ווערט 'אזש' פאלש גענוצט?

[אנעים זמירות]

ווען יו"ט ערליך נוצט דעם ווארט 'אזש' מיינט ער צו זאגען דענסמאל. דאהי ווי אויך אין פארשידענע היינטיגע יודישע אויסגאבען זעה איך כסדר ווי מען נוצט עס אלץ סינאנים פון 'אז'. וועלכע איז ריכטיג? פון ווי שטאמט בכלל דער ווארט?

[מיללער]

ווען יו"ט ערליך נוצט דעם ווארט 'אזש' מיינט ער צו זאגען דענסמאל. דאהי ווי אויך אין פארשידענע היינטיגע יודישע אויסגאבען זעה איך כסדר ווי מען נוצט עס אלץ סינאנים פון 'אז'. וועלכע איז ריכטיג? פון ווי שטאמט בכלל דער ווארט?

נישט דאס און נישט דאס, דעכר אמת איז אז 'אזש' מיינט 'אזוי ווייט אז' זעה הארקאווי.

אין א זאץ: דער בוך איז אזוי גוט געשריבען, אזש, אז דער לייענער שפירט זיך ממש דארט.

(אז מרעדט שוין איך בין שטענדיג מסופק צו משרייבט 'אזש אז' אדער נאר אזש)

[Ron Paul]

(אז מרעדט שוין איך בין שטענדיג מסופק צו משרייבט 'אזש אז' אדער נאר אזש)

נאר אזש!

[אנעים זמירות]

און טרערען וועלן רינען אזש פון פרייד. (יו"ט ערליך)

[מיללער]

(אז מרעדט שוין איך בין שטענדיג מסופק צו משרייבט 'אזש אז' אדער נאר אזש)

נאר אזש!

יישר כחכם

[לכתחילה אריבער]

און טרערען וועלן רינען אזש פון פרייד. (יו"ט ערליך)

לכאורה גייט די "אזש" ארויף אויף "פרייד" דהיינו "עס וועט זיין "אזא גרויסע" פרייד, אז עס וועט רינען טרערן". דאס אז ס'איז פארקערט, איז נישט קיין קשיא ביי פאעזיע.

[למעלה משבעים]

ביי יוסף מוקיר שבת, ס'האט אין אויווען אזש געקנאקט?

[Ron Paul]

דער אזש דארט קען אויך ארויפ אויף די "טרערן". אזא שטארקע פרייד אזש ס'רירנט טרערן!

[לכתחילה אריבער]

ביי יוסף מוקיר שבת, ס'האט אין אויווען אזש געקנאקט?

מיינט לכאורה, אס ס'האט "אזוי שטארק געבאקען" אז עס האט געקנאקט, און כמעשהו בראשון געשריבן פארקערט

[אנעים זמירות]

איי דאנאו, מיר שיינט נאכאלץ אז יו"ט ערליך האט עס גענוצט במקום דענסמאל.

[לכתחילה אריבער]

דער אזש דארט קען אויך ארויפ אויף די "טרערן". אזא שטארקע פרייד אזש ס'רירנט טרערן!

אזש = אזוי ווייט. וואס איז דא אזוי ווייט? די טרערן, אדער די פרייד?

[Ron Paul]

די טרערן. אזוי קען מען זאגן. דיין פשט איז אויך גוט

[לכתחילה אריבער]

די טרערן. אזוי קען מען זאגן. דיין פשט איז אויך גוט

יו דעס איז אביסל טיעף,
די טרערן איז נישט "אזוי ווייט" די פרייד איז אזוי ווייט אז ס'קומט טרערן, דאס איז לויט דיר אויך.

[Ron Paul]

איי דאנאו, מיר שיינט נאכאלץ אז יו"ט ערליך האט עס גענוצט במקום דענסמאל.

איר האט א טשאלענדזש איצט... אסאך מאל איז שווער זיך אפגעוויינען פון וואס מ'האט אלץ געמיינט צו יין ריכטיג...

אזש מיט דענסמאל האבן קיין שייכות

[Ron Paul]

האסט א פוינט, כתחילה...

[שלעפשיץ]

איי דאנאו, מיר שיינט נאכאלץ אז יו"ט ערליך האט עס גענוצט במקום דענסמאל.

איר האט א טשאלענדזש איצט... אסאך מאל איז שווער זיך אפגעוויינען פון וואס מ'האט אלץ געמיינט צו יין ריכטיג...

אזש מיט דענסמאל האבן קיין שייכות

[אנעים זמירות]

עס קען זיין אז אזש מיט דענסמאל האבען קיין שייכות, אבער לכאורה האט יו"ט ערליך עס יא אזוי גענוצט. עס קען זיין ער האט זיך טועה געוועהן, ער איז דאך נאר געוועהן א מענטש.

נ.ב. כמובן קען אויך זיין אז איך בין מיר טועה...

[בעאבאכטער]

עס קען זיין אז אזש מיט דענסמאל האבען קיין שייכות, אבער לכאורה האט יו"ט ערליך עס יא אזוי גענוצט. עס קען זיין ער האט זיך טועה געוועהן, ער איז דאך נאר געוועהן א מענטש.

נ.ב. כמובן קען אויך זיין אז איך בין מיר טועה...

ר' יו"ט איז געווען א זעלטענער דיכטער.
ר' יו"ט האט געקאנט אידיש.
"אזש" איז ביי אים געווען אין באנוץ מיט זיין אידיש וואס ר'האט געהאט פון מאמע לשון, פונקט אזוי ווי זיין אויסדרוק "דרוכאויס", (באלד וועסטו נאך זאגן/פרעגן אז ס'מיינס "ארויס דורך" נאר ער האט זיך טועה געווען...)
"פארגעסן" וועסטו אמאהל 'בטעות' ניצן אנשטאט "אפעסן"?

[אנעים זמירות]

"פארגעסן" וועסטו אמאהל 'בטעות' ניצן אנשטאט "אפעסן"?

קאן זיין...כ'האב שוין פארגעסן...כ'מיין אפגעגעסן...כ'בין שוין אינגאנצען צומישט.

[דוראק]

עס קען זיין אז אזש מיט דענסמאל האבען קיין שייכות, אבער לכאורה האט יו"ט ערליך עס יא אזוי גענוצט. עס קען זיין ער האט זיך טועה געוועהן, ער איז דאך נאר געוועהן א מענטש.

נ.ב. כמובן קען אויך זיין אז איך בין מיר טועה...

ר' יו"ט איז געווען א זעלטענער דיכטער.
ר' יו"ט האט געקאנט אידיש.
"אזש" איז ביי אים געווען אין באנוץ מיט זיין אידיש וואס ר'האט געהאט פון מאמע לשון, פונקט אזוי ווי זיין אויסדרוק "דרוכאויס", (באלד וועסטו נאך זאגן/פרעגן אז ס'מיינס "ארויס דורך" נאר ער האט זיך טועה געווען...)
"פארגעסן" וועסטו אמאהל 'בטעות' ניצן אנשטאט "אפעסן"?

אָטאָ די ביידע קומען אָפט צו נוץ אינעם ליטווישן-רײַסנער דיאַלעקט.
ר' יום-טוב זצ"ל האָט זיכער געקענט אידיש בעסער פאר אונז אַלע, נאָר די צוויי בײַשפּילן זײַנען - דוכט זיך - קיין באַווײַז, וואָרום ס'רעדט זיך וועגן אַ באַזונדערע דיאַלעקט.

[שמואל בארג]

אָטאָ די ביידע קומען אָפט צו נוץ אינעם ליטווישן-רײַסנער דיאַלעקט.
ר' יום-טוב זצ"ל האָט זיכער געקענט אידיש בעסער פאר אונז אַלע, נאָר די צוויי בײַשפּילן זײַנען - דוכט זיך - קיין באַווײַז, וואָרום ס'רעדט זיך וועגן אַ באַזונדערע דיאַלעקט.

מיר האָבן ניט אזוי גוט פארשטאנען וואס איר באַווײַזט דאָ.

[Think and Thank]

ווי די ידענים שרייבן נוצט ר' יו"ט אזש ריכטיג, במקום "אזוי ווייט אז".
איין דוגמא איז ביי הילל "ער ווערט אזש בעגאסן מיט שווייס".

[טוב ויפה]

איינע האט אמאל געטענה'ט אז די איינציגע מאל וואס אין לשון קודש איז דריי ווערטער און אין אידיש איז איינס איז עד כדי כך-אזש

בדרך כלל קען איין לשה"ק ווארט ווערן געטייטשט אין עטליכע אידישע (וכתבתי-און איך האב געשריבן)

[גרשון]

היינט זעט מען אסאך מאל "אזויפיל/אזוי לאנג/אזוי ווייט ווי..." דאס קומט פון ענגליש, און אמאל פלעגט מען זאגן דא אזש.

ער פארמאגט אזויפיל ווי הונדערט מיליאן דאלאר. ער פארמאגט אזש הונדערט מיליאן דאלאר.
דער הייוועי איז אזוי לאנג ווי פינף הונדערט מייל. דער הייוועי איז לאנג אזש פינף הונדערט מייל.
ער איז געפארן פאר דער מיטינג אזוי ווייט ווי קיין אינדיע. ער איז געפארן פאר דער מיטינג אזש קיין אינדיע.

איך בין נישט מוחה פאר'ן אדאפטירן אן אויסדרוק פון ענגליש, אבער אויב איינער וויל שרייבן זאפטיג אידיש האט ער דא וואו צו ניצן דאס ווארט.

[לעצטע ווארט]

ביי יוסף מוקיר שבת, ס'האט אין אויווען אזש געקנאקט?

מיינט לכאורה, אס ס'האט "אזוי שטארק געבאקען" אז עס האט געקנאקט, און כמעשהו בראשון געשריבן פארקערט

כמדומה אז עס איז ראשי תיבות פון אזור שטארק