אידישע וועלט פארומס

לאמיר עס מאכן גאר קורץ: די מנהג אין רוב חסידישע קהילות איז צו זינגען קדיש תתקבל אום יו"ט (סארי סאטמארע מתפללים..), צו ארויפלייגן א לעבעדיגע ניגון אויף תתקבל איז נישט אזוי גרינג וויבאלד עס האט 8 שטיקלעך, חוץ אויב מען טוט אזויווי מאנכע און מען זינגט נאר ביז תתקבל, א זאך וואס איז זייער נישט געשמא...

ארבעט מער נישט קיין איינע פון בעאבאכטער'ס לינקס. ווער ס'האט דאס ביטע ארויפשטעלן. מאך מיר א געשעפט דו לייג ארויף פון ר' יוסל וואלדמאן און איך לייג ארויף וואס די דארפסט? לכבוד פורים - לעבעדיגע מוזיק קאלעקשאן נ.ב. איך האב קיין צייט באזוכן דא, אבער מען קען אייביג בעטן אינעם פריוואט קעסטל, און בע"ה...

ארבעט מער נישט קיין איינע פון בעאבאכטער'ס לינקס. ווער ס'האט דאס ביטע ארויפשטעלן. מאך מיר א געשעפט דו לייג ארויף פון ר' יוסל וואלדמאן און איך לייג ארויף וואס די דארפסט? לכבוד פורים - לעבעדיגע מוזיק קאלעקשאן נ.ב. איך האב קיין צייט באזוכן דא, אבער מען קען אייביג בעטן אינעם פריוואט קעסטל, און בע"ה...

א מעמד מיטן ברך משה, וועלכער מעמד ווייסט איינער? זעהט אויס כתיבת ספר תורה בעיר מאנסי דער סופר ווטס שטייט רעכטס איז הרה"ח ר' אהרן בראנדסדארפער ממאנסי, זיצנדיג רעכטס איז ווארשיינליך דער שינאווער רבי שליט"א פון מאנסי, אונטערן רבי'ן ז"ל דער ברך משה באמערקט מען ר' שלמה זלמן שטיין מבאי בית...

יוראפ האט געשריבן:

בעאבאכטער האט געשריבן:ברוך דיין האמת!
זכר צדיק [וקדוש] לברכה

נישט איבערגעלאזט קיין קינדער? (כ'זע אויף מתעסקים אז נאר א ברודער און שוועסטער זיצן שבעה)

אלע קינדער זיצן ביים אים אינדערהיים.
האט ב"ה איבערגעלאזט בני וחתני רבנן. אויפגעשטעלט א משפחה לשם ולתפארת.

איר'ט נישט געלעהזן גוט.

אמת, אויך זיין חברותא, להבחל"ח הגה"ג משה יושע לאנדא זצ"ל (אויך אין די ליסטע הנ"ל פון חזו"א).

איר קאנט צולייגן צו די ליסטע פו די ירושלים'ער תלמידים ביים חזו"א הרה"ג ר' מענדל אטיק שליט"א זז"ג. ע'רט משמש געוועהן דעם בריסקער רב זצ"ל און דעם חזו"א זצ"ל (ניין, נישט געטריבן דער עולם ביי 'לחיים' אדער ביי 'א גוטע וואך', אדער גשליידערט שטריימלעך הוטן און קאפלעך ביי ...

בעאבאכטער האט געשריבן: ער איז געוועהן אן אייניקל פון א באבע וואס האט זיך געהאדעוועט ביי הגה"ג רבי יצחק ירוחם דיסקין זצ"ל, פארגעסן פונקט ווי אזוי.

מלשונו שכתב הוראות לאחד מעורכי מספריו

נועם שיח מאב"ד סאנטוב לעיקוואד דא גענוג מקורות אז קאשוי רב זצ"ל האט געהאלטן, זייער געהאלטן, פון זיין גרויסן זוהן זצ"ל. יעדער האט דאס געוואוסט. אבער דאס וואס יענער שרייבט איז הוילע שטותים, נעמליך קאשוי רב פלעגט כסדר אננעמען סנדקאות, און פיל פון די ברית'ן איז געוועהן דער זוהן מ"מ ...

הרב זיסקינד, יפה אמרתם ונכון אמרתם. מען קען פון אים שרייבן גאנצע יריעות און וועט אלץ נאך בלייבן 'על קצה המזלג' ללא גוזמא. מרוב חיפזון האב איך אריינגעווארפן בלויז אייניגע ווערטער, זאל נישט זיין חלילה בבחינת "שלא נספד כהלכה". ער איז געוועהן אן אייניקל פון א באבע וואס האט זיך געהאדעוועט ביי ה...

0_fca0af07110a4d678582b7533d876da4_crop_844x614.jpg יא ער איז אויף די לינקע זייט ברוך דיין האמת! געוואלד וואס פירקלט מען אן וויסן ווער און ווי... אח של... מציצה... רבש"ע! מען האט דעם איד געקאנט גיבן קויטלעך לפחות ויותר ווי יעדער אדמו"ר גדול וקטן - כולם כאחד. אבד חסיד נפש נקי וצדיק, מסר נפ...

איך דארף זייער נויטיג איבערזעצן די פאלגענדע: A real man is not afraid of death! וויאזוי טייטשט מען "man"? "מאן", ניין! איך האב ג'קלערט "גברא", אבער עס איז נישט יידיש און אויך נישט ממש וואס איך זוך. עני איידיעס? איך מיין אז דער גאנצע איידעא פון א ריעל מען איז נישט אידיש...

farshlufen האט געשריבן:געקויפט, א הערליכע ארבייט, פראפעסיאנאל און דראמאטיש אראפגעלייגט.

ישר כחכם בשם דאס געזונדל.

ג"א מצטרף.

געברענגט א געוואלדיג ראי'!... האט איר נאך אן הייליג ניגון פון דעם רעקארד, מלא תוכן וחכמה, ובעיקר חינוך'דיג. סארי אבער איך מוז אריינהאקן דא. איך בין אויפגעוואקסן מיט די טעיפ און ווייס נישט וויפיל פון די היינטיגע קינדער טעיפס קענען זיך פארמעסטן מיט די טעיפס פון די "לאמיר" סעריע. טאקע קינדיש...

געברענגט א געוואלדיג ראי'!...

האט איר נאך אן הייליג ניגון פון דעם רעקארד, מלא תוכן וחכמה, ובעיקר חינוך'דיג.

נישט די מאמעס זינגען מיטן קינד און נישט דעם טאטנס זיך אראפלאזן זיך צו די קינדער האב איך געמיינט.

פאלקס ניגונים, וועלכעס, וועמ'ס?


ס'רעשט קענט איר בלייבן און האלטן מיט וואס איר ווילט.
איך גיי מיר צוריק צום מאדים..

דאס איז געשריבן ריוועסמאן האט נישט זוכה געוועהן, ס'איז נישט אנגענומען בכל תפוצות ישראל, אפילו די 'אימפראווטע' ווערסיע איז געבליבן ביי די קינדערגארטן טיטשערס. דאס ליד האט אין ערשטן טייל א גראב מגושם'דיג אינהאלט וואס [ביז לערך 15 יאר צוריק] איז נישט געוועהן ביי ערליכע אידן. און אין [ארגינעלן] צווייטן ...

דאס זינגען זיי דארט:
שיק עס אריבער פאר לחיים טיש, זאג אים אז דאס האבן די זקנים פון מאדים געזונגען.



ב.ד.וו. אויפן מאדים, זעהט אויס, לייענט מען אדורך יענעם רייד פאר מען רעאגירט - לויט ווי עס זעהט אויס, דא אויפן פלאנעט, איז דער מנהג אביסל אנדערש...

איך קען נישט פארשטיין וואס האט אזא פארשוין זוכה געווען אז זיין ניגון זאל ווערן אנגענומען בכל תפוצות ישראל, ריוועסמאן האט נישט זוכה געוועהן, ס'איז נישט אנגענומען בכל תפוצות ישראל, אפילו די 'אימפראווטע' ווערסיע איז געבליבן ביי די קינדערגארטן טיטשערס. דאס ליד האט אין ערשטן טייל א גראב מגושם'דיג אינהאל...

ממש איז אידיש? ממש = ווירקליך, עכט, אין וואהרהייט. "א וודאי" = געוויס, זיכער. - אין לשון קודש = "בוודאי" - "אין ספק מוציא מדי וודאי " "דהא בוודאי איכא רמאי" אין לשון מקרא געדענק איך נישט אויב איז כלל דא א "ווארט" אויך "וודאי". כ'ברויך מיר ...

איך האב אויך אזוי געליינט ערגעץ, אפשר אין די מעלות, אז דער אויסדרוק ''אייער-נעכטן'' איז אריגינעל "איידער-נעכטן", און מיט דער צייט איז ארויסגעפאלן ''דער דל''ת." אבער לויט וויאזוי מיללער האט דא צוגעברענגט, אז אין "הארקאווי'ס בוך" איז איינע פון די אפטייטשן אויף דעם ווארט ''איי...

האבן מיר איינגעהאנדלט דאס רינדל פארן געזינדל,
פיין בא'טעם'ט, דערמאנט די פיין אידישלעך מוזיק און דאס איידעלע געזונג פון די באשיידענע קינדערלעך.

א דאנק אייך ר' נפתלי משה.


מיר האבן כמה הערות קטנות, וויבאלד אבער אז ב"ה זענען דאס די הערות, וועט דאס בלייבן אין טאש.

ווי אזוי זאגט מען 'מגיב' 'תגובה' (דאס אידישע ווארט 'ראגירט' איז לכאורה נאר אויף א פיזישע באוועגונג) לאמיר עס צענעמען אויף עטליכע סארטען פון תגובה, און וועהלן דאס ריכטיגס קאמענטירט אבער אין לשון הקודש איז פערהאן די ווארט תגובה, און עקסטער די ווארט הערה איך ווייס אבער נישט ווי א אויסגעהאלטענע ווארט ק...

מיסטעריעז האט געשריבן: דרינגענד.

וואהר.