וועלכע "צדיקים" האט איר נאך זוכה געווען צו קענען?

[בני היכלא]

דער נאוואמינסקער איז דער וואס האט געוואוינט ווי ס'איז היינט טעמפלער'ס כולל?

[scy4851]

איך האב איהם געקענט פון באראפארק. ער האט זיך אהער געצויגען פון קראהייטס.
זיין הויז מיטען בית מדרש איז געווען אויף 46 גאס צווישען 16 און 17.
היינט, אויף דעם מקום, איז דא א ניי הויז און דער באטור רב זז"ג וואוינט דארט.
דאכט זיך מיר אז און וויליאמסבורג האט געוווינט אמאל א נאוואמינסקער רבי?
יענער איז געווען א קאזין דאכט זיך מיר.

[בני היכלא]

הייסט דו רעדסט נישט פון דעם וויליאמסבורגער, יענער איז טאקע געווען פאר די קריג.

[scy4851]

איך ווייס אז די יאהרצייט פאר ביידע איז אפגעריקט מיט איין טאג איינס פונעם אנדערען.
אויפען וויליאמסבורגער האט מען געזאגט א גרויסקייט וויפיל מאל ער האט דורכגעלערענט ש"ס שטייענדיג, נישט זיצענדיג, ביי א
שטענדער.
דער וועמען איך האב געקענט, איז געווען א קליינטשיקער יודעל, א שטילער א באהאלטעער, א גאון עולם. און יענע יאהרען, און
די ישיבישע וועלט, איז ער געווען דער צווייטער נאך ר' משה פיינשטיין ז"ל. אז מעהאט נישט געקענט אנקומען צי ר' משה מיט
א שאלה, איז ער געווען דער נעקס סטאף.

איך האב געהאט א פעטער ע"ה האט געוואוינט אקעגען איבער איהם און באראפארק, [עטס דא דארפטס קענען זיין זיהן, ר' יעקב טובי' ווייזער]
איך פלעג אסאך באזיכען מיין פעטער שבת, ווען ער איז שוין געווען קראנק. אזוי איז מיר אויסגעקומען צי דאווענען דארט מנחה מיט שלש
סעודות. דעם נאוואמינסקער רבי ז"ל האט איך געקענט זעהן שטיין ביי א שטענדער און לערנען די גאנצע צייט, די לאנגע זימער שבת
נאכמיטאגס.

[בני היכלא]

אה איך כאפ שוין פון וועם דו רעדסט.

אינטרעסאנט דיין הפלגה אויף זיין ש"ס לערנען שטייענדיג.
איך האב געהערט, אז ער האט געהאט א גבאי, וואס פלעגט אים איינשפארן, און איז נישט ארויס מפתח ביתו, כל היום, נאר צופרי פארטאגס אין מקוה, ער האט נישט געקענט ארויס פון זיין חדר, נאר אויב ער האט געהאקט און די גבאי האט געעפנט, און כל היום איז ער געזיצן און געלערנט בסתר.

[scy4851]

דער יאהרצייט דאכט זיך מיר איז ערגעטס אנפאנג אלול.
איך פלעג צי זעהן א טצעטעל הענגען אויף די טוהר וויא מעקומט אריין און גרויסען בית מדרש אויף ראדני סטריט
צי דערמאנען דער יאהרצייט. אויף יענעם טצעטעל האב איך איינמאל געזעהן דאס גדלות פון זיין לערנען שטייענדיג

[scy4851]

דאס איז כלל נישט קיין קונץ, זייער אסאך עלטערע אידן האבן די זכיה געהאט צו זען הרה"ק ר' שלום אליעזר'ל מ'ראצפערט זי"ע הי"ד (אויך האבן מיר געהאט די זכיה צו קענען זיינע אייניקלעך, האדמורי"ם מ'באבוב ומסאטמאר זצ"ל)

און זיין טאכטער די רעבטצין חי' פראדיל אמו של מהר"ש מבאבוב ז"ל

[מיללער]

אונזער ידיד ר' יעקעלע פוקס האט געעפנט אן אשכול זוכענדיג פערזענליכע זכרונות איבער דריי צדיקים, מיר האבן שוין דא אשכולות איבער רביה"ק מסאטמאר זצוק"ל און אויך איבער ספינקא רבי ז"ל ולא אמרי רבנן בכפילא.

איבער הרה"צ מסקולען זצ"ל איז נאך לעת עתה נישט פארהאן קיין אשכול, ווער עס קען כאפן די מצוה און אראפשרייבן עטליכע שטריכן איבער דאס לעבן און שאפן פון סקולענער רבי ז"ל וועט טאן א חסד גדול, ולמצוה גדולה יחשב.

[שאץ מאץ]

געקענט
מרן מהריט"ב מסטאמאר זי"ע
המנחת יצחק
ר' יודעלע
ר' יענקלע
ר' הערשעלע ספינקא
האדמורים מקרעטשניעף, זוטשקע, באבוב,
הרבנים מטעמעשוואר, הרב עקשטיין ארגענטינא, הרמ"א פריינד, ר' בנימין ראבינאוויטש,
ועוד ועוד וואס כ'געדענק נישט איצט,

[scy4851]

איבער הרה"צ מסקולען זצ"ל איז נאך לעת עתה נישט פארהאן קיין אשכול, ווער עס קען כאפן די מצוה און אראפשרייבן עטליכע שטריכן איבער דאס לעבן און שאפן פון סקולענער רבי ז"ל וועט טאן א חסד גדול...

ערפילט!

[מיללער]

ישר-כח ר' שמחה, נתת שמחה בלבי מעת אשכולותם ותגובתם רבו.

[יעקעלע פוקס]

אונזער ידיד ר' יעקעלע פוקס האט געעפנט אן אשכול זוכענדיג פערזענליכע זכרונות איבער דריי צדיקים, מיר האבן שוין דא אשכולות איבער רביה"ק מסאטמאר זצוק"ל און אויך איבער ספינקא רבי ז"ל ולא אמרי רבנן בכפילא.

איבער הרה"צ מסקולען זצ"ל איז נאך לעת עתה נישט פארהאן קיין אשכול, ווער עס קען כאפן די מצוה און אראפשרייבן עטליכע שטריכן איבער דאס לעבן און שאפן פון סקולענער רבי ז"ל וועט טאן א חסד גדול, ולמצוה גדולה יחשב.

כבוד ידידי הרב מיללער שליט"א
איבער דעם נעכטיגן אשכול ז"ל הי"ד, האב איך געהאלטען אזוי ווי יעצט קימט דאך די דריי יארצייטן, האב איך געטראכט אז עס וואלט געווען א אינטערעסטאנטע אשכול צי וויסען ווער פון אונז האט געהאט שייכות מיט אט די דריי, און נישט קיין זכרונות
אבער איינער א מאן דהוא וואס דאס קנאות האט אים ארויסגענימען פון גלייך געוויכט האט אנגעהויבען פארפירען אז דאס איז א מישעניש, ווי כאילו איך האב דא געמאסטען אדער פארגליכענט צדיקים, -לא מיניה ולא מקצתיה,- עכ"פ ער האט אריינגעווארפען א פלאקען גלייך ביים אנהייב און פאריקט די גאנצע אשכול און א מערכה, איך האב פרובירט עס צירוק ארויפ שטעלען אויף די שינעס, אבער חז"ל זאגען דאך אז אפילו ס"ת שבהיכל דארף מזל, איז אוודאי א אשכול אין די קרעטשמע
עכ"פ איך האב שליט געווען געווען מח על הלב, און געבעטן די מנהלים אויסצימעקן דעם אשכול, ווי איידער פירן א מערכה און קיינמאל נישט אנקומען צום מכוון וואס איך האב געוואלט
אבער די הרב מיללער האסטעך גערעד ווי מענטש, וויל איך דיר זאגען, אז איך האב בכלל נישט גערעד פון זכרונות, ווייל איך האב נישט זוכה געווען צי אסאך, אויב די האסט אויגעפאסט האט די אשכות געהייסען, "ווער פון אונז האט געהאט שייכות מיט די דריי" שייכות איז טייטש א תלמיד, א חסיד, א ידיד, און אויך אפשר א מתפלל, אדער א משפחה, איך האב געהאלטן עס וואלט געווען אינטערעסאנט אזא דיסקאסיע,
און פאר דיר ר' שמחה א יש"כ פארן עפענען א אשכול פון כ"ק אדמו"ר מסקולען זצ"ל

[scy4851]

נו, יעקעלע..
מיינע תגובות זענען דאך יא מענין דאס קעפעל פון דיין אשכול.
א שייכות מיטען סקולענער רבין
א שייכות מיט ר' הערשעלע ספינקער

[יעקעלע פוקס]

איך זאג דיר דעם אמת ר' שמחה, איך האב פארשטאנען אז די וועסט וועסט זיין די יושב ראש ביי יענעם אשכול, איך וואלט באמת הנאה געהאט פון דעם,
אבער ביסט די ביסט אפירגעקומען, עס ארויפארבעטען האבען עס אנדערע אראפגעארבעט, ע"ה
וועל איך מיזען דיך אויפזיכען אין אנדערע אשכולות און אזוי ארויסהאבען די זאך

[מיללער]

איך וויל פארשלאגן מ'זאל עפענען א אשכול איבער עלטערע אידן החיים אתנו לאויוש"ט, וואס געדענקען נאך צדיקים און געהויבענע אידן מדור הקודם פאר די מלחמה, איך מיין צו זאגן אידן וואס געדענקען למשל דעם עצי חיים, בעלזא אינדערהיים, אדער גאליציאנע צדיקים אא"וו. מיר איז לעצטנ'ס אויסגעקומען צו כאפן א שמועס מיט הרה"ח ר' שלמה חיים הייזלער פון בארא פארק איבער דעם עצי חיים איך האב פשוט געוואלט אריבער קומען מיט מיינע קינדער רעדן מיט אים איבער זיין רבי'ן ולא עלתה בידי לע"ע, איך געדענק נישט אויף די מינוט נאך אידן בדומה לזה, אבער מ'דארף אויסנוצן די געלעגנהייט, עס איז דא א באקאנטע ווארט פון צדיקים וואויל זענען די אויגן וואס האבן געזען די אויגן וואס האבן געזען צדיקי אמת.

ר' בערל,
דערווייל שטעל איך אהער אייער תגובה, און אויב דער עולם וועט זיך אנרופען ווארעם קענען מיר אפשר מאכן אן עקסטערן אשכול דערוועגן.

[lebediger berel]

ישר כח פארן מיך לאזן נאך לעבן, אבער אן אנדער מאל ביטע לאזט מיר וויסן אז איר רוקט אן אשכול כ'האב עס געזוכט אזוי ווי א שטיקל חמץ אור לי"ד.

[מיללער]

איר האט מיר נישט געגבן קיין שאנס אייך צו לאזן וויסען, ואתכם הסליחה.

[זארעכפעפער]

דער חילוק, ר' בערל, איז נאר אז א שטיקל חמץ אור לי"ד ווילט איר נישט טרעפן, און דאס האט איר דייקא יא געוואלט טרעפן. (בלויז א גוט ווערטל, כ'אף ס'שטערט אייך נישט).

מיין מיינונג (אויב ס'איז בכלל א מיינונג): מ'זאל דאס דייקא יא לאזן אין א באזונדער אשכול אונטערן נאמען אפשר 'ועל זקני שארית עמך בית ישראל' (ווען די גרים וועלן אנקומען און מיר וועלן האבן א ועל גירי הצדק, קען מען שוין טוישן דעם נאמען פון קרעטשמע צו שמונה עשרה...), אדער זאל מען דאס גיכער שמעלצן צו די 'זכרונות פון אמאל' אשכול ווי איידער אהער.

דער אשכול איז בעיקר געצילט אז די מעמבער דא זאלן דערציילן 'בעיני ראיתי'ס', ר' בערל'ס ציל איז צו שרייבן 'באזני שמעתי'ס', ולא קרב זה אל זה.

[מיללער]

ר' זארעך, איר האט רעכט, נחמתי כי עשיתי.

דער עיקר אבער איז אז אויף צו עפענען אן אשכול פארלאנגט זיך אז עכ"פ די ערשטע תגובה זאל האבן גענוג חומר ותוכן אז אנדערע זאל קענען מגיב זיין כענין, למשל, דא וואלט איך געקענט אפשרייבן אז מיין זיידע ע"ה האט זוכה געווען צו קענען ר' שלום אליעזר', ר' ישעי'לע, דער נאסאדאר וכו', אדער קען מען שרייבן א מעשה וואס מען האט געהערט איש מפי איש.

אשר ע"כ ר' בערל, אחרי קידה והשתחויה ובקשת מחילה, אויב קענט איר עפענען אן אשכול בשם 'ועל זקני שארית עמך בית ישראל' ווי זארעך שרייבט פאר, און אראפשרייבן כאטש איין עפיזאד וואס איר האט געהערט פון ר' שלמה חיים הייזלער וואלט איר געטאן א חסד מיט אלע אידן דאהי.

[זאנוויל]

איך מיין מען זאל אויפנעמן א וועד פון דריי רבנים, וואס זאלן דן זיין אויף יעדער אשכול באזונדער, אויב עס איז ווערד צי בלייבן שטיין.....

[lebediger berel]

איך וויל נישט צו ווייט פארפארן. נאר א ווארט, וואו צו לייגן אן אשכול וכו' זאלן זיך די גרויסע מנהלים אחראים וכו' אויס'טענה'ן, מיין ציל איז נישט געווען צו דערציילן, נאר פשוט מ'זאל מפרסם זיין היינט וואו מ'קען זיך נאך טרעפן מיט אזעלכע אידן, מחמת חולשת גופו פון ר' שח"ה שליט"א האב איך נישט פונקטליך פארשטאנען די עפיזאדן, און דערצו האט ער נאך געוויינט בדמעות שליש רעדענדיג פון זיין הייליג'ן רבי'ן, איך האב אבער יא פארשטאנען אז ס'זיצט נעבן מיר א איד וואס לעבט נאך אין א אנדערע וועלט, זיינע מחשבות לויפן יעצט צוריק אין מארמאראש פאר 80 90 יאר צוריק, און איך וויל אז די אנדערע 700 חברים דא זאלן אויך ברענגען נעמען פון אזעלכע אידן, ספעציעל אידן וואס מ'קען צו זיי גרינג צוקומען, איך האב באמת חשק צו נעמען מיינע קינדער אויף א טור צו אזעלכע אידן, און מיינע טעכטער צו אידענעס.
איך וועל נישט זיין ברוגז אויב א צווייטער עפנט אן אשכול מיט אינפארמאציע, לעת עתה געדענק איך נישט עפעס ספעציעל

[מיללער]

נו שוין, דאס האב איך טאקע געמיינט, איך מיין אז יעדער עלטערער איד וועלכער האט איבערגעלעבט די מחלמה האט זוכה געווען צו זעהן און צו קענען צדיקם מדור הקדום, אדער חסידישע רביס ולכה"פ רבנים ותופסי ישיבות.

עס וועט זיין אינטערעסאנט צו הערן אוטענטישע מעשיות פון אידן משרידי דור הקדום.

[lebediger berel]

כ'האב מיך שוין נישט קיין כח צו טענה'ן מיט סקרענטאנער רב, איך האב נישט געמיינט סתם מ'זאל ברענגען מעשיות וואס אידן האבן דערציילט, כ'האב געמיינט צו זאגן וואו קען מען נאך היינט טרעפן א איד וואס איז א "מספר" און מ'קען פון אים הערן ערשט האנטיג וואס ער האט געזען און געהערט מיט די אייגענע אויגן, כ'האב נאר גענוצט ר' שח"ה אלץ משל פון א איד וואס מ'האט געקענט פון אים הערן אזעלכע זאכן פאר עטליכע יאר צוריק היינט איז ער שוין אסאך שוואכער.
אבער איך וועל אריין ווארפן א נאמען פון א איד ווא סמ'וועט יוצא זיין ידי שניהם, הגם כ'האב אים שוין נישט געזען עטליכע יאר האלט איך אבער קלאר אז דער איד איז אליין פון די צדיקי הדור, און ער איז אויך אן עלטערער איד פון דערהיים
דאס איז הרב החסיד רבי יעקב חיים רוטנער שליט"א
כ'האב מיך פשוט דערמאנט פון זיין נאמען דורך גייענדיג מיין ספרים שאנק און געזען דעם ספר תבנית היכל וואס ער האט געדרוקט.
דער איד האט געליטן פאר כבוד שמים אין מונקאטש אונטער די קאמוניסטן און געליטן צרות צרורות און זיך מוסר נפש געווען מידי יום ביומו, מיט "מסירת נפש ממש" מ'רעד מיר פון לעבן און טויט.
כ'האלט אז יעדער וואלט געדארפט טראגן די קינדער צו זען די צורה פון אזא איד.
כ'האף אז ביז משיח וועט קומען וועלן אידן שוין נישט האבן אזעלכע נסיונות, במילא וועט מען נישט זען מער אזעלכע אידן
אויב הרב מיללער וועט מיך ערלויבן און השי"ת וועט געבן צייט און כח וועל איך ממשיך זיין איבער ר' יעקב חיים כפי מיעוט ידיעתי, יאך האב געהאט די זכי' אים צו קענען ווען כ'האב געלערנט אלץ אינגל און בחור אין קינגס טערעס, און שפעטער ווען כ'בין אריין געקומען קיין וומ"ס נאך די חתונה האב איך אים עטליכע מאל געטראפן, און אביסל געהאלפן מוציא לאור זיין זיינע ספרים, כ'האלט דאס פון די הויכפונקטן אין מיין לעבן, אז כ'האב געהאלפן אזא איד

[farshlufen]

ר' בערל, ר' יעקב חיים'ס זכרונות זענען געווארן געדרוקט אין צוויי בענדער, איך פארמאג זיי אינדערהיים.

[cano]

בערל דער נאנאשער רב קען אפשר זיין אינטערעסאנט פאר אייך.