אידישע וועלט פארומס

אגב, הגאון ר' משה פיינשטיין האט אנגעהויבן לייגן ר"ת ביי די 70 יאר, און האט געשריבן די אותיות פון די פרשיות לויט דעם דרבינו תם

שיך, רב רובם פון ליטוואקעס. ביי די חסידים אלע לייגן נאך די חתונה,און א פאר חסידות'ן תלמשל ברסלב און חב"ד און פון כמה רבישע משפחות פון אנדערע קרייזןתתכף נאך בר-מצווה. ריכטיג, קאנפירמד מיט א ליטווישן איד אז 99 פראצענט ליטווישע לייגן נישט. עס איז דא א קליינער מיעוט וואס הייבן אן שפעטער אין לעבן, ...

מיין ענטפער: וויבאלד איר זענט איר איבערצייגט אז אייער מאן איז "אן ערליכער יונגערמאן ב"ה", ווי איר אליין שרייבט, איז נישטא קיין סיבה איר זאלט בכלל זיין נייגעריג צו איבערקוקן זיין טעלעפאן. זיין אויסרייד קען זיין אן אויפריכטיגע, ער ניצט דעם טעלעפאן (און אפשר אינטערנעט) פאר די ביזנעס, און...

מיניסטער לעהמאן האט געשריבן:שכוח קרעמער.

שיך, פארשטייסט טאקע נישט מיין קשיא?

אקעי, פארשטאנען.
פשט איז לכ' מלשון כבוד, ווי מ'קען נאך זען אן איבערבלייבעניש דערפון ביז היינט ווי מ'רעדט צו א חשוב'ן מענטש בלשון "אייך", וואס איז דאך באמת א לשון רבים (וואס לכ' איז דער ציל דערפון בעיקר נישט צו רעדן דירעקט בלשון נוכח)

איך מיין אז ר' שלמה קלוגער"האלט די רעקארד" - ווי עס גייט היינט דער אויסדרוק - אלס דער וואס האט געשריבן די מערסטע אין די געשיכטע פון אידישן פאלק. אגב, זאגט מען אויף אים אז ער האט געקענט שרייבן מיט די צוויי הענט אויפאיינמאל און מיט יעדע האנט וועגן עפעס אנדערש. ווי ער זאל האבן צוויי מוחות. אי...

ווייסט איינער ווער עס פירט זיך נישט צו לייגן ר"ת תפילין (פארשטייט זיך איך רעד נאר פון די וואס רש"י לייגן זיי יא)?

שוועמל האט געשריבן:וואדקע איז גערעכט.

'טענה' איז זייער א כלליותדיגע ווארט.
אין ענגליש ווערט ער פול מאל צעטיילט מיט אנדערע - אבער ענליכע - באדייטן.

בעיקר וואס איך האב געוואלט איבערטייטשן איז "נישט ווייל כ'אב עפעס טענות קעגן דיר".

אפשר: "איי עם נאט בלעימינג יו" (איטס נאט דעט איי'ם בלעימיניג יו)

ס'מיר אלס שווער געווען וואס איז פשט אז אלע ווערטער וואס האבן צו טוהן מיט "בעלות" שרייבט מען בלשון רבים כאטשיג מ'רעדט פון א יחיד, כדוגמת ""בעלים" "בעליו עמו" "אדוניו" "אלוקים" וכהנה וכהנה... וואסי פשט? קענסט אפשר מסביר זיין בעסער דיין פראגע? בעל...

איך זע נישט פארוואס מען זאל דארפן עפעס אנדערש. ווי דו האסט אליין געשריבן "האט זיך אנטוויקלט א ברייטפארצווייגטע שפראך פון קיצורים", נישט אז "מען האט אנטוויקלט". דאס דארף אליין געשען און נישט קיין זיצונג פון פראפעסארן באשליסן אויף א ווארט. איבערהויפט נאך ביי אזא באגריף ווי "לא...

פארשטענדליך, דאס אז דו קענסט טראכטן אז עס איז א קאנספיראציע און עס מאכט דיר נישט קיין סענס פארוואס אלע האבן זיך "פונקט יעצט" אויפגעוועקט, איז נאר ווייל דו כאפסט אפשר נישט אין וואסערע אומשטענדן די חברה אין יענע לענדער. יא, אפילו אראבער און פרומע מוסולמענער זענען נישט אינטערעסירט צו זיין אונ...

לאמיר זען ווער האט אים ליב צו הערן ? איך עקל מיך פון אים, איך האב א חבר מיט וועם איך פאר אסאך און די קאר און ער האט אים זייער ליב צי הערן און ווערט ממש משוגע פאר אים און יענער חבר האט נישט פערצופאל אויך ליב געוויסע אנדערע זינגערס וואס האבן נישט קיין קאפלעך אויפ'ן קאפ? כ'בין סתם נייגעריג אויב עס איז...

נאך א לינק, דאס איז א חוב קדוש אויף יעדן איד צו ליינען פון אנפאנג ביזן סוף העלף נישט צו דעם נייעם נארישן וועג ווי יעדער ניצט דעם ערשטן לשון וואס פאלט איין אין קאפ אויף יעדע זאך. עס איז נישט קיין חוב קדוש דאס צו דורכליינען; דער חוב קדוש איז צו העלפן און טון די מצוה פון פדיון שבויים. און איך האב ערנס...

איינער ווייסט וויפיל געלט איז דארט אריינגעקומען?

און איך זאג (יעצט), אז אולי איז דאס פשוט א טעות הדפוס, און ס'פעלט דער אל"ף פאר "בן". וצ"ל: "וע"ש זה נקרא החכם ר' אברהם 'א'בן עזרא". זיי נישט פון די וואס טאנצן גלייך צו די גרינגע מסקנא פון "טעות הדפוס" איידער מען האט דורכגעטראכט אלע אנדערע מעגליכקייטן. דא...

און דער איין "גלייך" האט אין אידיש נאך אסאך פלעצער וואו עס ווערט געניצט. אסאך פונעם זעלבן שורש, אבער אויף ענגליש זענען דא באזונדערע ווערטער פאר אסאך פון זיי. תיכף: איך וועל דיך קאלן גלייך נאכדעם. (און "גלייכצייטיג" איז לכאורה א תולדה פון דעם) גראד: א גלייכע ליניע. פארגלייכן: דו ק...

אנטשולדיגט, כאב יענץ נישט געזען. דאך האלט איך אז דאס מעג בלייבן דא ווייל דארט ווילן מסתמא אסאך נישט ארויסשרייבן זייער ניק און וויפיל זיי מאכן. אבער דא דארף מען נאר אויסוועלן איין אפשען אן דעם וואס מ'זאל ארויסגעבן דעם ניק. וועט מען קענען אין די ענדע זען וויפיל עס איז די עווערידזש הוצאות פון אונזער עו...

עס וואלט געווען אינטערסאנט צו זען וויפיל עס קאסט דאס לעבן פאר אן עווערעדזש יונגערמאן. צו טראכטן אויפן יאר איז שוין אביסל מער קאמפליצירט, ס'קען אריינקומען אסאך אומגערישטע הוצאות. אבער וויפיל די בילס זענען סוף חודש ווייסט יעדער, איז דאס די ערשטע סטעפ. צו דערמאנען זאל מען געדדענקען צו אריינרעכענען : רע...

די שינוים יאקאב איך האב א טאכטער יונג און שיין , איך וועל דיר געבן פאר א כלה איך האב א טאכטער יונג און פיין , ס'איז פאר דיר א שיינע שידוך דרייסיג בהמות, פופצן אקסן, צוואנציג קליידער, פאר דיין כלה דרייסיג בהמות, פופצן אקסן, צוואנציג קליידער, פאר דיין נדן דו קריגסט די שענסטע כלה , אויף דער וועלט דו ט...

דער ירמיה דמן מיטן טוישן די ווערטער האט ממש אפגעראטעוועט א דור. ווער ווייסט וויפיל טייערע נשמה'לעך וואלטן חלילה קאליע געגאנגען הערנדיג קלאר ווי ער זינגט די אלע אומאיידעלע זאצן, און נאך מיט א צייריי... ווען איך וואלט געווען אן אייניקל פון יו"ט ערליך וואלט איך אים געקלאגט אין געריכט פאר'ן אפהארגע...

איבערהויפט דא אז עס וועלן שוין זיין אנדערע גוטע אידן וואס וועלן עס טון. און אפילו נישט, רעדט זיך עס נישט פון פיקוח נפש, זאל יענער ענדערש צאלן אפאר דאלער פאר א טעקסי צו אנקומען אין שפיטאל ווי די פרוי זאל ליידן. סאיז כדי נאר אנצומערקן אז פיל מאל איז דאס יא פיקוח נפש ממש פאר ווער סדרייעט זיך אביסל אין...

וואדקע האט געשריבן:שיך איך באוואונדער ווי די נעמסט ארום א זאך מיט אזויפיל קאמאן סענס, דיין שריפט איז אויך א מחי'

א דאנק אייך פאר די שיינע ווערטער.

שיך ; דער באשעפער זאל דיר העלפן דו זאלסט קיינמאל נישט זיין אין יענע שיך וואס ווארט איינער זאל ענטפערן דעם חסד קאל.... זאג נאר דו טוסט "אלעס" וואס דיין ווייב גלייכט? און דו טוסט קיינמאל נישט וואס זי גלייכט נישט? פארוואס פונקט ביי חסד פארשטייט מען אז מ'מעג נאר טון ווען די ווייב איז מסכים? פ...

וואס איז דא די פראגע בכלל, אויב שרייבט ער קלאר אז "לעצטענס האט זי זיך אנגעהויבן אויסרעדן און מען זעט עס שטארק אן." עס איז נישט קיין פראגע פון א מצוה דא קעגן אן אנדערע מצוה, עס איז א שאלה פון א מצוה קעגן אן עבירה. בעסער געזאגט, א מצוה הבא בעבירה. אויב זי האט אפילו אביסל צער, איז דאס גענוג א...

אפילו אזעלכע ווי דער גר"א האבן נישט געהאלטן דערפון הערשט אזעלכע ווי דעם גר"א! ווי באקאנט איז דער גר"א געווען שטארק אויסגעשפראכן קעגן חקירה און פילאזאפיע, אפילו מער ווי דורכשניטליכע חסיד'ישע רבי'ס. ער האט אפילו געשריבן אויף דעם רמב"ם אז "הפילוסופיה הארורה הטעתו" (אין יו...

אפילו אויב אמאל איז געווען חילוקי דעות דערין - וואס רוב צדיקים, איבערהויפט חסידישע רבי'ס, זענען אבער קלאר געווען קעגן דאס לערנען און אפילו אזעלכע ווי דער גר"א האבן נישט געהאלטן דערפון - אבער אויב זאלסטו פרעגן סיי וועלכן ערליכן [חסידישן] איד, רבי אדער מדריך, היינט צו טאג וועלן דיר אלע אפרעדן דער...