שוחר טוב האט געשריבן:איך מיין אז אויך זיין פעטער האט עס אויפן וואנט. שוין א 'באבאווער מנהג' הענגן דו יחוס בריוו אויפן וואנט... אינטערסאנט אז ביי דער לעצטער בילד, זעהט מען דריי פון אונטער וואס זענען היינט גבאים ביים אייניקל פון באבוב 45, ר' שמחה פנחס שטראהלי, ר' חיים אלישע אייזען, ר' קאפיל שטראהלי.
אויך זעהט מען ר' מענדל גאלדבערג, די אנדערע - אויב כ'האב קיין טעות - איז ר' חיים פיהרער פון טארנאטא (אפשר בין איך מיר טועה)
טייערע אידן, טרינקס לחיים און זייט'ס צופרידען
חאפ'טס א ריקוד און לויבט דעם בורא אז מיר זענען אידן
כלפי אייער "אלא מאי" (וואס איז נישט אין פלאץ סתם אזוי, די שאלה איז געווען אויף זיין עלטער נישט א ספק צי ער האט איהם געטרויט, ס'וויל זיך נישט גלייבן אז אלץ בחור וואלט ער איהם געשיקט) פון א מעשה הכתובה בתורה בין איך זיך נוהג צי מאכן אלא מאי'ס. וההיפוך להיפוך
הנה אנכי שולח מלאך. זאגט רש"י כאן נתבשרו שעתידין לחטוא. די בשורה איז געווען אז אעפ"י שיחטאו לא תסתלק שכינה מביניהם, אזוי ווי די תרגום טייטשט כי לא אעלה בקרבך; לא אסלק שכינתי מבינך!
הנה אנכי שולח מלאך. זאגט רש"י כאן נתבשרו שעתידין לחטוא. די בשורה איז געווען אז אעפ"י שיחטאו לא תסתלק שכינה מביניהם, אזוי ווי די תרגום טייטשט כי לא אעלה בקרבך; לא אסלק שכינתי מבינך!
זעה דא אז שוין אין קראון הייטס איז עס שוין געווען.
יענע בילד איז אין ב״פ
אינטרעסאנט צו באמערקן, אז פון אלע בילדער וואס זענען פארהאן פון אדמורי"ם, איז מהר"ש מ'באבוב געווען די איינציגסטע רבי וואס איז אפציעל געזעצן ביי א אפיס טיש.
זעה דא אז שוין אין קראון הייטס איז עס שוין געווען.
יענע בילד איז אין ב״פ
אינטרעסאנט צו באמערקן, אז פון אלע בילדער וואס זענען פארהאן פון אדמורי"ם, איז מהר"ש מ'באבוב געווען די איינציגסטע רבי וואס איז אפציעל געזעצן ביי א אפיס טיש.
איך געדענק נישט אויף זיכער, אבער דאכט זיך אז דער ליובאוויטשער אויך.
געב עס איין מינוט, חמרא קומט שוין צופליען...
לכאורה האט געשריבן: פארוואס שרייבט מען תגובות אן זיך פארשטענדיגן מיטן מוח?
אור מופלא, קדושה ושמחה בקע מפינת יקרת ב15 ו48. באבוב פראמענאדע קראו אותה המקומיים. ואני, נער קטן, אוחז ביד אבי, ומוצא את עצמי שוב ושוב בהיכל בית המדרש זה. בעיני שכלי הצעירים אני נתקף בחבלי אהבה והערצה אל מול האיש הנפלא הזה. הוא כובש את לבי בחיוכו הנצחי, בתנועותיו הזריזים משל לא היה בן תשעים, בקולו השבור והצרוד, בעיניו הגדולים והטובים, בשימת לב אל כל סובביו, כי קרן אור פניו. נפשי יצאה בדברו. ונפשו יוצאה בצמאון לאל חי, כל כולו אש יוקדת, ואהבת ישראל.
לעולם לא אשכח... ראש השנה. כמעט ואני נמחץ כליל בקיר בשביל הצר אשר הוביל אל היכל קדשו, הנה זה עומד אחר כותלנו, שעות ע"ג שעות על רגליו, מברך את עמו ישראל באהבה, "לשנה טובה תכתבו ותחתמו לאלתר לחיים..." בטעם עליון, מתוקא כדובשא, כבקרת רועה עדרו, הסתופפו רבבות מבני ישראל, כדי להיות עמו במחיצתו בריש שתא - ולו לכמה רגעים בודדות, לשמוע את המילים אלו מפורש יוצאים מפיו בקדושה וטהרה, כאשר בכל פעם שאמר את ברכתו עברו לפניו כעשרים אנשים או יותר, וכולן נסקרין בסקירה אחת. נעילת כל חג וחג, בעמדו כמלך בגדוד, ועמך מסביבים אותו כחומה, ומתקשים להיפרד מיום טוב, והוא בתווך, עיניו למעלה ולבו למטה, סולם מוצב ארצה וראשו מגיע השמימה, ידיו פרוסים אנה ואנה, מרים את עדת צאן מרעיתו, ומרומם אותם למעלה למעלה, אמת מה נהדר היה מראה כהן בצאתו על מרפסת ביתו בברכה נאמנה, מעומקא דליבא בהדגשת כל מילה, נוכח עדת מי מנה. בצפרא דשבתא עריכת קידושא רבה, עם הטלית על כתפיו בקול גדול ולא יסף, חולק שיריים וזורק מזונות, לא נח ולא שקט עד אשר היה לכל ילד די מחסורו, ברוחניות ובגשמיות. סוכות בצל קדשו, אישפוזא אריכתא דיליה, כל יום, בסוכתו המפוארת ביותר, הגיעו אלפים מבני ישראל לחסות בצילא דמהימנותא של צדיק מושל ביראת אלוקים, בניגונים המעוררים, ובנוי סוכה המרהיב עינים, עמדו כולם בהרגשה על המקום אין זה כי אם בית אלוקים וזה שער השמים... חומש סעודה בבית מדרשו, כאשר פניו מדינת ישראל מיליטער מאושר לראות הגדיים נעשים תיישים, וגדולים רחמי האב כאשר העניק לכל ילד 'פלוים' ברחימי עילאי. הביקור במחנה שלווה, הקבלת פנים הנהדרה בקודש, מאן מלכי רבנן, דיוקו הנעלה על הפסוק בתהלים אשר מקדים "הקטנים עם הגדולים", וכאב את בנו ירצה השפיע מהודו על כל ילד ובחור שעבר על פניו, תוך כדי הבטה עמוקה וחיוך מלטפת. שמחת פורים האחרונה, בשארית כוחותיו, כשכבר בקושי היה לו כח לזוז, עודד את הקהל בשירה וזמרה, ויניעו אמות הסיפים, עיני כולם בקשו והתחננו שיתחדש כנשר נעוריו, את צמח דוד עבדך מהרה תצמיח...
שפכנו לב כמים נוכח פני ה', לרפואתו השלימה, כולנו זכרנו את השם - רבינו שלמה בן חי' פראדל - בעל פה, ובכל לבנו קיווינו לישועת ה'.
בוקר שהסתלק מן העולם, הייתי על מיטתי במחנה..., והילד... נכנס אחוז בלהות לחדר שלנו והכריז שנצחו אראלים את המצוקים ונשבה ארון הקודש, או אז נקרע לבי, קרע שאינו מתאחה...
אחרי עשרים שנה, אני עדיין מחפש את האור, לבי מלא געגועים אל נוכח גדלות האדם, האיש אשר היה רב גדול עוד לפני המלחמה, סבל מרורים עד שצדיק נחלץ, או אז בקע כשחר אורו, מִי זֹאת עֹלָה מִן הַמִּדְבָּר, מִתְרַפֶּקֶת עַל דּוֹדָהּ, היה מרומם ומאיר לארץ ולדרים, תבע באהבה ובנה בחמלה.
ולנגד עיני, אני עדיין רואה את תנועתו הידיעה בעת מחול, ראשו נשמט כלפי מעלה, ידיו פרוסים לשני צדדיו לצד השמים, ולדידי משמש מחזה זה, בבואה לאותם שנאמר אצלם: וְהָיוּ הַכְּרֻבִים פֹּרְשֵׂי כְנָפַיִם, לְמַעְלָה סֹכְכִים בְּכַנְפֵיהֶם...
מנאי הצב"י אשר זכה להתאבק בעפר רגליו הטהורים, חבצלת השרון
שוחר טוב האט געשריבן:איך מיין אז אויך זיין פעטער האט עס אויפן וואנט. שוין א 'באבאווער מנהג' הענגן דו יחוס בריוו אויפן וואנט... אינטערסאנט אז ביי דער לעצטער בילד, זעהט מען דריי פון אונטער וואס זענען היינט גבאים ביים אייניקל פון באבוב 45, ר' שמחה פנחס שטראהלי, ר' חיים אלישע אייזען, ר' קאפיל שטראהלי.
פונעם ווייטן תימן האט געשריבן:בד''ה כ''ק אדמו''ר משאץ מאנטריאל זצ''ל ........................ אין זיינע בחורישע יארן האט דער רבי זצ"ל געלערנט אין די בארימטע 'שניידער'ס ישיבה' אין לונדון אינאיינעם מיט יבלחט"א כ"ק מרנן גאב"ד וראב"ד ירושלים שליט"א. אין יאר תש"ח איז דער רבי זצ"ל געראטעוועט געווארן פון די ביטערע צווייטע וועלט-קריג בניסי ניסים און איז דאן געגאנגען לערנען אין ארץ ישראל אין 'ישיבת באר אברהם סלאנים' צוזאמען מיט הרה"ק ר' נפתלי צבי מבאבוב זצ"ל. אין ארץ ישראל האט דער רבי זצ"ל געהאט די זכיה זיך צו ווייקן בצלא דמהימנותא פון הרה"ק מבעלזא זי"ע מיט וועמען ער איז געבליבן מקושר כל ימי חייו. דערנאך איז דער רבי זצ"ל געגאנגען לערנען אין די באבוב'ע ישיבה אין ניו יורק ביי הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב זי"ע, ווי ער איז געשטיגן למעלה למעלה על במתי התורה והיראה.............
איך האב ביז יעצט נישט געוויסט פון אן אדם גדול וואס איז געווען א תלמיד באבוב פון יענע בראשית יארען מיר האט זיך אלעמאל געדוכט אז באבובער ישיבה אויף די וועסט סייד אין א יאר צוויי אין קראון הייטס איז געווען א מקום מקלט פאר די שרידי חרב וואס האט פראדוצירט וואילע חסידישע בעה"ב עס ליגט מיר אין זכרון א בילד ווי דעמאלטיגע תלמידים לערנען זייגער פארריכטען דעם רב זי"ע'ס נעפיוס הרה"ג בני הרה"צ ר' חיים יושע הי"ד האבען געלערנט אין ניטרא בני הרב יחזקאל דוד זצ"ל געלערנט אין ..??... הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט געלערנט אין ניטרא
פונעם ווייטן תימן האט געשריבן:בד''ה כ''ק אדמו''ר משאץ מאנטריאל זצ''ל ........................ אין זיינע בחורישע יארן האט דער רבי זצ"ל געלערנט אין די בארימטע 'שניידער'ס ישיבה' אין לונדון אינאיינעם מיט יבלחט"א כ"ק מרנן גאב"ד וראב"ד ירושלים שליט"א. אין יאר תש"ח איז דער רבי זצ"ל געראטעוועט געווארן פון די ביטערע צווייטע וועלט-קריג בניסי ניסים און איז דאן געגאנגען לערנען אין ארץ ישראל אין 'ישיבת באר אברהם סלאנים' צוזאמען מיט הרה"ק ר' נפתלי צבי מבאבוב זצ"ל. אין ארץ ישראל האט דער רבי זצ"ל געהאט די זכיה זיך צו ווייקן בצלא דמהימנותא פון הרה"ק מבעלזא זי"ע מיט וועמען ער איז געבליבן מקושר כל ימי חייו. דערנאך איז דער רבי זצ"ל געגאנגען לערנען אין די באבוב'ע ישיבה אין ניו יורק ביי הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב זי"ע, ווי ער איז געשטיגן למעלה למעלה על במתי התורה והיראה.............
איך האב ביז יעצט נישט געוויסט פון אן אדם גדול וואס איז געווען א תלמיד באבוב פון יענע בראשית יארען מיר האט זיך אלעמאל געדוכט אז באבובער ישיבה אויף די וועסט סייד אין א יאר צוויי אין קראון הייטס איז געווען א מקום מקלט פאר די שרידי חרב וואס האט פראדוצירט וואילע חסידישע בעה"ב עס ליגט מיר אין זכרון א בילד ווי דעמאלטיגע תלמידים לערנען זייגער פארריכטען דעם רב זי"ע'ס נעפיוס הרה"ג בני הרה"צ ר' חיים יושע הי"ד האבען געלערנט אין ניטרא בני הרב יחזקאל דוד זצ"ל געלערנט אין ..??... הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט געלערנט אין ניטרא
הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט בשנת תש"י געלערנט צוזאמען מיט כ"ק אדמו"ר משאץ זצ"ל אין די וועסט סייד
פונעם ווייטן תימן האט געשריבן:בד''ה כ''ק אדמו''ר משאץ מאנטריאל זצ''ל ........................ אין זיינע בחורישע יארן האט דער רבי זצ"ל געלערנט אין די בארימטע 'שניידער'ס ישיבה' אין לונדון אינאיינעם מיט יבלחט"א כ"ק מרנן גאב"ד וראב"ד ירושלים שליט"א. אין יאר תש"ח איז דער רבי זצ"ל געראטעוועט געווארן פון די ביטערע צווייטע וועלט-קריג בניסי ניסים און איז דאן געגאנגען לערנען אין ארץ ישראל אין 'ישיבת באר אברהם סלאנים' צוזאמען מיט הרה"ק ר' נפתלי צבי מבאבוב זצ"ל. אין ארץ ישראל האט דער רבי זצ"ל געהאט די זכיה זיך צו ווייקן בצלא דמהימנותא פון הרה"ק מבעלזא זי"ע מיט וועמען ער איז געבליבן מקושר כל ימי חייו. דערנאך איז דער רבי זצ"ל געגאנגען לערנען אין די באבוב'ע ישיבה אין ניו יורק ביי הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב זי"ע, ווי ער איז געשטיגן למעלה למעלה על במתי התורה והיראה.............
איך האב ביז יעצט נישט געוויסט פון אן אדם גדול וואס איז געווען א תלמיד באבוב פון יענע בראשית יארען מיר האט זיך אלעמאל געדוכט אז באבובער ישיבה אויף די וועסט סייד אין א יאר צוויי אין קראון הייטס איז געווען א מקום מקלט פאר די שרידי חרב וואס האט פראדוצירט וואילע חסידישע בעה"ב עס ליגט מיר אין זכרון א בילד ווי דעמאלטיגע תלמידים לערנען זייגער פארריכטען דעם רב זי"ע'ס נעפיוס הרה"ג בני הרה"צ ר' חיים יושע הי"ד האבען געלערנט אין ניטרא בני הרב יחזקאל דוד זצ"ל געלערנט אין ..??... הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט געלערנט אין ניטרא
הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט בשנת תש"י געלערנט צוזאמען מיט כ"ק אדמו"ר משאץ זצ"ל אין די וועסט סייד
קיקיון האט געשריבן:איך האב ביז יעצט נישט געוויסט פון אן אדם גדול וואס איז געווען א תלמיד באבוב פון יענע בראשית יארען מיר האט זיך אלעמאל געדוכט אז באבובער ישיבה אויף די וועסט סייד אין א יאר צוויי אין קראון הייטס איז געווען א מקום מקלט פאר די שרידי חרב וואס האט פראדוצירט וואילע חסידישע בעה"ב
וואס עפעס?
הגה"צ הישיש ר' זלמן לייב מייזליש שליט"א אב"ד סיגעיט איז אויך פון די סאמע ערשטע תלמידים פון די באבובער ישיבה פון די וועסט סייד (דאכט זיך ער איז געוועהן פין די ערשטע פיהר בחורים מיט וואס מען האט אנגעהויבן)
הרה"ג הישיש ר אהרהם יהושע טווערסקי שליט"א וועלכע איז א גאר גרויסע ת"ח, איז אויך א תלמיד פין די וועסט סייד
הרה"ג ר' עזרי' זושא פאללמאן ז"ל איז אויך געוועהן א תלמיד פון די וועסט סייד יאהרן
אפילו פון די אנדערע תלמידים איז אויך אויסגעוואקסן לייטישע תלמידי חכמים. וו.צ.ב.ש - ר' שלמה גוטטער ע"ה איז געוועהן א יודע ספר אין א ת"ח ר' לייבלע מאנדלבוים ע"ה האט אויך גוט געקענט לערנען. ועוד ( דאס איז טראץ דעם וואס ביידע זענען געוועהן קריג'ס קינדער און ס'האט זיי געפעלט די וויכטיגסטע יאהרן פון ישיבה)
טייערע אידן, טרינקס לחיים און זייט'ס צופרידען
חאפ'טס א ריקוד און לויבט דעם בורא אז מיר זענען אידן
קיקיון האט געשריבן:דעם רב זי"ע'ס נעפיוס הרה"ג בני הרה"צ ר' חיים יושע הי"ד האבען געלערנט אין ניטרא בני הרב יחזקאל דוד זצ"ל געלערנט אין ..??... הרה"ג ר' נחום מאיר גערמאן שליט"א האט געלערנט אין ניטרא
ווען זיי זענען געגאנגען לערנען אין נייטרא איז שוין די ישיבה גדולה אין באבוב געווארן אויפגעלזעזט. אין די יאהר (בערך) תשט"ו - תש"ך איז געוועהן בערך פינף בחורים אין באבוב, א תוצאה פון די קריג וואס קיין קינד האט כמעט נישט איבערגעלעבט. די בחורים שרידי אש האבן שוין ב"ה חתונה געהאט. ממילא איז די ישיבה גדולה געווארן אויפגעלזעזט. משא"כ די סניפים פון די תלמוד תורה (וועסט סייד-בראנזוויל-איסט סייד ואח"כ קראונהייטס) האט דאן שיין געבליהט און זיך צוואקסען מיט די פרישע דור. עס איז בלויז בנמצא יחידים אין גאנץ באבוב אין די עלטער פון 80 צו 95. פון 95 צו 110 עלטער איז דא פיל פיל מעהר (רוב שוין ליידער נישט בין החיים)
טייערע אידן, טרינקס לחיים און זייט'ס צופרידען
חאפ'טס א ריקוד און לויבט דעם בורא אז מיר זענען אידן
הגה"צ הישיש ר' זלמן לייב מייזליש שליט"א אב"ד סיגעיט איז אויך פון די סאמע ערשטע תלמידים פון די באבובער ישיבה פון די וועסט סייד (דאכט זיך ער איז געוועהן פין די ערשטע פיהר בחורים מיט וואס מען האט אנגעהויבן)
הרה"ג הישיש ר אהרהם יהושע טווערסקי שליט"א וועלכע איז א גאר גרויסע ת"ח, איז אויך א תלמיד פין די וועסט סייד
הרה"ג ר' עזרי' זושא פאללמאן ז"ל איז אויך געוועהן א תלמיד פון די וועסט סייד יאהרן
אפילו פון די אנדערע תלמידים איז אויך אויסגעוואקסן לייטישע תלמידי חכמים. וו.צ.ב.ש - ר' שלמה גוטטער ע"ה איז געוועהן א יודע ספר אין א ת"ח ר' לייבלע מאנדלבוים ע"ה האט אויך גוט געקענט לערנען. ועוד ( דאס איז טראץ דעם וואס ביידע זענען געוועהן קריג'ס קינדער און ס'האט זיי געפעלט די וויכטיגסטע יאהרן פון ישיבה)
איך וואלט געדארפט שרייבען
איך האב ביז יעצט נישט געוויסט פון אן אדם גדול א יושב אוהל וואס איז געווען א תלמיד באבוב פון יענע בראשית יארען מיר האט זיך אלעמאל געדוכט אז באבובער ישיבה אויף די וועסט סייד אין א יאר צוויי אין קראון הייטס איז געווען א מקום מקלט פאר די שרידי חרב וואס האט פראדוצירט וואילע חסידישע בעה"ב וביניהם ת"ח מופלגים
איך געדענק דעם חידוש אויף די גאס וווען הרהגה"צ אבד"ק סיגעיט מיט ווייסע זאקען איז געווארען א NEW YORK LIFE AGENT ------------- לויט די "אלעס ווייסערס" האט הישיש ר אהרהם יהושע טווערסקי שליט"א געלערנט אין "בית המדרש לתורה אין טשיקאגא" -------------- הרה"ג ר' עזרי' זושא פאללמאן ז"ל איז אויך געוועהן א תלמיד פון די וועסט סייד יאהרן ער איז געווארען מנהל - משגיח אין די נייע מתיבתא עץ חיים בערך תשכ"א וואס האט ער געטון ביז דעמאלט? -------------------
ריקוד האט געשריבן: ווען זיי [בני ר''' חיםמ ישוע הי"ד] זענען געגאנגען לערנען אין נייטרא איז שוין די ישיבה גדולה אין באבוב געווארן אויפגעלזעזט.
לפי ידיעתי האט אמם הצדקנית זיי איבערגעגעבען פאר הרהגה"צ ר' מיכא' בער זי"ע אלס אינגלעך