אמעריקע'ס גרונדען: "אינדיווידואליזם"

[צל עובר]

ווען ביידן זאגט ווען איבער הונדערט מיליאן פער טאג, וואלט מען געווען ביזי דערמיט פאר א וואך...

[למדן וצדיק]

אמעריקע איז נישט געווען די ערשטע פלאץ אויף דער וועלט ווי מען האט עס איינגעפירט.

איינגעפירט וואס? פרייהייט און רעכטן? וועלכע לאנד איז געווען פארדעם?

[צל עובר]

געוויסע יונישע שטעט.

רוים אנהויב. (אויך נאר אויף פאפיר, אזוי ווי אמעריקע ווי אנהייב האבן אויך נאר ווייסע לאנד אייגענטימער געקענט שטימען.)

אין וועלכע שפראך מיינט איר זענען דעמאקראטיע און רעפאבליק?


אמעריקע האט זיך געלערנט פון טייל פון זייערע מיסטעיקס, היינט איז שוין דא אסאך לענדער וואס האבן זיך געלערנט פון אמעריקע'ס מיסטעיקס.

[למדן וצדיק]

אין יון און אין רוים איז געווען (א שטיקל) דעמאקראטיע, נישט קיין פרייהייט און רעכטן... די פאונדינג פאטערס זענען געווען קעגן דעמאקראטיע, ווי הרב @מסתמא האט שיין מסביר געווען. דאס ווארט "דעמאקראטיע" ווערט קיין איינמאל נישט דערמאנט אין דער קאנסטיטוציע.

[וואס טוט זיך]

און אז מען רעדט שוין פון די הייליגע פאטערס.

פון די גרעסטע ליגענט אויף דער וועלט איז וואס מען פארקויפט אין די אמעריקאנער שולעס דאס וואס די פאטערס האבן איינגערעדט כאילו אז מען האט זיך אפגעטיילט פשוט ווייל דער קעניג איז נישט געווען יושר'דיג.

ווען די זעלבע קאנסטיטוציע איז קלאר מכשיר קנעכטשאפט, און די זעלבע מענטשן האבן ערמארדעט די נאטיווע אמעריקאנער ווי די חיות פון וואלד און אנגעפיפן אפילו אלע לעגאלע אפמאכן מיט זיי פאר בערך הונדערט יאר.

זיי האבן נישט געגלייבט בכלל אז עס איז סעלף עוידענט טרוט אז אלע מענטשן זענען באשאפן אייניג, מיט גיט געגעבענע רעכטן פון פרייהייט און צו זיין פרייליך און צופרידן. עטליעסט אז זיי האבן זיך נישט אויפגעפירט ווי אזעלכע וואס גלייבן אזוי פאר אנדערע די זעלבע ווי פאר זיך.

סך הכל האבן זיי זיך נישט געהאלטן ביים אונטערווארפן דעם יאך פון דעם קעניג.

ס'אפילו געווען געוויסע טאטעס וואס האבן געוואלט איינפירן א געהעריגע מאנארכיע און אויפנעמען אן אייגענע קעניג פונקט ווי אין ענגלאנד, זיי האבן נאר געוואלט ס'זאל זיין זייער "אייגענע" קעניג.



אוודאי איז נישט גוט צו אינגאנצן טוישן די קונסטיטוציע, אמעריקע'ס קונסטיטוציע איז די עלטסטע, און וועגן דעם שטייט זי ווי זי שטייט, די יסודות פונעם אמעריקאנעם 3 ברענטש רעגירונג, זענען זייער גוטע.
אבער ס'פשוט נישט מעגליך אז חברה 250 יאר צוריק זאלן וויסן היינטיגע געברויכען.
זיי האבן עס אליינס פארשטאנען, און וועגן דעם אריינגעשטעלט דעם "אמענדמענט אפציע", וואס מ'האט שוין גענוצט 27! מאל.
צייטן טוישן זיך, און מיט דעם די געברויכען.

[פעיק ניוז]

פרייהייט - ליבערטי, און פאלק פירערשאפט - דעמאקרעסי, זענען צוויי באזונדערע זאכן. אמעריקע איז געשטעלט אויף ביידע אייניג.

[פעיק ניוז]

אין יון און אין רוים איז געווען (א שטיקל) דעמאקראטיע, נישט קיין פרייהייט און רעכטן... די פאונדינג פאטערס זענען געווען קעגן דעמאקראטיע, ווי הרב @מסתמא האט שיין מסביר געווען. דאס ווארט "דעמאקראטיע" ווערט קיין איינמאל נישט דערמאנט אין דער קאנסטיטוציע.

פרייהייט - ליבערטי, און פאלק פירערשאפט - דעמאקרעסי, זענען צוויי באזונדערע זאכן. אמעריקע איז געשטעלט אויף ביידע אייניג.

[פעיק ניוז]

ווען ביידן זאגט ווען איבער הונדערט מיליאן פער טאג, וואלט מען געווען ביזי דערמיט פאר א וואך...

פאר דיין טובה, מעק עס אויס.... קיינער וועט נישט פארשטיין וואס דו שרייבסט.

[צל עובר]

ווען ביידן זאגט ווען איבער הונדערט מיליאן פער טאג, וואלט מען געווען ביזי דערמיט פאר א וואך...

פאר דיין טובה, מעק עס אויס.... קיינער וועט נישט פארשטיין וואס דו שרייבסט.

פאר ווער עס ווייסט נישט.

אזוי האט פעיק געשריבן בטעות, אזוי ווי עס מאכט זיך כסדר ביי יעדן נארמאלן מענטש.

[פעיק ניוז]

יעצט איז גוט.

[נשמת השכל]

סדום איז געבויט אויף שלי שלי ושלך שלך, כלל ישראל איז געבויט כולנו בני איש אחד נחנו.

כאנישט קיין אנונג. אין מיין תורה איז פארהאן א שולחן ערוך, און אין דיזן שולחן ערוך איז פארהאן א חלק וועלעכע רופט זיך 'חושן משפט', וואס דארטן ווערט מבואר פונקטליך ווי אזוי עס ארבייט דער 'שלי שלי ושלך שלך'.

און גראדע אינטערעסאנט, אז טאקע דיזן תורה וועלעכע ענטהאלט אטע דעם חלק פון שולחן ערוך - איז געגעבן געווארן טאקע צו אט דיזן כלל ישראל וועלעכע איז 'כולנו בני איש אחד נחנו'..


עכ"פ, אזויפיל יא, אז די סיפא פון יענע משנה 'שלי שלי ושלך שלי' - דאס זענען די היינטיגע ליבעראלן זייער גוט מקיים.

[זיסע פיש]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

די זעלבע זאך מיט די אמעריקאנע רעוואלאציע, וואס כאטש וואס דאס איז געווען א ריזיגע דורך בראך איז דאס ווייט פון געווען גיט אקעגען די היינטיגע דעמעקראטישע לענדער, עס איז נעריש צו זאגן אז ציליב וואס זיי זענען געווען די ערשטע זענען זיי די בעסטע, יעדע נערמאלע מענטש פארשטייט אליין אז די ערשטע מאדל פון יעדע זאך איז שוואכער ווי די לעצטיגע מאדעל.

מען דארף נישט ברענגען א ראיה מער ווי דעם אז למעשה האט מען פאקטיש געטוישט דורך צו לייגן געוויסע אמענדמענטס צו די קאנסטעטויציע, אבער דאס נערישע טענה וואס די קאנסערוועטיוון טענה'נן אז וויבאלד דאס איז די עלסטע טאר מען דאס נישט טוישן, איז דאך ממש נישט צו גלייבן עס איז דאך דא צענדליגע נייערע קאנסטעטויציעס פון אנדערע לענדער וואס פארשפארן פיל פון די פראבלעמען וואס די לאנד פלאגט זיך, איך קיק דאס אן ווי איינער פארט נאך ארים מיט די ערשטע מאדעל קאר ציליב וואס דאס איז די עלסטע.

און די מין נערישקייט וואס מען קען שרייבן כאלו די קאנסטעטויציע שרייבערס פון די פאראייניגטע שטאטן זענען געווען דערהויבענע מענטשן און כמעט נביאם, און זיי האבן פשוט אינזין געהאט די פסוק כי בצלם אלוקים נברא האדם, איך מיין ליין אביסל פון זייער פערזענליכע לעבן זיי זענען אין יעדעס פאל נישט געווען בעסער ווי יעדע מגושמ'דיגע גוי, און געוויסע פון זיי נאך ערגער.

די שרייבער'ס האבן סך הכל געהאט א געוויסע געדאנק פון פרייהייט וואס זיי זענען אויף געקימען, און זיי האבן געשריבן די קאנסטעטויציע לויט זייער צריקגעשטאנענע וועג פון טראכטן וואס איז געווען נערמאל און זייער צייט, אבער און די זעלבע צייט האבן די גאר געהויבענע חברה נישט מסכים געווען אויף צו געבען זייער פערזענליכע באקוועמליכקייט פון האבן קנעכט, כאטש וואס זיי-געוויסע קנעכט האבן אפגעשיקט א בריוו צו פרעגן וואס זייער פרייהייט איז אנדערש פון די שרייבערס.

און בכלל די גאנצע פרייהייט וואס זיי האבן דעמאלס געגעבען איז סך הכל געגעבען געווארן פאר די עליטע ווייסע רייכע מענער, וואס יעדער פארשטייט היינט אז דאס האט געמיזט געטוישט ווערן און עס איז טאקע שוין געטוישט געווארן פאר יארן ציריק,

איז קים מיר נישט יעצט זאגן אז דאס איז געשריבן געווארן דורך די קליגסטע און דערהויבענסטע מענטשן וואס זענען געווען די ערשטע דאס אויסצוטרעפן, ווען די פארשטייסט אליין אז מען האלט עס און איין טוישן, און וואס זיי האבן געשריבן איז געווען ווייט פון א דבר השלום, סך הכל זענען זיי געווען די ערשטע אויפצוקימען מיט א געוויסע געדאנק וואס היינטיגע צייטן איז דאס היבש צריק געבליבן, און מען דארף עס טוישן, און מען האלט עס און איין טוישן.

[פארצייטיש]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

די זעלבע זאך מיט די אמעריקאנע רעוואלאציע, וואס כאטש וואס דאס איז געווען א ריזיגע דורך בראך איז דאס ווייט פון געווען גיט אקעגען די היינטיגע דעמעקראטישע לענדער, עס איז נעריש צו זאגן אז ציליב וואס זיי זענען געווען די ערשטע זענען זיי די בעסטע, יעדע נערמאלע מענטש פארשטייט אליין אז די ערשטע מאדל פון יעדע זאך איז שוואכער ווי די לעצטיגע מאדעל.

מען דארף נישט ברענגען א ראיה מער ווי דעם אז למעשה האט מען פאקטיש געטוישט דורך צו לייגן געוויסע אמענדמענטס צו די קאנסטעטויציע, אבער דאס נערישע טענה וואס די קאנסערוועטיוון טענה'נן אז וויבאלד דאס איז די עלסטע טאר מען דאס נישט טוישן, איז דאך ממש נישט צו גלייבן עס איז דאך דא צענדליגע נייערע קאנסטעטויציעס פון אנדערע לענדער וואס פארשפארן פיל פון די פראבלעמען וואס די לאנד פלאגט זיך, איך קיק דאס אן ווי איינער פארט נאך ארים מיט די ערשטע מאדעל קאר ציליב וואס דאס איז די עלסטע.

און די מין נערישקייט וואס מען קען שרייבן כאלו די קאנסטעטויציע שרייבערס פון די פאראייניגטע שטאטן זענען געווען דערהויבענע מענטשן און כמעט נביאם, און זיי האבן פשוט אינזין געהאט די פסוק כי בצלם אלוקים נברא האדם, איך מיין ליין אביסל פון זייער פערזענליכע לעבן זיי זענען אין יעדעס פאל נישט געווען בעסער ווי יעדע מגושמ'דיגע גוי, און געוויסע פון זיי נאך ערגער.

די שרייבער'ס האבן סך הכל געהאט א געוויסע געדאנק פון פרייהייט וואס זיי זענען אויף געקימען, און זיי האבן געשריבן די קאנסטעטויציע לויט זייער צריקגעשטאנענע וועג פון טראכטן וואס איז געווען נערמאל און זייער צייט, אבער און די זעלבע צייט האבן די גאר געהויבענע חברה נישט מסכים געווען אויף צו געבען זייער פערזענליכע באקוועמליכקייט פון האבן קנעכט, כאטש וואס זיי-געוויסע קנעכט האבן אפגעשיקט א בריוו צו פרעגן וואס זייער פרייהייט איז אנדערש פון די שרייבערס.

און בכלל די גאנצע פרייהייט וואס זיי האבן דעמאלס געגעבען איז סך הכל געגעבען געווארן פאר די עליטע ווייסע רייכע מענער, וואס יעדער פארשטייט היינט אז דאס האט געמיזט געטוישט ווערן און עס איז טאקע שוין געטוישט געווארן פאר יארן ציריק,

איז קים מיר נישט יעצט זאגן אז דאס איז געשריבן געווארן דורך די קליגסטע און דערהויבענסטע מענטשן וואס זענען געווען די ערשטע דאס אויסצוטרעפן, ווען די פארשטייסט אליין אז מען האלט עס און איין טוישן, און וואס זיי האבן געשריבן איז געווען ווייט פון א דבר השלום, סך הכל זענען זיי געווען די ערשטע אויפצוקימען מיט א געוויסע געדאנק וואס היינטיגע צייטן איז דאס היבש צריק געבליבן, און מען דארף עס טוישן, און מען האלט עס און איין טוישן.

[גיי פארשטיי]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

די זעלבע זאך מיט די אמעריקאנע רעוואלאציע, וואס כאטש וואס דאס איז געווען א ריזיגע דורך בראך איז דאס ווייט פון געווען גיט אקעגען די היינטיגע דעמעקראטישע לענדער, עס איז נעריש צו זאגן אז ציליב וואס זיי זענען געווען די ערשטע זענען זיי די בעסטע, יעדע נערמאלע מענטש פארשטייט אליין אז די ערשטע מאדל פון יעדע זאך איז שוואכער ווי די לעצטיגע מאדעל.

מען דארף נישט ברענגען א ראיה מער ווי דעם אז למעשה האט מען פאקטיש געטוישט דורך צו לייגן געוויסע אמענדמענטס צו די קאנסטעטויציע, אבער דאס נערישע טענה וואס די קאנסערוועטיוון טענה'נן אז וויבאלד דאס איז די עלסטע טאר מען דאס נישט טוישן, איז דאך ממש נישט צו גלייבן עס איז דאך דא צענדליגע נייערע קאנסטעטויציעס פון אנדערע לענדער וואס פארשפארן פיל פון די פראבלעמען וואס די לאנד פלאגט זיך, איך קיק דאס אן ווי איינער פארט נאך ארים מיט די ערשטע מאדעל קאר ציליב וואס דאס איז די עלסטע.

און די מין נערישקייט וואס מען קען שרייבן כאלו די קאנסטעטויציע שרייבערס פון די פאראייניגטע שטאטן זענען געווען דערהויבענע מענטשן און כמעט נביאם, און זיי האבן פשוט אינזין געהאט די פסוק כי בצלם אלוקים נברא האדם, איך מיין ליין אביסל פון זייער פערזענליכע לעבן זיי זענען אין יעדעס פאל נישט געווען בעסער ווי יעדע מגושמ'דיגע גוי, און געוויסע פון זיי נאך ערגער.

די שרייבער'ס האבן סך הכל געהאט א געוויסע געדאנק פון פרייהייט וואס זיי זענען אויף געקימען, און זיי האבן געשריבן די קאנסטעטויציע לויט זייער צריקגעשטאנענע וועג פון טראכטן וואס איז געווען נערמאל און זייער צייט, אבער און די זעלבע צייט האבן די גאר געהויבענע חברה נישט מסכים געווען אויף צו געבען זייער פערזענליכע באקוועמליכקייט פון האבן קנעכט, כאטש וואס זיי-געוויסע קנעכט האבן אפגעשיקט א בריוו צו פרעגן וואס זייער פרייהייט איז אנדערש פון די שרייבערס.

און בכלל די גאנצע פרייהייט וואס זיי האבן דעמאלס געגעבען איז סך הכל געגעבען געווארן פאר די עליטע ווייסע רייכע מענער, וואס יעדער פארשטייט היינט אז דאס האט געמיזט געטוישט ווערן און עס איז טאקע שוין געטוישט געווארן פאר יארן ציריק,

איז קים מיר נישט יעצט זאגן אז דאס איז געשריבן געווארן דורך די קליגסטע און דערהויבענסטע מענטשן וואס זענען געווען די ערשטע דאס אויסצוטרעפן, ווען די פארשטייסט אליין אז מען האלט עס און איין טוישן, און וואס זיי האבן געשריבן איז געווען ווייט פון א דבר השלום, סך הכל זענען זיי געווען די ערשטע אויפצוקימען מיט א געוויסע געדאנק וואס היינטיגע צייטן איז דאס היבש צריק געבליבן, און מען דארף עס טוישן, און מען האלט עס און איין טוישן.

איך זעה עס פעלט דיר א בעיסיק ידיעה וואס דאס הייסט קאנסטעטוציע, אבער אין קורצע ווערטער ווען מענטשן נעמן זיך צאם עפעס צו טוהן און מען שטעלט אוועק די יסודות אויף וואס ער זאך גייט שטיין, און מען קען דעס נישט אוועק רירן אפי' אויב די רוב וויל עפעס אנדערש חוץ אויב עס קומט נאך די פארשריפטן וואס עס איז דא דעס ארום צוטוישן.

און אדרבא, מיט דעם וואס מען האט שוין די קאנסטעטוציע אסאך געטוישט ווייזט אז מען קען עס טוישן אויב איז עס א זאך וואס קען שוין נישט גיין היינט צוטאגס, אבער ווי לאנג דו האסט נישט די פארלאנגטע צאהל וועגן וויאזוי עס צו טוישן קענסטו דעס נישט טוהן.

[גיי פארשטיי]

סדום איז געבויט אויף שלי שלי ושלך שלך, כלל ישראל איז געבויט כולנו בני איש אחד נחנו.

אבער דעס אינקלודעט נישט גויים, און אדרבא דעס איז די ליבעראלע שיטה דו טארט נישט העלפן פאר א צווייטן יוד ווייל ער איז דיין ברודער, ווייל דעס איז ראסיזם, עיין ני"ט ארטיקל קעגן משה מארגרעטן.

[גיי פארשטיי]

און אז מען רעדט שוין פון די הייליגע פאטערס.

פון די גרעסטע ליגענט אויף דער וועלט איז וואס מען פארקויפט אין די אמעריקאנער שולעס דאס וואס די פאטערס האבן איינגערעדט כאילו אז מען האט זיך אפגעטיילט פשוט ווייל דער קעניג איז נישט געווען יושר'דיג.

ווען די זעלבע קאנסטיטוציע איז קלאר מכשיר קנעכטשאפט, און די זעלבע מענטשן האבן ערמארדעט די נאטיווע אמעריקאנער ווי די חיות פון וואלד און אנגעפיפן אפילו אלע לעגאלע אפמאכן מיט זיי פאר בערך הונדערט יאר.

זיי האבן נישט געגלייבט בכלל אז עס איז סעלף עוידענט טרוט אז אלע מענטשן זענען באשאפן אייניג, מיט גיט געגעבענע רעכטן פון פרייהייט און צו זיין פרייליך און צופרידן. עטליעסט אז זיי האבן זיך נישט אויפגעפירט ווי אזעלכע וואס גלייבן אזוי פאר אנדערע די זעלבע ווי פאר זיך.

סך הכל האבן זיי זיך נישט געהאלטן ביים אונטערווארפן דעם יאך פון דעם קעניג.

ס'אפילו געווען געוויסע טאטעס וואס האבן געוואלט איינפירן א געהעריגע מאנארכיע און אויפנעמען אן אייגענע קעניג פונקט ווי אין ענגלאנד, זיי האבן נאר געוואלט ס'זאל זיין זייער "אייגענע" קעניג.



אוודאי איז נישט גוט צו אינגאנצן טוישן די קונסטיטוציע, אמעריקע'ס קונסטיטוציע איז די עלטסטע, און וועגן דעם שטייט זי ווי זי שטייט, די יסודות פונעם אמעריקאנעם 3 ברענטש רעגירונג, זענען זייער גוטע.
אבער ס'פשוט נישט מעגליך אז חברה 250 יאר צוריק זאלן וויסן היינטיגע געברויכען.
זיי האבן עס אליינס פארשטאנען, און וועגן דעם אריינגעשטעלט דעם "אמענדמענט אפציע", וואס מ'האט שוין גענוצט 27! מאל.
צייטן טוישן זיך, און מיט דעם די געברויכען.

איך זעה עס פעלט דיר א בעיסיק ידיעה וואס דאס הייסט קאנסטעטוציע, אבער אין קורצע ווערטער ווען מענטשן נעמן זיך צאם עפעס צו טוהן און מען שטעלט אוועק די יסודות אויף וואס ער זאך גייט שטיין, און מען קען דעס נישט אוועק רירן אפי' אויב די רוב וויל עפעס אנדערש חוץ אויב עס קומט נאך די פארשריפטן וואס עס איז דא דעס ארום צוטוישן.

און אדרבא, מיט דעם וואס מען האט שוין די קאנסטעטוציע אסאך געטוישט ווייזט אז מען קען עס טוישן אויב איז עס א זאך וואס קען שוין נישט גיין היינט צוטאגס, אבער ווי לאנג שו האסט נישט די פארלאנגטע צאהל וועגן וויאזוי עס צו טוישן קענסטו דעס נישט טוהן.

[גיי פארשטיי]

סדום איז געבויט אויף שלי שלי ושלך שלך, כלל ישראל איז געבויט כולנו בני איש אחד נחנו.

כאנישט קיין אנונג. אין מיין תורה איז פארהאן א שולחן ערוך, און אין דיזן שולחן ערוך איז פארהאן א חלק וועלעכע רופט זיך 'חושן משפט', וואס דארטן ווערט מבואר פונקטליך ווי אזוי עס ארבייט דער 'שלי שלי ושלך שלך'.

און גראדע אינטערעסאנט, אז טאקע דיזן תורה וועלעכע ענטהאלט אטע דעם חלק פון שולחן ערוך - איז געגעבן געווארן טאקע צו אט דיזן כלל ישראל וועלעכע איז 'כולנו בני איש אחד נחנו'..


עכ"פ, אזויפיל יא, אז די סיפא פון יענע משנה 'שלי שלי ושלך שלי' - דאס זענען די היינטיגע ליבעראלן זייער גוט מקיים.

[פעיק ניוז]

זייער שיינע דרשה @זיסע. אבער ווי קומט עס דא אריין? דא איז דאך די רעדע פון אוועקנעמען די 'אינדיווידואליזם' פון די מענטשהייט. עפעס וואס איז נישט מער פרייהייט, נאר פארקערט. וואלט ווען די רעדע געווען איבער געבן מער פרייהייט פאר מענטשן, וואלט דיין ארגומענט געמאכט סענס, אז מען דארף היינט געבן מער פרייהייט פאר די מענטשהייט. אבער דא איז דאך די רעדע פון פונקט דאס פארקערטע. אויב איז אפשאפן קנעכטשאפט מער פאראויס געטראכט, דאן וויאזוי איז איינצוימען דעם יחיד'ס רעכטן אויך פאראויס געטראכט? ממה נפשך?

לאזן דעם יחיד מיט זיינע רעכטן, איז קיינמאל נישט קיין סתירה מיט די קאנסטיטוציע, און איז אלעמאל מער פאראויס געטראכט, ווי דאס איינצוימען דעם יחיד'ס רעכטן. זינט אונטערדרוקן די מענטשהייט איז זייער א צוריק געשטאנענע מיינד סעט.

אויסער דעם, איז שקר אז מען האט געגעבן פרייהייט נאר פאר די עליטע.

אגב ממש, איך כאפ נישט די מעכטיגקייט פון אראפלייגן די פאונדינג פאדערס אלס נביאים און געהויבענע לייט. זיי זענען בסך הכל געווען פשוט'ע קלוגע מענטשן מיט א שטארקן ווילן צו טוישן זאכן למוטב.

[למדן וצדיק]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

דער משל איז נישט אזוי דומה לנמשל. דער ערשטער קאר איז נישט טאקע דער בעסטער, אבער א קאר וואס האלט דאס לענגסטע, אן דאס דארפן צופיל מאל פיקסן, ווייזט יא אז דאס איז דער בעסטער. קיין איין קאנסטיטוציע אין דער וועלט קען זיך נישט פארגלייכן צו דער אמעריקאנער קאנסטיטוציע. עס איז דער עלטסטער קאנסטיטוציע איבער דער וועלט און כמעט וואס מען האט עס נישט געטוישט במשך די יארן. 27 אמענדמענטס פאר א קאנסטיטוציע וואס איז אלט כמעט 250 יאר איז זייער, זייער א קליינער נומער. רוב פון די אמענדמענטס זענען נישט מער ווי קליינע טעכנישע הוספות וואס איז נישט געהעריג אויסגעשמועסט געווארן אין דער אריגינעלער קאנסטיטוציע. דער ביל אף רייטס איז עד היום הזה געבליבן אומבארירט.

[צל עובר]

סדום איז געבויט אויף שלי שלי ושלך שלך, כלל ישראל איז געבויט כולנו בני איש אחד נחנו.

אבער דעס אינקלודעט נישט גויים, און אדרבא דעס איז די ליבעראלע שיטה דו טארט נישט העלפן פאר א צווייטן יוד ווייל ער איז דיין ברודער, ווייל דעס איז ראסיזם, עיין ני"ט ארטיקל קעגן משה מארגרעטן.

אודאי אזוי, די ליבעראלן קוקן דאך אראפ כלל ישראל פאר אזאנע ארגאניזאציעס ווי הצלה און ביקור חולים...

[צל עובר]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

דער משל איז נישט אזוי דומה לנמשל. דער ערשטער קאר איז נישט טאקע דער בעסטער, אבער א קאר וואס האלט דאס לענגסטע, אן דאס דארפן צופיל מאל פיקסן, ווייזט יא אז דאס איז דער בעסטער. קיין איין קאנסטיטוציע אין דער וועלט קען זיך נישט פארגלייכן צו דער אמעריקאנער קאנסטיטוציע. עס איז דער עלטסטער קאנסטיטוציע איבער דער וועלט און כמעט וואס מען האט עס נישט געטוישט במשך די יארן. 27 אמענדמענטס פאר א קאנסטיטוציע וואס איז אלט כמעט 250 יאר איז זייער, זייער א קליינער נומער. רוב פון די אמענדמענטס זענען נישט מער ווי קליינע טעכנישע הוספות וואס איז נישט געהעריג אויסגעשמועסט געווארן אין דער אריגינעלער קאנסטיטוציע. דער ביל אף רייטס איז עד היום הזה געבליבן אומבארירט.

@זיסע!!!

עס איז טאקע ווייניג געטױשט, ווייל די קאנסטיטוציע רעליגיע גלויבער לאזן נישט טוישן..

[בעל מדרגה]

יעדער איינער פארשטייט אליין אז די ערשטע קאר וואס איז ערשינען אויפן מארקעט וואס כאטש אז עס איז געווען א גרויסע דורך בראך, איז דאס ווייט פון געווען די בעסטע קאר אויף די מארקעט, און אז די וועסט דאס קאמפירן צו סיי וועלעכע פון די היינטיגע קאר'ס אויף די מארקעט וועט יענע קאר זיין אויף סאך א שוואכערע לעוועל.

די זעלבע זאך מיט די אמעריקאנע רעוואלאציע, וואס כאטש וואס דאס איז געווען א ריזיגע דורך בראך איז דאס ווייט פון געווען גיט אקעגען די היינטיגע דעמעקראטישע לענדער, עס איז נעריש צו זאגן אז ציליב וואס זיי זענען געווען די ערשטע זענען זיי די בעסטע, יעדע נערמאלע מענטש פארשטייט אליין אז די ערשטע מאדל פון יעדע זאך איז שוואכער ווי די לעצטיגע מאדעל.

מען דארף נישט ברענגען א ראיה מער ווי דעם אז למעשה האט מען פאקטיש געטוישט דורך צו לייגן געוויסע אמענדמענטס צו די קאנסטעטויציע, אבער דאס נערישע טענה וואס די קאנסערוועטיוון טענה'נן אז וויבאלד דאס איז די עלסטע טאר מען דאס נישט טוישן, איז דאך ממש נישט צו גלייבן עס איז דאך דא צענדליגע נייערע קאנסטעטויציעס פון אנדערע לענדער וואס פארשפארן פיל פון די פראבלעמען וואס די לאנד פלאגט זיך, איך קיק דאס אן ווי איינער פארט נאך ארים מיט די ערשטע מאדעל קאר ציליב וואס דאס איז די עלסטע.

און די מין נערישקייט וואס מען קען שרייבן כאלו די קאנסטעטויציע שרייבערס פון די פאראייניגטע שטאטן זענען געווען דערהויבענע מענטשן און כמעט נביאם, און זיי האבן פשוט אינזין געהאט די פסוק כי בצלם אלוקים נברא האדם, איך מיין ליין אביסל פון זייער פערזענליכע לעבן זיי זענען אין יעדעס פאל נישט געווען בעסער ווי יעדע מגושמ'דיגע גוי, און געוויסע פון זיי נאך ערגער.

די שרייבער'ס האבן סך הכל געהאט א געוויסע געדאנק פון פרייהייט וואס זיי זענען אויף געקימען, און זיי האבן געשריבן די קאנסטעטויציע לויט זייער צריקגעשטאנענע וועג פון טראכטן וואס איז געווען נערמאל און זייער צייט, אבער און די זעלבע צייט האבן די גאר געהויבענע חברה נישט מסכים געווען אויף צו געבען זייער פערזענליכע באקוועמליכקייט פון האבן קנעכט, כאטש וואס זיי-געוויסע קנעכט האבן אפגעשיקט א בריוו צו פרעגן וואס זייער פרייהייט איז אנדערש פון די שרייבערס.

און בכלל די גאנצע פרייהייט וואס זיי האבן דעמאלס געגעבען איז סך הכל געגעבען געווארן פאר די עליטע ווייסע רייכע מענער, וואס יעדער פארשטייט היינט אז דאס האט געמיזט געטוישט ווערן און עס איז טאקע שוין געטוישט געווארן פאר יארן ציריק,

איז קים מיר נישט יעצט זאגן אז דאס איז געשריבן געווארן דורך די קליגסטע און דערהויבענסטע מענטשן וואס זענען געווען די ערשטע דאס אויסצוטרעפן, ווען די פארשטייסט אליין אז מען האלט עס און איין טוישן, און וואס זיי האבן געשריבן איז געווען ווייט פון א דבר השלום, סך הכל זענען זיי געווען די ערשטע אויפצוקימען מיט א געוויסע געדאנק וואס היינטיגע צייטן איז דאס היבש צריק געבליבן, און מען דארף עס טוישן, און מען האלט עס און איין טוישן.

[כאניש וואס צו טון]

זיסע, מ'האלט אלעס אין איין טוישן, אבער די יסודות אויף וואס די מעכעניזם איז געבויעט וועט קיינער נישט טוישן אויב שוין הינדערטער יארן וואס מ'בויעט זאכן אויף דעם יסוד און זיי ארבייטן איבערמעכטיג.

[זיסע פיש]

קיינער רעדט נישט פון טוישן די גאנצע קאנסטעטויציע, סך הכל פון געוויסע שטיקלעך וואס מען וויל ארויס נעמען אדער צולייגן, איז קים מיר נישט ענטפערן ווען מען וויל עפעס טוישן ווייל מען האלט אז עפעס איז נישט גוט, אז דאס איז די עלצטע, ווייל די זעלבע סיבה פארוואס די פארססט נישט ארים מיט די עלסטע מאדעל קאר.

איין משל אן אריינגיין און די עצם זאך, קיין איין אנדערע קאנסטעטויציע פון א אנדערע לאנד האט נישט און זיך קיין אמענדמענט וואס באשיצט גאון רעכטן, איז ווען די ווילסט זיך קימען טענה'נן איבער גאון קאנטראל קים נישט און זאג אז וויבאלד די קאנסטעטויציע שרייבט עס מיז זיין אז עס איז גוט און גערעכט, געדענק פשוט זיי זענען געווען די ערשטע און זיי זענען די עלסטע און אסאך האט זיך שוין געטוישט, און אסאך זאכן האבן זיי פשוט אריין געשריבן ווייל זיי זענען געווען צריק געבליבען (על כל פנים אקעגען אינזערע צייטן).

[פעיק ניוז]

קיינער טענה'ט נישט בלינדערהייט אז וויבאלד די קאנסטיטוציע האט אזוי געשריבן דארף מען עס אנהאלטן אויפ'ן ברייטסטן פארנעם. וועסט זען אז יעדער וואס איז מסביר פארוואס מען זאל נישט טוישן, וועט דיר אלעמאל מסביר זיין די סיבה פארוואס מען האט עס אזוי אויסגעשטעלט, און אז די סיבה איז נאך שייך פונקט אזוי ווי עס איז געווען שייך דעמאלט, ממילא זאל מען עס נישט טוישן.

איך גיי נישט יעצט אריינגיין אין דעם צו עס איז גערעכט צו נישט, וואס איך בין דיר מסביר איז, אז קיינער האלט נישט אז די פאונדינג פאדערס זענען געווען בני נביאים.