וויאזוי זאגט מען עס אין אידיש?

[ירקרקות]

פון דער דעילי איד

לאס אנדזשעלעס – א טשיקאווע עפּיזאד האט פּאסירט ווען א קינד אין לאס אנדזשעלעס האט אריינגעשיקט א ביטע צו די לאקאלע "ענימעל קאנטראל" באאמטע אז זי וויל האבן ערלויבעניש צו האלטן א "יוניקארן" ביי זיך אינדערהיים אלס א היים-באשעפעניש. "יוניקארן" איז א פיקטיווע באשעפעניש, וואס לויט געוויסע מפרשים איז דאס דער "תחש" וועמענס הויט מ'האט גענוצט פאר'ן משכן, צוליב וואס מפרשים זאגן אז דער תחש האט געהאט איין הארן און איז געווען פול-קאלירט, ענליך צו וויאזוי די פיקטיווע "יוניקארן" ווערט אראפּגעמאלן. די לאקאלע באאמטע האבן צוריקגעשריבן א בריוו צום קינד, אז זי איז ערלויבט, און זיי האבן אפילו מיטגעשיקט א פּוכענע "יוניקארן" פאר'ן קינד...

רבש"ע וואס איך זעה דא.
יוניקראן
תחש
פוכענע

עני יוניט עוועילעבל?

דענקעך נישט אז דער תחש זאל האבן איין הארן. וואס יא, אויפן פר שהקריב אדה"ר זאגן חז"ל שהיה לו קרן אחד במצחו שנאמר מקרין מפריס. (דארפעך נאכזוכן דעם מראה מקום)

[פראקטיש]

אקעי!
פוך איז די געפילעכץ אין א פעדערנע דאכענע און דאס מאכט עס דופטיג און קושענדיק!

כ'האב אמאל געהערט אן אויסדרוק פון א (שטענדיג) הונגעריגן אז ער וויל 'פוכיגע חלות', היצטערט כאפ איך וואס ער האט געמיינט.
הגם איך גלויב אז ער האט עס נישט געוואלט תוכו כברו, און אודאי ערווארטעט עס זאל זיין ראפאגאש מבחוץ ופוכיג מבפנים.

אן עקסעלענט מארקעטינג איידיע פאר א בעקעריי, וכל הקודם זכה.

[Borrower]

אקעי!
פוך איז די געפילעכץ אין א פעדערנע דאכענע און דאס מאכט עס דופטיג און קושענדיק!

כ'האב אמאל געהערט אן אויסדרוק פון א (שטענדיג) הונגעריגן אז ער וויל 'פוכיגע חלות', היצטערט כאפ איך וואס ער האט געמיינט.
הגם איך גלויב אז ער האט עס נישט געוואלט תוכו כברו, און אודאי ערווארטעט עס זאל זיין ראפאגאש מבחוץ ופוכיג מבפנים.

אן עקסעלענט מארקעטינג איידיע פאר א בעקעריי, וכל הקודם זכה.

גוט צו וויסן אז ראפאגאש איז לויטער אונגאריש - און פוכיג ווייסעך נאך נישט

[גרשון]

דענקעך נישט אז דער תחש זאל האבן איין הארן. וואס יא, אויפן פר שהקריב אדה"ר זאגן חז"ל שהיה לו קרן אחד במצחו שנאמר מקרין מפריס. (דארפעך נאכזוכן דעם מראה מקום)

זע שבת כח,ב:

אומר היה רבי מאיר, תחש שהיה בימי משה בריה בפני עצמה היה, ולא הכריעו בה חכמים אם מין חיה הוא אם מין בהמה הוא, וקרן אחת היתה לו במצחו, ולפי שעה נזדמן לו למשה ועשה ממנו משכן ונגנז. מדקאמר קרן אחת היתה לו במצחו ש"מ טהור היה, דאמר רב יהודה שור שהקריב אדם הראשון קרן אחת היתה לו במצחו...וליפשוט מיניה דמין בהמה הוא, כיון דאיכא קרש דמין חיה הוא ולית ליה אלא חדא קרן איכא למימר מין חיה הוא.

קודם אויפ'ן שרייבער פון דער איד דעלי: ס'איז נישט מפרשים, נאר א גמרא. צווייטנס בין איך נייגעריג וועלכע "מפרשים" שטעלן צוזאם דעם תחש מיט מיטאלאגישן יוניקארן. ווי ווייט איך ווייס זאגן דאס נאר אזעלכע ביי וועמען אגדות חז"ל האבן נישט קיין שום שוויות. מ'רעדט דאך דא פון א באשעפעניש וואס משה רבינו האט עכט געניצט. און דאס איז נאך אין איין שורה וואו ער רופט דאס זעלבסט אן "פיקטיוו".

די חיה קרש וואס די גמרא זאגט דא ווערט אויך דערמאנט אין חולין נט,ב, און אין ירושלמי פרק במה מדליקין שטייט אויפ'ן תחש, "רבנן אמרין מין חיה טהורה וגדילה במדבר...ר' אבון אמר קרש היה שמה." אין חולין זאגט די גמרא אז קרש איז "טביא דבי עילאי" וואס איז זעכצן אמה גרויס, ער איז א טהור'ע חיה און מ'מעג עסן דעם חלב (אזוי ווי חיות, אבער בהמות איז דער חלב אסור). אזוי ווערט טאקע גע'פסק'נט להלכה אין רמב"ם (מאכלות אסורות א,יב) און אין שולחן ערוך (יורה דעה פ,ד).

מיר האבן שוין דערמאנט אז ceros איז אין גריכיש א הארן. לפי זה איז מסתבר אז קרש ליינט זיך ceros מיט א ש' שמאלית און די חיה ווערט טאקע אנגערופן על שם איר הארן. יעצט וועלכע חיה איז דאס טאקע? מיר ווייסן היינט פון אן איינהארן און א נאזהארן. די ביידע קען עס נישט זיין, ווייל א נאזהארן איז נישט כשר צום עסן און אן איינהארן איז א פאנטאזיע אין ערשטן פלאץ, און דא רעדט מען דאך להלכה פון א חיה וואס מ'מעג עסן.

פון דער גמרא זעען מיר אז דער קרש באלאנגט צו דער משפחה פון הערשן (טביא איז צבי אין אראמיש), און רש"י טייטשט טאקע דיי"ן בלע"ז, וואס דאס איז אין ענגליש Dama. אנדערע ווילן זאגן אז דאס איז דער אראבישער רְאֵם. איינע פון די סיבות אזוי צו טראכטן איז ווייל אינעם תרגום השבעים ווערט רְאֵם געטייטשט אלס monokeros; מאָנאָ מיינט איינס, און קעראָס מיינט הארן. ס'בלייבט נאר איבער צו פארשטיין פארוואס טאקע זאלן די ביידע צוויי-הערנערדיגע באשעפענישן ווערן אנגערופן על שם איין הארן.

אין ספר שיחת חולין קומט ער אויף מיט אן אינטערעסאנטן חידוש: דער קרש איז א זשיראף! דאס וועט שטימען מיט דעם אז ער איז א טהור'ע חיה, ער דרייט זיך אין מדבר, איז זעכצן אמה גרויס, דער פעל איז קאלירפול ווי א תחש, און ער פארמאגט אן איבריגן הארן אויפ'ן שטערן. ער ברענגט דערויף א מהר"ם שיף אז קרן אחת מיינט די גמרא אן איבריגער הארן, און נישט אז ס'פארמאגט בלויז איין הארן.

[יש הנאה]

הוהא! וואס דער ווארפט דא צאם...

[אזכרה נגינתי בלילה]

צ/ק

anecdote

[דרייטצעך]

צ/ק

anecdote

אנעקדאט.

[צו געזונט]

אנעקדאט איז די ווארט
אין לענגער. א אינטערסאנטע איינצעלנע פונקט פון א לענגערע ערצעלונג

[היסטאריש]

הוהא! וואס דער ווארפט דא צאם...

ש'כח גרשון.

[אזכרה נגינתי בלילה]

צ/ק

anecdote

אנעקדאט.

אנעקדאט איז די ווארט
אין לענגער. א אינטערסאנטע איינצעלנע פונקט פון א לענגערע ערצעלונג

יישר כחכם

[ירקרקות]

אקעי!
פוך איז די געפילעכץ אין א פעדערנע דאכענע און דאס מאכט עס דופטיג און קושענדיק!

כ'האב אמאל געהערט אן אויסדרוק פון א (שטענדיג) הונגעריגן אז ער וויל 'פוכיגע חלות', היצטערט כאפ איך וואס ער האט געמיינט.
הגם איך גלויב אז ער האט עס נישט געוואלט תוכו כברו, און אודאי ערווארטעט עס זאל זיין ראפאגאש מבחוץ ופוכיג מבפנים.

אן עקסעלענט מארקעטינג איידיע פאר א בעקעריי, וכל הקודם זכה.

העי, ס'איז געטרעידמארקט.

[יחליצך]

אין ספר שיחת חולין קומט ער אויף מיט אן אינטערעסאנטן חידוש: דער קרש איז א זשיראף! דאס וועט שטימען מיט דעם אז ער איז א טהור'ע חיה, ער דרייט זיך אין מדבר, איז זעכצן אמה גרויס, דער פעל איז קאלירפול ווי א תחש, און ער פארמאגט אן איבריגן הארן אויפ'ן שטערן. ער ברענגט דערויף א מהר"ם שיף אז קרן אחת מיינט די גמרא אן איבריגער הארן, און נישט אז ס'פארמאגט בלויז איין הארן.

אגב, רב סעדי' גאון בפירושו עה"ת טייטשט "זמר" פון פר' ראה א זשיראף

[גרשון]

אין ספר שיחת חולין קומט ער אויף מיט אן אינטערעסאנטן חידוש: דער קרש איז א זשיראף! דאס וועט שטימען מיט דעם אז ער איז א טהור'ע חיה, ער דרייט זיך אין מדבר, איז זעכצן אמה גרויס, דער פעל איז קאלירפול ווי א תחש, און ער פארמאגט אן איבריגן הארן אויפ'ן שטערן. ער ברענגט דערויף א מהר"ם שיף אז קרן אחת מיינט די גמרא אן איבריגער הארן, און נישט אז ס'פארמאגט בלויז איין הארן.

אגב, רב סעדי' גאון בפירושו עה"ת טייטשט "זמר" פון פר' ראה א זשיראף

יא, ידוע. און אויף דעם בויט זיך טאקע דער פשט, ווייל די גמרא זאגט אז ס'איז א חיה טהורה, מוז עס בעל כרחך זיין אין כלל פון איינער פון די צען חיות אויסגערעכנט אין פסוק.

[פראקטיש]

אקעי!
פוך איז די געפילעכץ אין א פעדערנע דאכענע און דאס מאכט עס דופטיג און קושענדיק!

כ'האב אמאל געהערט אן אויסדרוק פון א (שטענדיג) הונגעריגן אז ער וויל 'פוכיגע חלות', היצטערט כאפ איך וואס ער האט געמיינט.
הגם איך גלויב אז ער האט עס נישט געוואלט תוכו כברו, און אודאי ערווארטעט עס זאל זיין ראפאגאש מבחוץ ופוכיג מבפנים.

אן עקסעלענט מארקעטינג איידיע פאר א בעקעריי, וכל הקודם זכה.

העי, ס'איז געטרעידמארקט.

איך דארף ראיעלטי

[א גלעזעל חכמה]

Nonchalant
אין אידיש?

[גרשון]

גלייכגילטיג.

סינאנימען: קאלט, קאלטבלוטיג, אומבארירט, רואיג.

[פראקטיש]

גלייכגילטיג.

סיריעס? קיינמאל געוואוסט

[שמחת עולם]

גלייכגילטיג.

סינאנימען: קאלט, קאלטבלוטיג, אומבארירט, רואיג.

אויך 'געלאסן'

[גרשון]

גלייכגילטיג.

סיריעס? קיינמאל געוואוסט

קוק עס נאך אין סיי וועלכן ווערטערבוך. א שיינע ליסטע דא (איך גלייך זייער דעם וועבסייט).

@שמחת עולם, איך האב געזען אז אזוי טייטשט גוגל אויף דייטש, אבער איך מיין אין אידיש ניצט מען געלאסן בעיקר אויף gentle, leisurely.

[א גלעזעל חכמה]

א דאנק גרשון

[אבינו אתה]

וויאזוי זאגט מען "מסכים געווען" אין ריין אידיש?

צוגעשטימט.

שכוח חילי.

אבער עפעס מאכט מיר "צוגעשטימט" א בליק ווי בלויז צוגעשטימט מיט א שאקל מיט די קאפ, איך זוך עפעס א בעסערע ווארט וואס באדייט אז ער האט געקענט באשטיין צו טון, און ער האט טאקע געטון.

למשל: מושי האט מסכים געווען אוועקצוגיין ווען איך האב אים געבעטן, כ'מיין אז צוגעשטימט קלעבט עפעס נישט אזוי אריין דא.

יו גאט די פאוינט?

באוויליגט, איז איינגעגאנגען

"מסכים געווען" אין אידיש פלעגט מען זאגן "באשטאנען" (מלשון געקענט באשטיין) = מקור: לשון קדשו מרביה"ק

[פראקטיש]

וויאזוי זאגט מען "מסכים געווען" אין ריין אידיש?

צוגעשטימט.

שכוח חילי.

אבער עפעס מאכט מיר "צוגעשטימט" א בליק ווי בלויז צוגעשטימט מיט א שאקל מיט די קאפ, איך זוך עפעס א בעסערע ווארט וואס באדייט אז ער האט געקענט באשטיין צו טון, און ער האט טאקע געטון.

למשל: מושי האט מסכים געווען אוועקצוגיין ווען איך האב אים געבעטן, כ'מיין אז צוגעשטימט קלעבט עפעס נישט אזוי אריין דא.

יו גאט די פאוינט?

באוויליגט, איז איינגעגאנגען

"מסכים געווען" אין אידיש פלעגט מען זאגן "באשטאנען" (מלשון געקענט באשטיין) = מקור: לשון קדשו מרביה"ק

וואס איז מיט דיר וואס?

די מקור איז דער גראמער.

יעדער איז מסכים, יעדער באשטייט,
ער גייט ער גייט.

[אבינו אתה]

צוגעשטימט.

שכוח חילי.

אבער עפעס מאכט מיר "צוגעשטימט" א בליק ווי בלויז צוגעשטימט מיט א שאקל מיט די קאפ, איך זוך עפעס א בעסערע ווארט וואס באדייט אז ער האט געקענט באשטיין צו טון, און ער האט טאקע געטון.

למשל: מושי האט מסכים געווען אוועקצוגיין ווען איך האב אים געבעטן, כ'מיין אז צוגעשטימט קלעבט עפעס נישט אזוי אריין דא.

יו גאט די פאוינט?

באוויליגט, איז איינגעגאנגען

"מסכים געווען" אין אידיש פלעגט מען זאגן "באשטאנען" (מלשון געקענט באשטיין) = מקור: לשון קדשו מרביה"ק

וואס איז מיט דיר וואס?

די מקור איז דער גראמער.

יעדער איז מסכים, יעדער באשטייט,
ער גייט ער גייט.

ריכטיג. אבער "באשטייט" איז די טייטש פון "איז מסכים" בלשון הוה, און די שאלה איז געווען אויף "מסכים געווען" בלשון עבר, און אויף דעם איז די טייטש "באשטאנען"

[פראקטיש]

שכוח חילי.

אבער עפעס מאכט מיר "צוגעשטימט" א בליק ווי בלויז צוגעשטימט מיט א שאקל מיט די קאפ, איך זוך עפעס א בעסערע ווארט וואס באדייט אז ער האט געקענט באשטיין צו טון, און ער האט טאקע געטון.

למשל: מושי האט מסכים געווען אוועקצוגיין ווען איך האב אים געבעטן, כ'מיין אז צוגעשטימט קלעבט עפעס נישט אזוי אריין דא.

יו גאט די פאוינט?

באוויליגט, איז איינגעגאנגען

"מסכים געווען" אין אידיש פלעגט מען זאגן "באשטאנען" (מלשון געקענט באשטיין) = מקור: לשון קדשו מרביה"ק

וואס איז מיט דיר וואס?

די מקור איז דער גראמער.

יעדער איז מסכים, יעדער באשטייט,
ער גייט ער גייט.

ריכטיג. אבער "באשטייט" איז די טייטש פון "איז מסכים" בלשון הוה, און די שאלה איז געווען אויף "מסכים געווען" בלשון עבר, און אויף דעם איז די טייטש "באשטאנען"

גערעכט, מסכים.

[יחליצך]

וויאזוי זאגט מען "מסכים געווען" אין ריין אידיש?

צוגעשטימט.

שכוח חילי. אבער עפעס מאכט מיר "צוגעשטימט" א בליק ווי בלויז צוגעשטימט מיט א שאקל מיט די קאפ, איך זוך עפעס א בעסערע ווארט וואס באדייט אז ער האט געקענט באשטיין צו טון, און ער האט טאקע געטון. למשל: מושי האט מסכים געווען אוועקצוגיין ווען איך האב אים געבעטן, כ'מיין אז צוגעשטימט קלעבט עפעס נישט אזוי אריין דא. יו גאט די פאוינט?

באוויליגט, איז איינגעגאנגען

"מסכים געווען" אין אידיש פלעגט מען זאגן "באשטאנען" (מלשון געקענט באשטיין) = מקור: לשון קדשו מרביה"ק

כ'האב מיך ענדליך דערמאנט: הסכמה = גוטהייסונג