אידישע וועלט פארומס

ח"י תשרי

הה"צ ר' משה ב"ר מרדכי דוד מדאמבראווע, תרנ"ח
א תושב פון צאנז איז אמאל געקומען קיין דאמבראווע, פרייטיג צונאכט'ס ביים טיש פון הרה"ק רבי משה מדאמבראווע ז"ל, האט דער תושב שארף גערעדט אקעגן רבי משה ראזדאווער ז"ל, דערציילענדיג אז דער צאנזער רב זצ"ל האט אמאל געזאגט תורה און זיך אנגערופן נאך די תורה "דאס איז אן אמת ווארט". האט זיך אנגערופן ר' משה ראזדאווער ז"ל וועלכער איז דערביי געזעסן, מ'זאגט דאך נאך אין נאמען פון בעש"ט, והנה אמת נכון הדבר, ווען איינער זאגט אויף זיין דברי תורה אליין אז דאס איז אמת, דאן איז א סימן אז נעשתה נארישקייט הזאת. ווען ר' משה דאמבראווער ז"ל האט געהערט די מעשה האט ער דאס נישט געוואלט גלייבן.
דאס קומענדיגע מאל ווען ער איז געפארן קיין ראזדאוו האט ער איבערגעפרעגט דעם רבי’ן צי די מעשה איז ריכטיג, האט דער רבי געענטפערט, "גוט האסטו געטון אז דו האסט געפרעגט צי ס'איז יא אמת און נישט אמת, כ'האב געזאגט אז מ'זאגט אזוי נאך פון בעש"ט, אבער ווי עס שיינט האט דאס דער בעש"ט קיינמאל נישט געזאגט, ווייל ווען יא וואלט דער דברי חיים נישט אזוי געזאגט"...

די מעשה פארשטיי איך נישט פונקטליך, ווייל דער צאנזער רב איז אין איינע פון זיינע זווגים געווען אן איידעם ביי ר' מרדכי דוד אונגאר פון דאמבראווע, מיט וועם ער איז אויך געווען א מחותן, ווייל זיין זוהן ר' משה (פון וועם די רעדע איז דא) איז געווען אן איידעם ביים צאנזער רב.

ר' זיידע פרש דבריך

איך האב יעצט געזעהן אין א שמועס פון האדמו"ר ר' מרדכי דוד אונגאר מבאבוב שליט"א, אז ער זאגט אז דער דברי חיים איז געווען אן איידעם ביי ר' הערשעלע טארנער ב"ר מרדכי דוב מדומברובה, לויט דעם איז ער געווען א פלומעניק (נעפיו) פון זיין איידעם ר' משה.

זיכער זיין דריטער דיווג איז געווען אן אייניקעל פון ר' מרדכי דוד
די מאמע פון ר' שלום אליעזר'ל און ר' ישעי'לע

ואס האסטו דיך נישט אנגערופען נעכטן, פאר איך בין געוואור געווארן? הא, האסט געוואלט אז איך זאל לעבן אין א טעות, דאס איז געווען זיין זיווג שלישי, יא?

נעכטען בין איך געווען ברוגז
יא זיין דריטער זיווג

די רבנית נחמה'לע אשת ר' יצחק טובי' רובין מגלאגוב איז אויך געווען פון יענעם זיווג, זי האט געוואונט בבית מרן הדברי חיים און איז נפטר געווארן בשנת תרצ"ד , זייענדיג אין צאנז האב איך געטראפען א איד (ווער ס'געווען אין צאנז קען אים מן-הסתם) ר' יעקב אלימלך מיללער (הופס!) וועלכע איז א יליד צאנז און ער האט גערעדט איבער די לוי' ווי ער האט זיך באטייליגט.

דער בייטש'ער רב רבעצין איז אויך פון יענעם זיווג

הי' אביו של הרה"ק רבי מרדכי דוד מדאמבראווא, שהי' חותנו של הרה"ק הדברי חיים מצאנז,
בספר עבודת ישראל עה"ת חותם בנו רבי מרדכי דוד, הק' מרדכי דוד בהרב הצדיק מו' צבי הירש נבג"מ זצוק"ל מדאמבראווא,
רבי צבי הירש הי' גדול בתורה והי' נוצר מגזע של גדולים, ביניהם הסמיכת חכמים, המהר"ל מפראג, רש"י הק' אשר נמשך יחוסו עד דוד מלך ישראל,
בגיל צעיר נשא להרבנית מושקט ונולדו להם הגה,ק רבי מרדכי דוד מדאמבראווא
נסע להאוהב ישראל מאפטא, ולהחוזה מלובלין,
שמעתי עכשיו שמצאו מכתב פסק דין ממנו, מישהו יודע מזה?

ער איז דאך געוועהן א זוהן פון'ם דאמבראווער, נישט זיין פאטער, ניין?

עשית טעות כבר תיקנתי את זה רבי צבי הירש

נמצא מכתב מעיר דאמבראווע ואחד מפרנסי הקהלה שחותם הוא צבי הירש בן מרדכי.. במילא כיון שהי' לר' צבי הירש בן בשם מרדכי דוד. אויטאמאטיש זה אביו של ר' מרדכי דוד.... זהו

מנין שאבי רבי מרדכי דוד היה גר בדאמבראווא?

איפה נולד?

מתוך ספר יזכור לעיר דאמבראווא



אח"כ כיהן שם כאבד"ק ר' יוסף כ"ץ שעבר לאחר מכן ליאנוב, אחריו כיהן שם כאבד"ק הגאון ר' שבתי כ"ץ רפפורט אחר פטירתו כיהן שם כאבד"ק לרב העיר נכדו ר' נחום ב"ר יעקב ויידנפלד הי"ד בעל חזון נחום.

לעומת רבנות העיר המשיכה שולשלת האדמורו"ת בהעיר שושלת האדמו"רים הגה"ק ר' מרדכי דוד לאחר הסתלקותו בשנת תר"ג מילא את מקומו בנו הגה"ק ר' יוסף לאחר הסתלקותו בשנת תרכ"ו מילא את מקומו בנו הגה"ק ר' ישראל אלימלך שעבר אחר כך לז'בנא - ומקומו מילא חתנו ר' מאיר ב"ר מנחם מענדיל מגלוגוב בעל "מבשר צדק", שעבר אח"כ לרישא.

בשנת תר"מ היה הגה"ק ר' משה אליקים בריעה ב"ר ישראל אלימלך בשנת תרע"ד עבר משם ובנו הגה"ק יצחק אלעזר מילא מקומו עד לשואה הי"ד.





חתימתו של הגה"ק ר' צבי הירש אונגער זי"ע אבד"ק דאמבראווא מופיע אחד לפני האחרון מיום שלישי כ"ג חשוון שנת תקע"ד (ולמספרם 16/11/1813).

וזהו העתקת המכתב

... 18 נאוועמבר ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

יקר סהדותא ניתן מאתנו האלופי מנהיגי הקהילה ... ... להאלוף המרומם הר"ר קלונימוס קלמן בהר"ר מרדכי כ"ץ מקהילת ראדימשליא והוא אלמן ... ... בערך ששה ושלושים שנה ויש לו סך אלף וחמשה מאות זה"ט כעת רוצה לקחת הבתולה היתומה חנה בת המנוח כהר"ר אהרן ז"ל מעיר פרצקשלאוול והיא בת עשרים שנה ודמי נדוניתה ששה מאות זה"ט והרב קלמן הנזכר למעלה הוא סוחר ויש לו בן אחד ובת אחת ואנחנו הנזכרים למעלה ערבים בעדו שימלך על כל פנים מסך שלשה שנים אחר החתונה כל דמי הנכסים ... ... עליו וכעת הנזכר למעלה מבקש רשות מהשלטונים הממונים האדונים ... מקהילת לבוב לראיה באנו על החתום היום יום ג"ך חשוון תקע"ד לפרט קטן פה קהילת דאמבראווא.

הק' אלכסנדר סנדר מייזלס מאפטא
ונאום הק' יקותיאל בהר"ר חיים זצ"ל
ונאום הק' שלמה בהרבני מ' יוסף ... מדאמבראווא
ונאום יחזקאל במוהר"ר זאב וולף זצ"ל
ונאום הק' צבי הירש בהמנוח הרב מוהר"ר מרדכי ז"ל
הק' מנחם נחום מראדמישלא

נייתי ספר וניחזי, מיין כוונה אויף דעם ספר "נאמנו מאד", פארשטייטצעך פון הג"ר נחום מאיר גערמאן שליט"א, אין דעם אשכול איז עפעס געבוירען געווארען וואס איז נישט אין דעם ספר?
אויסער אז א אידל וואס געדעקנט די ליווי' פונם צאנזער רב'ס טאכטער? וואס הייסט ער געדענקט די ליווי'? איז עפעס געוועהן אנדערש מיט די מיטה? די הספדים? וואס מיינט ער "געדענקט" די ליווי'? אויסער וואס ליגט אין זיין זכרון איז דא עפעס מער ממשות?

ס'איז עפעס א ספק?
ס'איז קלאר אז דער דב"ח איז געוועהן א איידעם ביים זון ר' הערש טארנער,

Do any one know if r' morbchai dovid hade a son MAIR YAKOV lived in krokow

gamyuchad האט געשריבן:נמצא מכתב מעיר דאמבראווע ואחד מפרנסי הקהלה שחותם הוא צבי הירש בן מרדכי.. במילא כיון שהי' לר' צבי הירש בן בשם מרדכי דוד. אויטאמאטיש זה אביו של ר' מרדכי דוד.... זהו

איך זעה אז הרב גםיחד איז גערעכט,א רב שרייבט זיך געווענליך נישט אינטער איינס בעפאר די לעצטע און אויך צייכענט ער צו עפעס א רבניש לשון.

איז איינס פון די צוויי,אדער איז דאס גאר א צווייטען אדער איז ר' צבי הירש נישט געווען רב און דאמבראווא.

smartinof האט געשריבן:Do any one know if r' morbchai dovid hade a son MAIR YAKOV lived in krokow

ניין ער האט נישט געהאט קיין זון ר' מאיר יעקב לפי ידיעות בני המשפחה

ישלהוסיף האט געשריבן:
אויסער אז א אידל וואס געדעקנט די ליווי' פונם צאנזער רב'ס טאכטער? וואס הייסט ער געדענקט די ליווי'? איז עפעס געוועהן אנדערש מיט די מיטה? די הספדים? וואס מיינט ער "געדענקט" די ליווי'? אויסער וואס ליגט אין זיין זכרון איז דא עפעס מער ממשות?

מי כתב אודות אידל שזוכרת הלוי'???

שאץ מאץ האט געשריבן:ס'איז עפעס א ספק?
ס'איז קלאר אז דער דב"ח איז געוועהן א איידעם ביים זון ר' הערש טארנער,

היו שני ר' הירש
1 ר' צבי הירש אונגער מדאמבראווא אבי ר' מרדכי דוד מדאמבראווא ת"צ- תקע"ה
2 ר' יחיאל צבי הירש אונגער (בנו של ר' מרדכי דוד מדאמבראווא) תקע"ה-תרמ"ג, היה נקרא הערשל טארנער, בתו מרת רעכיל דבורה אשת הדברי חיים בזיווג ג' היא היתה אם מרת נחמה ר' שלום אליעזר ור' ישיעה מטשחויב.

יוסף שרייבער האט געשריבן:

gamyuchad האט געשריבן:נמצא מכתב מעיר דאמבראווע ואחד מפרנסי הקהלה שחותם הוא צבי הירש בן מרדכי.. במילא כיון שהי' לר' צבי הירש בן בשם מרדכי דוד. אויטאמאטיש זה אביו של ר' מרדכי דוד.... זהו

איך זעה אז הרב גםיחד איז גערעכט,א רב שרייבט זיך געווענליך נישט אינטער איינס בעפאר די לעצטע און אויך צייכענט ער צו עפעס א רבניש לשון.

איז איינס פון די צוויי,אדער איז דאס גאר א צווייטען אדער איז ר' צבי הירש נישט געווען רב און דאמבראווא.

איני יודע איזה ספק הוא אצלכם, שהרי זה ברור שבספר יזכור דדאמבראווא כתוב באספקלריא המאירה שר' צבי הירש אונגער אבי המהרמ"ד היה רב העיר בשנים אלו, זה ברור עיין שם בברירות ללא כל שייכות למכתב.

וזה שאינו חותם בלשון רבני, רב צייר כורא רב חסדא צייר מכותא עי' פ"ג דגיטין (לו לז), מה הקשר כל אחד והחתימה שלו. מה גם שחותם יחדיו עם רבנים של ק"ק לעמבערג.

והאמת שאולי היה דומ"ץ ולא רב.
מ"מ זהו חתימתו.

מבקש האט געשריבן:

smartinof האט געשריבן:Do any one know if r' morbchai dovid hade a son MAIR YAKOV lived in krokow

ניין ער האט נישט געהאט קיין זון ר' מאיר יעקב לפי ידיעות בני המשפחה

I foynd a BRIF from some one MAIR YAKOV UNGAR BAN HGH"K M'DOMBROV ZTZ"L
i will put the BRIF her

בתולדותיו שבספר נאמנו מא"ד כתוב,רבינו (הר"הק רמ"ד) נולד בערך בשנת תק"ל בעיר דאמבראווא לאביו הר"הק מו' צבי הירש שנהג בעצמו בהצנע לכת עם ה' אלקיו.

התפרנס ממסחר יין,והחוזה העיד עליו שהוא מיחד יחודים בשעה שהוא מודד יין כמו שיחדו הראשונים בשעת התפלה,וראה שם בהערה כמה עדות שהיה נקרא ר' צבי שענקער.

האם ר' נחום מאיר גערמאן לא ידע מהיזכור בוך? מי מהחותמים פה היה רב בלעמבערג? למען האמת בלי לראות את הדאקומענט אי אפשר לקבוע ,האם אפשר להעלות צילום? ומה דעת המבין הגדול ר שמעריל ציטרוינענבוים?