשמה – מען מעג לערנען אפילו פאר א זייטיגע כונה.
דערפאר ווען די נביאים האבען געזעהן ווי די יודען ברענגען קרבנות נישט אינגאנצען למען כבוד שמים, נאר אויך מיטען כונה צו געניסען פון די השפעות טובות, האבען זיי איבערגעגעבן אינעם באשעפער'ס נאמען, למה לי רוב זבחיכם און עולותיכם ספו על זבחיכם – אויף דעם אופן זענען די קרבנות נישט מרוצה. און דער פסוק פירט טאקע דארט אויס רק בלתי לה' לבדו – עטס דארפטס ברענגען קרבנות מיטען לויטערען כונה לשם ה'.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס יצחק אבינו האט געפרעגט זיין פאטער, "וְאַיֵה הַשֶׂה לעולה". יצחק האט געמיינט צו זאגען, "איך האב מורא אז מיין כונה איז נישט אינגאנצען ריין און איך האף נאך צו באקומען עפעס שכר פון די עקידה. איך וויל אבער האבען דעם זעלבען מחשבה ווי דער שעפסל וואס קען נישט אינזין האבען אז ער ווערט גע'שחט'ען כדי ער זאל האבען שכר. פארוואס האב איך נישט דער כונה פונעם שה?"
האט איהם אברהם אבינו געענטפערט, "אלוקים יראה לו השה לעולה בני – דער באשעפער וועט דיר געבן די ריכטיגע כונה, דו זאלסט נישט אינזינען האבען דיר אליין, פונקט ווי דער שאף האט זיך נישט אליין אינזין."
אויך אויף אברהם אבינו זאגען מיר וכבש רחמיו לעשות רצונך – ער האט איינגעהאלטען זיין רחמנות אויף כלל ישראל, און נישט אויסגענוצט דעם עקידה צו בעטען פאר זיי. ער האט נאר געטוהן דער עקידה לעשות רצונך – דעם באשעפער'ס ווילען.
דאס זאגט אונז דער פסוק אדם כי יקריב מכם קרבן - ווען עטס וועטס ברענגען קרבנות, זאלען ענק זיך לערנען מן הבהמה - נישט אינזין צו האבען פארן אייגענע געברויכען, פונקט ווי די בהמה קען זיך נישט אליין אינזינען האבען. דאן וועט עס זיין לרצונו לפני ה' - באוויליגט ווערן פארן אויבעשטער.
פירט אויס דער תפא"ש דאס מיר האבען דעם זעלבען חיוב און דרך העבודה ביי תפילה. א יוד דארף שטרעבן דערצו, און זיך אויסארבעטען זיין הארץ נישט צו בעטען פאר זיינע אייגענע צוועקען, נאר בלויז אינזין האבען כבוד שמים. אפילו ווען ער בעט אויף ענינים גשמיים, ווי געזונט און פרנסה וכדומה, זאל דאס נאר זיין מיטען כונה צו קענען דינען דער אויבעשטער. און דאס בעטען מיר טאקע נאך יעדן שמונה עשרה יהיו לרצון אמרי פי והגיון לבי לפניך – אונזערע תפילות מיטען מויל און מיטען הארץ זאלען נאר זיין פארן בורא ב"ה.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

תפארת שלמה – פרשת צו – הגדול – פסח

מַצוֹת תֵּאָכֵל בְּמָקוֹם קָדוֹשׁ בַחֲצַר אֹהֶל מוֹעֵד – דער פסוק אינעם וואכיגען סדרה רעדט זיך פון די קרבן מנחה וואס מען האט געברענגט ביים חנוכת המשכן. דער תפארת שלמה טייטשט אבער אויס דעם פסוק אויף די מַצוֹת פון פסח ביינאכט און ער שטעלט אריין עטליכע כוונות אינעם פסוק.
א יוד דארף זיך גרייטען מיט אן הכנה דרבה איידער דעם חג הפסח, זיך צו הייליגען און רייניגען פון דעם שאור שבעיסה, דעם חמץ וואס געפונט זיך אין הארץ, דהיינו דער יצר הרע. מען קען נישט צוגיין צו א פסח ביינאכט מיט אלע אירע מצוות אהנע דעם וואס מען זאל זיך פריער געהעריג צוגרייטען.
דער תפא"ש שרייבט אז מצות אכילת מצה איז אין אן ענליכע בחינה צו אכילת קדשים. ביי אלע אנדערע מצוות טוט דער מענטש א פעולה וואס בלייבט אויסער זיין קערפער. צומאל טוט מען די מצוה מיט די אברים, ווי למשל שאקלען לולב און בלאזען שופר, און צומאל איז די מצוה אויפען גוף ממש, צ.ב.ש. ציצית און תפילין. מיט דעם אלעם איז אבער די מצוה נישט קיין חלק פונעם מענטשען'ס גוף.
די איינציגסטע אויסנאם צו דעם איז א מצוה פון אכילה. דארט גייט די חפץ המצוה אריין אינעם מענטש און עס ווערט פארוואנדעלט אין זיין אייגענעם בלוט און פלייש. בזמן שבית המקדש היה קיים האט א יוד כסדר געקענט מקיים זיין א מצוה פון אכילה, ווען ער האט געברענגט א קרבן שלמים און דאס געגעסן. היינטיגע צייטען וואס מיר האבען בעוה"ר נישט קיין ביהמ"ק איז אונז נאר געבליבען איין מצוה פון עסן (מדאורייתא) וואס דאס איז אכילת מצה. איבער דעם דארף א יוד זיך מקדש זיין כראוי פאר ער גייט מקיים זיין דעם מצות מצה.
דער תפא"ש ברענגט דעם תרגום יונתן אין פרשת יתרו וואס דערציילט ווי די יודען האבען מקריב געוועהן דעם קרבן פסח אין מצרים. שטייט דארט דאס די ענני הכבוד האבען זיי געפירט קיין ארץ ישראל און זיי האבען געברענגט דעם קרבן פסח ביים מקום המקדש. דאס הייסט אז פון טומאת מצרים האט זיי דער אויבעשטער דערהויבען און געברענגט צום קדושת ארץ ישראל, אין איין רגע.
זאגט דער תפא"ש אז ווען א יוד איז זוכה דערצו, נאכען מאכען א ריכטיגע הכנה, ברענגט דער באשעפער א בחינה פון ארץ ישראל אונטער זיינע פיס, אזוי אז ער עסט דעם כזית מצה אין א"י ממש. אפילו היינטיגע צייטען קען א יוד צוקומען צו עסן דעם כזית מצה מיטען זעלבען קדושה ווי אמאל. דאס איז דערפאר ווייל פסח ביינאכט איז דא אן עקסטערע השראת השכינה וואס געשעהט נישט אין קיין שום אנדערע נאכט. געווענטליך, יעדער נאכט ביי חצות, גייט כביכול אריין אין גן עדן און פארברענגט מיט די צדיקים. אום פסח ביינאכט, שטייט אין זוה"ק, אני יוצא בתוך ארץ מצרים – כביכול גייט ארויס און רוהט צווישען גאנץ כלל ישראל. וואו נאר מען נעמט איהם אריין געפונט ער זיך!
דאן איז מען זוכה צו א יציאת מצרים. דאס מיינט צו זאגען מען גייט ארויס פון דעם געפענגעניש אונטערן יצה"ר און מען ווערט אן עבד ה'. דער תפא"ש נוצט דעם לשון שענין יציאת מצרים כשאדם יוצא ממאסר היצה"ר ונכנס להקדושה – יצי"מ מיינט באפרייט ווערן פונעם יצה"ר און אריינקומען צום קדושה, צו זיין אונטער קוב"ה.
אויך שרייבט ער אז אין פסח ווערט געפארטיגט דעם גזר דין פון ראש השנה, און טאמער א יוד טוט תשובה קען ער נאך ביז פסח צוריקדרייען א שלעכטען פסק חלילה. דאס איז מרומז אינעם לשון חז"ל (ביי הלכות בדיקת חמץ) דעתו לחזור – טאמער דער מענטש האט בדעה תשובה צו טוהן און זיך אומקערן צו אבינו שבשמים, אפילו מראש השנה – קען ער זאָגאַר איבערדרייען לטובה דעם פסק דין וואס איז פארשריבען געווארען ראש השנה.
דאס פאסירט אלעס מכח דעם מצה וואס איז א מיכלא דאסוותא – אן עסן וואס היילט אויס. עס היילט אויס דער נפש ונשמה פונעם מענטש. דורך דעם וואס עס גייט אריין אינעם גוף און עס ווערט א חלק פונעם מענטש, הייליגט עס זיין נשמה. [מען קען אפשר צולייגען א ראיה פון דאס וואס מיר זעהן ווי א נישט- כשר'ן מאכל איז מטמטם הלב, איז דאך א ק"ו אז א הייליג מאכל איז מקדש ומטהר הלב.]
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש דער פסוק מצות תאכל במקום קדוש – אויב וועט זיך דער מענטש הייליגען איידער עס קומט דעם יו"ט פסח און זיכער מאכען אז זיין גוף איז א מקום קדוש, וועט ווערן פונעם בחצר – זיין הויז וואס איז נישט מער ווי א פשוט'ען חצר, אהן קיין קדושה, אהל מועד – פארוואנדעלט אין א הייליג מקום אזויווי דער אוהל מועד. ווייל דער אויבעשטער וועט שטעלן א כח און א קדושה פון ארץ ישראל אונטער איהם.
אויך שרייבט ער א כונה אין דעם פסוק דאס א מענטש זאל אינזינען האבען ביי די מצוות הלילה לאוקמא שכינתא מעפרא – די שכינה הקדושה זאל זיך כביכול אויפהייבען פון דר'ערד, און זיך אליין אויסלייזען. בפרט אין פסח איז דא אן עקסטערן כח מקרב צו זיין די גאולה שלימה, ווי די משנה שרייבט אין דריטען פרק פון פסחים אלו עוברין בפסח – די כוחות הטומאה און קליפות פארגיין אין פסח, כותח הבבלי ושכר המדי וחומץ האדומי וזיתום המצרי – דאס איז מרמז אויף די פיהר גליות, בבל, מדי, אדום און מצרים, וואס אין פסח ביינאכט ווערן מיר פטור פון זיי.
טייטשט דער תפא"ש מצות תאכל – בשעת יודען עסן מצות זאלען זיי נאר קלערן און בעטען אויף דעם אהל מועד – די שכינה הקדושה זאל שוין ארויס גיין פון גלות, התנערי מעפר קומי, לבשי בגדי תפארתך עמי, בביגו"צ בב"א.


אין פרשת בא שרייבט די תוה"ק מה העבודה הזאת לכם וגו' און אויף דעם איז די תשובה (עפ"י בעל ההגדה) בעבור זה עשה ה' לי בצאתי ממצרים וגו'. דער קינד וויל וויסען צוליב וואס דארף ער טוהן די גאנצע עבודה און מען ענטפערט איהם דאס בזכות דעם האט הקב"ה אונז ארויסגענומען פון מצרים.
דער תפארת שלמה שרייבט א כונה אז די תורה וויל דא מרמז זיין וואס מען דארף טראכטען ווען מען זעהט ווי דער יצה"ר קומט איין מאל און נאכאמאל מיט אלערליי נסיונות, און יצרו של אדם מתגבר עליו בכל יום. ווען א מענטש קוקט דאס צו קען ער ווערן שטארק געפאלען ביי זיך און טראכטען אז זיין גאנצע עבודה האט נישט קיין שום ווערדע, און וויפיהל ער וועט נאר קעמפען מיטען יצה"ר און איהם בייקומען וועט נאכאלץ נישט זיין גענוג, ווייל דער יצה"ר וועט ווידער צוריקקומען מיט א פרישע נסיון.
עס קען זיך גאר דאכטען חלילה אז עס איז פשוט א שאד די צייט צו פראבירען ווייל מען קען ממילא נישט אויספירען – והא ראיה, וויפיהל מאל איז שוין געלונגען זיך איינצוהאלטען פון עבירות, און דאך קומט נאך דער אלטע בחור מסית ומדיח זיין יעדן טאג, און ער לאזט נישט נאך אפילו אויף איין רגע.
שרייבט דער תפא"ש אז דאס איז טעות גמור. עס איז נישט דא קיין ענין אין לעבן צו גענצליך באזיגען דעם יצה"ר אז ער זאל שוין מער נישט הייבען זיין קאפ. פונקט פארקערט, ווילאנג א מענטש לעבט אויך דער וועלט מוז ער בהכרח האבען א מלחמת היצר, ווייל נאר אזוי האט ער בכלל א רעכט צו בלייבען לעבן.
מלאכים געהערן אין הימעל. ווען א מענטש וואלט שוין נישט געהאט קיין שום נסיונות וואלט ער נישט געהאט קיין שום סיבה צו בלייבען לעבן אויף דער וועלט. דער גאנצע ציהל פונעם לעבן איז כדי צו קענען צוקומען לעולם הבא, און דאס קען מער נאר באקריגען דארך א יגיעה רבה. איינער וואס וויל שוין נישט האבען קיין יגיעה און מלחמת היצר האט שוין נישט וואס צו זוכען אויף דער וועלט, און ער ווערט פון איר אוועקגענומען. קומט אויס אז די אלע טאג טעגליכע מלחמות היצר טוהן גאר פארלענגערן דעם מענטשען'ס לעבן, און ווען איינער האט שוין נישט קיין שום תאוות אדער נסיונות מוז ער נפטר ווערן.
דער תפא"ש טייטשט מיט דעם כי רגע באפו – דאס וואס א יוד מוז לעבן יעדע רגע מיטען צארען און פיין פונעם יצה"ר איז חיים ברצונו – כדי ער זאל האבען אריכות ימים און האבען א תכלית אויף דער וועלט.
אויך ביי דוד המלך, שרייבט דער תפא"ש, איז געוועהן דער זעלבע ענין ווען זיינע באדינער האבען איהם סוף ימיו געברענגט א דינסט-מויד. לכאורה וויאזוי קומט אז די באדינער פון דעם צדיק וקדוש האבען געקלערט איהם צו ברענגען א מויד און נישט א מאנספערזאן? נאר דוד המלך האט געשריבען אין תהילים ולבי חלל בקרבי – מיין יצה"ר און תאוות חיצונוית זענען טויט, און איך האב קיין יצה"ר. ווען זיינע באדינער האבען דאס געזעהן האבען זיי געציטערט דאס זייערע באליבטע רבי וועט נפטר ווערן.
כדי דאס צו באווארענען איז זיי בייגעפאלען א געדאנק אז זיי וועלן מחדש זיין ביי דוד המלך א נייעם נסיון, נעמליך פון האבען א דינסט-מויד אבער נישט טארען חתונה האבען מיט איר ווייל ער האט שוין געהאט אכצען ווייבער און א קעניג טאר נישט האבען מער. אזוי וועט דוד המלך נאך האבען א מלחמת היצר און ער וועט נאך קענען פארבלייבען אויף דעם וועלט.
דאס זאגט אויך דער רבש"ע צו די צדיקים ווען מבקשים לישב בשלוה – זיי ווילען קענען דינען השי"ת רואיגערהייט אהן קיין נסיונות און פראבלעמען. זאגט אבער כביכול דאס נאר בזכות דעם געפונען זיי זיך אויפען וועלט, און דאס איז טאקע דער גאנצע תכלית פונעם לעבן.
דאס איז פשט אין די פסוקים מיט וועלכע מיר האבען אנגעהויבען. דער קינד וואס מוטשעט זיך נעבעך מיט פארשידענע תאוות רעות און נסיונות, פרעגט זיין טאטע, "מה העבודה הזאת לכם – וואספארא ציהל איז דא צו דאס אלעס? האט דען כביכול הנאה פון דעם וואס איך מוטשע מיר אפ א פאר טעג און דערנאך פאל איך אדארך, און דאס חזר'ט זיך איבער מאל נאך מאל? הלואי קען איך איין מאל פאר אלעמאל אינגאנצען פטור ווערן פון מיין יצה"ר און אויס פראבלעם."
זאגט איהם זיין טאטע, "ניין, די פראבלעמען מוזען קומען. בעבור זה – צוליב אט דעם מלחמת היצר עשה ה' לי – האט דער אויבעשטער מיר באשאפען און אראפגעשיקט אויף דעם עולם התחתון. דער גאנצע תכלית החיים איז כדי בצאתי ממצרים – איך זאל מלחמה האלטען מיטט מיין יצה"ר ביז איך וועל איהם מנצח זיין און ארויסגיין פון מיין פערזענליכע מצרים."
זאל דער אויבעשטער העלפען מיר זאלען אלע זוכה זיין צום כימי צאתנו מארץ מצרים אראנו נפלאות מיט א ישועה כללית און א ישועה פרטית בגשמיות וברוחניות.


ולקח הוא ושכנו הקרוב אל ביתו. דער פסוק שטייט ביים קרבן פסח דאס ווער עס האט נישט גענוג מענטשען אין זיין משפחה אינגאנצען אויפצועסן דעם קרבן פסח, זאל ער זיך משתתף זיין מיט זיין שכן און צוזאמען מאכען א גרויסען חבורה פון לייט וואס וועלן יא קענען אויפעסן.
דער תפארת שלמה טייטשט א כונה אין דעם פסוק בהקדם וואס חז"ל לערנען אונז אז דער קרבן פסח נאכל על השובע – מוז געגעסן ווערן ווען מען איז שוין כמעט זאט, און מיט דעם ביסעל אכילת פסח ווערט מען גענצליך אנגעזעטיגט. זאגט דער תפא"ש אז דאס טוט מרמז זיין אז פונעם מצות אכילת הפסח ווערט נשפע פרנסה און א זעט פארן גאנצען וועלט.
דער תפא"ש ברענגט א שיינעם רמז אין די ווערטער וואס די יונה האט געזאגט פאר נח: יהיו מזונותי מרורים כזית – מיינע מזונות און פרנסה טוה איך אנשעפען פון דעם כזית פסח וואס איך עס על מצות ומרורים. ע"כ אין חודש ניסן איז שטארק מסוגל דער זמן מתפלל צו זיין אויף פרנסה.
זאגט אבער אהן דער תפא"ש דאס ווען מען בעט אויף פרנסה וכלכלה זאל מען נישט אינזינען האבען בלויז זיך אליין נאר ולקח הוא ושכנו הקרוב אל ביתו – היות רוב מחלוקות וואס מאכען זיך ביי א מענטש זענען מיט זיינע שכנים וועמען ער טרעפט כסדר, זאגט די תוה"ק אהן אצינד זאל ער זיך מתקרב זיין באהבה ובאחוה צו האבען אהבת חברים, און צו בעטען אויך אויף זיינע שכנים און אנדערע יודען זיי זאלען האבען פרנסה וכל טוב.
[אפשר קען מען צולייגען א כונה פארוואס די תוה"ק זאגט דאס אהן דייקא ביים קרבן פסח, עפ"י וואס דער תפא"ש איז מבאר פארוואס הייסט דעם היינטיגען שבת 'שבת הגדול'. טוט ער ערקלערן אז הגדול איז מלשון כלי גדול, דהיינו אין דעם שבת מאכט מען זיך א כלי אין וועלכע עס זאלען קענען אראפקומען אלע גוטע השפעות פונעם יו"ט.
עס איז ידוע דער מאמר חז"ל אמר ר' שמעון בן חלפתא לא מצא הקב"ה כלי מחזיק ברכה לישראל אלא השלום – דער בעסטע כלי וואס קען ערהאלטען אלע גוטע השפעות איז דער שלום, צו זיין בשלום ובאחוה מיט יעדע יוד. על כן, אין דעם שבת ווען מען גייט צוגרייטען דער כלי אין וועלכע עס זאל אריינקומען דער שפע החג, טוט די תוה"ק דערמאנען דאס א כלי מחזיק ברכה איז שלום.]


מצה זו שאנו אוכלים על שום מה על שלא הספיק בצקם של אבותינו להחמיץ וכו'. דער תפארת שלמה ברענגט וואס די מפרשים פרעגן דאס לכאורה זענען יודען שוין נצטוה געווארען מיט מִצְוַת מצה נאך זייענדיג אין מצרים (על מצות ומרורים יאכלוהו), טא פארוואס איז דער טעם געשטעלט אלץ זכר צו וואס עס האט פאסירט בשעת'ן ארויסגיין פון מצרים?
נאר עס ווערט געברענגט אין די כתבי האר"י הקדוש אויפען פסוק וואס שטייט ביים דור המדבר רגלם לא בצקה, דאס עס טוט מרמז אז אלע יודען פון יענעם דור דעה זענען געוועהן אפגעהיטען בעניני קדושה און זיי האבען קיינמאל פוגם געוועהן אפילו באונס (כמבואר בפרקי דר"א). דער תפא"ש ברענגט אויך וואס ער טוט מערערע מאל לערנען דאס ווער עס איז נישט אפגעהיטען אין די ענינים, גיין אלע זיינע מצוות ומעש"ט צום סט"א רח"ל, און זיי האבען דערפון א חיות.
דאס בעט מען פדני מעושק אדם – דער אויבעטשער זאל אונז אפהיטען פון די וואס כאפען מצוות צוליב די חטאים פונעם מענטש. ערוב עבדך לטוב אל יעשקוני זדים – די חיצונים זאלען נישט האבען קיין שליטה אויף אונזערע גוטע טהאטען און נישט קענען פארכאפען.
ווען די חיצונים האבען חלילה א כח צו פארכאפען די מצוות ומעש"ט ווערן די מצוות אנגערופען 'חמץ', וואס דאס מיינט פארכאפט אין ארמ'יש (כלשון הגמרא קידושין נ"ג. והיו קוראין אותו בן חמצן). אבער ווען מען טוט תשובה, שרייבט ווייטער דער תפא"ש, קען מען צוריק נעמען אלעס וואס זיי האבען פארכאפט און מען קען מעלה זיין אלע פארפאלענע מצוות. דאס איז פשט והשיב – ווען איינער טוט תשובה, באקומט ער את הגזלה אשר גזל – דאס וואס די חיצונים האבען צוגענומען.
פסח ביינאכט ווען מען עסט די מצות, זאגט דער תפא"ש דברים נוראים, האט עס א כח אריינצושיינען א קדושה און א שמירה אין יעדן יוד, ער זאל בלייבען ערליך און אפגעהיטען א גאנץ יאר לבל יעבר בם מקרה רעה. דאס ליגט דער רמז אין די רייד פון חז"ל ושמרתם את המצות אל תיקרי מַצוֹת אלא מִצְוֹת, מצוה הבא לידך אל תחמיצנה – טאמער וועסטו אפהיטען דער מצות מצה ווי עס דארף צו זיין, וועסטו באקומען א כח און א שמירה פון הימעל צו בלייבען בקדושה, און דאן וועט זיין מצוה הבא לידך אל תחמיצנה – דיינע מצוות וועלן נישט 'חמצ'דיג' ווערן, דהיינו זיי וועלן נישט ווערן אווע גע'גזל'ט דורך דער סט"א.
דאס זאגט אונז דער בעל הגדה, מצה זו שאנו אוכלים על שום מה – וויאזוי האבען אונזערע מצות א כח און וויאזוי קענען זיי משפיע זיין קדושה אויפען מענטש? על שלא בספיק בצקם של אבותינו להחמיץ – ווייל אונזערע אבות דער דור דעה האבען זיך אפגעהיטען מיטען מדת היסוד צו בלייבען בקדושה, און דורך דעם האבען אויך אונזערע מצות דעם סגולה משפיע צו זיין א שמירה אויף א גאנץ יאר.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[מאנ-יימער]

געפרינט לכבוד שבת (די קאסט פון די פאפיר און טינט זאל ווערן גערעכנט אלס הוצאת שבת...)

יישר כח

[אנעים זמירות]

וַיֵרֶד מעשות החטאת – אהרן האט אראפגענידערט פונעם מזבח נאכען מקריב זיין דער קרבן חטאת און ער האט געבענטשט כלל ישראל. דער תפארת שלמה לייגט אריין אין דעם פסוק א רמז עפ"י וואס ער האט געטייטשט אויפען מאמר חז"ל אין מעבירין על המצוות.
דער שטייגער פונעם יצה"ר בדרך כלל איז צו-צוקומען צום מענטש ווען ער וויל גיין דאווענען אדער צוטרעטען צו א מצוה, און ער פראבירט איהם אפצוקילען. דער יצה"ר קומט אלץ מיט דעם טענה צום מענטש, "וואס א רעכט האסטו צו גיין דאווענען פארן באשעפער אינדערצייט וואס דו ביזט אזא גראבע בעל עבירה?"
שרייבט אבער דער תפא"ש דאס מען דארף זיין געווארענט זיך נישט צו לאזען פון איהם און צו געדענקען אז די סארט מחשבה איז בלויז מעשה יצר. דער גרעסטע ראיה, שרייבט דער תפא"ש אויף אן ארט, איז פון דעם וואס מען זעהט ווי בשעת'ן עסן אדער פארברענגען קומען קיינמאל ארויף אין די מחשבות ווי מען האט געזינדיגט און היתכן מען זאל אצינד אזוי געשמאק עסן וכדומה. בלויז ווען מען וויל טוהן דעם רצון ה' מיט מצוות ומעש"ט, הערשט דעמאלס הייבט מען אהן אריינקלערן צי מען איז ראוי צו שטיין פארן באשעפער.
נאך מער, שרייבט דער תפא"ש, אפילו ווען לפי האמת איז דער יוד טאקע פארשמירט מיט זינד און ער איז נישט ראוי צו שטיין פארן בוכ"ע, מוז ער געדענקען אז דער הייליגע באשעפער איז א שומע תפילת כל פה און ער איז מלא רחמים אויף אלע זיינע באשעפענישען. דער רבש"ע איז גרייט אנצונעמען יעדן יוד'ס תפלה ובקשה, אפילו ווען ער איז ל"ע דער גרעסטע חוטא.
מיט דעם טייטשט דער תפא"ש וואס חז"ל זאגען אין מעבירין על המצוות. ווען עס קומט צו טוהן מצוות ומעש"ט מוז זיין אין מעבירין – מען טאר נישט טראכטען פון אלטע עבירות. איי מען האט דאך טאקע געזינדיגט? אויף דעם איז דא צייט תשובה צו טוהן נאכען דאווענען און לערנען. דאס איז אויך טייטש סור מרע – קלער נישט פון דיין שלעכטס אינדערצייט ווען עשה טוב – דו דארפסט טוהן גוטס.
אהרן הכהן האט געהאט די זעלבע עבודה. ווען ער האט געוואלט גיין בענטשען די יודען בברכת כהנים איז געוועהן וירד מעשות החטאת – ער האט אינגאנצען פארגעסען פון זייערע חטאים, נאר ער האט זיך מדבק געוועהן אין די מדות פון כביכול וואס ער איז א מרחם על כל מעשיו.


ויאמר משה אל אהרן קרב אל המזבח ועשה את חטאתך ואת עולתך וכפר בעדך ובעד העם – משה רבינו האט געהייסען אהרן הכהן ער זאל גענענן צום מזבח און ברענגען די קרבנות, אזוי ארום וועט ער מכפר זיין אויף זיך אן אויפען פאלק. לייגט צו רש"י שהיה אהרן בוש וירא לגשת אמר לו משה למה אתה בוש לכך נבחרת – אהרן הכהן האט מורא געהאט און האט זיך געשעמט צו נעמען אזא גדולה (בפרט לאחר חטא העגל), זאגט איהם משה, "פארוואס שעמסטו זיך? דו ביזט דאך אויסגעוועלט געווארען פונעם אויבעשטער צו זיין דער כהן גדול."
דער תפארת שלמה ערקלערט דעם רש"י מיט א יסוד, וואס דערמיט וועט אויך פארענטפערט ווערן פארוואס טאקע האט כביכול צוגעפירט אז אהרן הכהן זאל האבען א יד אינעם חטא העגל. די משנה זאגט כל שאינו מחויב בדבר אינו מוציא את הרבים ידי חובתן – נאר איינער וואס איז אליין מחויב צו טוהן א געוויסע מצוה קען מוציא זיין אנדערע ווען ער טוט דאס (משא"כ צ.ב.ש. א קטן וואס איז נישט מחויב במצוות קען נישט מוציא זיין יענעם).
איז מסביר דער תפא"ש דאס ווען א צדיק איז גענצליך ריין פון יעדן זינד, טאמער טוט ער בעטען און מעורר רחמים זיין אויף כלל ישראל דער אויבעשטער זאל זיי מוחל זיין אויף זייערע עבירות, האט זיין תפילה נישט דעם ריכטיגען כח. ערשטענס ווייל ער קען נישט ריכטיג מלמד זכות זיין אויף כלל ישראל – היות ער אליין איז דאך מעודו נישט נכשל געווארען מיט דעם ענין, און צווייטענס ווייל ער קען זיך נישט געהעריג מצרף זיין צו די עוברי עבירה און ער האט נישט קיין שייכות מיט זיי.
משא"כ ווען דער צדיק האט אויך דאס מינדעסטע שייכות, לפי מדרגתו, צו דעם חטא, ווען ער טוט אליין באמת תשובה און ער ווערט אליין אויסגערייניגט איז מגו דזכי לנפשיה זכח נמי לחבריה – וויבאלד ער איז זוכה פאר זיך צו ווערן אפגעוואשען און אפגערייניגט, טוט ער שוין אויך זוכה זיין פאר אנדערע יודען זיי זאלען זיך קענען מטהר זיין און זוכה זיין צו מחילת עוונות.
מיר געפונען אן ענליכע הלכה ביי טבילת כלים. ווען איינער טובל'ט א כלי וואס ליגט אין א צווייטען כלי איז די הלכה ווי פאלגענד: אויב איז דער דרויסענדע כלי טהור, בלויז דער אינעווייניגסטע כלי איז טמא, קומט אויס אז די טבילה טוט אצינד נאר אויפטוהן ביים אינעווייניגסטען כלי, מוז יענע כלי ווערן גע'טובל'ט דייקא אינעם מקוה. דהיינו דער מויל און עפענונג פונעם דרויסענדיגע כלי מוז זיין גרויס (כשפופרת הנוד), און דאן ווערט גערעכענט אז דער גאנצע וואסער איז איינס און דער אינעווייניגסטע כלי ווערט גע'טובל'ט אינעם מקוה. משא"כ אויב איז דער מויל שמאל, קומט אויס אז דער אינעווייניגסטע כלי ווערט נישט גע'טובל'ט אינעם מקוה נאר אינעם דרויסענדיגע כלי, און עס ווערט נישט טהור.
משא"כ ווען ביידע כלים זענען טמא, דאן אפילו איז דער מויל פונעם דרויסענדיגע כלי גאר א שמאלע, ווערט דער אינערליכע כלי אויך טהור, ווייל מיר זאגען דעם כלל מגו דסלקא טבילה לכלים גופייהו סלקא נמי לכלים דאית בה – וויבאלד דער טבילה טוט אויף פארן (דרויסענדיגע) כלי, טוט עס אויך אויף פאר די כלי וואס ליגט דערינען.
פון די הלכה, שרייבט דער תפא"ש, זעהן מיר דעם זעלבען יסוד – ווען מען איז אליין טמא קען מען אסאך גיכער יענעם מטהר זיין. און דאס איז טאקע דער טעם פארוואס א פרנס על הציבור מוז האבען א קופה של שרצים – עפעס א סקאנדאל אין זיין עבר – ווייל נאר ווען ער אליין האט עפעס א פגם קען ער יענעם מזכה זיין. איבער דאם זאגט אונז די משנה כל שאינו מחויב בדבר – דער וואס איז נישט אליין חייב אין די חטא, אינו מוציא את הרבים ידי חובתן – קען נישט מכפר זיין אויפען רבים פון זייערע זינד.
מיט דעם פארשטיין מיר שוין פארוואס דער רבש"ע האט צוגעברענגט אהרן הכהן זאל נכשל ווערן און האבען א חלק אינעם חטא העגל – ווייל נאר אזוי וועט ער שפעטער קענען מכפר זיין אויפען כלל ישראל. דאס זאגט רש"י למה אתה בוש? – פארוואס שעמסטו זיך און די האסט מורא צו גיין טוהן די עבודה? טאמער וועסטו נישט גיין אצינד ברענגען די קרבנות קומט דאך אויס אז אומזיסט ביזטו נכשל געווארען.
יעצט איז אבער אדרבה, טאקע ווייל דו האסט אויך א שייכות צו דעם פגם לכך נבחרת – ביזטו ערוועלט געווארען דורכען בורא עולם. יעצט גיי און זיי מכפר בעדך – פאר דיר אליין, און אין איינוועגס ובעד העם – וועסטו שוין קענען מכפר זיין פאר אלע יודען.


אין די שבתים נאך פסח איז דער מנהג אז מען לערנט פרקי אבות. אינעם וואכיגען פרק טרעפען מיר ווי די משנה זאגט אונז אהן והוי דן את כל אדם לכף זכות. לכאורה, וואונדערט זיך דער תפארת שלמה, וואס איז דער אויפטוה פון דן זיין א מענטש לכף זכות? ממה נפשך, איז ער טאקע ריין פון זינד, צו וואס פעלט אויס א צווייטען'ס דן זיין, און אויב האט ער יא געזינדיגט, וואס העלפט דען צו זיין דן לכף זכות? דער באשעפער ווייסט דאך ממילא אלעס וואס עס פאסירט.
נאר פון דא זעהן מיר, שרייבט דער תפא"ש, דער גרויסע כח וואס ליגט ביי א יוד ווען ער זאגט ארויס א ווארט פון מויל, אז אין הימעל מאכט עס א רושם. ווען איינער גייט רעדן גוטס אויף זיין חבר און איז מליץ יושר אויף איהם, איז ער גורם די זעלבע זאך זאל געטוהן ווערן אין הימעל.
ער ברענגט זיך א ראיה פון די גמרא אין חגיגה (ט"ו:) וואס דערציילט ווי מען פלעגט נישט נאכזאגען תורה אין הימעל פונעם תנא ר' מאיר ווייל ער האט געלערנט ביי 'אחר' (א תנא וועלכע איז ליידער געוועהן יצא לתרבות רעות). אזוי איז אנגעגאנגען יארען לאנג ביז ווען אליהו הנביא האט דאס פארציילט פארן אמורא(!) רבה. ווען רבה האט געהערט דערפון האט ער תיכף מלמד זכות געוועהן אויף ר' מאיר און געזאגט, "ר' מאיר רִמוֹן מָצָא תּוֹכוֹ אָכַל וּקְלִיפָתוֹ זָרַק – ר' מאיר האט געפונען א מילגרוים (אחר), ער האט אויפגעגעסען די פרוכט (ארויסגענומען זיינע ידיעות התורה) און אוועקגעווארפען די שאלעכץ (ער האט זיך נישט אפגעלערנט פון אחר'ס פאלשע דעות)."
האט איהם אליהו געענטפערט, "אצינד האט מען אנגעהויבען נאכזאגען תורה אין הימעל אינעם נאמען פון ר' מאיר."
זעהן מיר קלאר פון דא דאס טראץ דער באשעפער האט אוודאי אויך פריער געוואוסט פון דעם לימוד זכות אויף ר' מאיר, און האט קלאר געזעהן ווי ר' מאיר איז געבליבען בקדושתו אפילו נאכען לערנען ביי אחר, דאך האט מען געווארט עס זאל קומען איינער אויף די וועלט און דאס ארויסזאגען. ר' מאיר איז שוין יארען לאנג געוועהן אינעם לעכטיגען גן עדן און עס איז נאכאלץ געוועהן אויף איהם אט דעם קטרוג. הערשט נאך רבה האט ארויסגעברענגט ווי ר' מאיר'ס תורה איז געבליבען ריין האט ער זוכה געוועהן כביכול זאל נאכזאגען תורה משמו.
און דאס זעלבע איז אויף פארקערט. ווען איינער בארעדט א צווייטען יוד איז ער מעורר אויף איהם א קטרוג אין הימעל. כאטש מען האט שוין געוואוסט דארט אויבן פון יענעם'ס עבירות, קען נאך זיין אז מען האט איהם נישט מעניש געוועהן ביז דער פארשוין אויף די וועלט האט מעורר געוועהן א קטרוג.
אינעם זוה"ק שטייט גאר שארפע דיבורים אויף דעם ענין. עס איז באקאנט אז דער יצה"ר רעדט צו דער מענטש אויף די וועלט ער זאל טוהן עבירות און ער איז עולה ומקטרג אויף יענע וועלט. איז דאך אבער די הלכה דאס נאר על פי שני עדים וגו' יקום דבר – אויף עדות זאגען פעלט אויס צוויי. זאגט דער זוהר דברים נוראים, ווילאנג דער שטן איז אן עד אחד איז ער פסול לעדות און ער קען נישט מקטרג זיין אויפען מענטש. ער קען נאר גיין מקטרג זיין ווען עס קומט איינער אויף די וועלט וואס רעדט לשה"ר און דאן ווערט יענער א שותף מיטען שטן עדות צו זאגען אויף פלוני'ס עבירות.
די ווערטער זענען דאך מבהיל על הרעיון. איידער איינער גייט עפענען זיין מויל צו בארעדן א צווייטען יוד דארף ער מאכען דעם חשבון אז עס קען גאר זיין אז ער גייט יעצט גורם זיין אן עונש צו זיין חבר, און ער גייט דא ווערן א קאלעגע און א שותף מיטען יצה"ר הוא השטן הוא המלאך המות.
מיר טרעפען אפילו ביים בי"ד של מטה איז פארהאנען דעם כלל. כאטש א יוד ווייסט ביי זיך אז ער האט עובר געוועהן אויף די ערגסטע עבירות און ער איז א רשע וואס איז פסול לעדות, אבער ווילאנג עס זענען נישט געקומען צוויי עדים כשרים אין בי"ד און מעיד געוועהן אויף איהם, איז ער אליין נאך כשר צו זאגען עדות.
נאך מער, איז דא א בריסקער תורה (הובא בש"ך חו"מ ל"א), אפילו ווען ראובן ושמעון האבען עדות געזאגט אז לוי האט געטוהן אן עבירה, און יהודה ויששכר האבען זיי אפגעלייקענט, וואס אין דעם פאל איז זיכער אז אדער ראובן ושמעון זענען שקרנים אדער זענען יהודה ויששכר די ליגנער, דאך קענען גיין ראובן מיט יהודה און עדות זאגען אויף אן אנדערע זאך. איי עס איז זיכער דאס איינער פון די צוויי עדים איז א ליגנער, אבער ווילאנג מען האט נישט גע'פסק'ענט אין בי"ד אויף איינעם דאס ער איז פסול לעדות בלייבט ער כשר.
דער תפא"ש שרייבט נאך שטערקער, זאגאר ביים געבן מוסר דארף מען זיין געווארענט נישט צו באטיטלען יענעם אלץ רשע און נישט ארויסזאגען זיינע עבירות. טאמער דארף מען מוסר'ן יענעם זאל עס זיין אויף אן אופן פון ליבשאפט און חיזוק וכדומה אבער נישט זאגען, "דו האסט געזינדיגט בעבירה פלוני."
ער ברענגט דאס אזוי איז געוועהן די הנהגה פון כמה וכמה צדיקים, צו זיין נזהר אויך ביים מוסר'ן יענעם. צום ביישפיל דער יוד הק' פון פשיסחא האט מקבל געוועהן פון ר' דוד'ל לעליבער זצ"ל אט דעם עבודה פון מקרב זיין יודען מיט ליבשאפט און נישט דורך שארפע מוסר רייד. אויך דער הייליגער קדושת לוי האט תמיד געהאט די עבודה פון מלמד זכות זיין און ברענגען שלום בין ישראל לאביהם שבשמים. ווי אויך, שרייבט ער, דער צדיק האלוקי ר' פישעלע סטריקעווער האט קיינמאל געוואלט גלייבען און אננעמען אויף קיין שום יוד אז ער האט געזינדיגט.
ביי אהרן הכהן טרעפען מיר שוין ווי ער האט זיך אזוי געפירט. ווען ער האט געוואלט מחזיר בתשובה זיין א יוד האט ער איהם נישט פארגעהאלטען און אנגעשריגען אויף זיינע חטאים. פארקערט, ער האט יענעם מקרב געוועהן און אזוי איז יענער פון זיך אליין נתעורר געווארען תשובה צו טוהן. דערפאר זאגט דער פסוק (מלאכי ב' ו') אויף אהרן הכהן: בְּשָׁלוֹם וּבְמִישׁוֹר הָלַך אִתִּי וְעַוְלָה לֹא נִמְצָא בִּשְׂפָתָיו – ער האט נישט ארויסגעזאגט קיין יוד'ס עוולות, אבער דאך, און טאקע נאר אזוי, וְרַבִּים הֵשִׁיב מֵעָוֹן – האט ער מחזיר בתשובה געוועהן פיהל יודען.
דערפאר זאגען אונז אהן די הייליגע חז"ל הוי דן את כל אדם לכף זכות. ווען מיר ווילען דן זיין איינער דארף מען געדענקען דעם גרויסען אחריות וואס ליגט אויף אונז, ווייל אונזערע ווערטער מאכען א רושם אין הימעל און מיר קענען חלילה קאליע מאכען אדער אויפטוהן מיט בלויז איין ווארט.


©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

זאת תורת המצורע וגו' והובא אל הכהן – ווען א מצורע וויל זיך רייניגען דארף ער געברענגט ווערן צום כהן. דער תפארת שלמה ברענגט וואס ער האט מפרש געוועהן אויפען פסוק אין פרשת שמות ועתה הנה צעקת בני ישראל באה אלי – אצינד איז געקומען דער געשריי פון די יודישע קינדער פאר מיר.
שרייבט ער דארט ווי די יודען האבען געוויינט און געשריגען צום רבש"ע די אלע יארען וואס זיי זענען געוועהן משועבד אין מצרים. זייערע תפילות האבען אבער נישט געקענט ארויף גיין אין הימעל ווייל צווישען זיי זענען געוועהן די בעלי לשון הרע, דתן ואבירם. ווען משה רבינו איז ארויס צו זיינע ברידער און ער האט געהערט ווי דתן ואבירם סטראשען איהם אז זיי וועלן איהם פאר'מסר'ן צום קעניג האט ער מקפיד געוועהן אויף זיי און געזאגט אכן נודע הדבר. דעמאלס איז ער אנטלאפען פון מצרים און איבערגעלאזט די יודען אליין אויף יארען לאנג, און דורכאויס די גאנצע צייט זענען די יודישע תפילות געבליבען אונטען ווייל דער זינד פון לשון הרע האט אפגעהאלטען פון זיי ארויפצוגיין צום באשעפער.
הערשט ווען הקב"ה האט זיך באוויזען צו משרע"ה און געזאגט ראה ראיתי את עני עמי – איך האב געזעהן דעם פיין וואס מיינע קינדערלעך מאכען מיט אין מצרים (וביותר אפשר להבינו עפ"י האוה"ח שפי' שהקב"ה רק הסתכל על צרותיהם ומזה נתעורר כביכול לגאלם), דאן האט זיך ערוועקט די רחמנות פון משה רבינו און ער האט מעלה געוועהן אלע תפילות צום באשעפער. אלע טרערן און געבעט וואס יודען האבען פארגאסען דורכאויס די אלע יארען האט משה, בגודל קדושתו, יעצט אויפגעהויבען און געברענגט פארן כסא הכבוד.
דאס וויל אונז די פסוק מרמז זיין דא. דער מצורע וואס איז א מוציא רע – ער רעדט שלעכטס און לשון הרע אויף כלל ישראל, און וועגן דעם גיין זיינע תפילות נישט ארויף אין הימעל. ווען ער וויל זיך רייניגען און ריכטיג תשובה טוהן, דארף ער קומען צום צדיק – וואס איז מרומז אינעם ווארט כהן – אז דער צדיק זאל מתקן און מעלה זיין אלע זיינע תפילות און לימוד התורה.
[אפשר קען מען צולייגען א טעם לשבח פארוואס טאקע ווערט א מספר לשון הרע אזוי באשטראפט אז זיין תורה ותפלה גייט נישט ארויף אויבן, מיט א משל וואס מיר האבען געהערט אלץ קינד פון הדומ"ץ הרב בן ציון בלום שליט"א. ווען איינער זאל ברענגען פאר א קעניג די שענסטע און בעסטע מתנה, נאר ער וועט ארויפלייגען דעם געשאנק אויף א פארשמירטען טאץ, וועט מען איהם אפ'פסק'ענען למיתה אלץ מורד במלכות.
די זעלבע זאך פאסירט ווען א מענטש ברענגט א קרבן און א מתנה פאר כביכול, נעמליך זיינע ווערטער פון תורה ותפילה, נאר זיי קומען ארויס פון א מויל וואס איז פארשמירט מיט לשה"ר ורכילות. נישט נאר וואס אזעלכע דיבורים קענען נישט עולה זיין לרצון ולריח ניחוח פארן בורא, נאר ער טוט נאך פארשעמען און פארשוועכען די מלוכה. אלזא זאל א מענטש זיך גוט אויספוצען זיין מויל מיט א ריכטיגע תשובה איידער ער גייט דערמיט דינען דעם באשעפער און אזוי וועט זיין תורה ותפילה ווערן אנגענומען.]


אדם כי יהיה בעור בשרו וגו'. דער תפארת שלמה שטעלט אריין אינעם פסוק א רמז אויף צוויי סארט בעלי עבירה וואס ווילען זיך מטהר זיין. ווייל דאס איז דאך באקאנט אז דעם גאנצען ענין פון צרעת איז נישט קיין נאטירליכע זאך. נישט עס קומט בדרך הטבע און נישט מען גייט צום כהן ווייל ער איז א מומחה אין רפואה אדער ווייל ער האט עפעס גאר גוטע שמירעכץ. נאר כידוע פון חז"ל איז צרעת געקומען וועגן דעם וואס א מענטש האט געזינדיגט און עס איז אוועקגעגאנגען ווען דער מצורע האט געהעריג תשובה געטוהן.
שרייבט דער תפא"ש דאס עס זענען פארהאנען צוויי סארט חוטאים. איינער איז בבחינת אדם, דהיינו א חשוב'ע מענטש, וואס ביי איהם איז דער עבירה נישט מער ווי א דרויסענדע פלעק וואס האט זיך אנגעקלעבט אין איהם. באמת איז דער יוד אן ערליכע מאן וואס דינט השי"ת נאר ער איז ליידער נכשל געווארען בעבירה, אבער זיין פנימיות איז נאך געבליבען ריין.
אויף איהם זאגט דער פסוק אדם – א חשוב'ע און ערליכע מאן, כי יהיה בעורו – אז עס וועט זיך אנקלעבן א חטא אויף זיין הויט פון אינדרויסען, אבער פון אינעווייניג איז ער נאך געבליבען פרום. והראה אל הכהן – זאל ער גיין צום צדיק הדור (כידוע שכהן מרמז על הצדיק) וואס וועט איהם געבן א דרך התשובה. ושב הכהן - מקודם וועט דער צדיק אליין תשובה טוהן, ווייל ווי באקאנט מוז מען פריער אליין זיך הייליגען איידער מען איז משפיע אויף יענעם, און נאַכער וועט דער צדיק באפעלן פארן מענטש ער זאל זיצען אליין בהתבודדות און זיך מתבונן זיין אין זיינע חטאים, און אזוי ארום ריכטיג תשובה טוהן.
דאס איז אבער נאר ביי אזא איינער וואס ער האט נאר געזינדיגט מן השפה ולחוץ – בלויז אויפען אויבערפלאך. משא"כ ביי דעם סארט חוטא וואס אשר בו נגע צרעת – דער נגע ליגט בתוך תוכו און ער איז פארשמירט מבית ומחוץ בכופר, אזא איינער דארף שוין גאנץ אן אנדערע דרך התשובה.
צום ערשט ערקלערט דער תפא"ש פון וואו נעמט זיך א יוד זאל זיך אזוי פארפאטשקען, שרייבט ער דאס איז דערפאר ווייל דער מענטש ווייסט גארנישט אז ער זינדיגט. ער פאטשט זיך אין בויך און ער זאגט שלום עלי נפשי ווייל איך בין דאך א פיינע יוד וואס לערנט און דאווענט יעדן טאג. ער כאפט גארנישט ווי ער איז ל"ע פארזינקען אין תאוות רעות וואס טוהן אינגאנצען מבטל זיין די תורה ותפילה זיינע. ווי חז"ל זאגען (אבות א' ה') אויף איינער וואס היט זיך נישט אפ כראוי ובוטל מדברי תורה – דהיינו זיין תורה אליין ווערט בטל ומבוטל. כידוע, שרייבט דער תפא"ש אז מדאורייתא – ביים תוה"ק בביטול בעלמא – דורך פארברענגען מיט אלערליי וועלטליכע ענינים און פוסטע רייד סגי – ווערט חלילה דעם מענטשען'ס תורה נישט גערעכענט.
דאס זאגען אונז אויך חז"ל פשפש ולא מצא – ווען א מענטש באטאפט זיך זיינע מעשים און ער קען נישט טרעפען צוליב וואס השי"ת טוט איהם באשטראפען, יתלה בביטול תורה – זאל ער דאס אנהענגען אז זיין תורה אליין איז ליידער בטל ומבוטל ווייל ער האט זי נישט געלערנט בקדושה כראוי.
איז די עצה צו דעם זאת תורת אשר בו נגע צרעת – צום ערשט מוז דער מענטש לערנען די תוה"ק ווי עס דארף צו זיין. ער מוז זיך גוט, גוט אויסוואשען זיין זעהל און זיך אויסוויינען צום בוכ"ע ער זאל האבען די זכיה צו קענען לערנען כדבעי באהבה וביראה. און דער לימוד מוז זיין דייקא מיטען ציהל צו וויסען וויאזוי זיך צו פירען ללמוד על מנת לעשות, און נישט בלויז כדי זיך אפצו'פטר'ען פון זיין טעגליכען קביעות. עס מוז זיין להורות ביום הטמא – די תוה"ק זאל לערנען פארן טמא. אויף דעם שטייגער קומט מען צו צום ביום הטהור – צו אזא סארט תורה וואס ער וועט זיך נישט שעמען דערמיט אפילו לעתיד לבא בביאת גוא"צ בב"א.


זאת תהיה תורת המצרע, זאגט דער תרגום דא תהא אורייתא דסגירא – דאס איז דער דין פון א 'פארשלאסענעם'. לערנט אונז דער תפארת שלמה א הדרכה אז ווען א מענטש איז זוכה צו עררגרייכען סיי וועלכע מעלה אדער מדריגה בעבודת ה', זאל ער נישט גיין אויספויקען פאר יעדן און אויסשרייען אין אלע גאסען וואספארא צדיק ער איז.
דער נביא (מיכה ו' ח') זאגט הגיד לך בן אדם וגו' – דער אויבעשטער האט פארציילט פארן מענטש וויאזוי ער זאל זיך פירען און וואס פארלאנגט כביכול פון איהם ...וְהַצְנֵעַ לֶכֶת עם אלקיך – צו גיין אין גאט'ס וועגן באהאלטענערהייט. נישט בלאזען פון זיך און נישט פאמפען זיינע מעלות. דער וואס זיצט אזוי איינגעלייגט און באהאלטען, שרייבט דער תפא"ש, שטייט אויפען העכסטען שטאפל. ווען א יוד איז יושב בסתר – ער זיצט נחבא אל הכלים און פארציילט נישט זיינע מדריגות, אזא איינער איז עליון – אין די העכסטע מדריגה.
דאס לערנט אונז דער תרגום זאת תהיה תורת המצרע – דער וואס טוט זיך רייניגען און מקדש זיין, דער וואס איז 'מוציא-רע', ער נעמט ארויס דאס שלעכטס פון זיך דארך 'תורת', זיצען און לערנען. איהם זאגט אהן אונקלוס דא אורייתא דסגירא – זיין דין איז צו זיין פארשלאסען און פארמאכט, אז קיינער זאל נישט וויסען פון זיינע מעלות. ואם אתה עושה כן וועט דער מענטש זוכה זיין והובא אל הכהן – ארויף צו שטייגען צו גאר הויכע מדריגות לעילא.

©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.

[אנעים זמירות]

אין די וואכיגע סדרה (פ' קדושים) טרעפען מיר פיהל מצוות איינס נאכען אנדערע. איש אמו ואביו תראו (פארכט פון טאטע מאמע) ואת שבתותי תשמרו (היטען דעם שב"ק). אל תפנו אל האלילים (נישט קערן צו קיין אפגעטער). וכי תזבחו זבח שלמים לה' לרצונכם תזבחהו (צו שחט'ען קרבנות מיט ריינע כוונות, און נישט חלילה מאכען פגול). לעני ולגר תעזוב אותם (איבערלאזען לקט און פאה פאר ארימעלייט). לא תגנובו (נישט צו גנב'ענען).
פון אויבען-אויף איז אביסעל שווער צו פארשטיין דער המשך פון איין מצוה צום צווייטען. דער תפארת שלמה צייגט אבער ווי די אלע אויבערדערמאנטע מצוות זענען איין לאנגע קייט.
עס קען זיך אמאל מאכען אז א מענטש וועט וועלן טוהן געוויסע מצוות וואס כדי זיי מקיים צו זיין פאדערט אסאך געלט. צום ביישפיל ווען איינער דארף אויסגעבן א גרויסען סכום כדי צו קויפען אלע באדערפענישען פאר זיינע עלטערן, אדער למשל די הוצאות שבת ויו"ט. בכלל, דער גאנצע יודישע לעבן קאסט אפ א הון תועפות, ובפרט טאמער איינער וויל טוהן די מצוות בהידור.
קען אמאל חלילה פאסירען דאס דער מענטש וועט זיך מורה היתר זיין אז זיינע געשעפטען זאלען נישט זיין הונדערט-פראצענטיג אויסגעהאלטען. ער וועט נישט ממש גנב'ענען, נאר עטוואס 'דרייען' און 'אפגלעטען' זיינע געשעפטען, און ער וועט זיך איינרעדן אז עס איז מותר ווייל ער טוט עס נאר צו קענען מקיים זיין מצוות. זאגט דער תפא"ש אז דער פסוק קומט אונז לערנען דאס אזאנס איז בל יראה ובל ימצא. אזא סארט מצוה איז נישט מרוצה ביים באשעפער.
די גמרא אין מסכת סוכה (ל.) לערנט אונז ואמר ר' יוחנן משום ר' שמעון בן יוחאי מאי דכתיב (ישעיהו ס"א ח') כי אני ה' אוהב משפט שונא גזל בְּעוֹלָה - איך בין דער באשעפער וואס האט ליב געזעצליכקייט און האט פיינט א קרבן עולה וואס קומט פון גזילה. משל למלך בשר ודם שהיה עובר על בית המכס – עס איז א משל צו א קעניג וואס איז אריבער אויף אן ארט וואו מען דארף צאלען שטייערען (צום ביישפיל א גרעניץ אדער צאל-גאס), אמר לעבדיו תנו מכס למוכסים – האט ער באפוילען זיינע קנעכט צו באצאלען דעם שטייער. אמרו לו והלא כל המכס כולו שלך הוא – האבען זיי איהם געפרעגט, "דער גאנצע שטייער גייט דאך ממילא צו דיר, טא פארוואס באצאלסטו?" אמר להם ממני ילמדו כל עוברי דרכים ולא יבריחו עצמן מן המכס – האט ער געענטפערט, "פון מיר וועלן זיך לערנען אלע רייזענדער און נישט צוריקהאלטען קיין שטייער-באצאלט. אף הקב"ה אמר אני ה' שונא גזל בעולה ממני ילמדו בני ויבריחו עצמן מן הגזל – אזוי אויך זאגט דער אויבעשטער, "כאטש די גאנצע וועלט געהערט פאר מיר, וויל איך נישט קיין גע'גנב'עטע קרבנות. און פון דעם וועלן זיך אלע יודען אפלערנען נישט צו גנב'ענען."
כאטש, ברענגט דער תפא"ש, וואס דער בעש"ט האט אמאל פארציילט ווי דער מלאך מיכאל איז מלמד זכות אויף יודען אז אלע זייערע שווינדלערייען אין מסחר איז נאר כדי צו האבען געלט אויף צו טוהן מצוות ומעש"ט, איז אבער דעם געפירעכץ נישט באוויליגט ביים באשעפער. דער רבש"ע וויל מען זאל מקיים זיין זיינע מצוות נאר מיט ערליך-פארדינטע געלט.
דער גרעסטע ראיה איז טאקע פון קרבנות. נישט נאר וואס עס איז פסול א גע'גזל'טע קרבן, נאר אפילו דער מינדעסטע קרומע מחשבה מאכט שוין קאליע דעם קרבן. ווען דער כהן ביים טוהן די עבודות הקרבן קלערט בלויז צו עסן דאס קרבן פינעף מינוט נאך די צייט ווערט עס פיגול (אומווערדיג), און דער וואס עסט דערפון איז חייב כרת. רש"י הק' זאגט טאקע אויפען פסוק לרצונכם תזבחוהו, שאם תחשבו מחשבת פסול לא יֵרָצֶה לְפָנַי – טאמער האט עטס א שלעכטע מחשבה וועט עס נישט זיין לריח ניחוח.
דאס איז די המשך פון די פסוקים. עס הייבט זיך אהן ביי איש אמו ואביו תראו אדער ביים ושבתותי תשמרו. כדי צו טוהן איינע פון די מצוות הייבט מען אהן פעלשען און גנב'ענען. עס קען גאר זיין אז דער מענטש וועט זיך קערן אל האלילים און נעמען פון ע"ז, און טאמער נישט פון עבודה זרה ממש וועט ער עכ"פ נוצען א פאלשע וואג וכדומה שזה גם כן כעובד עבודה זרה (לשון התפא"ש).
דארף מען געדענקען דעם לימוד וואס מיר נעמען פון וכי תזבחו – דהיינו א קרבן מוז זיין גענצליך אויסגעהאלטען, סיי פון וועלכע געלט עס קומט און סיי די מחשבה מיט וועלכע עס גייט צו. און טאמער נישט לא יֵרָצֶה לְפָנַי. אזוי אויך דארפען אלע מצוות געטוהן ווערן מיט כשר'ע געלט, ובפרט מצות צדקה פון לעני ולגר תעזוב אותם, און נישט ח"ו עובר זיין אויף לא תגנובו א.א.וו.
דער וואס פירט זיך אזוי זאל געדענקען אני ה' – איך בין דער אויבעשטער וואס איז נאמן לשלם שכר – באגלייבט צו באצאלען און ארויסצוהעלפען יעדע יוד ערליך מקיים זיין די מצוות.


אך את שבתֹתַי תשמֹרִי ומקדשי תיראו – היטס דעם שבת און פארכטס פון דעם הייליגקייט (נישט מטמא צו זיין). דער תפארת שלמה איז מסביר דעם שייכות צווישען די ביידע ענינים, עפ"י וואס מיר האבען שוין פיהל מאל געברענגט איבער דעם מעלת יום השב"ק ובפרט דא אין גלות.
בזמן שביהמ"ק היה קיים איז געוועהן א יחוד כביכול פון קוב"ה ושכינתיה – דער בורא ב"ה האט זיך פאראיינציגט מיטען שכינה הקדושה, און ער האט גערוהט צווישען די יודען. ווען די ביהמ"ק איז חרוב געווארען בעונותינו הרבים איז בטל געווארען אט דעם יחוד, און מיר האבען שוין נישט די זכיה כביכול זאל וואוינען צווישען אונז. אויף דעם קלאגען מיר אלע טעג און מיר בעטען ביי יעדע תפילה די ביהמ"ק זאל שוין צוריק אויפגעבויט ווערן.
שרייבט אבער דער תפא"ש דאס ביום השב"ק טוט דער אויבעשטער יא רוהן צווישען אונז אפילו דא אין גלות, און עס פאסירט דעם יחוד צווישען קוב"ה ושכינתיה בזעיר אנפין (אויף א קליינעם אופן). דערפאר טאר מען נישט מתאבל זיין אין שב"ק אויף חורבן ירושלים, ווייל ביום השב"ק זענען מיר נישט (אזוי שטארק) אין גלות.
א גאנץ וואך ווייסען מיר דאס ווער עס איז זיך מתאבל על ירושלים וועט זוכה זיין צו זעהן בנחמתה. וואס טוט זיך אבער מיטען שבת – מיר טארען דעמאלס נישט טרויערען אויפען חורבן, טא וויאזוי וועט מען זוכה זיין צום שישו אִתָּהּ מָשׂוֹשׂ כל המתאבלים עליה – פריידטס ענק מיט איר שמחה, עטס אלע וואס האטס געטרויערט אויף איר?
אויף דעם איז דער פסוק אונז מבשר אך את שבתתי תשמרו – טאמער וועט מען אפהיטען שב"ק ווי עס דארף צו זיין און נישט קלאגען אויפען חורבן וועט עס נישט שאטען צום כל המתאבל, און מען וועט נאכאלץ זוכה זיין צום ומקדשי תיראו – צו קענען זעהן בבנין ביהמ"ק בב"א.


קדושים תהיו כי קדוש אני ה' אלקיכם. טייטשט דער תפארת שלמה עפ"י דער מאמר חז"ל כל הנטפל לה' מלפניו נמחק והנטפל לה' מלאחריו אינו נמחק – ווען מען שרייבט איינע פון די שמות הקדושים און מען טוט צו לייגען נאך אותיות (צ.ב.ש. לה', וה', אלקינו, אלקיכם וכו'), איז די שאלה צי מעג מען אויסמעקן די אנדערע אותיות, אדער האבען זיי דעם זעלבען דין ווי דער שם זעלבסט וואס מען טאר נישט מוחק זיין.
איז די הלכה דאס די אותיות וועלכע זענען געשריבען פאר דעם שם, למשל דער ו' און ל' פון וה' אדער לה', האבען נישט קיין קדושה און מען מעג זיי אויסמעקן. משא"כ די אותיות וואס שטיין נאכען שם זעלבסט, ווי אלקיכם וכדומה, פארמאגען קדושת ה' און עס גייט ביי זיי אהן דעם הארבען איסור פון מחיקת ה'.
ערקלערט דער תפא"ש אז א יוד האט דער כח זיך צו באהעפטען צו כביכול ווען ער איז מקיים די מצוות, ווי עס שטייט אין פסוק ואתם הדבקים בה' אלוקיכם. מען דאף אבער וויסען דאס כאטש א מענטש טוט טאקע די מצוות ה' און ער איז מקיים אלעס וואס דער אויבעשטער וויל פון איהם, טאר ער זיך נישט גרויסען דערמיט. אדרבה, טאמער האלט ער יא אז ער איז ערגעץ אנגעקומען טוט ער מיט די מחשבה פאלען פון זיינע מדריגות.
דער אמת'ע וועג פאר אן עובד אלוקים איז צו וויסען און געדענקען שטענדיג אז ער האלט נאך ווייט פון זיין תכלית, און ער האט נאך אסאך צו ארבעטען. דוד המלך זאגט נטיתי לבי לעשות חוקיך – כאטש איך האב גענייגט מיין הארץ צו טוהן דיינע געזעצן, און איך האב מקיים געוועהן דעם אויבעשטער'ס ווילען, איז אבער לעולם עקב – שפיר איך זיך אלץ בבחינת עקב (פערש), דהיינו איך האלט מיר קליין.
דאס לערנען אונז חז"ל כל הנטפל לה' מלפניו – דער וואס האלט זיך אז ער איז באהאפטען צו כביכול פון פארענט, דהיינו ער האט געטוהן מצוות ומעש"ט און דערמיט זיך באהאפטען צום רבש"ע, הרי זה נמחק – האט ער נישט דעם אמת'ע קדושת ה'. משא"כ ווען איינער פארשטייט אז ער איז שטענדיג נטפל לה' מלאחריו – ער שטייט נאך פון אונטען און ער האט נאך נישט זוכה געוועהן צום מדריגה צו ווערן באהאפטען צו כביכול, אזא איינער באקומט א קדושה און א דביקות לה' און ער איז אינו נמחק.
די תורה הקדושה זאגט אונז אהן אחרי ה' אלקיכם תלכו – געדענקטס אלעמאל אז עטס געפונטס אייך אחרי ה', נאך דער באשעפער, און ענק זענען נאך נישט צוגעקומען צו קיין גרויסע מדריגות, און אזוי ובו תדבקון – וועט עטס אייך קענען באהעפטען צום בורא ב"ה. אזוי וועט מען אויך קענען פועל'ן אלעם גוטען, ווי ר' יוחנן בן זכאי האט ערקלערט דעם כח פון ר' חנינא בן דוסא צו פועל'ן ישועות ווייל ער איז כעבד לפני רבו – ער האלט זיך בענוה יתירה ווי אן עבד און נישט ווי א הער.
דאס שטייט ביי אונז אין פסוק קדושים תהיו – ווייסט עטס וויאזוי צו זיין הייליג און צו עררייכען דעם טיטעל קדושים? כי קדוש אני ה' אלוקיכם – ווען עטס נעמטס א לימוד פונעם כ' און ם' פון אלקיכם, דהיינו צו געדענקען צו זיין נטפל אל ה' מלאחריו בענוה יתירה. דאן קען מען פועל'ן ישועות וכ"ט. בימינו.



©כל הזכיות שמורות לאנ"ז – א"וו. נישט ערלויבט צו נוצען פאר קיין שום קאמערציעלען צוועק.