יישר כח פאר'ן הסבר, אבער כ'האב געמיינט עפעס אנדערש. וויאזוי ווייס איך וועלכע נאוט איז די בעיס נאוט? למשל: עווווד ישמע בעאריי יעהודא. איז דער 'ע'- לאמיר זאגן א משל A און די צווייטע האלב ווארט גייט אראפ צו G און דערנאך צוריק צו A, יעצט וויאזוי ווייסט מען א סימן וועלכע נאוט איז די בעיס פונעם ניגון, דא איז עס געראדע גרינג אז די ערשטע נאוט איז די בעיס ס'איז A אבער ס'דא ניגונים וואס הייבן זיך אן העכער למשל ר' משה גאלדמאנ'ס כאיל תערוג, וואס די ערשטע נאוט איז נישט די בעיס פונעם ניגון (A) וואספארא סימן קענט איר געבן צו וויסן וועלכע נאוט זאל מען שרייבן אויפן A, פארשטייט זיך אז נישט די ערשטע. כ'האף אז איר פארשטייט.
אית היכלא דלא מפתח אלא בנגינה, ובגין דא דוד המלך ע"ה מתקרב לההיא היכלא בנגינה(תיקוני זוהר)
איז אזוי: קודם כל קענסטו אנפאנגען עוד ישמע, דערנאך הייב אן כאיל תערוג אויפן זעלבן טאן וואס דאס איז שוין נישט אזוי שווער צו וויסן וואס איז די זעלבע טאן ווי די פריעריגע ניגון...
די ריכטיגע וועג איז לכאורה צו געבן א A MINOR קארד (A-C-E), הער צו די קלאנג וואס עס גיבט ארויס, און לויט דעם וועסטו וויסן אויף וועלכע טאן צו זינגען.
@יהי' כן, עפעס אין אייער פראגע איז אומקלאר. איר ווייסט בכלל וואס עס מיינט מעידזשאר/מיינאר?
דאס מיינט אז ווען כ'וויל שרייבן כאיל תערוג (וואס די אנהויב ניגון איז בעצם א געהעריגע A קארד נאר פון אויבן אראפ), ברויך איך מאכן אן A קארד און לויט דעם אויסרעכענען אז לאמיר זאגן די ערשטע נאוט איז E און אזוי פארן ווייטער, און ס'וועט זיין געשריבן אויף אן A סקעיל.
אית היכלא דלא מפתח אלא בנגינה, ובגין דא דוד המלך ע"ה מתקרב לההיא היכלא בנגינה(תיקוני זוהר)
מיין שאלה איז בערך אזוי יעדע מעדזשאר האט א 'סעט' אין מיינאר אויך, איא?, דהיינו א D מעידזשאר איז די זעלבע ווי B מיינאר, ביידע האבן צוויי שארפס נישט מער, אויב אזוי ווער זאגט אז איך דארף עס זינגען אלס א D מעידזשאר, עס איז דאך אויך א B מיינאר?
בהמשך לתשובה לשאלה שלי הייסט עס אז די עיקר חילוק פון מעידזשאר אדער מיינער איז נאר לגבי קארדס?, סתם צו שפילן א ניגון לויט נאטן, איז טאקע נישט קיין חילוק צו עס איז D מעיזשאר אדער B מיינאר, ביי ביידע וועל איך נוצן צוויי שווארצע באטענטס, האבעך גוט פארשטאנען?
יהיה כן האט געשריבן:בהמשך לתשובה לשאלה שלי הייסט עס אז די עיקר חילוק פון מעידזשאר אדער מיינער איז נאר לגבי קארדס?, סתם צו שפילן א ניגון לויט נאטן, איז טאקע נישט קיין חילוק צו עס איז D מעיזשאר אדער B מיינאר, ביי ביידע וועל איך נוצן צוויי שווארצע באטענטס, האבעך גוט פארשטאנען?
אין מוזיקאלישע טוירם הייסט דאס רעלאטיוו קי, די רעלאטיוו קי פון D מעידזשאר איז B מיינאר. ס'האט טאקע די זעלבע נאטן אבער די חילוק וועט זיין וואו די ניגון הייבט זיך אן און בויעט זיך ארויף דאס גיבט די געפיל צו ס'איז א מעידזשאר אדער א מיינאר, שטייצעך איינמאל דו לייגסט צו קארדס/הארמאני אדער סיי וואס דאן איז א גרויסע חילוק צווישן מעידזשאר און מיינאר ווייל די גאנצע געבוי וועט זיך דרייען ארום די טאניק נאוט (די ערשטע נאוט פונעם סקעיל).
פשי הא! נאכן זיך דרייען א שטיק צייט אין דעם וועלטל זוכנדיג וועגן מוזיק האב איך זיך נארוואס אנגעשטויסן אין דעם אשכול אינגאנצן שלא במכוון. איך מוז אייך זאגן רב לאדיך, יאפין און מאנ-יימער, ״סופער, סופער, סופער!״ געוואלדיג אראפגעלייגט די יסוד פון נאוט שרייבן/ליינען. יישר חילכם אויף ביז היינט און אויך אויף ווייטער.
ליינענדיג די תגובות קומט מיר אויס אז מאנכע וואלטן געטון בעססער מיט אביסל בעיסיק ידיעות אין די פעלד פון מוזיק סקעילס, און אזוי ווי לאדיך האט נאכנישט געשריבן דערוועגן, וועל איך שרייבן וואס איך ווייס. והנה:
מוזיק שטודירער האבן מיט די יארן באוויזן צו באמערקן אז יעדע ניגון לויפט אויף א מוסטער וועלכע נוצט די זעלבע זיבן נאוטן איבער און איבער. למשל, זאל דער שפילער ביים חתונה אנהייבן עוד ישמע אויפן A נאוט וועט ער נאר ניצן דורכאויס דעם ניגון די פאלגאנדע נאוטס: A B C D E F G. [פארשטייט זיך אז דאס איז נישט געלימיטעד צו אקטיווס. ווי שוין פריער ערווענט דורך די אנדערע חשובע ניקים זענען די אכטע, ניינטע און צענטע נאוטס בלויז אן איבערשפיל פון די ערשטע, צווייטע און דריטע.] ענליך אבער אנדערש זעהן מיר מיט די הורא ניגון פון יודל ווערדיגער אויף די משנה ׳והוי מקבל את כל האדם בסבר פנים יפות׳ ווי אויב זאל דער שפילער אנהייבן דעם ניגון אויף אן A וועט ער כסדר ניצן די פאלגאנדע נאוטס: #A B C# D E F# G. אנמערקענדיג דעם אינטערעסאנטען פאראדאקס זענען די מוזיק שטודירער אויפגעקומען אז עס זענען דא צוויי ערליי מוסטערס (Patterns בלע״ז) אין וועלכע ניגונים זעצן זיך אריי אין. איינס ווערט אנגערופן די ׳מעידזשאר סקעיל פעטערן׳ און די אנדערע ווערט אנגערופן ׳מיינטר סקעיל פעטערן׳.
[פארוואס מעידזשאר און מיינאר? זייער סימפל, און ממש כשמם כן הוא: מעידזשאר אין ענגליש מיינט שטארק/מעכטיג, ווידעראום מיינאר מיינט קליין/נישטיג. שטייטע ניגונים וועלן געווענליך זיין אויף מיינאר און שנעלע וועלן זיין אויף מעידזשאר. (נאר געווענליך; ס׳דא אויסנאמען אזוי ווי די א.ד עוד ישמע און נאך.) א פאסיג משל. די מוסף׳דיגע דאווענען שבת צופרי איז א מעידזשאר און די מעריב שבת ביינאכט איז מיינאר. שבת ביינאכט קומט דער עולם אריין אין שול מיט די פולסטער התלהבות, ״מ׳גיימיר מקבל זיין פני שבת מלכתא!״ ס׳איז ערנסט די צייט = מיינאר. דאקעגן שבת ביי מוסף, מ׳האמיר שוין די נשמה יתירה א האלבער טאג, דער האלט שוין נאכן קידוש מאכן און דער זעהט שוין די טשולענט וואס דער משמש ברענגט אריין = מעידזשאר. (עסקטערע קרעדיט: פאס אויף דעם שבת ביים, ״דא-אמירן ביאלעמא ואמרו אמן״ אנהייב מוסף וויזוי דער עולם ענפערט אמן. וועסט באמערקן אז ס׳לויפט אויף אראפ, א זאך וואס אויב די וועסט עס טון ביים מעריב׳דיגן שמונה עשרה וועט זיך די גאנצע שול אויסדרייען. דאס קומט ווייל צופרי זעמיר אויף מעידזשאר.) שוין. . . כ׳בין שוין אינגאנצן פארקראכן.]
די פעטערן וואס די מעידזשאר סקעיל ניצט איז: צוויי גאנצע נאוטס פאלאוד מיט א האלבע, דערנאך נאך דריי גאנצע פאלאוד מיט א האלבע. וואס רעד איך דא? איז אזוי: די מהלך פון א ׳עי׳ צו א ׳בי׳ איז וואס מיר רופן אן א גאנצע נאוט. די סיבה דערפאר איז אז צווישן די ׳עי׳ אין די ׳בי׳ איז דא נאך א נאוט (אויפן פיאנאו א שווארצע קנעפל) ׳עי שארפ/בי פלעט׳. פון ׳עי׳ צו ׳עי שארפ׳ איז האלבע, און פון ׳עי שארפ׳ צו ׳בי׳ איז אויך א האלבע אויסמאכנדיג ביחד וואס מיר רופן א גאנצע נאוט. די זעלבע איז פון ׳סי׳ צו ׳די׳ און פון ׳די׳ צו ׳אי׳ און פון ׳עף צו ׳דזשי׳. אבער דא האמיר א קליין קאפוויי: די מהלך פון נאוט B צו נאוט C איז נישט א גאנצע! אז איר וועט קוקן אויפן פיאנאו אויבן וועט איר זעהן אז ס׳נישטא קיין שווארץ קנעפל צווישן די די B און די C. די זעלבע איז אויך צווישן E און F: די מהלך ביי ביידע איז נאר א האלבע נאוט. איז יעצט אז מ׳ווייסמיר שוין די מעידזשאר סקעיל פעטערן, און אויך וואס גאנצע און האלבע נאוטס זענען קענען מיר שוין צוזאמשטעלן א סקעיל אליין.
אונזער משל איז דאך פריערט געווען די A סקעיל איז לאמיר דא גיין מיט דעים. אונז דארף מיר צוויי גאנצע נאוטס פון אנהייב וואס דאס געט אונז #A-B-C. פון A צו B איין גאנצע און היות פון B צו C איז נאר א האלבע דארפן מיר קריכן נאך איין האלבע וואס דאס ברענגט אונז צו #C. גיימיר ווייטער, נאך א האלבע זעמיר ביי D (פון סי שארפ צו די איז א האלבע.) יעצט דארף מיר דריי גאנצע: פון D צו E איז איין, פון E צו F איז נאר א האלבע עמיר גיין צו #F, דארפן מיר נאך איין וואס דאס איז #G; טאנצן מיר אראפ נאך איין האלבע און מיר זעמיר צוריק ביי A. דאס איז די A מעידזשאר סקעיל.
איך כשלעצמי האב זיך קיינמאל געלערנט מיינאר סקעיל פעטערנס. פארוואס? ווייל דורכן קענען מעידזשאר סקעילס קען איך די מיינאר סקעיל׳ס אויך. ווי זוי? יעדע זעקסטע נאוט פון די מעידזשאר סקעיל, און אונזער משל #F, איז איז די מיינאר פאר יענע נאוט. דאס הייסט אז זאל דער שפילער דארפן אנהייבן עוד ישמע (א מיינאר ניגון) פון #F וועט ער וויסן אז ער גייט ניצן נאר די נאוטס וואס ער ניצט אין A מעידזשאר. און אנדערע ווערטער, הגם די מעידזשאר און מיינאר סקעיל שטעלן אוועק א ניגון אינגאנצן אנדערש, האבן זיי די קאנעקשין (באמת, א זאך אנדעקט דורך פוילע מוזיקאנטן מסתם) אז יעדע זעקסטע נאוט פון א מעידזשאר סקעיל איז א סטארטינג פוינט פאר יענע נאוט׳ס מיינאר סקעיל.
לאמיר מאכן נאך א מעידזשאר סקעיל און אין איינוועיגס שוין טרעפן די מיינאר אויך. סי מעידזשאר געט אונז די פאלגענדע: C-D-E-F-G-A-B. פון C ביז D איין. D ביז E צוויי. יעצט דארף מיר א האלבע, גיימיר פון E צו F. דריי גאנצע באקום מיר פון F צו G, פון G צו A און A צו B. אפשי לעצטע האלבע קומט פון B צו C. און וואס איז די מיינאר? דארפן מיר ציילן די זעקסטע: סי, די, אי, עף, דזשי, A! ׳סי מעידזשאר׳ נוצט די זעלבע נאוטס ווי ׳עי מיינאר׳. (נאכאמאל, פראביר נישט צו שפילן א מיינאר ניגון אויף א מעידזשאר אדער פארקערט; דעיס איז ווי אויסמישן די נוסחאות פון קבלת שבת און מוסף. כ׳זאג אזויפיל אז אנטשטאט דארפן געדענקען נאך א פעטערן ווייס אז יעדע זעקסטע נאוט פון די מעידזשאר סקעיל איז די מיינאר פעטערן פאר יענע נאוט.)
וויזוי געדענקט מען די אלע סקעילס? קודם ס׳נאר דא צוועלעוו... העהע! יא יא . . . אזוי ווי אלעס אין לעבן דארף מען גוט חזרן צו געדענקען די סקעילס.
מ'האט פריער גרעדט איבער נוסח התפילה פון שבת, איז שבת צופרי פסוקי דזמרה אויף א מעידזשאר סקעיל, די שירה ווערט געזאגט מיט שמחה און לעבעדיגקייט אויף מעידזשאר, און דאן פלוצלינג ביי כי לה' המלוכה ווערט אלעס פלוצלינג ערנסט... מען געט א סוויטש צו מיינאר.
די מיינאר האלט אזוי אן ביז קל אדון (מאנכע האבן לעצטנס אנגעהויבן מיט א נייע דערהער, מען טרייט צו מאכן חזנות שטיק אויף ישתבח, נוצנדיג די מעידזשאר סקעיל. איך האלט דאס איז נישט ריכטיג. עס באלאנגט אויף א מייינאר), נאך קל אדון קומט די "שבח" (א חסידישן קוועטש..), אויף א פרעיגיש, און אזוי האלט אן די פרעיגיש ביז שמונה עשרה.
ביי ממקומך (בעיקר ביי תתגדל) איז שוין די לעצטע פאר יאר איינגעפירט אז מען נעמט זיך וויינען מיט א מיינאר סקעילס. איך פערזענליך האב נישט קיין שום פראבלעם דערמיט ווילאנג ס'איז שיין, נאר זאלן די קומענדיגע דורות נישט מיינען אז דאס איז די עמטליכע נוסח. (וואו איז בעאבאכטער..?)
---
אז מ'האט אנגעפרעגט וואס איז דאס פרעיגיש, איך געדענק נישט פונקליך דער חשבון וויאזוי עס איז אויסגעשטעלט אויפן קיבארד, אבער אזויפיל ווייס איך אז עס איז ווי א מיינאר וואס איין טאן אינמיטן איז פאררוקט מיט א האלבע טאן. (סיי וויאזוי מען זאל שפילן א פרעיגיש ניגון וועט מען מוזן נוצן די שווארצע קנעפלעך)
אט איז א טיילווייזע ליסטע פון ניגונים אויף פרעיגיש וואס איך האב יעצט אין מיין קאפ (איך האב אסאך מער, נאר א גרויס חלק פארמאגט נישט קיין ווערטער):
אמר רבי עקיבא - מב"ד קרוץ מחומר כי לך טוב להודות - יוסי גרין ותאסוף גליותינו ליהודים היתה אורההה.... אורה אורה אורה ושמחההה... ד' בבות - בעל התניא העי צמאה צמאה צמאה... די הקפה ניגונים פון סאטמאר מהר"א זענען ע"פ רוב פרעיגיש (מהר"יי ע"פ רוב מיינאר)