דיסארדער - איז דאס א חולי הגוף אדער א חולי הנפש?

[איינס]

אין די נפשי אשכול איז געווען א שטיקל שמועס איבער די נושא, און די וואך האבן זיי דאס אביסל ארום געשמועסט (איך האב נישט ארויסגעקומען מיט קיין ענטפער...).

איך עפן דעם אשכול אין קרעטשמע דיקא, ווייל די שמועס דא איז אונטער קיינעמס בעלות, און דאס האט גארנישט מיט טעראפי איינגעפאקט, דא שמועסט מען וואס ס'דריקט אין בויך, ונארמלים ילכו בה....

ווייסן מיר אבער אז מאן דכאיב ליה כאיבא לבי אסיא אזיל, לאמיר א בליק טון בדברי דאקטרינו הנשר הגדול און דערנאך צוריק קומען זעהן וואס ווען וואו.  

דער רמב"ם האט א הקדמה צו פרקי אבות וואס ווערט גערופן שמונה פרקים. דארט רעדט דער רמב"ם ארום איבער חולי הנפש און רפואתה, די פראבלעם איז אז ווען מלערנט דאס אין לשון קודש'דיגע מושגים ווערט דאס אפגעטיילט פון די מושגים וואס מיר לעבן מיט, לאמיר פראבירן א קוק טון בדברי הרמב"ם און דאס איבערטייטשן אויפן היינטיגן שפראך. סאיז טאקע נישט מילה במילה און ווער סוויל זעהן מקור דבריו קען דאס נעמען פון ספרים שאנק....

מיר דארפן פארשטיין אז תקון המדות דאס איז די רפואת הנפש און אירע כוחות, און אזוי ווי א דאקטאר וואס היילט די פיזישע קראנקייטן דארף זיך אויסקענען און לערנען די חכמת הרפואה אזוי אויך ווען סקומט אין די נושא פון נפשיות'דיגע קראנקייטן דארף מען קענען דעם נפש און ארויס האבן וואס איז גוט און וואס איז איר נישט גוט און נאר אזוי קען מען צוגיין היילן דעם קרענק.
[און די זעלבע מיט עקספיעריענס ווי יעדער פארשטייט אז א דאקטאר וואס האט שטודירט יארן לאנג אין יונוווערסיטי אבער קיינמאל קיין אפעראציע נישט געמאכט וועט דער חולה ציטערן צו גיין אונטער זיין מעסער. און דאס זעלבע מיט מענטל העלט אז איינער וואס האט שטודירט און נישט געטון אין דעם פעלד למעשה וועט נישט האבן דעם זעלבן ערפארונג ווי דער וואס האט געווען בעובי הקורה פון קעיסעס. (כאטש דא קען זיין א שטיקל חילוק צווישן רופא הגוף און רופא הנפש וועט אבער נאכאלטס יעדער פארשטיין אז עקספיריענס געבט אסאך צו)]

חולי הנפש - נפשיות'דיגע קראנקייטן
פון פריערדיגע ווערט שוין געברענגט אז אזוי ווי די גוף האט געזונטהייט און קראנקייט, אזוי אויך איז דא אינעם נפש פון דעם מענטש געזונטהייטן און קראנקייטן
א געזונטע נפש איז א נפש וואס פירט זיך גוט און פירט זיך אויפן ריכטיגן וועג. און א חולה נפש איז דער וואס טוט שלעכטס און געמיינע זאכן.
אזוי ווי ביים חולי הגוף ווען א גוף ווערט קראנק וועט ער צומאל פילן אויף זאכן וואס זענען העכט זיס א ביטערן טעם און ביטערע זאכן פילן א זיסע טעם. ווי למשל זאכן וואס א געזונטער מענטש האט נישט קיין שום הנאה אין דעם וועט ער פילן א התרוממות און ס'וועט איהם גאר ארויף פברענגען הויעך הויעך..... אזוי אויך ביי חולי הנפש, דהיינו די נפשות הרעות און די וואס האבן שלעכטע מדות, וועלן מיינען אויף א זאך וואס איז שלעכט אז דאס איז גוט, און א גוטע זאך וועלן זיי מיינען אז דאס איז שלעכט.

אזוי ווי ביי חולי הגוף ווען א מענטש ווייסט און זעהט אז ער איז קראנק פארשטייט ער אז ער דארף גיין צום דאקטאר און הערן פון איהם וואס ער האט צו טון, און צומאל וועט איהם דער דאקטאר געבן שארפע מעדעצינען ביז ער ווערט אויסגעהיילט, און נאר נאכדעם וועט ער קענען צוריקגיין צום לעבנסשטייגער. אזוי אויך ביי די נפשיות'דיגע קראנקייטן ווען א מענטש זעהט ביי זיך אז עפעס גייט פאר דארף ער גיין צו די חכמים רופאי הנפשות און הערן פון זיי וואס ער האט צו טון כדי זיך אויסצוהיילן און אויסגראדן זיינע מדות. און אויב וועט ער נישט קעיר נעמען פון זיין קרענק וועט געשעהן מיט אים דאס וואס געשעהט צו א חולה הגוף וואס נעמט נישט קעיר פון זיין קראנקייט.
די וואס ווייסן אז זיי פירן זיך נישט ריכטיג און דאך גייען זיי ווייטער אויף זיי זאגט שוין די תורה כי בשרירות ליבי אלך, למען ספות הרוה אתה צמאה (און די אויספיר לא יאבה ה' סלוח לו).
און איבער די וואס פילן נישט און פארשטייען נישט אז עפעס גייט פאר מיט זייער נפש, אמר שלמה המלך, עליו השלום, "דרך אויל ישר בעיניו, ושומע לעצה חכם". אויב גייט ער צו שיעורים ער לערנט מוסר וועט ער שוין געוואר ווערן די ריכטיגן ישר וועג.

דא גייט דער רמב"ם אריין אין דעם וועג וויאזוי צו היילן דעם נפשיות'דיגע קראנקייטן, איך וויל אבער נישט אריין גיין ווייל נישט דאס איז דער ציל אין דעם אשכול. בעיסיקלי איז ער מאריך אז א מענשט דארף גיין אויפן דרך הממוצע און זיין אביסל מער געבויגן אויף די בעסערע זייט (אויסער ביי גאות). און אויב איינער איז קראנק אויף איין זייט לדוגמא צו א כעסן זאל ער צום ערשט בייגן ביזן צווייטן עקסטערעים און דערנאך צוריקגיין צום דרך האמצעי.
נאר מעתיק זיין איין שורה זאת התורה התמימה המשלמת אותנו כמו שהעיד עליה יודעה: "תורת ד' תמימה משיבת נפש, עדות ד' נאמנה מחכימת פתי"

אין פרק ח' שרייבט ער 
נישטא אזא זאך אז א מענטש ווערט געבוירן אלטס א אויסגעארבעטר אדער פארקערט א מושחת במידות, אזוי ווי סאיז נישט שייך אז א מענטש זאל געבוירן ווערן א טעקנישאן אדער א סטאלער. סאיז אבער יא דא אזא זאך אז ער ווערט געבוירן מיט נאטורן וואס וועלן איהם העלפן צו ווערן שנעלער א מושלם במידות אדער פארקערט, אז סוועט איבם זיין גרינדער אדער שווערער צוצוקומען צו זיין געזונט אין נפש, אזוי ווי אין די חלק פון מלאכה מעשית איז דא איינער וואס ווערט געבוירן מיט א טלאנט אז ער קען גרינגער ווערן א מעלער, אבער דאס איז נישט דא אז א מענטש ווערט געבוירן א מעלער.
ווי למשל איינער וואס האט א שארפן קאפ וועט שנעלער אויפכאפן זאכן פון דער וואס איז געבוירן מיט א שוואכן קאפ. אבער אויב וועט ער נישט לערנען קען ער האבן די בעסטע און שנעלסטע קאפ אין די וועלט און בלייבן שטאטס נאר,
מצד שני דער מיטן שוואכן קאפ אויב וועט ער זיך אנשטרענגען וועט ער קענען אויסשפארפן אוון אויסבערסערן זיין קאפ און אפילו אנקומען צום זעלבן פלאץ פון דער וואס האט א גוטן קאפ.

און דא גייט דער רמב"ם אריין אין גאר א שארפן שמועס איבער דעם אז דאס איז מוכרח מן הקרא והסברא אז א מענטש האט א בחירה און ווערט נישט געבוירן מיט קיין שום מדה צו זיין מוכרח צו טון פעולות אן קיין אייגן בחירה, און ער פירט אויס: וויבאלד מיר פארשטייען אז דאס איז מוכרח במציאות אז ער איז בעלעבאס אויף זיך צו ער זאל טון גוטס אדער שלעכטס ממילא דארף ער זיך מרגיל זיין צו לעבן אויפן גוטן וועג און זיך דערווייטערן פון שלעכטן וועג "ואל יאמר שכבר הגיע למצב, שאי אפשר לשנותו, הואיל וכל מצב אפשר לשנותו מן הטוב אל הרע ומן הרע אל הטוב, והוא הבוחר בכך."


יעצט איז די שאלה זייער פשוט: דיסארדער - איז דאס א חולי הגוף אדער א חולי הנפש?
דאס פארשטייט יעדער אז בחולי הגוף איז דא אמאל וואס יענער האט נישט קיין בחירה, ווי למשל איינער האט נישט קיין פיס, דו קענסט האקן און שמייסן צוזאגן געלט און סטראשן מיט ארגסטן, און דער וועט נישט קענען גיין.
טענהן געוויסע אז די זעלבע איז מיט חולי הנפש אז סאיז דא א מדות פראבלעם וואס אויף דעם העלפט לערנען מוסר און גיין צו טעראפי, אבער סאיז דא א מאל א קרענק וואס ער איז אזוי קראנק אז סאיז נישט שייך צו אים היילן.

און דא דארף מען אויסקלארן ווייל יעדער פארשטייט אז אין חולי הנפש איז דא געוויסע קרענק וואס סאיז נישט תלוי בבחירה פונעם מענטש, לדוגמא דאונס אדער אטיסטיק.
איך בדעת בעל הבית קוק עס אן ווי דאס איז אויך א חולי הגוף, דהיינט זיין מח איז נישט געעריג ווייל ספעילט דארט פיסישע שטיקלעך, משא"כ א בעל כעסן אויף א שרעקליכן אופן וואס באקומט א דיסארדער קוק איך אן ווי דער הארדווער אין זיין גוף פעלט נישט גארנישט און סאיז נאר א חולי הנפש און ווי דער רמב"ם שרייבט "ואל יאמר שכבר הגיע למצב, שאי אפשר לשנותו, הואיל וכל מצב אפשר לשנותו מן הטוב אל הרע ומן הרע אל הטוב, והוא הבוחר בכך.
אינטערסאנט אז דער רמב"ם ביי חולי הגוף שרייבט אז ווער ספירט זיך לויט זיינע הנהגות "אני ערב לו" אז ער וועט קיינמאל קראנק ווערן, אבער ער פירט אויס אז דאס איז אויסער אויב יענער איז קארנק מצחילת בריאותו. אבער ביי חולי הנפש שרייבט ער נישט אזא זאך און אדרבה ער שרייבט אז סאיז נישטא אזא זאך.

יעצט למאי נפק"מ צו איך רוף דאס אן חולי הגוף אדער חולי הנפש?
1) צו יעדע דיסארדער קען מען היילן אדער יתכן סאיז דא וואס מקען בשום אופן נישט היילן, מער פון דעם צו מקען זאגן אז יעדע נפשיות'דיגע קראנקייט קען מען היילן אן מעדעצין און ס'איז גענוג טעראפי.
2) והיא העיקר צו א מענשט קען זאגן דאס בין איך און אזוי ווי איינער וואס האט יענע מעשה פארשטייט יעדער אז מדארף זיך אפגעבן מיט איהם, און אזוי ווי א אטיסטיק קינד פארשטייען עלטערן אז מדארף זיך אפגעבן און פארקוקן, אזוי אויך ווען איך האב כעס אויסברוכן שריי נישט אויף מיר נאר עקסעפט מיר, איך טוה דאס נישט פון שלעכטיגקייט נאר פון קראנקייט

[געוואלטיג]

2) והיא העיקר צו א מענשט קען זאגן דאס בין איך און אזוי ווי איינער וואס האט יענע מעשה פארשטייט יעדער אז מדארף זיך אפגעבן מיט איהם, און אזוי ווי א אטיסטיק קינד פארשטייען עלטערן אז מדארף זיך אפגעבן און פארקוקן, אזוי אויך ווען איך האב כעס אויסברוכן שריי נישט אויף מיר נאר עקסעפט מיר, איך טוה דאס נישט פון שלעכטיגקייט נאר פון קראנקייט

איז אזוי, נפשיותדיגע פראבלעמען זענען בשורש "מדות" ממילא איז לכאורה לויט די רמב"ם וואס דו ברענגסט איז דא דערויף א כח הבחירה,
אבער א "דיסארדער" אין מדות מיינט לכאורה אז יענער איז אין א לאך אין יענע מדה און קען זיך "נישט" העלפן
אין ספרים שטייט לגבי יצר הרע אויך אזוי אז די עיקר עונש באקומט מען אויף די ערשטע עבירה וואס האט גורר געווען די איבריגע אז די מענטש האט שוין דערנאך פארלוירן די בחירה, יעצט א מענטש וואס איז למשל א כעסן איז מעגליך אז ער איז שוין געבוירן מיט א שוואכקייט דערין
אבער געווענדליך מיט ארבעטן אויף די מדות אדער לאמיר עס רופן דורך טערעפי אויף זיך אליין צי מיט הילף פון אינדרויסן פון א טערעפיסט צי בלויז הילף פון לערנען מוסר וכדומה, וועט ער עס קענען באהאנדלען און זיך אויפבויען מיט איידלקייט און מתינות וכו' אדער נעמען עצות פאר דעם ענין וכו',
אבער אמאל איז דא איינער וואס איז אדער שוין געבוירן מיט א "דיסארדער" אדער אפילו נישט האט עפעס אין זיין סיסטעם גורם געווען אז ער האלט שוין ביי א "דיסארדער" וואס א "דיסארדער" מיינט אז ער קען זיך שוין נישט העלפן (אמאל איז עס שייך פארצוהאלטן אויף יענע וועלט ווייל ער האט זיך געקענט ווען מתגבר זיין אין די פריע שטאפלען אבער אמאל איז עס בלויז א מחלה וכו')

און אוודאי לגבי יענעם באהנדלען איז אפילו צי איינעם וואס האט בלויז א "נסיון" וואלט מען געדארפט דן זיין לכף זכות און אים באהאנדלען ווי מהעלפט א חולה ווי איידער צי ווערן בעוולט פון יענעם וואס קען גורם זיין א מחלוקה, אבער אינער וואס האט שוין א דיסארדער איז ברור אז ער איז דאך טאקע קראנק מיט א מיחוש דאן פארוואס זאלסטו אים צוריקשרייען וכו' אדרבה באגיי דיך מיט יענעם וואו מען באהאנדעלט א פאציענט מיט רחמנות און געפיל, וואס וואו געשריבן איז דאס א גוטע מהלך אפילו אין פשוטע שטאפלען כנ"ל.

אני הקטן האב ב"ה אמאל געראטעוועט א בחורל ווען זיין טאטע האט געהאט א דיסארדער און האט אים זייער דערקיטשעט און כהאב אים מסביר געווען אז סאיז זיין טאטענס פראבלעם און ער זאל זיך נישט ציקראצן און מצד אחר אים ווייטער מכבד זיין און נישט ווערן אין כעס נאר טראכטן וויאזוי ער וואלט אים באדינט אין א ווילטשער מיט רחמנות אפילו ער שרייט ווען אויף אים וכו',
שפעטער האב איך נאכגעהערט פון א אנדערן מיט די זעלבע פראבלעם וואס איז אנגעקומען צי א טערעפיסט וואס האט זיי געטראפן א היתר עובר צו זיין אויף כיבוד אב און ליידער האט יענער געמאכט דארט מחלוקת מיט די עלטערן מיט עגמת נפש בלי שיעור אין דער צייט וואס יענעם ווען איך האב געגעבן דעם עצה טובה האט סיי זיך געראטעוועט און סיי נישט עובר געווען אויף כיבור אב קיין רגע נישט און ווייטער געלעבט בשלום ובנחת און זיך מתגבר געווען מיט די ריכטיגע מחשבות פון רחמנות אויף די טאטע ווי איידער פירן א קריג, ודו"ק כי עמוק הוא ווייל אסאך טערעפיסטן האבן דעם טעות,

עכ"פ היוצה מכל זה אז סאיז יא שייך איינער וואס קען זיך נישט העלפן בנפש (און דער רמב"ם רעדט נאר באופן כללי בלי דיסארדער) און אפילו אויב ער קען יא איז די בעסטע עצה צו באטראכטן יענעם מיט רחמנות ווי א חולה וואס דאס איז א לעזינג צי אסאך מחלוקת און עגמת נפש.

[עציץ נקוב]

און דא גייט דער רמב"ם אריין אין גאר א שארפן שמועס איבער דעם אז דאס איז מוכרח מן הקרא והסברא אז א מענטש האט א בחירה און ווערט נישט געבוירן מיט קיין שום מדה צו זיין מוכרח צו טון פעולות אן קיין אייגן בחירה, און ער פירט אויס: וויבאלד מיר פארשטייען אז דאס איז מוכרח במציאות אז ער איז בעלעבאס אויף זיך צו ער זאל טון גוטס אדער שלעכטס ממילא דארף ער זיך מרגיל זיין צו לעבן אויפן גוטן וועג און זיך דערווייטערן פון שלעכטן וועג "ואל יאמר שכבר הגיע למצב, שאי אפשר לשנותו, הואיל וכל מצב אפשר לשנותו מן הטוב אל הרע ומן הרע אל הטוב, והוא הבוחר בכך."

קודם ווער זאגט אז דאס וואס די הייליגע רמבם רופט חולי הנפש איז דאס וואס אונז רופן
צוויי די שטיקל וואס איך גיי ארויף דארפסטו פארשטיין אז פונקט אזוי ווי דו קענסט נישט ברענגען א ראיה פון די שטיקל אז די רמבם האט געהאלטן אז עס איז נישטא אזא זאך ווי א שוטה אדער אז א שוטה האט בחירה אזוי קענסטו נישט ברענגען א ראיה פון די שטיקל רמבם אז דאס וואס אונז רופן חולי הנפש האט א בחירה פאר מען היילט עס (פארשטייט זיך אז מען רעדט פון טאקע אזא פאל)

[loyodea]

דער רמב"ם רעדט פון חולי הנפש און מיינט מדות רעות, וואס א בעל שכל און א בעל בחירה קען טוישן מיטן דעת פון די חכמי הנפש חכמי התורה.
דיסארדערס איז לאו דוקא דאס, כאטש מ'קען אריינלייגן סתם א כעסן אין א דיסארדער, לאו בחדא מחתא נינהו, שווערע דיסארדערס וואס אפעקטירן עכט א מענטשן'ס כח השכל והבחירה איז זיכער נישט בכלל דברי הרמב"ם.
א דיסארדער וואס קומט פון אטאקע, דורכגאנג, טראומא, דראמא, שוואכקייט, וכל חניכא דאית להו, קען נישט זיין בכלל חולי הנפש פון רמב"ם, יעצט איז די שאלה צי ס'איז חולי הגוף אדער חולי הנפש וואס מיר רופן אן חולי הנפש [מענטעל שוואכקייטן].

[טעארעטישע פאקטן]

ס׳איז א קאמפליצירטע נושא, אײן זאך איז זיכער אז א זאך װאס ליגט אינדרױסן פונעם מענטשנ׳ס בחירה (רוף עס מידות - דיסארדער, לא משנה) איז די ארבעט פונעם מענטש עס ארײנצוברענגען אין זײן בחירה מעגליכקײט, דער רמב״ם אלײנס שרײבט דארט בנוגע דמיון אז ס׳נישטא דארט קײן מצווה אדער עבירה װײל דער מענטש איז נישט אין קאנטראל דערפון,
א מענטש דארף זיך שטארק מתבונן זײן אין װעלכע קאטעגאריע זײנע נסיונות זענען, כדי צו װיסן װאס ער האט צו טוהן און אױף װאס צו ארבעטן,
און אױף דעם דארף מען שטארק בעטן ״וטהר לבנו לעבדך ״באמת״, אז מ׳זאל נישט זיך אלײנס נער׳ן

[איינס]

מדברי כולכם פארשטיי איך אז דאס איז יעדער איינגעקשנט אז סעקזיסטירט יא א חולי הנפש וואס מקען איהם נישט היילן
איי דער רמב״ם שרייבט קלאר אז חולי הנפש קען מען אייביג היילן (און מיין ארעמע שכל פארשטייט פשוט אזוי...)
האט יעדער געדריידט אנדערש, איינער שרייבט דער רמב״ם רעדט נישט פון דעם, דער צווייטער שרייבט דער רמב״ם רעדט נישט צו דעם וכו׳ וכדו׳.

איך וואלט געהאט אסאך א גרינגערע וועג, פשוט זאגן אז דער רמב״ם האט דאס נישט געשריבן נאר א תלמיד טועה, וכן נהגו רופאי הגופים ווען זיי טרעפן אן א רמב״ם וואס שטומט נישט...

דער רמב״ם לייגט אראפ דעם חולי הנפש אויפן האר ווי אזוי דאס ווערט אראפ געמאלן אין אלע ארטיקלען וואס איך האב געליינט איבער נפשיותדיגע קראנקייטן, און אויף דעם שרייבט ער אז די רפואה ליגט אין נפש דיקא און נישט אין גוף, ווי ער שרייבט דארט קלאר אז ער גייט נישט רעדן פון חולי הגוף.
און ער שרייבט קלאר אז סאיז נישטא אזא זאך מקען נישט היילן אויך ווען סאיז די ארגסטע

פארשטיי איך נישט וואו זעהט איינער בדברי הרמב״ם אז א מדות דיסארדער איז אנדערש.

האמת יאמר איך האב געליינט די דריי תשובות פון די טעראפיסטן בענין זה, איך האב נאך אין מיין לעבן נישט געזעהן אז א איינער וואס איז פראפעסיאנאל אין זיין ליין זאל שרייבן אזא לאנגע ענטפער און מזאל נישט האבן פארשטאנען צום סוף וואס ער האט געענטפערט אויף די שאלה....

קיינער וויל נישט נעמען די גאטס און זאגן אז מדות איז חולי הנפש ווייל דעמאלטס שטומט דאס נישט מיט וואס מהאט אונז געלערנט
זאגן אז סאיז דא א געוויסע ליין וואס דער טעראפיסט מאכט אפ ווען סגייט שוין אריבער צו קרענק און ווען איז דאס נאך סתם א מדות שטומט דאך ווייטער נישט, ווייל אין אלע ספרי מוסר און בפרט אין רמב״ם ווען זיי רעגן איבער מדות מושחתות אדער גרועות אדער פחותות (יו נעים איט..) רעדן זיי פון ריכטיגע קעיסעס ווי דער רמב״ם געבט א קלארע משל פון איינער וואס איז עקסטרעים אויף איין זייט.

[מח בקדקדו]

מדות און תכונות הנפש איז איינס און די זעלבע.
חולי הנפש און מדות רעות זענען איינס און די זעלבע.

יא, עס איז אלעמאל דא א בחירה זיך צו העלפן.

[טעארעטישע פאקטן]

אײנס, ס׳נישטא אזא זאך ״מ׳קען נישט הײלן״, ס׳יא דא אזא זאך ״ס׳איז גאר גאר גאר שװער״ צו הײלן, צוליב װאס די מידות - דיסארדער - אדיקשאן איז מורא׳דיג טיף ארײנגעגראבן אינעם מענטשנ׳ס נפש, צוליב פארשידענע סיבות צו װײל ער האט שװערע נאטורן, צו װײל זײן נאטור איז באמת יא באלאנצירט ממקורו נאר שװערע אומשטענדן האבן אים געפירט צו א פארקרומטן אומגעזונטן מהלך המחשבה, אין יעדנספאל איז װיכטיג צו מעסטן װי דער מענטשנ׳ס בחירה איז, און צוביסלעך צוביסלעך דאס פרובירן אױסצוברײטערן און ארױפארבעטן צו העכערס פון װי ער שטײט יעצט, אין אײן װארט: בחירה,

[בפשיטות]

2) והיא העיקר צו א מענשט קען זאגן דאס בין איך און אזוי ווי איינער וואס האט יענע מעשה פארשטייט יעדער אז מדארף זיך אפגעבן מיט איהם, און אזוי ווי א אטיסטיק קינד פארשטייען עלטערן אז מדארף זיך אפגעבן און פארקוקן, אזוי אויך ווען איך האב כעס אויסברוכן שריי נישט אויף מיר נאר עקסעפט מיר, איך טוה דאס נישט פון שלעכטיגקייט נאר פון קראנקייט

הרב איינס מ’דארף דיר באמת באטיטלען מיט אן הרב נאך אזא ארטיקל!

די געדאנק איז זייער שטארק און לכאורה אמת אויך, אבער דאס צושטעלן צום שמונה פרקים איז עפעס אייזן גוט! האמיר געלערנט דעם שמונה פרקים צוזאמען מיט א חברותא א שיינע פאר יאר צוריק, איך געדענק עס שוינישט אזוי פיין, אבער דאס דענק מיר יא אז מהאמיר זיך גע’ווכח’נט צו די היינטיגע עי בי סי’ס - דיסארדערס איז נכלל אין די מידות רעות וואס דער רמב”ם רעדט, און דאס מיינט אז דער מענטש דארף פשוט ארבעטן אויף זיינע שלעכטע מידות והבחירה בידו, אדער איז עס נישט ממש בידו וויבאלד ער ווערט שוין געבוירן מיט דעם דיסארדער און ער אליין קען זיך נישט העלפן, והעצה היחידה איז איהם עקספטען די וועג וויאזוי ער איז ”אזוי איז ער געבוירן.. ער קען זיך נישט העלפן.. ער איז צובראכן ווען דעם..” די מוזט איהם אזוי עקסעפטן. געוויסע וועלן איהם הייסן נעמען טאבלעטן וויבאל נאר דאס קען איהם בארואיג’ען.

דער רמב״ם לייגט אראפ דעם חולי הנפש אויפן האר ווי אזוי דאס ווערט אראפ געמאלן אין אלע ארטיקלען וואס איך האב געליינט איבער נפשיותדיגע קראנקייטן, און אויף דעם שרייבט ער אז די רפואה ליגט אין נפש דיקא און נישט אין גוף, ווי ער שרייבט דארט קלאר אז ער גייט נישט רעדן פון חולי הגוף.
און ער שרייבט קלאר אז סאיז נישטא אזא זאך מקען נישט היילן אויך ווען סאיז די ארגסטע

פארשטיי איך נישט וואו זעהט איינער בדברי הרמב״ם אז א מדות דיסארדער איז אנדערש.

די רייצט מיר גוט אן, באלד העמיר ארויס שלעפן דעם שמונה פרקים פון שאנק, אבער פשטות ביסטו גערעכט אנעם רמב”ם אויך, מקען אריינגיין אין יעדע מחלה באזונדער פון וועלכע שלעכטע מידה דאס איז א תוצאה, אבער לאמיר טאקע רעדן א פשוט’ע משל וואס די האסט דערמאנט, כעס, אוודאי איז כעס א איינגעגעסענע זאך אינעם מענטש, אוודאי האט עס איינער מער און איינער ווייניגער, אוודאי ליגט עס שוין אינעם מענטש פונעם געבוירן. אמת אז מיט איהם עקסעפטן די וועג וויאזוי ער איז דארפן נאר די ארומיגע ארבעטן אויף זיך, ער האט א קאמפליעט פטור, און אויב געבט מען איהם טאבלעטן דארף קיינער נישט ארבעטן אויף זיך, אפילו נישט די ארומיגע. אבער במציאות איז דא צענדליגער מוסר ספרים וואס טוען דורך דעם כעס’ן פון אלע זייטן, עס קוקט בכלל נישט אויס ווי ער נולד געווארן אינעם לעצטן דור צוויי.

מ’קען אזוי ארייגיין טיפער צו נאך ספעציפישע מחלות און זעהן טאקע אז אלעס איז א תוצאה פון מידות רעות, אבער דאס איז די נקודה, חולי הנפש שטאמען פון מידות רעות.

[בפשיטות]

אײנס, ס׳נישטא אזא זאך ״מ׳קען נישט הײלן״, ס׳יא דא אזא זאך ״ס׳איז גאר גאר גאר שװער״ צו הײלן, צוליב װאס די מידות - דיסארדער - אדיקשאן איז מורא׳דיג טיף ארײנגעגראבן אינעם מענטשנ׳ס נפש, צוליב פארשידענע סיבות צו װײל ער האט שװערע נאטורן, צו װײל זײן נאטור איז באמת יא באלאנצירט ממקורו נאר שװערע אומשטענדן האבן אים געפירט צו א פארקרומטן אומגעזונטן מהלך המחשבה, אין יעדנספאל איז װיכטיג צו מעסטן װי דער מענטשנ׳ס בחירה איז, און צוביסלעך צוביסלעך דאס פרובירן אױסצוברײטערן און ארױפארבעטן צו העכערס פון װי ער שטײט יעצט, אין אײן װארט: בחירה,

זאגסט דאך פונקט ווי איינס, נישט אזוי?

[טעארעטישע פאקטן]

אײנס, ס׳נישטא אזא זאך ״מ׳קען נישט הײלן״, ס׳יא דא אזא זאך ״ס׳איז גאר גאר גאר שװער״ צו הײלן, צוליב װאס די מידות - דיסארדער - אדיקשאן איז מורא׳דיג טיף ארײנגעגראבן אינעם מענטשנ׳ס נפש, צוליב פארשידענע סיבות צו װײל ער האט שװערע נאטורן, צו װײל זײן נאטור איז באמת יא באלאנצירט ממקורו נאר שװערע אומשטענדן האבן אים געפירט צו א פארקרומטן אומגעזונטן מהלך המחשבה, אין יעדנספאל איז װיכטיג צו מעסטן װי דער מענטשנ׳ס בחירה איז, און צוביסלעך צוביסלעך דאס פרובירן אױסצוברײטערן און ארױפארבעטן צו העכערס פון װי ער שטײט יעצט, אין אײן װארט: בחירה,

זאגסט דאך פונקט ווי איינס, נישט אזוי?[/qu
המממם... נישט ממש, אינעם נפשי אשכול זעמיר נישט ממש געװען אױף אײן פעידזש....., אפשר אין די אשכול יא, דארפסט אים אױכעט פרעגן, @אײנס װאס האלטסטו?
(ער איז נאכאלץ פון די טאפ פאר זײנע װערק דא)

[בפשיטות]

אײנס, ס׳נישטא אזא זאך ״מ׳קען נישט הײלן״, ס׳יא דא אזא זאך ״ס׳איז גאר גאר גאר שװער״ צו הײלן, צוליב װאס די מידות - דיסארדער - אדיקשאן איז מורא׳דיג טיף ארײנגעגראבן אינעם מענטשנ׳ס נפש, צוליב פארשידענע סיבות צו װײל ער האט שװערע נאטורן, צו װײל זײן נאטור איז באמת יא באלאנצירט ממקורו נאר שװערע אומשטענדן האבן אים געפירט צו א פארקרומטן אומגעזונטן מהלך המחשבה, אין יעדנספאל איז װיכטיג צו מעסטן װי דער מענטשנ׳ס בחירה איז, און צוביסלעך צוביסלעך דאס פרובירן אױסצוברײטערן און ארױפארבעטן צו העכערס פון װי ער שטײט יעצט, אין אײן װארט: בחירה,

זאגסט דאך פונקט ווי איינס, נישט אזוי?[/qu
המממם... נישט ממש, אינעם נפשי אשכול זעמיר נישט ממש געװען אױף אײן פעידזש....., אפשר אין די אשכול יא, דארפסט אים אױכעט פרעגן, @אײנס װאס האלטסטו?
(ער איז נאכאלץ פון די טאפ פאר זײנע װערק דא)

אין די נפשי אשכול האביך געזען אז די ביסט חולק, אבער דא פונעם לעצטן תגובה קוקט אויס אז די האסט געטוישט דיין מיינונג, אדער קומסטו נישט גענוג קלאר אריין

[איינס]

דארפסט אים אױכעט פרעגן, @אײנס װאס האלטסטו?

איך קען נישט אריינרעדן אויף למעשה, ביותר אז איך בין נישט אין די ליין און איך זעה בכלל נישט קיין קעיסעס צו קענען זאגן און אריינרעדן אין דעם מציאות
אבער לפי דברי הרמב״ם איז די רפואה פאר יעדע חולי הנפש צו לערנען פרקי אבות....
אויסער ווען סקומט אריין דארט אויך חולי הגוף, ווי למשל איינער וואס איז געבוירן מיט שוואכע נערוון און האט צוזאמגעברויכן, וואס לדעתי איז דאס א חולי הנפש וואס קומט אבער פון א חולי הגוף

[מח בקדקדו]

מ’קען אזוי ארייגיין טיפער צו נאך ספעציפישע מחלות און זעהן טאקע אז אלעס איז א תוצאה פון מידות רעות, אבער דאס איז די נקודה, חולי הנפש שטאמען פון מידות רעות.

איך וואלט עס אראפגעלייגט פארקערט: מדות רעות שטאמען פון חולי הנפש.

[טעארעטישע פאקטן]

אײנס, ס׳נישטא אזא זאך ״מ׳קען נישט הײלן״, ס׳יא דא אזא זאך ״ס׳איז גאר גאר גאר שװער״ צו הײלן, צוליב װאס די מידות - דיסארדער - אדיקשאן איז מורא׳דיג טיף ארײנגעגראבן אינעם מענטשנ׳ס נפש, צוליב פארשידענע סיבות צו װײל ער האט שװערע נאטורן, צו װײל זײן נאטור איז באמת יא באלאנצירט ממקורו נאר שװערע אומשטענדן האבן אים געפירט צו א פארקרומטן אומגעזונטן מהלך המחשבה, אין יעדנספאל איז װיכטיג צו מעסטן װי דער מענטשנ׳ס בחירה איז, און צוביסלעך צוביסלעך דאס פרובירן אױסצוברײטערן און ארױפארבעטן צו העכערס פון װי ער שטײט יעצט, אין אײן װארט: בחירה,

זאגסט דאך פונקט ווי איינס, נישט אזוי?[/qu
המממם... נישט ממש, אינעם נפשי אשכול זעמיר נישט ממש געװען אױף אײן פעידזש....., אפשר אין די אשכול יא, דארפסט אים אױכעט פרעגן, @אײנס װאס האלטסטו?
(ער איז נאכאלץ פון די טאפ פאר זײנע װערק דא)

אין די נפשי אשכול האביך געזען אז די ביסט חולק, אבער דא פונעם לעצטן תגובה קוקט אויס אז די האסט געטוישט דיין מיינונג, אדער קומסטו נישט גענוג קלאר אריין

עמער װידמען מײן 200׳סטע תגובה לכבודך,
איך רעד פון די חלק ״הרפואה״ װאס דארף דא געטוהן װערן צו הײלן דעם מענטש, דערױף זאג איך אז אפגעזעהן צו מ׳נוצט א לשו״ק - אידישע - ענגלישע װארט, איז דאס (בחירה) די באטעם לײן, איך בין דערװײל נישט ארײן אין די דעבאטע װאס די ארגינאליטעט פון די שװעריגקײטן זענען,
גענוג קלאר? אױב נישט לאז װיסן,

[איינס]

מ’קען אזוי ארייגיין טיפער צו נאך ספעציפישע מחלות און זעהן טאקע אז אלעס איז א תוצאה פון מידות רעות, אבער דאס איז די נקודה, חולי הנפש שטאמען פון מידות רעות.

איך וואלט עס אראפגעלייגט פארקערט: מדות רעות שטאמען פון חולי הנפש.

אויב מיינסטו צו זאגן אז חולי הנפש איז א קרענק וואס מווערט געבוירן מיט דעם, ביסטו דאך חולק על דברי הרמב״ם

[מח בקדקדו]

ניין ניין. איך האב נישט געזאגט אז מען ווערט געבוירן דערמיט. וואס איך זאג איז, אז מדות איז מער די 'תוצאה', און חולי הנפש איז דער 'שורש', און די תכונת הנפש איז דער 'יסוד היסודות'.

[בפשיטות]

מ’קען אזוי ארייגיין טיפער צו נאך ספעציפישע מחלות און זעהן טאקע אז אלעס איז א תוצאה פון מידות רעות, אבער דאס איז די נקודה, חולי הנפש שטאמען פון מידות רעות.

איך וואלט עס אראפגעלייגט פארקערט: מדות רעות שטאמען פון חולי הנפש.

פארוואס זאגסטו אזוי?
חולי הנפש מיין איך צוזאגן די היינטיגע דיסארדערס וואס ווערן אדענטעפייד אלס עי בי סי’ס דאס איז א תוצאה פון די מידות מיט וואס דער מענטש ווערט געבוירן

[איינס]

ניין ניין. איך האב נישט געזאגט אז מען ווערט געבוירן דערמיט. וואס איך זאג איז, אז מדות איז מער די 'תוצאה', און חולי הנפש איז דער 'שורש', און די תכונת הנפש איז דער 'יסוד היסודות'.

דאס איז שוין נאר די הגדרה פון די זאך.

און אמר״ש (נאכן צחות׳ן און נפשי אשכול איבער די עי בי סיס...) דער רמב״ם שרייבט א שיין שטיקל איבער דעם

[בפשיטות]

ניין ניין. איך האב נישט געזאגט אז מען ווערט געבוירן דערמיט. וואס איך זאג איז, אז מדות איז מער די 'תוצאה', און חולי הנפש איז דער 'שורש', און די תכונת הנפש איז דער 'יסוד היסודות'.

ביטע זיי אביסל בעסער מסביר דיזע כללים

[מח בקדקדו]

ניין ניין. איך האב נישט געזאגט אז מען ווערט געבוירן דערמיט. וואס איך זאג איז, אז מדות איז מער די 'תוצאה', און חולי הנפש איז דער 'שורש', און די תכונת הנפש איז דער 'יסוד היסודות'.

דאס איז שוין נאר די הגדרה פון די זאך.

אמת.

[טעארעטישע פאקטן]

חבירים, װאס טוט זיך מיט די ענװײראמענט?, מ׳רעדט אגאנצע צײט װאס איז פריער, מ׳דארף אבער אױך נעמען די פאקטאר אין באטראכט, למשל, אפי׳ אײנער אז געבױרן געזונט, אױב װאקסט ער נישט אױף אין א געזונטע ענװײראמענט קען דאס אינגאנצן פארמישן די קארטן,

[איינס]

ניין ניין. איך האב נישט געזאגט אז מען ווערט געבוירן דערמיט. וואס איך זאג איז, אז מדות איז מער די 'תוצאה', און חולי הנפש איז דער 'שורש', און די תכונת הנפש איז דער 'יסוד היסודות'.

דאס איז שוין נאר די הגדרה פון די זאך.

אמת.

איך האב געמיינט צו זאגן אז סאיז עכט נישט משנה וויאזוי דו רופסט אן וואס

אבער וואס האט דיר געמאכט טראכטן אז דאס איז די סדר?

[איינס]

חבירים, װאס טוט זיך מיט די ענװײראמענט?, מ׳רעדט אגאנצע צײט װאס איז פריער, מ׳דארף אבער אױך נעמען די פאקטאר אין באטראכט, למשל, אפי׳ אײנער אז געבױרן געזונט, אױב װאקסט ער נישט אױף אין א געזונטע ענװײראמענט קען דאס אינגאנצן פארמישן די קארטן,

הונדערט פראצענט
און דער רמב״ם אזוי ווי די משנה רעכנט דאס אלס איינע פון די זאכן וואס א מענטש דארף זיכער מאכן צו לעבן אין א גוטע סביבה אלס א חלק פון אויסארבעטן די מדות

[נשמה]

בעזרת השי"ת עושה שמים וארץ

1) צו יעדע דיסארדער קען מען היילן אדער יתכן סאיז דא וואס מקען בשום אופן נישט היילן, מער פון דעם צו מקען זאגן אז יעדע נפשיות'דיגע קראנקייט קען מען היילן אן מעדעצין און ס'איז גענוג טעראפי.

דו ביסט לכאורה גערעכט אז אפילו וואס מ'רופט א דיסארדער קען קומען פון א אומבאלאנסירטע מידה. אדער פון גאווה. אדער פון נישט ריכטיג קוקען אויף די וועלט. און ביסט לכאורה גערעכט אז אפילו א שווערע דיסארדער וואלט מען געדארפט קענען היילן מיט באלאנסירן די מידות. אבער אז מ'קען עס היילן מיינט דען אז דער מענטש אליין - אן די הילף פון א חכם - גייט עס קענען באווייזן? און אז מ'קען עס היילן מיינט אז דער מענטש גייט טרעפן דעם ריכטיגן חכם וואס זאל פארשטיין צו אים? און דאס איז די תירוץ צו דיין קומענדיגע קשיא.

2) והיא העיקר צו א מענשט קען זאגן דאס בין איך און אזוי ווי איינער וואס האט יענע מעשה פארשטייט יעדער אז מדארף זיך אפגעבן מיט איהם, און אזוי ווי א אטיסטיק קינד פארשטייען עלטערן אז מדארף זיך אפגעבן און פארקוקן, אזוי אויך ווען איך האב כעס אויסברוכן שריי נישט אויף מיר נאר עקסעפט מיר, איך טוה דאס נישט פון שלעכטיגקייט נאר פון קראנקייט.

און די תירוץ איז אז דער ... טענה'ט אז אויב ער וואלט געטראפן דעם חכם די רופא נפש וואלט ער אוודאי געווארן אויסגעהיילט. אבער חכמה איז געווארן פארהוילן פון אונז. און דאס וואס דער רמב"ם שלאגט פאר, דאס איז נישט עפעס וואס יעדער קען טון. פאר יעדעם איינעם. דהיינו צוצוטרעפן פאר יעדעם מיט וואס פונקטליך ער איז אומבאלאנסירט. יא, א חכם וואס ווייסט וויאזוי מ'רעדט צו א מענטש און וויאזוי מ'ווייזט אים אן וויאזוי צו באלאנסירן זיך, וואלט אוודאי געארבעט.