פערספעקטיוו האט געשריבן:פאר מ'הייבט אייגנטליך אן רעדן פון א מארטגעדזש, איז כדאי פריער צו רעדן וועגן היים אייגנטימערשאפט בכלל. א מארטגעדזש – א הלוואה פון דער באנק – קומט אריין אין בילד הערשט נאך דעם וואס ס'איז דא א הויז אויף וועלכן מ'וויל נעמען דעם מארטגעדזש. איז דאך נישט מער ווי שכל'דיג צו רעדן פונעם אב איידער'ן זיך נעמען צו דער תולדה. חוץ מזה, האב איך אליין געכאפט, אז געוויסע פראגעס ווערן נולד נאך ביי דעם שטאפל ווען מ'טראכט וועגן בכלל קויפן א דירה; איז בפשטות כדאי אנצוהייבן פון בראשית.
איר נעמט א גוטע מהלך אויפצובויען די סוגיא פין אונטן ארויף, כאטש ס'קריכט אביסל אוועק פינעם עצם נושא האשכול, אבער איר האט א פיינע שריפט, און ווילאנג דער עולם איז צופרידן מיט דעם מהלך, דזשאסט קיפ איט אפ!
כ'וויל מעיר זיין געוויסע הערות אויף איטליכען פאראגראף, און כאטש כ'שרייב עס אביסל ווי אן אפווענד, אבער מיינען מיין איך נאר צו שטעלן זאכן אין "פערספעקטיוו". ווייל באמת האט יעדע זאך מעלות און חסרונות, אבער מענטשן וואס זענען נישט דערינען קענען אמאל אפקויפן געוויסע נקודות (סעילס פיטש) פאר פעיס וועליו, דארף מען דעריבער ארויסברענגן די קאלירן פין די אנדערע זייט אויך.
פערספעקטיוו האט געשריבן:ואשא משלי ואומר: יעדער מענטש האט א צאל עיקר באדערפענישן אין וואס ער נויטיגט זיך אין לעבן און אן זיי קען ער בכלל נישט עקזיסטירן. איינער פון די עיקרים וואס א מענטש דארף איז א דאך איבער'ן קאפ. א דאך איבער'ן קאפ מיינט אבער נאכנישט אז מ'מוז דעם דאך קויפן. מ'קען דעם זעלבן דאך דינגען – באצאלן א חודש'ליכן רענט פאר'ן זכות פון זיצן, עסן און שלאפן אונטער זיין שיץ.
איז, אלץ דעם חלק פון האבן א וואוינארט, איז דינגען גענוג גוט. ס'איז כשר און אלע פוסקי הדור וועלן דערמיט מסכים זיין. פארט, קומט דאס פארמאגן אן אייגענע נחלה מיט א שיינע צאל מעלות – נישט נאר לגבי דעם עצם דאך-איבער'ן-קאפ נקודה, נאר נאך זאכן בשייכות מיט דעכער און געלט, וכדבעינן למימר לקמן.
ריכטיג, קויפן א הויז האט פארשידענע מעלות איבער דינגען, אבער... וכן להיפך, דינגען האט געוויסע מעלות און אמאל וואס מ'קען דירעקט נישט האבן ביים קויפן, און קויפן האט פונקט אזוי אדער נאכמער חסרונות, ווי אויסגעשמועסט ווייטער.
פערספעקטיוו האט געשריבן:ראשית כל, א חודש'ליכן אפצאל וועט איר בכל אופן האבן. רענט פאר'ן דינגען צי מארטגעדזש פאר'ן קויפן, וועט איר יעדן חודש דארפן שיקן א טשעק – צום לענדלארד, וועלכער וועט דערמיט צאלן זיין מארטגעדזש, אדער צו דער באנק און דערמיט צאלן אייער מארטגעדזש. איז, פארוואס (שמועסט דער מהרש"א אויס) צאלן דעם לענדלארדס מארטגעדזש אן האבן דערפון עפעס ריווח, ווי איידער צאלן דעם אייגענעם און דערמיט זיך איינהאנדלען אן אייגענע דירה?
א שטארקע נקודה, און דאס איז לכאו' דער עיקר שטופ פאר אסאך מענטשן צו קויפן א אייגענע הויז, אבער דער אמת איז נישט ממש אזוי.
דהיינו, קודם כל, אפי' לאמיר אננעמען אז די עצם רענט און די מארטדגעדזש זענען חודש'ליך ביילייפיג די זעלבע סכום, אבער וואס טוט זיך מיט פראפערטי טעקס + אינשורענס + ריפעיר'ס און מעינטענענס (און צומאל HOA)?
בד"כ - עכ"פ אין די עקזיסטירענדע היימישע געגנטער - איז ממש אינו בנמצא אז די צוויי זאכן זאלן קענען זיין די זעלבע, געווענליך איז רענט נאך אלעם היבש (אפטמאל אסאך) ביליגער.
אזוי אויך די פרעשור. א טענענט איז סבור וקיבל וואס ער קריגט, און ווען ס'מאכט זיך א מעידזשאר פראבלעם איז דאס אויך נישט זיין קאפוויי, און נאך א 15-20 יאר קען ער מחליט זיין צו מופן צו א נייע הויז אן דעם וואס ס'זאל אים קאסטן א פעני די וועיר ענד טעיר וכדו' (חוץ די מאווינג קאסט), משא"כ דער בעה"ב דארף בערך דעמאלטס אנהויבן אריינלייגן גרעסערע געלטער פאר ריפעיר'ס וכדו' (און דאס איז שוין פארשטייט זיך ווען מ'האט געקויפט אריגינעל א נייע הויז, ווער רעדט ווען מ'הויבט אן מיט אן אלטע, דעמאלטס הויבן זיך אן די זאכן גלייך אנהויב, און מ'קען אין דעם פרט אליינס אסאך מאריך זיין, ווי מענטשן כאפן זיך נישט וואס אלס ס'קומט צו ביים קויפן א אלטע הויז).
פערספעקטיוו האט געשריבן:מיט א געדינגענער דירה, איז דער איינוואוינער קיינמאל נישט פארזיכערט. כ'האב א חבר וואס האט זיך נארוואס אריבערגעצויגן קיין מאנסי, ווייל דער לענדלארד האט אים שיינערהייט באפוילן צו פארלאזן די דירה. מיין חבר האט גראדע געהאט א ליעס, און איז זיך אויך גוט אויסגעקומען מיט'ן לענדלארד – וועלכער האט אבער געהאט א סכסוך מיט א צווייטן טענענט אין זעלבן בנין, וועמען ער האט מחליט געווען פאר יעדן פרייז ארויסצוזען. די פרטים זענען נישט וויכטיג, אבער דער איינציגער אופן וויאזוי דער לענדלארד האט דאס לעגאל געקענט דורכפירן, איז געווען דורכ'ן דורכפירן א גירוש אויפ'ן בנין און אויסליידיגן דאס הויז פון אלע טענענטס.
די אונטערשטע שורה איז, אז מיט א געדינגענער דירה איז דער דאך פיל ווייניגער זיכער ווי מיט אן אייגענער. אגב, מיין באקאנטער איז למעשה זייער צופרידן מיט מאנסי. נאכ'ן זיך אריבערציען און מסדר זיין, האט ער אנערקענט אז דער לענדלארד האט אים געטאן א טובה מיט'ן ארויסצוואונגען פון דער דירה. למעשה איז עס אבער יא א מוסר השכל, ווי א מענטש קען מיט א געדינגענער דירה זיך בין יום ללילה טרעפן אן קיין דאך איבער'ן קאפ.
די געשיכטע איז טאקע אן עקסטרעמער פאל, אבער די אויסנאמליכקייט ליגט מער אין די אומשטענדן – פון א לענדלארד וואס האט זיך צעפראסקעט מיט א תושב, מחליט געווען אים ארויסצויאגן פאר יעדן פרייז, וואס האט אין דעם פאל געמיינט מכבד זיין דעם גאנצן עולם צו ניצן דעם מעין עקזיט צו דער גאס. דער ענין כשלעצמו, אז דער לענדלארד דארף די דירה און דערציילט דעם טענענט די לעצטע נייעס אז ס'איז צייט זיך ארויסצוציען, איז גאר א נאענטער קאזין מיט מעשים בכל יום. ("חלילה! פארקערט: כ'האב מורא'דיג הנאה געהאט דיר צו האבן אלץ טענענט. כ'וועל דיר זאגן נאך מער: הלוואי זאל מיין איידעם זיין אזוי ארנטליך ווי דו. ס'איז נישט דו; איך דארף פשוט ס'הויז פאר מיין טאכטער, 'שטייסטנישט?")
אמת, א טענענט איז אין א געוויסן זין א תלוי ביד אחרים, אבער קודם כל ס'ווארפט זיך נישט אזוי ארויס פין איין מינוט אויפן צווייטן, ס'איז דא אן עוויקשען פראצעדור, סיי מדיני דמלכותא און סיי מדיני ד"ת, און געווענליך קען מען טרעפן אנאדערע דירה מיט די זעלבע אדער ענליכע מעלות אין פריים טיים. (כמעט) קיינער איז נאכנישט געגאנגען וואוינען אויפן גאס פין אזא סארט זאך, ריכטיג, אמאל קומט עס מיט היבש קאפ-וויי אבער פארט איז עס רובא דרובא מאל נישט עק-וועלט און אזוי אויך געשעט עס נישט יעדן טאג, אזוי אז מ'קען רואיג אפלעבן די יארן אלס טענענט (און דערום האב איך הנאה אז איר האט אנגעוויזן אז דא רעדט מען פין אן עקסטרעמע פאל)..
אוןן ווידעראום מיט א מארטגעדזש איז דען כל כולו גלאנציג? וואס טוט זיך מיט פארקלאוזשער? אז עמיצער האט ח"ו נישט צו צאלן די מארטגעדזש און די באנק לייגט אים ארויס אויפן גאס? אמת, ער קען דעמאלטס גיין דינגען פונקט ווי א צווייטער, אבער זיין דאון פעימענט און די אלע אנדערע הוצאות וואס ער האט שוין אריינגעלייגט אינעם הויז חוץ די מאנאטליכע מארטגעדזש צאלונגען (וואס באטרעפט געווענליך עטליכע הונדערט טויזנט דאלאר ווי גארנישט – און אמאל איז עס צוזאם געבארגט פין א האלבע שטאט, און אמאל נאך ניטאמאל אפגעצאלט...) וועט ער קיינמאל נישט צוריקזען, און די ווייטאג דעמאלטס איז טיפער ווי טיף ליידער, און יא, ס'פאסירט ליידער ביי אחב"י אויך ה"י.
פערספעקטיוו האט געשריבן:נאך א חילוק פון רענט ביז א מארטגעדזש איז, אז אנדערש ווי דעם רענט-סכום, וואס קען נאר דעם וועג ארויף און איז, ווי א איד דארף זיין, קיינמאל נישט קיין עומד נאר אן עולה מעלה מעלה, בלייבט א מארטגעדזש פעימענט אומבארירט. רענט גייט אייביג ארויף. אפטמאל, אויב נישט רוב מאל, וועט דער לענדלארד לכתחילה אריינשטעלן אינעם ערשטן ליעס א תנאי, אז דער רענט זאל נאך א שטיק צייט זיך הייבן מיט כך וכך (גארנישט קיין ולבכותה כ"ף – מ'רעדט מיר פון א כ"ף כמידת קו"ף). שוין אפגערעדט ווען עס קומט צום באנייען דעם ליעס – וואס ציט זיך געווענליך נישט אויף קיין צו לאנגער תקופה – וועט דער לענדלארד הייבן דעם רענט מיט א ציפער הראוי' להתכבד.
מארטגעדזש איז אבער א סטאביל און וואויל קינד, וואס בלייבט שטיין דארט וואו מ'האט אים אוועקגעשטעלט אינעם טאג וואס ער איז געבוירן געווארן. ער פאלגט וואס מ'הייסט אים, רירט זיך נישט אן רשות, און דרייט נישט איבער דאס בערזל און די באנק-קאנטע. נאך מער, א מארטגעדזש האט די ברירה גאר צו שרינקען – די חודש'ליכע פעימענטס קענען גאר נאך רעדוצירט ווערן. אבער דאס איז שוין עפעס וואס באלאנגט פאר א שפעטערדיגער געלעגנהייט .
ריכטיג, אבער ווי פריערגעשמועסט א מארטגעדזש הויבט זיך אן מיט סאך העכערע פעימענטס (עכ"פ מיט די טעקסעס און אינשורענס), סאו באדדעם ליין ווי כאפט די נפק"מ? נאכמער, רוב מענטשן צאלן - עכ"פ במשך די 30 יאר וואס מ'קאמפעירט דא (וואס אזוי לאנג לויפט געווענליך די מארטגעדזש) – ביליגער אין טאטעל פאר רענט ווי פאר מארטגעדזש.
פערספעקטיוו האט געשריבן:מיט אן אייגענער דירה וועט איר זיך אויך טרעפן וואוינען אין הויז גענצליך אומזיסט. פריער צי שפעטער וועט דער מארטגעדזש אפגעצאלט ווערן, און פון דארט און ווייטער זענט איר פטור פון דער דאזיגער חודש'ליכער הוצאה כל הימים אשר אתם חיים על פני האדמה.
העי! אין דעם זאץ ליגט א שטארקע פיטפאל! דהיינו, ס'איז נישט ליגנט, אבער אויך היבש ווייט פינעם אמת..
לאמיר דאס צונעמען, וואס הייסט "פריער אדער שפעטער"? רובא דרובא מענטשן צאלן זייער מארטגעדזש פולע דרייסיג יאר, און רוב מענטשן קויפן בערך ביי די דרייסיג, סאו אנלעסס איינער געווינט די לאטערי (וואס דעמאלטס איז די גאנצע שמועס דא נישט פאר אים) וועט ער די חלק הארי פין זיין לעבן אוועקגעבן און צומאל זיך איבעררייסן פאר'ן בלויזן "גליק" פין "עווענטועל" האבן אן אייגענע הויז. אין פאקט וועט דאס הויז זיין זיינס נאר בערך ווען ער ענדיגט שוין חתונה מאכן זיינע קינדער, און די הויז איז קע"ה אויסגענוצט און אויסגעדינט, און ער קען עס שוין איבערבויען, אדער אויסלעבן און זיך עלטערן אין פריידן "מיט'ן" הויז אינאיינעם און דער עיקר איבערלאזן פאר די קינדער עפעס וואס האט א שטיקל וועליו (אדער אויף וואס זיך צו שלאגן...). און פארגעסט נישט, טעקס'עס צאלט מען אויף אייביג!
ווידעראום ווען איינער איז א רענטער, קען מען אמאל ביי די עידזש +/- זיך אריבערציען אין א קלענערע דירה ווי די רענט קאסט בערך אזויפיל ווי די טעקס פאר די גע'קויפטע.
פערספעקטיוו האט געשריבן:אן אייגענע דירה מיינט אויך פארמאגן צו דער האנט א נכס – נכסי דלא ניידי, דאס זיכערסטע פארמעגן – אין א ווערט פון לכל הפחות עטליכע הונדערט טויזנט דאלאר. איר קענט אנקוקן א דירה צי הויז ווי אן איינגעפרוירענער הויפן פון הונדערטערס, פון וועלכן איר קענט אייביג אראפציפן.
ווידער יא און ניין!
ערשטנס, ווענצעך וואס מ'קויפט און וואו מ'קויפט, און אזוי אויך וואספארא אימפעקט די שכנים/אומגעגנט קען האבן אויף די וועליו פינעם הויז בהמשך הזמן.
בפרט נאך ווען מ'רעדט פין א קאנדא - וואס א ריזן ציבור היימישע קויפער'ס זענען זיך דאס קונה - וואס דארט איז די אימפעקט פין שכנים א משונה'דיגע פאקטאר, דערנאך וואס יעדער איז א בעה"ב און וויל טון מה שלבו חפץ אבער מאידך גיסא אבער פארט נאר א שותף געקניפט און געבינדן פין אלע זייטן, און די פראבלעמען און קריגערייען וואס קומען צומאל אין דירעקטע רעזולטאט דערפין קען אמאל חרוב לייגן די גאנצע וועליו דערנאך וואס מ'קען נישט דארטן וואוינען לפי המצב, און אמאל קען מען ניטאמאל טרעפן קיין געהעריג'ן קונה, און דאס איז מעשים בכל יום.
און דא קומט אויך אריין די "אפסייד" פין א טענענט וואס קען זיך אויפהייבן און מופן אויב די שכונה ארבעט נישט פאר אים מחמת איז סיבה, משא"כ א קויפער בלייבט זיצן איינגעזאלצן. און אויב רעדט מען פין א מצב וואס ס'שטערט נאר אים פערזענליך, נו! קען ער נאך דעסיידן צו מופן (און דינגען ערגעץ אנדערש..) און ווערן א לענדלארד און די געקויפטע ווייטער פארדינגען, וואס אגב, אין דעם פאל דארף מען באמת זיין גרייט אויף מסכת "לענדלארד" וואס קומט מיט זיין אייגענע בוך מיט מעלות און חסרונות, עכ"פ דאס איז שוין זיכער "לאו כל מוחא סביל".. אבער ווער רעדט ווען די פראבלעמען זענען גענוג שטארק אז ס'שטערט אנדערע אויך, דאן איז ער גוט "איינגעמיירעט"..
אויסערדעם ביי א קאנדא דארף מען אינאכט נעמען אז פאקטיש באזיצט קיין שום אינדעווידואל נישט קיין "לאנד/פראפערטי", דהיינו בדרך הטבע איז די הויז נאר אזויפיל ווערט ווילאנג ס'האלט (און די וועליו גייט אראפ עז סון עז ס'הויבט אן ווערן עלטער, ד"ה פין דעי וואן..), ווס "ריעל פראפערטי" וואו מ'אוענט דעם לאנד נישט קיין חילוק וואס, אוי אז אפי' מ'דארף אראפווארפן דאס הויז און איבערבויען צו האבן די פול וועליו, קענט איר אבער אלעמאל פארקויפן דאס לאנד אליינס, וואס אגב, די וועליו דערפין גייט בד"כ ארויף נישט אראפ.
פערספעקטיוו האט געשריבן:אלס זייטיגער נאטיץ, ווערן מארטגעדזש-פעימענטס דורך דער רעגירונג באטראכט ווי א הוצאה פאר וועלכער איר באקומט קרעדיט אויפ'ן טעקס ריטוירן. אפגעזען צי איר צאלט איין אדער באקומט געלט צוריק, וועט איר דורכ'ן מארטגעדזש פעימענט באקומען קרעדיט – דורכ'ן צאלן ווייניגער אדער באקומען מער אויף צוריק. (אין אנדערע ווערטער איז עס בחינה ווי דער לענדלארד זאל אייך סוף יאר שיקן א טשעק פאר'ן אים צאלן רענט דורכ'ן יאר...)
כ'מיין איר זענט אביסל מיסאינפארמירט.
קודם כל, די חלק פין די מארטגעדזש וואס קען בכלל גערעכנט ווערן אלס הוצאה פאר די גאווערנמענט, איז נאר די אינטערעסט. זאת ועוד וואס דער מענטש דארף פארדינען גענוג אז די הוצאה זאל אים עפעס אויסמאכן, וואס אסאך אחב"י זענען דוקא נישט אין דעם מצב. און ועל כולם האט די טראמפ טעקס רעפארם טיף אריינגעשניטן אין די גאנצע מעשה מכמה צדדים, אזוי אז מ'רעדט נישט פין קיין גרויסע זאכן סיי וויאזוי.
ס'איז דא נאך אסאך מאריך צו זיין, איך האב פראבירט נאר צו מעיר זיין אויף די געשריבענע, און אדרבה זאל דער עולם אריינקומען און אויסברייטערן כל אחד כפי ידיעתו!
ווארט א מינוט, לאמיך נאכקוקן...