אנעים זמירות האט געשריבן:איך האב איינגעזעהן נאך א מעלה אינ'ם פריע שבת, אז די לעצטע מינוטיגע שלעפערס וואס ווערען אלץ פארטיג צום שקיעה אדער א מינוט דערנאך, קומען יעצט אהן אין שוהל גענוג פרי. אלס דעם אליין לוינט זיך עס.
ואגב איך האב נישט קיין אהנונג וואס מען רעדט בנוגע דאווענען שנעל. די פריע מנינים דאווענען געהעריג.
בּרזל האט געשריבן:אנעים זמירות האט געשריבן:איך האב איינגעזעהן נאך א מעלה אינ'ם פריע שבת, אז די לעצטע מינוטיגע שלעפערס וואס ווערען אלץ פארטיג צום שקיעה אדער א מינוט דערנאך, קומען יעצט אהן אין שוהל גענוג פרי. אלס דעם אליין לוינט זיך עס.
ואגב איך האב נישט קיין אהנונג וואס מען רעדט בנוגע דאווענען שנעל. די פריע מנינים דאווענען געהעריג.
ולא קשיא. הא בניו יארק, והא באיירופע.
בּרזל האט געשריבן:
פ״וו אסאך חסידישע אידן ווילן נישט טוהן אזוי האט לכאורה נישט מיט פאר׳ן קריג אדער נאכ׳ן קריג. ס׳איז זיך פארצושטעלן אז די צדיקים וואס האבן איינגעפירט צו דאווענען בזמן, האבן זיך אזוי געפירט פאר׳ן קריג אויך.
ווי האלט איך דא האט געשריבן:עס איז דא א טייטש פארוואס ביי די זמירות ליל שב"ק זאגט מען קודם המאחרים לצאת מן השבת אין נאכדעם זאגט מען ממהרים לבוא לכאורה קודם איז דאך די ממהרים לבוא ערב שבת דער תירוץ איז ווייל צומאל איז די קבלת שבת גארנישט קיין מעלה עס איז בכלל נישט בכוונת לכבוד שבת אפשר גאר פארקערט ווי אזוי קען מען וויסען צו מען מיינט תוספות שבת אדער עפעס אנדערש קוק מוצאי שבת ביי מאחרים לצאת צו בוסטו מוסיף לכבוד תוספות שבת ערשט דעמאלטס קען זיין א מעלה ממהרים לבוא, על כן זאגט מען קודם המאחרים לצאת נאכדעם קען מען צולייגן נאך א מעלה ממהרים לבוא
ודו"ק צו די אלע וואס פרייען זיך אזוי מיטן שב"ק מוסיף צו זיין ער"ש זענען קודם מקיים מאחרים לצאת ?
חיי אריכי האט געשריבן:ווי האלט איך דא האט געשריבן:עס איז דא א טייטש פארוואס ביי די זמירות ליל שב"ק זאגט מען קודם המאחרים לצאת מן השבת אין נאכדעם זאגט מען ממהרים לבוא לכאורה קודם איז דאך די ממהרים לבוא ערב שבת דער תירוץ איז ווייל צומאל איז די קבלת שבת גארנישט קיין מעלה עס איז בכלל נישט בכוונת לכבוד שבת אפשר גאר פארקערט ווי אזוי קען מען וויסען צו מען מיינט תוספות שבת אדער עפעס אנדערש קוק מוצאי שבת ביי מאחרים לצאת צו בוסטו מוסיף לכבוד תוספות שבת ערשט דעמאלטס קען זיין א מעלה ממהרים לבוא, על כן זאגט מען קודם המאחרים לצאת נאכדעם קען מען צולייגן נאך א מעלה ממהרים לבוא
ודו"ק צו די אלע וואס פרייען זיך אזוי מיטן שב"ק מוסיף צו זיין ער"ש זענען קודם מקיים מאחרים לצאת ?
איך האב געהערט דאס ווארט פון א איד וואס איז געוועהן א הויז בחור ביים סאטמאר׳ע רב, ער האט דאס נאכגעזאגט פון סאטמאר׳ע רב ז״ל.
חוקר האט געשריבן:חיי אריכי האט געשריבן:ווי האלט איך דא האט געשריבן:עס איז דא א טייטש פארוואס ביי די זמירות ליל שב"ק זאגט מען קודם המאחרים לצאת מן השבת אין נאכדעם זאגט מען ממהרים לבוא לכאורה קודם איז דאך די ממהרים לבוא ערב שבת דער תירוץ איז ווייל צומאל איז די קבלת שבת גארנישט קיין מעלה עס איז בכלל נישט בכוונת לכבוד שבת אפשר גאר פארקערט ווי אזוי קען מען וויסען צו מען מיינט תוספות שבת אדער עפעס אנדערש קוק מוצאי שבת ביי מאחרים לצאת צו בוסטו מוסיף לכבוד תוספות שבת ערשט דעמאלטס קען זיין א מעלה ממהרים לבוא, על כן זאגט מען קודם המאחרים לצאת נאכדעם קען מען צולייגן נאך א מעלה ממהרים לבוא
ודו"ק צו די אלע וואס פרייען זיך אזוי מיטן שב"ק מוסיף צו זיין ער"ש זענען קודם מקיים מאחרים לצאת ?
איך האב געהערט דאס ווארט פון א איד וואס איז געוועהן א הויז בחור ביים סאטמאר׳ע רב, ער האט דאס נאכגעזאגט פון סאטמאר׳ע רב ז״ל.
שמעתי אז ער האט דאס געזאגט אויף די וואס זענען אזוי שטארק מקפיד אויף יראים ווייל עס איז ספק תורה און אויף מוצאי זענען זיי נישט מקפיד אויף ר"ת וואס איז נאך אזא ספק
קיקיון האט געשריבן:בּרזל האט געשריבן:אנעים זמירות האט געשריבן:איך האב איינגעזעהן נאך א מעלה אינ'ם פריע שבת, אז די לעצטע מינוטיגע שלעפערס וואס ווערען אלץ פארטיג צום שקיעה אדער א מינוט דערנאך, קומען יעצט אהן אין שוהל גענוג פרי. אלס דעם אליין לוינט זיך עס.
ואגב איך האב נישט קיין אהנונג וואס מען רעדט בנוגע דאווענען שנעל. די פריע מנינים דאווענען געהעריג.
ולא קשיא. הא בניו יארק, והא באיירופע.
אויך אין ניו יארק איז נישט סדנא דארעא חד
כ'האב שוין געדאווענט מיט מער ווי איין ערנסטע ערשטטער מנין גאנץ לעצטענס סארוואש אין ב"פ
איישישאק האט געשריבן:מ'דארף עפעס אינאכט נעמן.
א מענטש האט א גוף און ער טאר פון דעם נישט פארגעסן. איינער וואס דאווענט שפעט, ווייל ער איז נישט משנה און ער איז א כ'ניאק, און ער ווערט אנגעשוויצט אין די רעזשעוואולקע און ער שפרינגט ביי זמירות, און ער איז באמת נישט אויף די מדרגה פון זיין רבי, און ער פירט זיך צו זיין גוף ווי א רוצח (כלשון הצאנזער רב) ווען ער האלט נישט דערביי, וועט עס ארויס קומען אויף אן אנדערע וועג. מ'שרייט אן די ווייב און קינדער, מ'ברוגז'ט זיך אויף רלאטע יוה"ך אדער ווען די בעבלעך פעלן ווייל די ווייב איז געווען צו באשעפטיגט. אזעלכע קענען מבזה זיין די קינדער אדער די ווייב, אדער גאר שלאגן די קינדער אויף גארנישט.
אז 'גיבט נישט אפ די גוף איר חלק, שלאגט זי צוריק. ווען מען נעמט אין אכט די גוף און איר געברויכן, און מען מאכט א חשבון ווען איז כדאי צו דאווענען, קען מען זיך איינשפארן אסאך עבירות דאורייתא החמורות, וואס איז דוחה דער מצוה פון 'נישט משנה זיין'.
אסאך פון די פריערדיגע דור האבן דאס נישט געוואוסט, און ב"ה אין דעם איז אביסל אן אכשר דרא.
איישישאק האט געשריבן:מ'דארף עפעס אינאכט נעמן.
א מענטש האט א גוף און ער טאר פון דעם נישט פארגעסן. איינער וואס דאווענט שפעט, ווייל ער איז נישט משנה און ער איז א כ'ניאק, און ער ווערט אנגעשוויצט אין די רעזשעוואולקע און ער שפרינגט ביי זמירות, און ער איז באמת נישט אויף די מדרגה פון זיין רבי, און ער פירט זיך צו זיין גוף ווי א רוצח (כלשון הצאנזער רב) ווען ער האלט נישט דערביי, וועט עס ארויס קומען אויף אן אנדערע וועג. מ'שרייט אן די ווייב און קינדער, מ'ברוגז'ט זיך אויף רלאטע יוה"ך אדער ווען די בעבלעך פעלן ווייל די ווייב איז געווען צו באשעפטיגט. אזעלכע קענען מבזה זיין די קינדער אדער די ווייב, אדער גאר שלאגן די קינדער אויף גארנישט.
אז 'גיבט נישט אפ די גוף איר חלק, שלאגט זי צוריק. ווען מען נעמט אין אכט די גוף און איר געברויכן, און מען מאכט א חשבון ווען איז כדאי צו דאווענען, קען מען זיך איינשפארן אסאך עבירות דאורייתא החמורות, וואס איז דוחה דער מצוה פון 'נישט משנה זיין'.
אסאך פון די פריערדיגע דור האבן דאס נישט געוואוסט, און ב"ה אין דעם איז אביסל אן אכשר דרא.
כאניש וואס צו טון האט געשריבן:כאניש געליינט די גאנצע אשכל ביז אהער,
אבער זאגן די ברכה להדליק נר של שבת אדער מקדש השבת פאר די פלג, איז א ברכה לבטלה,
און ווינטער איז כמעט נישט דא קיין צייט צווישן די פלג און די זמן הדלק"נ (15 מינוט פאר די שקיעה - אנדערט האלבן שעה פאר נאכט).
למעשה אונזערע עלטערן און רבי'ס האבן נישט מקבל שבת געווען פריער, נאר מקיים געווען תוס' שבת מיטן בענטשן פון של"ס אביסל (אדער אסאך) שפעטער
איישישאק האט געשריבן:ב"ה, מ'האט געמעגט אטאקירן איינעם, און נאך מיט א פרומע שלייער.
אז איינער וואס איז למעלה משבעים פארשטייט נישט, נו נו. דאס האב איך שוין געשריבען. גראדע, דאס אנקוקן די חיצוניות און נישט די תוכן איז נישט קיין אומפארשטאנד פון עלטערע מענטשן, פונקט דא האט איינער נישט פארשטאנן און געמיינט אז נאר א רבי מעג דאווענען שפעט. אנדערע עלטערע אידן פארשטיין יא בעסער די זאכן.
אבער דאס נאכאנאנדיגע שלאגן מיט די גוף (ווען עס איז נישט קיין איסור צו מצוה) דארף מען טון מיט השכל ודעת, נישט סתם אין די וועלט אריין. כל חומרא צריכה בדיקה, עס האט אייביג א משקל, ווייל אסאך חומרות קומען מיט א גרויסע קולא, אדער אין בין אדם לחבירו אדער גאר אין בין אדם למקום זעלבסט.
דער מסורה ביי גאנץ כלל ישראל אפאר הונדרעט יאר צוריק איז געווען צו דאווענען פרי, כמבואר בעל הפוסקים. ווען עס האט זיך פארמירט קלויזן פון חסידישע דערהויבענע אידען, האט מען משנה געווען פאר זייער דערהויבענע עבודה. אז יעדער שמויגער זאל אזוי טון האט נישט מיט זיי, מיר דארפן וויסן ווען און וואס, און מדות טובות און זיך אויפפירען ערליך איז א חלק פון די תורה, נאך אזוי פיל ווי שלש חמורות\שבועות.
באקוועמער איז נישט 'אן קיין סבה', באקוועמער איז פונקט ווי דער גראבן מגושם וואס פארשארפט זיין מעסער ערב שבת, כדי צו האבן א באקוועמער שניידן פון די חלה, כדי די שטוב זאל בלייבן רואיג ביים סעודה. דער שו"ע נעמט יא אין אכט אז עס זאל זיין באקוועמער לכבוד שבת, נאר דערהויבענע ניקס אויף אייוועלט ווייסן נישט דערפון, זיי מיינען אז שארפן א מעסער ערב שבת איז עפעס א מנהג הצדיקים לבית טשרנוביל\ראפשיטץ.
קיין תורה שטייט נישט אין וועג, די תורה זאגט דאווען פרי פונקט ווי שפעט. א הנהגה איז נישט קיין מנהג, וואס איז נישט קיין מצוה, וואס איז נישט קיין חיוב. יעדער האט איר פלאטץ.
כאניש וואס צו טון האט געשריבן:מ'האט נישט גערעדט פון טון אבנארמאלע זאכן, נאכמאכן א רבי'ן, נעמען אויף זיך חומרא'ס אן קיין חשבון, וכדו',
אונז האמער א תורה שלימה, מיט א געבויטע מסורה, ס'איז אלעס קלאר,
אז איינער האט א אישא מיט א געוויסע ענין, פארדעם זענען דא דיינים,
איך האב אויך געפרעגט מיין דיין - טאקע וועגן דעם נושא - ווען ס'מיר נוגע געווען, און ער האט מיר זעהר שעהן מסבר געווען ס'גאנצער ענין,
אבער וואס איך רעד בעיקר איז 2 זאכן,
1 די וואס מאכן ערלי שבת ווייל ס'באקוועמער, אן קיין סיבה,
נו? וואס איז ווראנג צו מאכן ערלי שבת, אויב ס'איז פראקטישער און באקוועמער?
2 וזה העיקר, די וואס פויקן ארום מ'זאל מקבל שבת זיין פריער פאר א קבלה טובה, פאר א זכות וכדו',
'לא ע"ה חסיד' ווינטער קען דאס זיין א ערנסטע ברכה לבטלה, און בכלל לא זו הדרך ששנו לנו אבותינו,
מיר זענען נישט געוואקסן אויפן בוים,
ווילסט א קבלה טובה, א זכות? אנטלויף נישט פונעם שב"ק, צו אריין דעם שבת א שעה נאכן ר"ת
איישישאק האט געשריבן:ב"ה, מ'האט געמעגט אטאקירן איינעם, און נאך מיט א פרומע שלייער.
טשולדיגט אויב מיינסטו מיך, כ'האב גאנישט געמיינט פערזעהנליך, נאר די שיטה,
אז איינער וואס איז למעלה משבעים פארשטייט נישט, נו נו. דאס האב איך שוין געשריבען. גראדע, דאס אנקוקן די חיצוניות און נישט די תוכן איז נישט קיין אומפארשטאנד פון עלטערע מענטשן, פונקט דא האט איינער נישט פארשטאנן און געמיינט אז נאר א רבי מעג דאווענען שפעט. אנדערע עלטערע אידן פארשטיין יא בעסער די זאכן.
אבער דאס נאכאנאנדיגע שלאגן מיט די גוף (ווען עס איז נישט קיין איסור צו מצוה) דארף מען טון מיט השכל ודעת, נישט סתם אין די וועלט אריין. כל חומרא צריכה בדיקה, עס האט אייביג א משקל, ווייל אסאך חומרות קומען מיט א גרויסע קולא, אדער אין בין אדם לחבירו אדער גאר אין בין אדם למקום זעלבסט.
דער מסורה ביי גאנץ כלל ישראל אפאר הונדרעט יאר צוריק איז געווען צו דאווענען פרי, כמבואר בעל הפוסקים.
כ'ווייס נישט פון וואספאר אע פוסקים דו רעדסט, אין מיין שו"ע סימן רס"א שטייט ווען מ'דארף מקבל שבת זיין, גארנישט אזוי פרי, (אויב עפעס שפעטער)
ווען עס האט זיך פארמירט קלויזן פון חסידישע דערהויבענע אידען, האט מען משנה געווען פאר זייער דערהויבענע עבודה. אז יעדער שמויגער זאל אזוי טון האט נישט מיט זיי, מיר דארפן וויסן ווען און וואס, און מדות טובות און זיך אויפפירען ערליך איז א חלק פון די תורה, נאך אזוי פיל ווי שלש חמורות\שבועות.
כ'הייב אן צו ציטערן, אונז רעדמיר פון צוויי אנדערע זאכן,
איך רעד פון מקבל זיין שבת (צינדן שבת לעכט, און זאגן מקדש השבת ביי מעריב) פריער פון אנדערט האלבן שעה פארן צה"כ
באקוועמער איז נישט 'אן קיין סבה', באקוועמער איז פונקט ווי דער גראבן מגושם וואס פארשארפט זיין מעסער ערב שבת, כדי צו האבן א באקוועמער שניידן פון די חלה, כדי די שטוב זאל בלייבן רואיג ביים סעודה. דער שו"ע נעמט יא אין אכט אז עס זאל זיין באקוועמער לכבוד שבת, נאר דערהויבענע ניקס אויף אייוועלט ווייסן נישט דערפון, זיי מיינען אז שארפן א מעסער ערב שבת איז עפעס א מנהג הצדיקים לבית טשרנוביל\ראפשיטץ.
שארפן דעם מעסער שטייט און שו"ע, די זמן פון שבת אויך, די פריעסטע זמן וואס ווערט דערמאנט דארט איז אנדערט האלבן שעה פאר נאכט, ווי שוין ערווענט,
קיין תורה שטייט נישט אין וועג, די תורה זאגט דאווען פרי פונקט ווי שפעט. א הנהגה איז נישט קיין מנהג, וואס איז נישט קיין מצוה, וואס איז נישט קיין חיוב. יעדער האט איר פלאטץ.
כאניש וואס צו טון האט געשריבן:אויף יודיש הייסט עס אזוי,
ווילאנג די תורה שטייט מיר נישט אין וועג, בין איך אויקעי,
איינמאל דו פארדרייסט מיר דעם סקעדשל, לאמיך זעהן ווי איך קען ארוםדרייען
כאניש וואס צו טון האט געשריבן:אבער צינדן לעכט זיכער נישט פארן פלג
