א תגובה פון די צייטן ווען "(איי) וועלט איז נאך געווען (איי) וועלט"
מיללער שרייבט:
פאר איינער וואס איז אויפגעוואקסן אין וויליאמסבורג-סאטמאר אונטערן הייליגען שאטן פונעם רבי'ן דער ברך משה זצ"ל, וואס די הויכפונקט פונעם יאר אין וויליאמסבורג (להוציא פון שבועות אין קרית יואל) איז בלתי ספק געווען די ימים נוראים בצה"ק און דער קלימאקס די עבוה"ק פון די הקפות אין די אונטערשטע טעג פון סוכות, טראגט די היסטאריע פונעם אבן הפנה פונעם נייעם ביהמ"ד זייער א באדייטנדער טייל פון די היסטאריע, און ביי רוב מענטשן רירט דאס צו גאר סענסעטיווע ווינקלען דערפון.
מ'קען זאגן אז דער אבן הפנה איז געווען דער העכסטער פונקט פון כהונת מרן הברך משה זצ"ל אלס אדמו"ר מ'סאטמאר, ד.ה. דורכאויס די ערשטע העלפט פון די נ' יארן ובמיוחד פון תשנ"ד ביי די מסע המלכות קיין ארה"ק, האט די סאטמארער חסידות געבליעט פילפאכיג שנעלער ווי ביז דעמאלס, מחמת כמה טעמים, בעיקר איז יענע יארן אויפגעוואקסן דער נייער דור אשר לא ידע את יוסף, דער דור פון "איחוד התלמידים" וואס האבן שוין כמעט נישט געדענקט דעם רבי'ן זי"ע, דער רבי דער ברך משה האט געזאגט פלאמפייערדיגע דרשות נאך יענע טעג, געפראוועט מורא'דיג שיינע ימים טובים, חתונות פון אייניקלעך און פארשידענע מאורעות.
די לעצטע עטליכע יאר זענען אויף די אונטערשטע טעג סוכות געקומען צו פארן הונדערטער געסט מעבר לים, פאר ווער עס געדענקט די נעילת החג טישן ווען די געסט זענען געשטאנען אין די רייע צו באקומען עפל, אדער חוה"מ ווען די געסט האבן גומל געבענטשט, א סאטמארער חסיד אין יענע יארן האט זיך געשפירט ברום המעלה בלי ערך.
עס געדענקט זיך מיט וואספארא גאווה און צופרידנהייט עס האט זיך געשפירט צו באלאנגען אינעם סאטמארן "מיליטער" אין וומ"ס, לדוגמא, א טאג וואס דער רבי ז"ל האט חתונה געמאכט אן אייניקל, די קבלת פנים איז געווענליך געווען אין די זאל פון ברכה סימא אויף קיעפ סט., דארט איז געווען די חופות און דערנאך איז מען אריבער קיין ראדני סט. צו די שמחת חתן וכלה און הופעת רבינו אין ביהמ"ד הגדול (איך רעדט פון די צייטן ווען די חתונות זענען שוין נישט געווען אין ארמארי וכדו'). די בחורים האבן אריבערשפאצירט די גאסן פון וומ"ס אנגעטאן בבגדי שבת מיט אזא זעלבסטזיכערקייט, אויב האט זיך דערוואגט אדורכצוגיין עמיצער וואס האט נישט באלאנגט צו סאטמאר, האט מען יענעם אראפגעקוקט מיט אזא ביטול ווי כאילו יענער איז א יון אין די סוכה.
עכ"פ דער הויכפונקט איז אנגעקומען ווען עס איז געקומען די פריידיגע מעלדונג איבער די נייע ביהמ"ד, מ'קען נישט באשרייבן די שמחה'דיגע געפילן וואס מיר האבן יענע צייט געשפירט, מ'פלעג מיר דמיונ'ען פונעם נייעם שול, די סקיצעס; די זיצן אויסשטעל, די גאלעריען, די פאלישעס, די פילצאליגע שטיבלעך, די הערליכע מקוה, די געבויעטע סוכה, מ'האבמיר געגאפט אויף די צעטליך אין ראדני ביים אונטערטשן ווינקל בצד צפון גייענדיג צום פאליש וואו עס זענען געהאנגען די זיצן ליסטעס, מ'האט געשפירט ווי מ'גרייט זיך ממש צום בנין ביהמ"ק השלישי (דאס האט שוין נאכגעפאלגט נאכן מעמד אבן הפנה, איך ברענג עס נאר ארויס אלס פונקט ווי דערהויבן מ'האט זיך געשפירט מיטן נייעם ביהמ"ד).
ממילא איז דער עקסטאז ביים אבן הפנה געווען מלא רגש, די היינטיגע 65 יעריגע ראשי הקהלה זענען געווען 40-45 יעריגע אינגע פרישע עסקנים; ר' חיים העללער, ר' יצחק ראזענבערג, ר' בנימין הירש, ר' ש"ד מארקאוויטש, ר' אברהם מאיר רייך ועוד, זיי האבן זיך געדרייט אוויפן סטעידזש ווי בני מלכים, אט גייט סאטמאר ווייזן פאר די וועלט וואס מיר קענען, דער אויבנאן איז געלאפן פון רבינ'ס הויז ביי קארנער ראס ביז צו ווילסאן סט., עס זענען אנוועזנד געווען אלע רבנים ורביים פון וומ"ס און אסאך פון גרעיטער ניו יארק, מוזיק האט באמאבארדירט און עס זענען געהערט געווארן מעכטיגע דרשות.
די ווערטער פון דא און ווייטער זענען אראפגענומען כפי הוראת