משפחת הרבנים ליטש-ראזענבוים באונגארן
די אחראים: אחראי,גבאי ביהמד
משפחת הרבנים ליטש-ראזענבוים באונגארן
הר"ר משה המכונה מאזעס חיים סג"ל ליטש-רויזנבוים ז"ל איז נישט אוועק דורך די דייטשן ימ"ש הגם ער איז אוועק אין די קריג יארן.
והא לכם מעט מביאגרפתו כפי שמופיע בספר היזכור לקדושי קליינוואריין/קיש-ווארדא:
1) נולד לאביו ר' גרשון בעמח"ס משיב דברים בפרשבורג בשנת תרכ"ד.
2)תלמיד ישיבת פרשבורג בזמן השבט סופר
3)נשא את בת ר' פנחס חיים קליין אב"ד סעליש בן ר' שמעלקא סעלישער בעל צרור החיים
4)בן כ"ד נבחר לאב"ד שימלוי ובשנת תרנ"ז עבר לקליינווארדיין
5) נבחר לחבר נשיאות הקאנצעליי האורתודוכסי בהונגריה וגם כחבר משנה בהפרלמנט
6)בן ע"ז נפטר ביום כ"ח כסליו תש"ג
4) בנו ר' שמואל שמעלקא מילא מקומו עד שנרצח ע"י הנאצים ימ"ש הי"ד
פאר די פולע באשברייבונג ליינט דא
בייגעלייגט איז א בילד פון בנו ומ"מ מוהר"ר שמואל שמעלקא סג"ל ליטש-רוזנבוים הי"ד אב"ד קליינווארדיין בעמח"ס אלה דברי שמואל
והא לכם מעט מביאגרפתו כפי שמופיע בספר היזכור לקדושי קליינוואריין/קיש-ווארדא:
1) נולד לאביו ר' גרשון בעמח"ס משיב דברים בפרשבורג בשנת תרכ"ד.
2)תלמיד ישיבת פרשבורג בזמן השבט סופר
3)נשא את בת ר' פנחס חיים קליין אב"ד סעליש בן ר' שמעלקא סעלישער בעל צרור החיים
4)בן כ"ד נבחר לאב"ד שימלוי ובשנת תרנ"ז עבר לקליינווארדיין
5) נבחר לחבר נשיאות הקאנצעליי האורתודוכסי בהונגריה וגם כחבר משנה בהפרלמנט
6)בן ע"ז נפטר ביום כ"ח כסליו תש"ג
4) בנו ר' שמואל שמעלקא מילא מקומו עד שנרצח ע"י הנאצים ימ"ש הי"ד
פאר די פולע באשברייבונג ליינט דא
בייגעלייגט איז א בילד פון בנו ומ"מ מוהר"ר שמואל שמעלקא סג"ל ליטש-רוזנבוים הי"ד אב"ד קליינווארדיין בעמח"ס אלה דברי שמואל
- אטעטשמענטס
-
- 0024.gif (6.19 KiB) געזען 7272 מאל
חבר הביד"צ, כנ"ל בדברי מיללער.
הרב מיללער, יישר כח פארן ארויפברענגען דעם נישט אזוי באוואוסטן רב, אבער פארוואס שטעלסטו זיך נישט אפ אביסל מער באטראכטן דעם פאקט וואס ווארפט א שטארקן ליכט אויף זיין כאראקטער. ווי למשל דאס וואס דו ברענגסט אז ער איז געווארן רב אין שאמלויא שוין ביי די 24 יאר, און דאס איז געווען למרות די התנגדות פון די שטאט'ס מענטשן צו אן אויבערלענדישן אינגערמאן, און איז געווען דארט 10 יאר על כס הרבנות. און דערנאך ביי די 33 יאר געווארן רב אין קליינווארדיין (קיש ווארדא) נאכן הייליגן ערוגת הבושם זצ"ל, וואס דאס אליין ווייזט זיין גרויסקייט.
א שטארק געלערנטער מענטש איז ער געווען זעהט אויס, ווייל ער האט ממלא מקום געווען ר' קאפל רייך זצ"ל אין אונגארישן פארלאמענט. אזוי אויך האט ער געדרוקט אפאר ספרים, שו"ת משיב דברים פון זיין פאטער ז"ל מיט זיינע אייגענע הערות, אויך תועפות ראם פון זיין זיידן ז"ל.
אנבאלאגט זיין אייגענעם חיבור לחם רב אויפן סידור התפלה, איז אינטרעסאנט צו וואוסן וואו איז דא דער ספר, און וואס איז דער תוכן. די בעלי דקדוק העוסקים בנוסח התפלה אין די חבורה וועלן זיך זיכער מחיה זיין דערמיט.
הרב מיללער, יישר כח פארן ארויפברענגען דעם נישט אזוי באוואוסטן רב, אבער פארוואס שטעלסטו זיך נישט אפ אביסל מער באטראכטן דעם פאקט וואס ווארפט א שטארקן ליכט אויף זיין כאראקטער. ווי למשל דאס וואס דו ברענגסט אז ער איז געווארן רב אין שאמלויא שוין ביי די 24 יאר, און דאס איז געווען למרות די התנגדות פון די שטאט'ס מענטשן צו אן אויבערלענדישן אינגערמאן, און איז געווען דארט 10 יאר על כס הרבנות. און דערנאך ביי די 33 יאר געווארן רב אין קליינווארדיין (קיש ווארדא) נאכן הייליגן ערוגת הבושם זצ"ל, וואס דאס אליין ווייזט זיין גרויסקייט.
א שטארק געלערנטער מענטש איז ער געווען זעהט אויס, ווייל ער האט ממלא מקום געווען ר' קאפל רייך זצ"ל אין אונגארישן פארלאמענט. אזוי אויך האט ער געדרוקט אפאר ספרים, שו"ת משיב דברים פון זיין פאטער ז"ל מיט זיינע אייגענע הערות, אויך תועפות ראם פון זיין זיידן ז"ל.
אנבאלאגט זיין אייגענעם חיבור לחם רב אויפן סידור התפלה, איז אינטרעסאנט צו וואוסן וואו איז דא דער ספר, און וואס איז דער תוכן. די בעלי דקדוק העוסקים בנוסח התפלה אין די חבורה וועלן זיך זיכער מחיה זיין דערמיט.
יסתרני בסתר אהלו בצור ירוממני (תהלים כז)
כבוד הרב המסתתר,
איך האב דעם תגובה געשריבען בשעתו כדרך אגב אן אריינגיין אין די פרטי הדברים, יעצט אז עס איז אונטערגעקומען פונקט ביים יארצייט האב איך עס אנגעקוקט אלס א אות וסימן צו שאפן דערפון אן עקסטערען אשכול.
פון דעם קליינווארדיינער רב איז געבליבען דורות נאך די קריג, פון בנו וממלא מקומו הנ"ל ר' שמעלקא, זיין זוהן ר' פנחס חיים האט געוואונט אין די שווייץ און ער האט זיך אפגעגעבן מיט הדפסת ספרי המשפחה והנצחת זכרונם.
די ליטש-ראזענבוים משפחה איז געווען א משפחה פון רבנים אין אונגארן, אנגעהויבן אין פרעשבורג ווי די צוויי ברודער האבן געלערנט ביים חת"ם סופר זצ"ל און ווייטער ביז צום קליינווארדיינער רב און טאליא רב זצ"ל.
איך האב דעם תגובה געשריבען בשעתו כדרך אגב אן אריינגיין אין די פרטי הדברים, יעצט אז עס איז אונטערגעקומען פונקט ביים יארצייט האב איך עס אנגעקוקט אלס א אות וסימן צו שאפן דערפון אן עקסטערען אשכול.
פון דעם קליינווארדיינער רב איז געבליבען דורות נאך די קריג, פון בנו וממלא מקומו הנ"ל ר' שמעלקא, זיין זוהן ר' פנחס חיים האט געוואונט אין די שווייץ און ער האט זיך אפגעגעבן מיט הדפסת ספרי המשפחה והנצחת זכרונם.
די ליטש-ראזענבוים משפחה איז געווען א משפחה פון רבנים אין אונגארן, אנגעהויבן אין פרעשבורג ווי די צוויי ברודער האבן געלערנט ביים חת"ם סופר זצ"ל און ווייטער ביז צום קליינווארדיינער רב און טאליא רב זצ"ל.
א חידןש אז דיא דערמאנסט נישט דעם ספר מתא דירושלים א גרויס ספר אויף ירושלמי וואס איז פארייטלט געווארען דרייסיג יאהר צוריק אין אלע בתי מדרשים בחינם דערעך זיין אייניקעל ר' פינחס חיים ז''ל וואס איז געווען איין איידעם בייא דעם באווסטען איש החסד ממשפחת ר' שלמה קלוגער ר' חיים ז''ל שטערין פין קווינס.
עס איז דא א יוד אין בארא פארק ר' שמוא' אבא גראסס פין קליינווארדיין וואס עהר איז געווען א ידיד נפש מיט ר' פינחס חיים .עהר איז דער בעה''ב פין הערמאן פרעסס . אין טיט אסאך פאר דעם אויפהאלט פין קלייווארדיינער ביה''ח .
עס איז דא א יוד אין בארא פארק ר' שמוא' אבא גראסס פין קליינווארדיין וואס עהר איז געווען א ידיד נפש מיט ר' פינחס חיים .עהר איז דער בעה''ב פין הערמאן פרעסס . אין טיט אסאך פאר דעם אויפהאלט פין קלייווארדיינער ביה''ח .
איך האב בכלל נישט דערמאנט די ספרי משפפחת ליטש-ראזענבוים ממילא פארשטיי איך נישט דעם חידוש, ר' משה ארי' לייב סג"ל ליטש-ראשענבוים איז דער אבי המשפחה, ער איז געווען דיין אין פרעשבורג בזמן כהונת מרן החת"ס, עס איז פארבליבען פון אים עטליכע חיבורים (כולל; מתא דירושלים ,אני' דיונה, מאיל המלואים, שערי קודש, שערי אמת, ועוד)
זיינע צוויי זוהן זענען געווען;
1) ר' אברהם דומ"ץ נייטרא בעמח"ס שושנת אברהם ושו"ת בן יהודה
2) ר' גרשון אב"ד טאלליא בעמח"ס שו"ת משיב דברים
ר' משה המכונה מאזעס חיים אב"ד קליינווארדיין איז געווען ווי דערמאנט א זוהן פון ר' גרשון און אן איידעם ביים סעלישער רב ר' פנחס חיים קליין.
זיינע צוויי זוהן זענען געווען;
1) ר' אברהם דומ"ץ נייטרא בעמח"ס שושנת אברהם ושו"ת בן יהודה
2) ר' גרשון אב"ד טאלליא בעמח"ס שו"ת משיב דברים
ר' משה המכונה מאזעס חיים אב"ד קליינווארדיין איז געווען ווי דערמאנט א זוהן פון ר' גרשון און אן איידעם ביים סעלישער רב ר' פנחס חיים קליין.
מיללער האט געשריבן:איך האב בכלל נישט דערמאנט די ספרי משפפחת ליטש-ראזענבוים ממילא פארשטיי איך נישט דעם חידוש, ר' משה ארי' לייב סג"ל ליטש-ראשענבוים איז דער אבי המשפחה, ער איז געווען דיין אין פרעשבורג בזמן כהונת מרן החת"ס, עס איז פארבליבען פון אים עטליכע חיבורים (כולל; מתא דירושלים ,אני' דיונה, מאיל המלואים, שערי קודש, שערי אמת, ועוד)
זיינע צוויי זוהן זענען געווען;
1) ר' אברהם דומ"ץ נייטרא בעמח"ס שושנת אברהם ושו"ת בן יהודה
2) ר' גרשון אב"ד טאלליא בעמח"ס שו"ת משיב דברים
הרב החשוב ידידינו הבא ללמוד ונמצא מלמד להועיל, הביא דבר חשוב פה אודות חתנו של רמי"ל, ר' נחמן גראסממאן אב"ד קהל בני אברהם בשיקאגא.
איך וועל אהערברענגען דעם שמועס, לתועלת הענין.
ללמוד וללמד האט געשריבן:הגאון רבי משה ארי' ליב הלוי ליטש-ראזנבוים דיין בפרעסבורג ומרביץ תורה בחברת "מחזיקי התורה" ומגיד שיעור בהלכה בישיבת פרעסבורג.
זיין איידעם ר' נחמן גראסמאן תלמידו של רבינו הכתב סופר. רב בקאריטשאן (מעהרין) ואח"כ בוואראזשדין. ומשנת תרל"ג בארצות הברית ומשנת תרל"ה רב דקהלת בני אברהם בברוקלין (אולי המקור הוא ט"ס כי לפי זכרוני הי' קהלת בני אברהם בקיו גארדען היללס, ואפשר שהי' שני אגפים לקהלה זו)
מיללער האט געשריבן:
אחר יגיעה מצאתי שמדובר בר' נחמן גראסמאן רב דק' בני אברהם בשיקאגא (ולא בברוקלין).
למעשה דער הרב נחמן (אדער דר. איגנאץ) גראססמאן איז טאקע געווען רב אין בני אברהם דארט, וועלכע איז שפעטער געווארן אינגאנצן רעפארמירט, בימיו האט דאס שוין אנגעהויבען גיין יענע וועג (עי' בהלינק שהבאתי), ווי איז דער מקור אז ער איז געווען אן איידעם ביי רמי"ל ליטש?
- ללמוד וללמד
- שר חמש מאות
- תגובות: 846
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג יאנואר 25, 2010 1:08 pm
- ללמוד וללמד
- שר חמש מאות
- תגובות: 846
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג יאנואר 25, 2010 1:08 pm
מיללער האט געשריבן: ווי איז דער מקור אז ער איז געווען אן איידעם ביי רמי"ל ליטש?
עפעס האלט איך שוין אויף א וועג. נאך נישט אינגאנצן.
קוקט דא
לעצט פארראכטן דורך ללמוד וללמד אום פרייטאג יוני 25, 2010 7:28 am, פארראכטן געווארן 1 מאל.
- בשבילי נברא
- שר תשעת אלפים
- תגובות: 9219
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג יאנואר 18, 2010 10:53 am
לויט ווי איך געדענק איז דער ר' מאזעס חיים ליטש-ראזענבוים געווען דער ראש בית דין ביי די פאלגנדע באקאנטע מעשה:
ווען הגה"ק בעל עצי חיים איז וויילנדיג אין קליינווארדיין געווארן זייער נישט געזונט און זייענדיג נוטה למות רח"ל האט זיין ברודער הגה"ק מסאטמאר זי"ע צוזאמגעשטעלט א בי"ד וואס זאל פסק'ענען אז מ'דארף אים נאך האבן אויף די וועלט, און נאכן דן זיין האבן זיי אפגעשריבן א פסק דין אויף למעשה אז ער דארף טאקע בלייבן בעלמא הדין, (ס'איז נאך געבליבן דער העתק פונעם פסק),
אבער ווי באקאנט האט איינע פון די דיינים צום סוף זיך געגעבן א רוף אן אז מען דארפן אויסווארטן ביז צופרי ווייל "אין דנין דין בלילה", און הגה"ק מסאטמאר איז געווארן דעמאלטס ווייס ווי די וואנט,
און טאקע א קורצע צייט נאכדעם -נאך פאר ס'איז געווארן טאג- איז דער עצי חיים נסתלק געווארן.
.
ווען הגה"ק בעל עצי חיים איז וויילנדיג אין קליינווארדיין געווארן זייער נישט געזונט און זייענדיג נוטה למות רח"ל האט זיין ברודער הגה"ק מסאטמאר זי"ע צוזאמגעשטעלט א בי"ד וואס זאל פסק'ענען אז מ'דארף אים נאך האבן אויף די וועלט, און נאכן דן זיין האבן זיי אפגעשריבן א פסק דין אויף למעשה אז ער דארף טאקע בלייבן בעלמא הדין, (ס'איז נאך געבליבן דער העתק פונעם פסק),
אבער ווי באקאנט האט איינע פון די דיינים צום סוף זיך געגעבן א רוף אן אז מען דארפן אויסווארטן ביז צופרי ווייל "אין דנין דין בלילה", און הגה"ק מסאטמאר איז געווארן דעמאלטס ווייס ווי די וואנט,
און טאקע א קורצע צייט נאכדעם -נאך פאר ס'איז געווארן טאג- איז דער עצי חיים נסתלק געווארן.
.
---
- ללמוד וללמד
- שר חמש מאות
- תגובות: 846
- זיך איינגעשריבן אום: מאנטאג יאנואר 25, 2010 1:08 pm
ללמוד וללמד האט געשריבן:מיללער האט געשריבן: ווי איז דער מקור אז ער איז געווען אן איידעם ביי רמי"ל ליטש?
עפעס האלט איך שוין אויף א וועג. נאך נישט אינגאנצן.
קוקט דא
שוין! יגעתי ומצאתי! דא האבן מיר ב"ה די גאנצע זאך ברור כשמלה. דא איז די ציטאט פונעם ניו יארק טיימס פון March 17 1897 (יז אדר ב' תרנ"ז) פון זיין פטירה (ער איז אוועק יד אדר ב') ווי עס שטייט קלאר אז זיין זוהן איז דער רבי יהודה גראסמאן אב"ד איפאלשאג וואס מיר האבן פריער געברענגט א לינק צו זיין ספר מנחת יהודה ווי עס שטייט קלאר אז ער איז אן אייניקל פון הגאון ר' משה ליב זצ"ל.
ווי עס שיינט האט זיך דער רבי יהודה אויפגעצויגן ביים זיידן נאכדעם וואס זיין טאטע האט פארלאזט די אייראפישע באדן אויס אמעריקא אדער וועגן אנדערע סיבות (אין מעהרין איז נישט געוועהן די יודישקייט אזויי איי איי יענע צייטן) ווי ער שרייבט אליינס "אשר מילדותי עד יום חתונתי גדלני כאב בביתו, וכנוזלים ממעין גנים השקוני והרוני מבאר חכמתו."
מתוך דעם ארטיקל אין נ"י טיימס, זעהט מען אז דריי פון זיינע קינדער האבען אויסגעוואנדערט מיט איהם קיין אמעריקא, און עס זעהט נישט אויס אז זיי זאלען זיך האבן געהאלטן, די אלע האבען שוין ליידער געהאט פאסטנס אין רעפארם טעמפלס. אבער דער זוהן וואס איז פארבליבען זעהען מיר קיין שום אנדייטונג אז ער זאל זיך נישט האבן געהאלטן.
אויך וועט איהר זעהן אין דעם ארטיקל אז ער האט געדינט אויך אלץ א רב אין ברוקלין פאר 11 יאר. ווי? שטייט נישט.
-
- שר חמש מאות
- תגובות: 689
- זיך איינגעשריבן אום: זונטאג יאנואר 11, 2009 2:33 pm
נוסח מציבת ר' יודא ליטש ב"ר נתן פייטל ראזענבוים (ומכאן השם ליטש-רז"ב) בעיר פרעשבורג:
http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... =&pgnum=35
הוא אבי ר' משה לייב ליטש-רז"ב הנ"ל בעל מתא די-ם ושא"ס
http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... =&pgnum=35
הוא אבי ר' משה לייב ליטש-רז"ב הנ"ל בעל מתא די-ם ושא"ס
איש האמת האט געשריבן:מיללער האט געשריבן:הר"ר משה המכונה מאזעס חיים סג"ל ליטש-רויזנבוים ז"ל איז נישט אוועק דורך די דייטשן ימ"ש הגם ער איז אוועק אין די קריג יארן.
און אונגארין איז נישט געוועזען קיין מלחמה תש"ג ממילא איז ער נישט אומגעקומען דורך די נאציס.
ועוד יש מקום להאריך אודות גאון הגאונים הזה, וכעת אין לי פנאי
עהר ליגט אין קליינווארדיין אין זיין זין ר' שמעלקא איז געווארען ממלא מקומו . אין בנו ר' פנחס חיים מקליינווארדיין-גענף -איז געווארען
רב הצעיר . אגב רפ''ח האט געדריקט איין ספר פין זיין טאטען .רפ''ח איז געווען איין איידעם בייא דעם באוויסטען מציל הרב ר' חיים הכהן
שטערן פין פעסט-קווינס ממשפחת בן הבראדער מגיד ר' שלמה קלוגער הרב ר' אברהם בנימין שהי' חתן במשפחת שטערן .
רבי גרשון
האם יש כהיום נכדים מהג"ר גרשון בהג"ר משה ליב ליטש ראזנבוים ?
מרכז לספרים עתיקים וכתבי יד -קונים ומוכרים [email protected]
זוכט איר א זעלטען ספר ? דאן פארבינט אייך מיט אונז
זוכט איר א זעלטען ספר ? דאן פארבינט אייך מיט אונז
פרטים נוספים עם תמונות מציבות בעיר פרעשבורג ממשפחת ליטש-רז"ב:
viewtopic.php?p=598676#p598676
viewtopic.php?p=598676#p598676
אשה טהורה צנועה וחסודה רבנית יקרה כשרה וכבודה יפה כחמה וכלבנה ברה זכתה לבנין וחתנא רבנין נכדת הגאון בעל שערי תורה ז"ל
מרת פיגלא בת מו"ה מרדכי שטערן ז"ל
אלמנת רבינו הגאון הצדיק מו"ה גרשון ליטש ז"ל אב"ד דקהלתנו
נפטרה ו' תמוז תרפ"ה לפ"ק
פעולות טובות אהבת ופעלת
יושר עשית חסדים גמלת
גדלת בניך ובני בעלך
ליראה טהורה לאורייתא חילך
אתן שכרך ולפניך פעולתיך
תנצב"ה
מרת פיגלא בת מו"ה מרדכי שטערן ז"ל
אלמנת רבינו הגאון הצדיק מו"ה גרשון ליטש ז"ל אב"ד דקהלתנו
נפטרה ו' תמוז תרפ"ה לפ"ק
פעולות טובות אהבת ופעלת
יושר עשית חסדים גמלת
גדלת בניך ובני בעלך
ליראה טהורה לאורייתא חילך
אתן שכרך ולפניך פעולתיך
תנצב"ה