נחוניא האט געשריבן: פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
דו האלסט אז ער האט געהאלטן אנדערש?
יא, כ'האלט אז ער האט געהאלטן אנדערש ווי יוסף פריעדמאן האלט
אביונה האט געשריבן:בספר 'בית שמחה' להרב ח"מ שנייבלג [אות תתקצ"ד], מביא מה ששמע מחו"ז הה"ק מהר"צ מקרעטשניף זצ"ל: פעם אחת סיפר הרה"ק מסקווירא מעשה בעת שביקר להרה"ק מסאטמאר וידוע שהה"ק מסאטמאר לא אהב כל המעשיות שהיו מספרים, ואמר הה"ק מסאטמאר להה"ק מסקווירא, ווען איר זאלט מיר האבן פארציילט די מעשה אויף ר"ר מרדכי'לע פון נדבורנא וואלט איך די מעשה געגלייבט
מעניין מאוד! ואילו כאן באשכול מנסים להחיות סיפור שאין לזה מקור ברור! האם לדעתכם היה האדמו"ר מסאטמאר זצ"ל בעצמו מאמין לסיפור זה?
מה מעוניין יש פה? אין כאן שום חידוש זה דבר ידוע ומפורסם מאוד, שהאדמו"ר מסאטמאר היה מבטל מעשיות אפילו מן כאלה שמקובלים ומוסמכים מאוד, ויש כמה עובדות ע"ז ואכמ"ל
וואס געפעלט אייך נישט אין דעם סיפור? כידוע הרבי מסאטמאר היה חסיד מאוד מן הה"ק ר"מ מנדבורנא, וזכה להכירו בילדותו מסתמא איז עס געווען אזא סארט מעשה וואס וואלט געפאסט אויף רבי מרדכי'לע
אביונה האט געשריבן:וואס געפעלט אייך נישט אין דעם סיפור? כידוע הרבי מסאטמאר היה חסיד מאוד מן הה"ק ר"מ מנדבורנא, וזכה להכירו בילדותו מסתמא איז עס געווען אזא סארט מעשה וואס וואלט געפאסט אויף רבי מרדכי'לע
נחוניא האט געשריבן: פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
דו האלסט אז ער האט געהאלטן אנדערש?
יא, כ'האלט אז ער האט געהאלטן אנדערש ווי יוסף פריעדמאן האלט
יעך גלייך נישט צו מיינע דעות צו הייליגע יודן. איך פראביר סך הכל צו פארשטיין וואס שנלר פארשטייט אונ'ם סקווירא רבי'ן זצ"ל.
איך ווייס נישט אויב די מעשה איז אמת אבער ראכמאסטריווקער רבי איז זיכער נישט געווען, ידוע אז זייט די פילוג מיט בעלז זענן צוויי יודן נישט געקומען צום רבי'ן, ר' משה ניישלאס זצ"ל און ראכמאסטריווקער רבי שליט"א, ר' משה ניישלאס זצ"ל איז אינמיטן די ל''ס יא אנגעהויבן צו קומען (א עקסטרע מעשה פאר זיך ואכמ"ל) אבער ראכמאסטריווקער רבי נישט, נאר אלס רבי צום ב"מ זצ"ל
איך גיב דיר גערן א נאמען פון א איד וואס איז געווען דארט
נחוניא האט געשריבן: פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
כ'ווייס נישט וואס ער מיינט. אבער ס'קען זיין ער האט געהאלטן אז פאר זיין עדה ביי זיך אין סקווירא פעלט ער נישט אזוי שטארק אויס ווי פאר די אלפים ורבבות אידן ברחבי ניו יארק וואס האבן זיך געקלאמערט ביי סאטמאר רב
סקווירא רבי האט שטארק געהאלטן פון סאטמאר רבי זי"ע און אזוי פארקערט בענין ציונית פלעגט סקווירא רבי נישט אינטערשרייבען פאר די סאטמאר ריב האט דאס שטארק געבאדערט, זיי פלעגן זיך אסאך מתווכח זיין איבער דעם, ר' יוסל האט איינמאל געזאגט פארן רבין אז ווען מען טרעפט זיך מיטן סקווירא רבין מען לאזן ציונית אין א זייט אבער די סאטמאר רבי האט זיך געהאלטען ביי זיינס בענין ברעסלאוו האט די סאטמאר רבי זי"ע שטארק געהאלטען פון זיינע ספרים אבער די סקווירא האט דאס נישט אויסגעהאלטן
כ'ווייס נישט וואס ער מיינט. אבער ס'קען זיין ער האט געהאלטן אז פאר זיין עדה ביי זיך אין סקווירא פעלט ער נישט אזוי שטארק אויס ווי פאר די אלפים ורבבות אידן ברחבי ניו יארק וואס האבן זיך געקלאמערט ביי סאטמאר רב
אז מ׳רעדט שוין, וואלט כדאי געווען אראפצולייגן וויאזוי ס׳האבן אויסגעקוקט די צוויי קהילות און די תש״י-תש״כ יארן. וויפיל מענטשען, סארט מענטשען, פון ווי זיי זענען געקומען פון דערהיים... מ׳רעדט שוין פון 60-70 יאר צוריק...
אין ספר קרית מלך רב ברענגט ער פון רבי עקיבא'לא גאנץ אז ווען די סקווירא רבי האט נאך גאוואוינט אין וויליאמסבורג און די רבי ז"ל איז אמאל געגאנגען באזוכן, האט אים די רבי געזאגט אז ע"פ הלכה לויטן רמב"ם טאר מען נישט וואוינען אין א שטאט מיט גוים, נאר אונז זעמער אנוסים.
סקווירא רבי האט זיך געוואונדערט אויף די שארפע ווערטער פון די רבי, האט די רבי נאכאמאל איבערגעזאגט אז ס'איז נישט קיין לכתחילה פאר א איד דא צו וואוינען.
דעמאטלץ האט סקווירא רבי זיך אריינגעווארפן אין בויען זיין שטעטל און עטליכע יאר שפעטער טאקע געגרונדעט זיין שטעטל
נאכדעים ברענגט ער פון ר' אהרן פאללאק אז ער איז שפעטער געווען אויף א שמחה אין שיכון סקווירא און סקווירא רבי האט אים געפרעגט "געדענקסט ווען סאטמר רבי האט מיר געזאגט אז עפ"י הלכה דארף מען וואוינען מחוץ לעיר? איך האב אים געפאלגט און טאקע אזוי געטון און געבעטן אלחנן ראטשילד אנהייבן קוקן פאר א שטעטל
אויבנאויף בין איך טאקע נישט קיין גבר אלים, אבער ווער עס הייבט זיך מיט מיר אן ד' וה' ישלם
נחוניא האט געשריבן:איך זעה אז איך האב ביי מיר פאשריבן דעם סיפור ווי כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט זיך נאכגעפרעגט איבער די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, לויט ווי דער פאלטיטשאנער רב הגה"צ ר' מרדכי שטיין שליט"א האט עס דערציילט: לפני החתונה של אחי הצעיר הי"ו הי' בשנת תשכ"ח, ואבי ז"ל שכב אז בשפיטאל לאחר הארץ אטאקע (לא ידענו אם יוכל להשתתף בהחתונה), ונסענו אז לפני החתונה לשיכון סקווירא ליכנס אל רבינו, (לא רצה ליקח קוויטלעך מהקרובים), וזה הי' בעת שהאדמו"ר מסאטמאר חלה ותקף לו סטראוק, וכשהגענו לבית דודי זצוק"ל כבר חיכה עלינו דודתי הרבנית ע"ה ואמרה לנו שהיא יודעת שהשאלה הראשונה ישאל אותם רבינו מטוב האדמו"ר מסאטמאר זצוק"ל איך הוא מרגיש, מ'מוז אים זאגן אז ס'איז גוט, ווייל ער טראגט עס נישט איבער. כשנכנסנו אכן שאל אותנו רבינו זצוק"ל: וואס טוט דער סאטמארער רב? והשבנו שב"ה הוטב לו. (ואכן אז כבר קצת הוטב לו, ואנחנו הפרזנו עוד על זה). ואמר אז רבינו: מ'מוז אים האבן דעם אלטיטשקן, כ'האב דא געזאגט אז ער פעלט אונז אויס, ווייל דא אין אמעריקא ווען נישט אים, איך ווייס נישט וואס וואלט געווען. ביי זיין עולם איז דאך אפגערעדט, - אן אים? דער אייבערשטער זאל אפהיטן, גארנישט גארנישט.
פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
געהערט לעצטענס פון א פאלטישאנער אייניקל די זעלבע מעשה
נחוניא האט געשריבן: פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
כ'ווייס נישט וואס ער מיינט. אבער ס'קען זיין ער האט געהאלטן אז פאר זיין עדה ביי זיך אין סקווירא פעלט ער נישט אזוי שטארק אויס ווי פאר די אלפים ורבבות אידן ברחבי ניו יארק וואס האבן זיך געקלאמערט ביי סאטמאר רב
אדער קען מען מעגליך זאגן בדרך אפשר אז אונז פשוטע מענטשן פארשטייען בכלל נישט וואס עס האט זיך אפגעטון צווישן די שרפי מעלה! נישט איינגעפאלן.. וואס? און אויב וויל מען דווקא, קען מען עס מפרש זיין פשוט ווי נחוניא איז מסביר להלן.
נחוניא האט געשריבן:פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
איך האב שטארקע ספיקות אויף די ווערטער כאילו די הייפעלע אידען וואס זענען געווען מקושר צו הרה"ק מסקווירא האבען אים נישט געדארפט
רבטוב האט געשריבן:...... אספר סיפור שסיפר לי הרב ר' אברהם יעקב [יענקעלע ] טייטלבוים ז''ל מייסד היוגענט גרופע בווינא שכל גדולי ישראל שאנו מכירים מווינא נתגדלו שם . אביו ר' ישראל מרדכי הי' הגבאי של האדמו''ר מהרי''מ מקופיטשניץ . והוא בעצמו הי' תלמיד מובהק של בעל האמרי יושר הרב מטארנא . הי' ת''ח מופלג ובר דעת הי' לו ביהמד''ר בקווינס והי' הרב של קעמפ אגודה . והי' מבאי ביתו של האדמו''ר מסאטמאר ובויואל משה ובקונטרס על הגאולה יש שני דברים שהוא סיפר לו . עכ''פ פעם לפני שהי' צריך לנסוע לקעמפ ניתחו אותו . והאדמו''ר בא לבקרו . אמר לו ר' יאנקעלע שיבטיח לו רפואה שלימה '''במהרה''' כי צריך לנסוע לקעמפ אגודה . האדמו''ר ברוב פיקחותו אמר לו בזה''ל ר' יאנקעלע בזה שאתה אומר לי שאתה צריך לנסוע לקעמפ '''אגודה''' הלא מסתמא אתה מתכוון למשהוא . אמר לו כן לדעתי הרבי הוא האגודאי הכי גדול . אמר לו הרבי מה אתה אומר הכל כבר אמרו עלי אך לא שאני אגודיסט אמר לו ר' יאנקעלע . שידע הרבי אני חבר בועד הפועל של אגוד''י וכשיושבים באסיפה ודנים . שואלים מה יאמר הרב מסאטמאר .נמצא שהרב מסאטמאר מחזיק את האגודה בדרכה ואמר לו עוד אגיד לרבי אפילו בן-גוריון לא רוצה שהרב מסאטמאר יגיד עליו שהוא עוכר ישראל . ממילא נמצא שהרב מסאטמאר מחזיק את כל היהדות .דבר זה סיפר לי בבית מדרשו
און הרב שך האט געזאגט אזל האי גברא דמיסתפינן מיניה קענסט דיר פארשטעלען וואס פאר א אימפקאט סאטמער האט געהאט אויף אידען יראים ושלמים אן סאטמער וואלטען זיי געווען ווי אניה בלב ים
איינפאכער איד האט געשריבן:די מעשה מיט'ן וויזניץ מאנסי רבי'ן זצ"ל איז געווען געדריקט צווישן די פילע הערכות וואס זענען ארויסגעקומען נאך זיין פטירה, וכפי המונח בזכרוני גייט די מעשה אז ווען דער סקווערער רבי זצוק"ל איז אנגעקומען קיין אמעריקע מיט'ן איידעם דער וויזניצער רבי זצ"ל, האט אים דער וויזניצער רבי געבעטן איינמאל צו גיין באזוכן דעם סאטאמרער רבי'ן זצוק"ל, אבער דער סקווערער רבי האט אים געענטפערט אז ער גייט נישט באזוכן קיינעם, דער איידעם האט אבער נישט נאכגעלאזט און געזאגט אז דער סאטמארער רבי איז אן אויסנאם, און דער סקווערער רבי איז טאקע געגאנגען באזוכן ביים סאטמארער רבי'ן, און ווי דער וויזניצער רבי האט דערציילטל אז גלייך ביים אריינקומען האבן די 2 צדיקים זיך אנגעקוקט איינער דעם צווייטן פאר עטליכע מינוט נישט ארויסרעדנדיג קיין ווארט, אז מ'האט געזעהן בחוש ווי דא ליגט עפעס העכערס.
אזוי ליגט מיר אין קאפ וואס כ'האב געליינט אין איינע פון די פילע הערכות אויפ'ן וויזניצער רבי'ן זצ"ל, און אויב איינער ווייסט קלארער איז אדרבה זאל ער קומען און דערציילן קלאר.
געהערט אז א ענליכע מעשה איז געווען ווען וויזניץ מאנסי רבי'ן זצ"ל איז איינמאל געגאנגען באזוכן זיין שוואגער הרה"ק רבי יודל'ע דזיקוב'ער זי"ע זענען זיי ביידע געזעצען און זיך אנגעקוקט א וויילע ווען ביידע פנימ'ער האבן געפלאמט און גארנישט ארויסגערעדט פון מויל און אזוי האבן זיי זיך געזעגענט. מי יעמוד בסוד קדושים!
א ענדליכע מעשה האב איך געהערט פין איינער וואס איז געוועהן דארט בשעת מעשה ווען הרה"ק רבי יענקעלע מפשערווארסק זצ"ל האט זיך געטראפן מיט הרה"ק רבי יודלע מדזיקוב זצ"ל אןי לונדון האב זיי אנגעקוקט איינער דער אנדערע אן אויסרעדן קיין איין ווארט, אין טרערן האבן געגאסן פין ביידע, והוא נפלא
נחוניא האט געשריבן:פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
אפשר מיינט פשט "זיינע מענטשן", די וואס גייען אויף זיין שיטה פון קנאות, אז זיי דארפן אים האבן אלס א מנהיג צו ווייזן די ריכטיגע וועג פון קנאות. וואס הכל מודים אז הרה"ק מסאטמאר טראץ זיין שארפע וועג אין קנאות, האט ער אבער געהאט די ריכטיגע הבחנה ווען און וואס צו טון, און נישט חלילה צו טוהן מעשים אשר לא יעשו מיט די איצטלא פון קנאות. ווי הרה"ח ר' סענדר דייטש ז"ל דערציילט אין זיינע זכרונות, אז אמאל האט מען געהאט צוגעגרייט א גרויסע הפגנה אויף א מוצאי שבת, און בשעת שלש סעודות האט מען דערציילט פאר הרה"ק מסאטמאר אז די אראבערס גרייטן זיך אויך צו אנשליסן און מוחה זיין, האט ער באלד מבטל געווען די גאנצע הפגנה. ווי אויך איז ער געווען גאר בידידות מיט גאונים וצדיקים כאטש זיי האבן געהאט אנדערע שיטות אין עניני קנאות, און ער איז געווען א נאנטער ידיד מיט הגאון ר' אהרן קאטלער און מיטן באיאנער רבי'ן זצ"ל וואס האבן געפייערט אז עס איז א חוב קדוש צו גיין צו די בחירות, און דאס האט נישט גערירט די ידידות וואס הרה"ק מסאטמאר האט געהאט מיט זיי.
לידיעה בעלמא שהצדיקים מסאטמאר סקווירא זי"ע האבן זיך שוין געקענט פון פריער פארן קומען קיין אמעריקע והיו מטיילים ביחד בדארנא וואטרא והשתתפו ביחד על שמחות משפחתם וכבר אז היה דין ודברים בנוגע חתן מאהל וכדומה אבל החשיבו זה את זה אגב ידוע כשהרה"ק מסאטמאר זי"ע הגיע לחותונת בת הרבי מסקווירא זי"ע עם החתן הרבי מרחמסטריווקא שליט"א ,,, ולא נטל ידיו לסעודה הרבי מסאטמאר וכיון שלהרבי מסקווירא היה קפידא שלא ליתן כיבוד [ השבע ברכות ]לאחד שלא נטל ידיו לסעודה ע"כ מפני כבודו של הרבי מסאטמאר "האט ער געצויגן און געצויגן לאנג די סעודת החתונה" והדברים ידועים
א
מרכז לספרים עתיקים וכתבי יד -קונים ומוכרים [email protected]
זוכט איר א זעלטען ספר ? דאן פארבינט אייך מיט אונז
dovidal האט געשריבן:לידיעה בעלמא שהצדיקים מסאטמאר סקווירא זי"ע האבן זיך שוין געקענט פון פריער פארן קומען קיין אמעריקע והיו מטיילים ביחד בדארנא וואטרא והשתתפו ביחד על שמחות משפחתם וכבר אז היה דין ודברים בנוגע חתן מאהל וכדומה אבל החשיבו זה את זה אגב ידוע כשהרה"ק מסאטמאר זי"ע הגיע לחותונת בת הרבי מסקווירא זי"ע עם החתן הרבי מרחמסטריווקא שליט"א ,,, ולא נטל ידיו לסעודה הרבי מסאטמאר וכיון שלהרבי מסקווירא היה קפידא שלא ליתן כיבוד [ השבע ברכות ]לאחד שלא נטל ידיו לסעודה ע"כ מפני כבודו של הרבי מסאטמאר "האט ער געצויגן און געצויגן לאנג די סעודת החתונה" והדברים ידועים
א
דעמאלט האט ער געזאגט די באקאנט ווערטעל מה כל הרעש [עוד לא ידעו ממנו אז]
נחוניא האט געשריבן: פון אן אנדערע מקור האב איך אפגעשריבן אז כ"ק אדמו"ר מסקווירא זצ"ל האט דעמאלט געפרעגט פון הרה"ח ר' יודא משה וויזעלטיהר שיחי' וויאזוי איז די מצב הבריאות פון כ"ק אדמו"ר מסאטמאר זצ"ל, און דערביי אים געזאגט: דו ווייסט נישט ווי ווייט זיינע מענטשען דארפן איהם האבן.
מיינסט צו זאגן אז ער האט געהאלטן אז דער סאטמארער עולם איז פון א שוואכערע קאליבער, ממילא מוזן זיי האבן זייערע רבי זיי צו האלטן? שווער אזוי צו זאגן.
כ'ווייס נישט וואס ער מיינט. אבער ס'קען זיין ער האט געהאלטן אז פאר זיין עדה ביי זיך אין סקווירא פעלט ער נישט אזוי שטארק אויס ווי פאר די אלפים ורבבות אידן ברחבי ניו יארק וואס האבן זיך געקלאמערט ביי סאטמאר רב
אדער קען מען מעגליך זאגן בדרך אפשר אז אונז פשוטע מענטשן פארשטייען בכלל נישט וואס עס האט זיך אפגעטון צווישן די שרפי מעלה! נישט איינגעפאלן.. וואס? און אויב וויל מען דווקא, קען מען עס מפרש זיין פשוט ווי נחוניא איז מסביר להלן.
ס'איז זייער אינטערעסאנט ווי קודם טאר מען גארנישט פארשטיין פון שרפי מעלה, ממש דו ווינדערסט דיך, און א שורה שפעטער איז פשוט ווי נחוניא איז מסביר.. די סיבה איז פשוט, ס'געפעלט דיר נחוניא'ס לעקציע פאר די סאטמארע בהלכות קנאות.. געענדיגט מיט אלע תמיהות
