מחשב האט געשריבן:מח בקדקדו האט געשריבן:זייער א גוטע נקודה @מחשב, שכח!
דער פראבלעם פון 'מוזן', איז נאר ווען עס איז א 'נפשיות'דיגע' מוז. ווען דער בחור שפירט אז ער מוז זיין א מתמיד, ווייל אויב נישט גייט ער זיך פילן עקלדיג, שלעכט און ליידיג. דאס איז א קראנקע מוזן, און דאס ברענגט סטרעס, וויבאלד דאס גאנצע התמדה איז לכתחילה געבויעט אים צו ראטעווען פון שפירן שפירן שלעכט מיט זיך אליין. ממילא האט ער א פחד פון שפירן שלעכט, ממילא יעדע רגע וואס ער לערנט נישט פאלט ער צוריק צו זיין פחד אז "אויב גיי איך נישט יעצט לערנען גיי איך זיך פילן שרעקליך".
דאס ברענגט אים צו זיך צו שטופן צו דערגרייכן צו א שלימות, נאר ווען ער טוט זאכן בשלימות שפירט ער זיך זאט, וויבאלד אויב איז דא א לאך אין די התמדת התורה, קומט אים צוריק דער שלעכטער געפיל.
משא"כ ווען א מענטש איז מצד זיין נפש פריי בוחר צו זיין בטוב או ברע, וויבאלד ער האט נישט קיין אינערליכע פחדים אדער שלעכטע געפילן וואס לויפן אים נאך. נאר מחמת וואס דער אויבערשטער האט געהייסן לערנען, ווייסט ער אז ער 'מוז' לערנען. אזא איינער האט הרחבת הדעת און האט נישט דעם אינערליכן געפילישן דראנג צו דערגרייכן צו שלימות עס פעלט אים נישט אויס מצד זיין נפש. ווייל אפילו ווען ער פאלט דורך און שמועסט אפ אזא שעה צוויי, קען ער גרינג אננעמען דעם "וואס איז געווען איז געווען", צוליב וואס ער האט נישט דעם דאגי וואס זאגט אים "שעמסט זיך נישט? דו ליידיג גייער דו!".
אינעם ארטיקל האב איך פרובירט צו מוכיח זיין אז אפילו אזא סארט "מוז" איז נישט געראטן. בינעך נייגעריג וואס דו זאגסט אויף די פונקטן וואס איך ברענג ארויס.
--
א דאנק פארן דאנק!
אה, איך זע אז איך רעד פון א דריטער 'מוז'.. דער חילוק איז היפש דקות'דיג. איך רעד פון א מוז וואס ליגט אין 'קאפ'. דהיינו, ער איז געקומען צו דער הכרה, ער איז 'משיג' און 'פארשטייט' אז מען דארף פאלגן דעם אויבערשטן. דו רעדסט פון א מוז וואס ליגט אין דעם 'הרגש'. ער שפירט אז ער מוז פאלגן דעם אויבערשטן. הגם זיין הרגש איז טאקע נישט אז ער שפירט אז "ער מוז זיין א מתמיד". פארט אבער איז אין זיין הרגש.
ממילא, כל זמן א מענטש שפירט אז ער 'מוז', פעלט אין די בחירה, וויבאלד ער מוז דאך, זיין 'הרגש' אז ער מוז איז שולט אויף זיינע 'מעשים', וויאזוי קען מען זאגן אז ער איז דא 'בוחר'? ווילאנג דער מוז ליגט אין דעם הרגש, איז עס - בדקות צו בגסות - וויבאלד ער וויל שפירן א געוויסער שלימות'דיגער זאטקייט אין זיין נפש. אמאל איז עס די זאטקייט פון שפירן "איך בין א מתמיד", און אמאל איז עס די זאטקייט פון שפירן "איך טו רצון השם".
עס איז אבער דא א דריטער דרגא, וואס דאס איז "מכיר זיין אז מען מוז". דהיינו, בעצם מצד זיין הרגש, וואלט ער געווען אקעי צו גיין ביידע וועגן. ער וועט נישט עכט שפירן שלעכט, אויב ער וועט נישט לערנען. עכ"ז וויבאלד "ער פארשטייט" אז אויב די תורה וואס קומט פון דעם אויבערשטן זאגט "והגית בו", דארף מען פאלגן וואס דער אויבערשטער האט געהייסן, ממילא איז ער בוחר בטוב.