פרק שירה

[מונאוויטש]

ווען איך עפן אויף מיינע אייגעלעך, אייגעלעך,
א יעדן אינדערפרי;
הער איך זינגען פייגעלעך, פייגעלעך,
ווי זיי‏ זינגען מודה אני!

טאטי‏, אמת די קענסט הערן ווי די פייגעלעך זינגען?

ניין, אבער די הייליגער באשעפער הערט.

אבער... זיי קוויטשען פלעין; זיי זאגן נישט גארנישט. זיי קענען טאקע רעדן? ווער האט זיי אויסגעלערנט זינגען, זייער מאמע?‏ טאטי, די מאמע פייגל קען זינגען?

*

פרק שירה, דער הארציגער געזאנג וואס די גאנצע בריאה זינגט פארן גרויסן בורא. די זאפטיגע עפל, דער נאסער רעגן, דער הייסער גיהנום, דער ווילדער הינט, דער רוישיגער ים, דער כיטרער שלאנג, און דער פינסטערער נאכט; אלעס זינגט שירה פארן אלמעכטיגן בורא.

די דומם-צומח-חי בריאות קענען נישט רעדן אדער זינגען. נעמט אפיר די קלוגסטע מאלפע; קוים וואס זי קען טראכטן. איז ווי איז שייך אז זינגען שירה זאלן זיי יא קענען?

"טאטי, זיי קענען טאקע רעדן? ווער האט זיי אויסגעלערנט זינגען?"‏

אייער קליינע זיסע אינגעלע-מיידעלע איז נישט די ערשטע וואס פרעגט די פראגע.‏ דער מדרש פרק שירה פארציילט אז ר' יהושע דער תלמוד ‏פון ר' חנינא בן דוסא האט געפאסט 85 תעניות און אנגעפרעגט אין הימל די פשט פון שירת כלבים. האט א מלאך געענפערט:‏ ישעיה עד מתי אתה מתענה על זה הדבר, שבועה היא מלפני המקום ברוך הוא מיום שגילה סודו לחבקוק הנביא לא גילה דבר זה לשום בריה בעולם... ומה ששאלת חזור לאחוריך ואל תוסיף בדבר הזה עוד, כמו שכתוב שומר פיו ולשונו שומר מצרות נפשו.

די שירת הבריאה איז אן ענין עמוק מאוד, און מיר וועלן נישט פראבירן צי מפשר זיין א פארבארגענעם עסק וואס פיל גרעסערע‏ פון אונז האבן זיך געפלאגט צו פארשטיין. אבער אין המקרא יוצא מדי פשוטו. אז מען וועט נאר אביסל באטראכטן די בריאה און זיך מתבונן זיין אז כולם בחכמה עשית, וועלן מיר איינזען אז יא, מיר פליישיגע מענטשעלעך קענען הערן ווי די גאנצע באשאף זינגט שירה! כולם בחכמה, זינגט פון זיך אליין "עשית"!

*

(א חלק פון די פאלגאנדע נקודות לקחתי משיעורי ומספרי הגה"צ רבי אביגדור מיללער זצ"ל, בנוי ומיוסד על חובת הלבבות שער הבחינה.)‏

תרנגול מה היא אומרת: די האן - און טויזענטער אנדערע עופות און באשעפענישן - ברענגט אראפ פרישע דורות דורך לייגן אייער. דער פראסעס ארבעט ווי פאלגאנד. די אייער פעקטארי אין די געדערים פון די כפרה פראדוצירט א הארטע רינדעכיגע שאלאכטס, זי לייגט אריין דערין א געל און ווייסע דזשעלי פילינג, און דערנאך שפייט זי אריין די פארמאכטע איי אינעם נעסט. במשך די קומענדיגע טעג און וואכן זיצען די פעקטארי בעלי בתים אינעם נעסט און ווארעמען די אייער. צוביסלעך וועט די גאנצע דזשעלי אין די שאלאכטס איבערגעטוישט ווערן פון א רויע שפיגל איי צו א לעבעדיגע טשיקעלע וואס באשטייט פון בלוט, ביינער, מארעך, פלייש, הויט, מוח, הארץ, לעבער, פעדערן, פליגעלעך, און טשיקען פיסלעך פאר פ'צעי.‏ די גאנצע סוד פון די ציקונפטיגע כפרה ליגט באהאלטן אין א רויע איי וואס איז געמאכט געווארן דורך אן אומגעלערענטע מאמע תרנגול, וואס חוץ עסן און פליען ווייסט זי נישט בחייכון.

אויף די קליינע פיסקעלע פון די אומגעבוירענע טשיקעלע וואקסט ארויס א קליינע ציינדעלע, וואס ווען זי איז גרייט ארויסצוקומען אויף דעם עולם וועט זי מיט דעם אויפברעכן די שאלאכטס און תיקף קוויטשקענען פאר עסן. די ציינדעלע איז ספעציעל אריינגעשטעלט געווארן פאר דעם צוועק; גלייך נאך געבורט וועט עס ארויספאלן און קיינמאל נישט צוריקוואקסן!

די אייער שאלאכטס האט א גרויסער פראבלעם. אויב איז עס צו דיק, וועלן עס די פיצי עופה'לעך נישט קענען אויפהאקן; אויב איז עס צו דין, וועט זיך עס צוברעכן פון די וואג פון די טאטע-מאמע. האט דער גרויסער בעל הסייענס אראנדזשירט אז די שאלאכטס זאל זיין פונקטליך צוגעפאסט צו די גרויסקייט/שטארקייט פון די עוף. די אייער פון גרויסע עופות (בת היענה וכדו') פארמאגן דיקע שאלאכטס, און די קליינע עופות, דינע שאלאכטס. הפלא ופלא!‏

טאטי‏, אמת די קענסט הערן ווי די פייגעלעך זינגען?

צפור מה היא אומר:
ווי אזוי פליהט אן עוף? פונקט ווי אן עראפלאן, אזוי זאגט די ענסייקלאפידיע.
ווי אזוי שוועבט אן עוף? פונקט ווי א גליידער, אזוי זאגט די ענסייקלאפידיע.
די ענסייקלאפידיע זאגט אויך אז די פליגלעך פונעם פייגל פארמאגן דעם זעלבן חכמה'דיגן געבוי ווי די פליגלען פונעם עראפלאן!

אז איר וועט באטראכטן דעם פייגל וועט איר זען אז איר הייבן, פליען, פארן, שוועבן און לאנדן סיסטעם איז מער פלעקסיבל און פלינק ווי די ארמעי'ס בעסטע דזשעטס.

ווען די עוף וויל זיך הייבן וועט זי א שאקל טאן אירע פליגלען און פרעסטוי! סעקונדעס שפעטער איז זי זיבעצן שטאק הויך און צוויי בלאקס ווייט; זי דארף נישט קיין הילף פון ראננוועיס אדער אויסערליכע ספרינגס. ווען זי איז גרייט צוריק ציקומען, וועט זי זיך געבן א לאז אראפ פון אויבן און לאנדן גלייך נעבן דעם מענטש און אים דערמאנען אז דער זעלבער בורא וואס האט געגעבן שכל פאר די רייט ברידער צו ערפונדן דעם אייזענעם עראפלאן, האט 5,664 יאר בעפאר באשאפן א פליישיגע פלי מאשין, וואס אגב קען אויך לייגן אייער, און אגב וועט 2-3 וואכן שפעטער אויסשפייען א ... פליישיגע בעבי עראפלאן!

עוף השמים יוליך את הקול [ה' בכח קול ה' בהדר]. לייגט נאר צו אן אויער, און איר וועט הערן!

שמש, עבים, רוח, גשמים מה הם אומרים: דער רעגן סייקל איז די פארגעשריטענסטע אסעמבלי ליין אין די וועלט. די זון שיינט אויפן ים און ווארעמט אן די טראפן; די הייסע שטראלן שעפן ארויס די וואסער און פארוואנדלט עס אין דאמפף; די פארע הייבט זיך און ווערט וואלקענעס; די ווינטן פירן די וואלקענעס אריין צו די יבשה; די קאלטע לופט טוישט איבער די פארע צו וואסער; און די רעגן און שניי ווערן אראפגעפירט צו דער ערד מיט די כח פון גראוויטי. די רעגן וואשט די קארס, באנעצט די פעלדער, טרינקט אן די ביימער און פילט אן די קוועלער. די וואסער וואס בלייבט איבער פארט צוריק אראפ צו די ימים, וחוזר חלילה.

אויב די שמש וואלט געווען אביסל ווייטער (אדער קלענער), וואלט ארץ געווען צו קאלט און די ים וואלט נישט פראדוצירט וואלקענעס. אויב די חמה וואלט געווען אביסל נענטער (אדער גרעסער), וואלטן אירע הייסע שטראלן אויסגעשעפט די גאנצע פייכקייט און תבל וואלט געווארן קריספי טויסט.

אן די רוחות, וואלטן די וואלקענעס אריינגערעגנט צוריק אין די ימים, און די פנימות'דיגע טיילן פון אלע יבשות וואלטן באשטאנען פון לויטער מדבריות. אויב די וועלט'ס גראוויטי וואלט געווען שטערקער, וואלט די גשמים אראפגעקומען מיא אזא כח אז עס וואלט חרוב געמאכט די תבואה. ווידער אויב גראוויטי וואלט געווען שוואכער, וואלטן די וואסערן געבליבן אין די וואלקענעס און מען וואלט אויסגעגאנגען פאר דוירשט און הונגער.

אין קורצן, כדי די ערד זאל באקומען רעגן פארלאנגט זיך א זון, היץ, ווינטן, קעלט און כח המושך - עס איז א פעקעדזש דיעל. אויב נאר איינע פון די מעכטיגע קאמפאנענטס וואלטן געפעלט (אדער נאר געווען אביסל פארדרייט), וואלט פלאנעט ערד אויסגעקוקט אזוי לוסטיג און לעבעדיג ווי פלאנעט דזשופיטער.

גדול יום הגשמים כיום שנבראו שמים וארץ! (תענית ז)

*

ווען איך "עפן אויף" מיינע אייגעלעך, אייגעלעך,‏
א יעדן אינדערפרי;
"הער איך זינגען" פייגעלעך, פייגעלעך;
ווי זיי‏ זינגען מודה אני!

טאטי‏, אמת די קענסט הערן ווי די פייגעלעך זינגען?

יא, ווייל אז מען ניצט די סייכעלעך,
און מען באטראכט די וואונדערליכע בריאה מיט אפענע אייגעלעך,
הערט מען ווי די שטיינדעלעך, ביימעלעך און פייגעלעך,
זינגען מיט פידעלעך און פּייקעלעך:

מה רבו מעשיך ה'!

[גאון הגאונים]

מה רבו מעשיך ה'!

[נער הייתי]

אמונאוויטש שכח.

[פארבינדן]

האלוי... און ווער איז ביזי צו אייוועלט איז געפאלן...??

מונאוויטש!!! א מייסטער שרייבער, א גינגאלדענע פעדער ווי עס צוגיסט טאלאנט אין יעדע שורה באזונדער, א דעטאלירטע שריפט שטעלער צולייגנדיג אויף טעלערלעך יעדע פרט ופרט, א קלארע השקפה דורכגעווייקט מיט אמונה פשוטה. יעדעס ווארט, שורה, און פאראגראף איז פינגער באלעקנד!

א הערצליכע דאנק, און ביטע זיי אונז ווייטער מהנה מיט די קאליבאר ארטיקלען.

[געלעגער]

Wow
אויסנאם זיס געשריבן!

[טיפיקעל]

שוין לאנג נישט געליינט אזא תוכן׳דיגע ארטיקעל מיט אזא געוואלדיגע סטייל פון שרייבען, הלואי איך קען עס מיט-טיילען מיט די קינדערלעך

[?אפשרטאקע]

Wow. הרב מונאוויטש, ביסט אונז מחיה! כה לחי!

[בן נון]

קיינמאל געליינט א אמונה ארטיקל וואס איז אזוי זיס אראפגעלייגט. ישר כח!

[אויסגערעכנט]

הערליך שכוח איך האך אז די גייסט ווייטער אין די רייע

[יאפין]

יישר כח אמונהוויטש, הערליך שיין אראפ געלייגט.

[נאטרוליסט]

דער שיינער ארטיקל איז ווארשיינליך געשריבן געווארן מיט 12 יאר צוריק.

היינט האלט מען 5776 יאר נאך בריאת העולם.

[אוודאי]

א גרויסן יישר כח, די ארטיקל איז א מייסטער ארבעט.

דער שיינער ארטיקל איז ווארשיינליך געשריבן געווארן מיט 12 יאר צוריק.

היינט האלט מען 5776 יאר נאך בריאת העולם.

ער שרייבט נישט 5764, ער שרייבט 5664 די יאר וואס די wright brothers האבן ערפינדן דעם פליגער, תרס״ד לפ״ק (December 1903 למספ׳).

[שלך לחמך]

ישר כח, ביטע גיין ווייטער, עס איז מתוק מדבש

[derech eretz]

גאר גוט געשריבן! ייש"כ און און מיר ווארטן אויף נאך.

[פלטיאל]

הערליך הערליך!!! ביטע האלט אן!

[סמארט גאי]

זייער שיין,

[יאנקעלע קליגער]

געוואלדיג שיין און גוט אראפגעלייגט !

ייש"כ.

[ענדע צדיק!]

מונאוויטש! געוואלדיג!

[מונאוויטש]

PDF פון אונזערע אמונה שמועסן.
(בלתי מוגה)

[מאנ-יימער]

הערליך הערליך, סיי דאס און סיי די אנדערע שמועסן.

א עקסטערע יישר כח פאר די פידיעף.

[שמו]

הרב מאנאוויטש,
אראפגייענדיג אין קעלער נישטערן אין די פארשטויבטע ארטיקלען, זיכנדיג עפעס ווארע אויף פרק שירה, האב איך זיך אנגעשטויסן אין דעם ארטיקל, און פאר די אייגענארטיגקייט פון דעם ארטיקל, האב איך דאס פון פריש ארויף געשיקט.